Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w06 11/1 pp. 23-27
  • “Ke Rongehr Duwen Kanengamah En Sohp”

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • “Ke Rongehr Duwen Kanengamah En Sohp”
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2006
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Wehwehkihla Irairo Unsek
  • Sawas akan en Dadaurete
  • Soun Kaweid Erpit me Sewese Kitail en Dadaurete
  • Meid Pai Ih me kin Dadaur
  • Sohp Kawauwih Mwaren Siohwa
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2009
  • Ire Kesempwal akan Sang Nan Pwuhken Sohp
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2006
  • “Koapworopworki Siohwa”
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Onop)—2022
  • Sohp—Ohl Emen Me Kin Kanengamah Oh Loalopwoat
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2006
Kilang Pil Ekei
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2006
w06 11/1 pp. 23-27

“Ke Rongehr Duwen Kanengamah En Sohp”

“Kumwail rongehr duwen en Sohp eh kanengamah oh dehdehkilahr duwen ni imwilah Kauno eh ketin kupwurehla. Pwe Kauno me diren kadek oh kalahngan.”—SEIMS 5:11.

1, 2. Kasongepen pwoson dahieu me lelohng pwopwoud ieu nan wehin Poland?

HARALD ABT wia sounkadehdehn Siohwa men mwotomwotsang sounpar ehu ah nein Hitler sounpei ko uhd kaunda Danzig (rahnwet adaneki Gdansk) ni paliepeng en Poland. Eri irair en wasao ahpw apwalla, ehi, keper ohng irail Kristian mehlel kan wasao. Pwihn en Gestapo song en idingki Harald en sain ehu doaropwe me pahn kasalehda me e kesehla ah pwoson ahpw e kahng wia met. Mwurin wihk kei nan imweteng, Harald pekederla ni imweteng en kalokolok nan Sachsenhausen, wasa me irail kin pwurepwurehng kamasak ih oh keme ih laud. Emen sounpeio idih paip en ediniei pohn ihmwo oh nda: “ke pahn Kohdahla mwo rehn ahmw koht Siohwa mwurin rahn 14 ma ke pahn kolokolete ahmw pwoson.”

2 Ni ahnsou me Harald selidi, ah pwoud Elsa kin wie kadihdi neira kisin serepein me sounpwong eisek. Ahpw, pwihn en Gestapo sohte kin pohnsehse Elsa. Sohte werei mwuri, nah serio wisiksang reh oh irail kadarala ih nan imweteng en kalokolok nan Auschwitz. Ahpw, Elsa memour sounpar kei pil duwehte ah pwoud Harald. Ke kak wadek iaduwen ira dadaurete nan Watchtower en April 15, 1980. Harald ntingihdi: “Ih mihmi nan imweteng en kalokolok erein sounpar 14 pwehki ahi pwoson Koht. Mie me idek rehi: ‘Ahmw pwoud kin sewese iuk dadaur mepwukat koaros?’ Ei, uhdahn e kin wia met! I ese sang ni tepio me e sohte pahn kihdi ah pwoson oh met kin sewese ie. I ese me e pahn mwahuki kilang ahi pahn mehla sang ahi pahn saledek pwehki ahi pwoson . . . Elsa pil lelohng apwal tohto erein sounpar kei me e mih nan imweteng en kalokolok kan nan German.”

3, 4. (a) Ahn ihs mehn kahlemeng kan me kak kangoange Kristian akan en kin dadaur?(b) Dahme kahrehda Paipel kin kangoangehkin kitail en tehk sapahl dahme lelohng Sohp?

3 En mih nan lokolok pahn suwed sohte mengei nin duwen me Sounkadehde tohto kak kasalehda. Pwehki kahrepe wet, Paipel kaweidki Kristian kan koaros: “Riei ko, kumwail tamanda soukohp ako me mahsenier ni mwaren Kauno. Kumwail alasang arail kanengamah oh nannanti nan ar lokolok kan.” (Seims 5:10) Erein sounpar epwiki kei, ladu tohto en Koht kin lelohng lokolok ni soh kahrepe. Mehn kahlemeng pwukat en pokon wet me duwehte “depwek en sounkadehde kan” kin kangoange kitail en tangatang ni ka nenga mah oh dadaurete nan weirentang en Kristian.—Ipru 11:32-38; 12:1.

4 Nan Paipel, Sohp inenen sikila ohng wia mehn kahlemeng mwahu en kanengamah de dadaurete. Seims ntingihdi: “Kumwail rongehr duwen en Sohp eh kanengamah oh dehdehkilahr duwen ni imwilah Kauno eh ketin kupwurehla. Pwe Kauno me diren kadek oh kalahngan.” (Seims 5:11) Ahn Sohp ekspiriens kihong kitail karasepen kating me pahn kohieng irail akan me kin lelepek, me Siohwa kin ketin kapaia. Me pil kesempwal sang met, e kasalehda padahk mehlel me pahn wia kamwahu ohng kitail nan ahnsou en lokolok. Pwuhk en Sohp kin sewese kitail sapengla peidek pwukat: Ni ahnsou en lokolok, dahme kitail en song en wehwehki duwen kahrepe kesempwal me pid irairo? Soangen irair oh madamadau dah kan me kin sewese kitail en dadaurete? Iaduwen atail kak pere iengetail Kristian akan me kin lelohng nan apwal?

Wehwehkihla Irairo Unsek

5. Mehn poahsoan en madamadau kesempwal dah me kitail en kin tamataman ni atail kin lelohng apwal oh kasongosong kan?

5 Pwe en kak kolokol toupahrek en pali ngehn ni ahnsou apwal akan, kitail anahne wehwehkihla irairo unsek. Pwe pein atail kahpwal kan dehpa karotongala atail kilikilang mehkan en pali ngehn. Irair me pid atail lelepek ohng Koht iei me keieu kesempwal. Samatail nanleng kin wia pekipek en limpoak me kitail kak pein tamataman: “Samwa, ke en loalokongla, Ih ahpw pahn kin pereperen; e pahn mie ei pasapeng ong mehmen me pahn kauwe ie.” (Lepin Padahk 27:11) Met wia kapai tohrohr ehu! Mendahki kitail aramas luwet oh soh unsek kei, kitail kak wia atail Sounkapikadao en kupwur peren. Kitail kin wia met ni ahnsou me atail limpoak ohng Siohwa kin kahrehiong kitail en kak powehdi kalokolok oh kasongosong kan. Kristian mehlel kin dadaurete pahn mehkoaros. E sohte kin pwupwudi.—1 Korint 13:7, 8.

6. Iaduwen Sehdan ah kin kepitki Siohwa, oh ia uwen laud en kapailok wet?

6 Pwuhk en Sohp kin kasalehda mwahu me Sehdan iei me kin kepitki Siohwa. E pil kasalehda duwen loal suwed en imwintihti soh sansal menet, oh ah ineng en kauwehla atail nanpwung mwahu ohng Koht. Nin duwen me sansaldahr ni irair en Sohp, Sehdan kin karaunieki sapwellimen Siohwa ladu kan koaros me dene irail kin roporop ohng pein irail oh kin song en kadehde me arail limpoak ohng Koht kak loula. E kin kepitki Koht erein pahr kid kei. Ahnsou me Sehdan lekdekla sangehr nanleng, ngihl ehu sang nanleng kadehdehda me ih “soun karaunih riatail akan” oh pil mahsanih me e kin wia soangen karaun likamw wet “ni rahn oh nih pwong mwohn atail Koht.” (Kaudiahl 12:10) Sang ni atail kin lelepek oh dadaurete atail pwoson, kitail kak kasalehda me ah karaun me likamw.

7. Iaduwen atail kak pelianda luwet en war nan ahnsou en songosong kan?

7 Kitail en tamataman me Tepilo pahn isaneki ahnsou apwal soh lipilipil me kitail kin lelohng pwe en song en kadohwanewei kitail sang rehn Siohwa. Ahnsou dah me e kihong Sises kasongosong? E wia met mwurin ahn Sises ah kaisihsohlkiher erein rahn tohto kei. (Luhk 4:1-3) Sapwellimen Sises kehl en pali ngehn, me kin kakehlaka ih en soikala ahn Sehdan kasongosong kan. Ia uwen kesempwalpen met ohng atail en kak powehdi atail luwet en war soh lipilipil—ele mehkan me kin pid soumwahu de mahlahn paliwar—ki kehl en ngehn! Edetehn “paliwaratail luhluwetla” kitail sohte kin mwadangete kesehla padahk mehlel pwehki “pali ngehnatail kekehlaila rahn koaros.”—2 Korint 4:16.

8. (a) Iaduwen kapahtou kan kin wia mehkot keper?(b) Soangen madamadau dah me Sises kin sapwellimanki?

8 Patehng met, kapahtou kan kak kauwehla ahn emen irair en pali ngehn. Emen emen me kin lelohng apwal kan kak mengimengloaleki: ‘Dahme kahrehda Siohwa kin ketin mweidohng irair wet?’ De ni ahnsou emen kin lelohng irair ieu me emen tohrohr mwomw suwed ong ih mwein pahn pil mengimengloaleki peidek wet:‘Dahme brother menet kak wiaiong ie soanget?’ Soangen pepehm pwukat kak kahrehiong kitail en manokehla irair keieu kesempwal ko oh uhd kilangwohngete pein atail irair akan. Ahn Sohp pwunodo oh patehng kompoakepah me kin kaweid sapwungih silimeno, kin kauwehla ahn Sohp madamadau duwehte ah soumwahu me kaluwetehlahr paliwere .(Sohp 16:20; 19:2) Ni ahlohte wahnpoaron Pohl kasalehda me mwakar ahnsou werei kak “kihong Tepil eh ahnsou mwahu” rehtail. (Episos 4:26, 27) Kitail dehr kasalehda atail lingeringer pahn aramas akan de nohn medemedewe laud tenek sapahrek en irair ehu, pwe Kristian akan pahn paiekihda me irail alasang Sises me kin “mweidohng mehkoaros pahn sounkopwung pwungo” me iei Siohwa Koht. (1 Piter 2:21-23) Ahneki sapwellimen Sises “elen madamadau” pahn kin wia ahl keieu mwahu ohng pelianda ahn Sehdan elen pelian kitail akan.—1 Piter 4:1.

9. Dahme Koht ketin kamehlelehiong kitail me pid katoutou kan me kitail anahne powehdi oh kasongosong kan me kitail kin lelohng?

9 Pohnangin mehkoaros, kitail dehpa medewehiong me kahpwal akan me kin lelohng kitail kin wia kasalepen me Koht engieng pahtail. Soangen sawehwe wet kin kataurala en Sohp madamadau ahnsou ienge me dene re kohdohn kamweit madamadau en Sohp kan kin uhwong ih ki soangen lokaia kamedek kan. (Sohp 19:21, 22) Paipel kadehde ong kitail mahsen pwukat: “Pwe sohte me suwed kot kak kasongosonge Koht, oh pein Koht sohte kin kasongosonge aramas.” (Seims 1:13) Weksang met, Siohwa ketin inoukihong kitail me e pahn ketin sewesei kitail pwe kitail en kak powehdi katoutou soh lipilipil kan oh ketikihong kitail elen pitsang soangen kasongosong soh lipilipil kan me pahn lelohng kitail. (Melkahka 55:22; 1 Korint 10:13) Ni atail kin keiong mpen Koht nan ahnsou en lokolok, kitail kin kak kilang soahng kan ni sansal mwahu oh kak pelianda Tepilo.—Seims 4:7, 8.

Sawas akan en Dadaurete

10, 11. (a) Dahme sewese Sohp en kak dadaurete?(b) Iaduwen nsen mwakelekel a sewese Sohp?

10 Mendahki kahpwal laud me lelohng Sohp—iangahki karaun likamw en “soun kamweit” kan oh pil pein ah sawehwehki kahrepen kahpwal laudo—Sohp kin kolokolete ah lelepek. Dahme kitail kak sukuhlikihsang ah dadaurete ah pwoson? Ni mehlel, poahsoanpen ah kak pweida kin kohsang ah lelepek ohng Siohwa. ‘E kin lemwiki Koht oh kin sohpeisang me suwed kan.’ (Sohp 1:1) Met wia ah elen mour. Sohp sohte men kesehla Siohwa, pil lel ni irair en ahnsou me e sohte ese dahme kahrehda soahng kan wiahkintehieu suwedkihla. Sohp kamehlele me e uhdahn pahn papah Koht nan ahnsou mwahu oh pil ahnsou suwed.—Sohp 1:21; 2:10.

11 Ahneki nsen mwakelekel kin wia mehkot kansenamwahu ohng Sohp. Ni ahnsou ehu me likamwete e pahn mehlahr, e kin ahneki nsenamwahu en ese me e kin wia ah kak koaros en sewese aramas teikan, e pil kin kahrehda e kin tengedihong kapwaiada elen Siohwa kan, oh kin liksang soangen kaudok likamw koaros.—Sohp 31:4-11.

12. Iaduwen Sohp ah mwekidki sawas m e alehsang rehn Elihu?

12 E kin mehlel, me Sohp anahne sawas en kak pwurehng kainene ekei wasa nan ah madamadau. Oh e kin mpahi oh ale sawas—pil ehu kih en kin wie dadaur. Sohp, ni wahu, kin karonge kaweid erpit en Elihu, oh ih eri kin kapwaiada sapwellimen Siohwa kaweid. E wehkada me: “I patohwan namenengkilahr mehkoaros me I patohwandahr, oh I koluhlahr nan pwelipar oh pehs pwukat.” (Sohp 42:3, 6) Mendahki soumwahu me lelohng ih, Sohp kin pereperenki ah kapwungala ah madamadau oh met kin kahrehiong en karanihala Koht. Sohp mahsanih: “I patohwan ese me komw kin kak ketin wiahda mehkoaros me komw [Siohwa] kin ketin kupwurki.” (Sohp 42:2) Sang ni sawas en sapwellimen Siohwa kawehwehpen sapwellime irair kaselel, Sohp kin wehwehkihla laud uhdahn ia dewe oh ia mwoalen Sounkapikadao.

13. Iaduwen kasalehda mahk ohng meteikan kin sewese Sohp?

13 Ah met, Sohp kihda mehn karasepe mwahu duwen mahk. Soun kamweit likamw ako kamedekihala laud nan kapehde, ahpw ni ahnsou me Siohwa poahngoakihong Sohp en kapakapkin irail, e kapwaiada met. Met kahrehda Siohwa kahrehiong en pil ehu rosonla. (Sohp 42:8, 10) E sansal mwahu, lamalam suwed sohte pahn sewese kitail en dadaur, ahpw limpoak oh mahk me pahn kak sewese kitail. Kesehla atail kailok kin kakehlailihala atail pali ngehn, oh iei soangen ahl wet me Siohwa kin ketin kapaiada.—Mark 11:25.

Soun Kaweid Erpit me Sewese Kitail en Dadaurete

14, 15. (a) Soangen irair dah me soun kaweid emen pahn ahneki pwe en kak sewese meteikan?(b) Kawehwehda dahme kahrehda Elihu kak kihdahki sawas mwahu ohng Sohp.

14 Pil ehu mehn kasukuhl me kitail kak sukuhlikihsang ni wiewia en Sohp iei kesempwalpen sounkaweid erpit akan. Soangen irail pwukat kin duwehte riatail akan “sewese kitail ni ahnsou apwal.” (Lepin Padahk 17:17) Ahpw ahn Sohp ekspiriens kasalehda me ekei soun kaweid kan pahn kauwehla ahpw kaidehn kamwauihala. Sounkaweid mwahu anahne kasalehda ah wehwehki irair me aramaso mihmi loale, oh kin wauneki, oh kadekiong, duwehte me Elihu wiahier. Elder kan oh Kristian mah teikan mwein kak kawekila madamadau en brother kan me toutoukilahr apwal kan, oh ahnsou me brother kan wekidala arail madamadau, soangen soun kaweid pwukat kak sukuhliki soahng tohto sang nan pwuhken Sohp.—Kalesia 6:1; Ipru 12:12, 13.

15 Mehn kasukuhl kaselel tohto mie ohng iaduwen Elihu kin apwalihala irairo. E rongorong ahnsou werei mwohn ah wia ah pasapeng ohng koasoi sapwung kan me iengen Sohp silimeno wia. (Sohp 32:11; Lepin padahk 18:13) Elihu doadoahngki eden Sohp oh kin kaweid ih nin duwen kompoakepah men. (Sohp 33:1) Weksang sounkamweitih Sohp silimeno, Elihu sohte kin wiahki me e mwahusang Sohp. E mahsanih: “Kita duwepenehte mwohn silangin Koht, kita koaros wiawihda sang pwehl.” E sohte men doadoahngki lokaia soh katepe kan en kalaudehla ahn Sohp pwunod. (Sohp 33:6, 7; Lepin Padahk 12:18) Elihu sohte kin kauwe ahn Sohp wiewia en mahs akan, ahpw e kin kapingahki ih ah wiewia mwahu kan. (Sohp 33:32) Me keieu kesempwal, Elihu kin kilang mehkan nin duwen me Koht kin kupwurki oh ih kin sewese Sohp en kilangwohngete Siohwa oh ese me e sohte pahn ketin mwekid ni ahl en kapwung sapwung. (Sohp 34:10-12) E kangoangehki Sohp en awiawihte Siohwa, oh en dehpa song en kasalehda pein madamadau en dahme pwung. (Sohp 35:2; 37:14, 23) Elder Kristian kan oh meteikan pahn inenen paiekihda soangen mehn kasukuhl duwehte mepwukat.

16. Iaduwen ahn Sohp soun kamweit likamw silimen ko kin wiahki ahn Sehdan mehn doadoahk?

16 Ahn Elihu kaweid erpit kin weksang lokaia kamedek kan en Elipas, Pildad oh Sohpar. Siohwa mahsanihong irail, “kumwail sohte koasoiahda me mehlel duwen ngehi.” (Sohp 42:7) Mendahte irail nda me arail madamadau me pwung, irail kin wia dipwisou en doadoahk ohng Sehdan ahpw kaidehn kompoakepah mehlel kei. Sangete nin tepio, irail meh silimen pwukat kin kose me pein Sohp me suwed me kahrehda e lelohng apwal akan. (Sohp 4:7, 8; 8:6; 20:22, 29) Elipas nda me Koht sohte ketin koapworopworki sapwellime ladu kan, oh e sohte kin ketin nsenohki me re kin wia aramas pwung kan de soh. (Sohp 15:15; 22:2, 3) Elipas pil karaunehki Sohp sapwung kan me Sohp sohte wia. (Sohp 22:5, 9) Me weksang met, Elihu kin sewese Sohp ni pali ngehn, oh iei met me soun kaweid mwahu men kin nantihong en wia.

17. Dahme kitail en tamataman ni atail kin lelohng kasongpatail?

17 Pil mie ehu irair en kasukuhl me pid dadaur me kitail kak sukuhlikihsang nan pwuhken Sohp. Atail Koht limpoak kin ketin ireirong atail irair kan oh e kin kupwurki oh sapwellimanki kehl en sewesei kitail nan soangsoangen ahl tohto. Mwowe, kitail wadekehr duwen dahme wiawihong Elsa Abt. Ni atail kousapahl pilipil me e wiahda, kitail kak kilang dahme e nda: “Mwohn arail parokedi, ih wadekehr kisin likou ehu sang rehn sounkadehde lih emen me koasoia me nan ahnsou me aramas emen kin mihla pahn kalokolok laud, ngenen Siohwa kin ketikihda pepehm en meleilei en kipeiukedi. Ih leme me e kin ekis koasoi daulihala. Ahpw met iei me wiawi ohng ie. E pahn apwal aramas emen en wehwehki, ma e sohte wiawihong ih. Ahpw met uhdahn wiawiong ie. Siohwa ketin sawas.” Elsa sohte koaskoasoia dahme Siohwa kak wia de wiahier sounpar tohto samwalahr ako nan mwein Sohp. E kin koaskoasoia atail ahnsou. Ehi, “Siohwa kin ketin sawas”!

Meid Pai Ih me kin Dadaur

18. Kamwahu dah kan me Sohp alehsang ni ah dadaurete?

18 Me malaulau nanpwungatail me pahn lelohng kahpwal en uhwong me laud duwehte ahn Sohp. Ahpw sohte lipilipil soangen kasongosong dah me koasoandi suwed wet pahn wahdohng kitail, mie kahrepe mwahu kitail en kolokolete atail lelepek, duwehte Sohp. Ni mehlel, dadaurete kamwauihala mouren Sohp. E kaunsekihala pein ih oh ah mour. (Seims 1:2-4) E kakehlailihala ah nanpwung mwahu rehn Koht. Sohp kadehdehda oh mahsanih: “Eri, mahso I patohwan esehte dahme aramas teikan patohwanohng ie, a met I pein patohwan kilangkinkomwiher mesei kat.” (Sohp 42:5) Sohp kasalehda me Sehdan likamw men pwehki e sohte kak kauwehla ahn Sohp lelepek. Sounpar epwiki douwehr powe, ahpw Siohwa ketin mahmahsanihete me sapwellime ladu Sohp wia mehn kahlemeng mwahu ieu ohng wia aramas pwung. (Esekiel 14:14) Koasoipen ah lelepek oh dadaurete pahn kalokolok kin wia kangoangepen sapwellimen Koht aramas akan nan rahnwet.

19. Dahme kahrehda ke pehm me dadaurete wia mehkot katapan?

19 Ni ahnsou me Seims ntinglahng Kristian akan nan senturi keieu duwen dadaur pahn kalokolok, e kin kasalehda duwen kaitarpen peren me dadaur kin wahdo. Oh e doadoahngki mehn karasaras mwahu en Sohp pwehn katamankin irail me Siohwa ketin katingih laud sapwellime ladu lelepek kan. (Seims 5:11) Kitail wadek nan pwuhken Sohp 42:12: “Kauno eri kupwuramwahwihala luhwen ahnsoun mouren Sohp, ketikihong dipwisou tohtohsang mehn mahs ako.” Koht ketikihong Sohp pak riau laudsang dahme kohsang reh kan, oh e pil mour peren werei. (Sohp 42:16, 17) Ni ahl me pil kereniong duwehte met, soangen medek, kalokolok oh loal ohla koaros me kitail kin toutoukihla nan imwin koasoandi suwed wet, mepwukat koaros pahn kohsang douluhl oh manoknokla nan sapwellimen Koht koasoandi kapw. (Aiseia 65:17; Kaudiahl 21:4) Kitail rongehr ahn Sohp dadaurete, oh kitail koasoanehdier teng, sang ni sawas sang rehn Siohwa, en kahlemengih Sohp. Paipel ketin inoukihda: “Meid pai aramas me kin loaloapwoatete nan apwal me kin kohieng, pwe mwurin eh pahn powehdi soahng wet, e pahn ale nin duwen kating ehu, mour me Koht ketin inoukihong irail kan me kin poakohng ih.”—Seims 1:12.

Iaduwen Ke Pahn Sapeng?

• Iaduwen atail kak kaperenda kupwuren Siohwa?

• Dahme kitail dehr mwadangete ndahki me atail kahpwal kan kin wia kasalepen engieng en Koht?

• Soahng dah kan me kin sewese Sohp en dadaurete pahn kalokolok kan?

• Iaduwen atail kak alasang Elihu ni atail kin pere iangatail me pwoson kan?

[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 26]

Sounkaweid mwahu men kin kasalehda wehwehki, wahu, oh kadek

[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 27]

Elsa oh Harald Abt

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share