Ia Duwen Ahmw Pahn Kin Pwarala Rehn Ih Me Kin Ketin “Sapeng Pekipek Kan”
“Pwehki omwi kin ketin sapeng pekipek kan. Aramas koaros pahn pwarewei rehmwi”—MELKAHKA 65:2.
1. Dahme kahrehda aramas wekihsang mehn kepikipikda teikan pohn sampah, oh soangen ahnsou mwahu dah me met kihong kitail?
SANG mehn kepikipikda kid kei me kin wie momour, ihte aramas me kak kaudokiong Sounkapikadao. Aramas kelehpw me kin pohnese ahr anahn en kaudokiong Koht oh kin inengieng kapwaiada met. Met kin kihong kitail ahnsou mwahu en kak ahneki nanpwungmwahu rehn Samatail me ketiket nanleng.
2. Dahme dihp wiaiong en aramas ahr nanpwungmwahu rehn arail Sounkapikadao?
2 Koht kapikada aramas pwe irail en kak koasoi ohng Ih. Adam oh Ihp kapikipikda ni ara sohte ahneki dihp. Kahrehda ira saledek en pwarala rehn Koht duwehte seri men me kin saledek en kohla rehn eh pahpa. Ahpw ira sohla ahneki saledek wet pwehki dihp. Adam oh Ihp sapeikiong Koht oh sohla ahneki nanpwungmwahu reh. (Senesis 3:8-13, 17-24) Iaduwen, met wehwehki me kadaudok en Adam me soh unsek kan solahr kak koasoiong Koht? Soh, Siohwa ketin mweidohng irail en kak pwarala reh ma irail pahn kin kapwaiada soangen irair kei. Soangen irair dah kei met?
Irair akan Me Anahn Pwe Emen en Kak Pwarala Rehn Koht
3. Ia mwomwen aramas soh unsek kan pahn kin pwarala rehn Koht, oh soangen mehn karasepe dah me kasalehda met?
3 Ehu irair me pidada nein Adam pwutak riemen sewese kitail en kak kilang dahme Koht kupwurki aramas emen me soh unsek en wia pwe en kak pwarala Reh. Kain oh Eipel song pwarala rehn Koht ni ara wiahda mehn meirong kan. Koht kupwurki ahn Eipel meirong, ahpw kaidehn ahn Kain. (Senesis 4:3-5) Dahme elehda soangen wekpeseng wet? Ipru 11:4 mahsanih: “Pwoson me kahrehiong Eipel en meirongkihong Koht meirong ehu me mwahusang en Kain eh meirong. Pwehki eh pwoson, e kenikenla pahn Koht nin duwen aramas pwung men.” Eri e sansal me pwoson anahn pwe emen en kak pwarala rehn Koht. Ehu anahn pil sansalda sang ni sapwellimen Siohwa mahsen ohng Kain: “Ma ke wia mehkot pwung, ke pahn pereperen.” Ehi, Koht pahn kakete kupwurki Kain ni ah kin pwarala reh ma Kain pahn kin wia mehkan me pwung. Ahpw Kain soikala sapwellimen Koht kaweid, kemehla Eipel, oh imwila wiahla emen me lekdekla. (Senesis 4:7-12) Ihme kahrehda, sangete mahs, koasoipen kesempwalpen en pwarala rehn Koht ki pwoson oh wiewia mwahu kin kohda.
4. Dahme kitail anahne pohnese ni atail kin pwarala rehn Koht?
4 Kitail anahne pohnese atail irair en soh unsek ma kitail men pwarala rehn Koht. Aramas koaros soh unsek, oh dihp wia mehn kerempwa ehu ohng atail kin pwarala rehn Koht. Soukohp Seremaia ntingihdi met me pid duwen Israel: “Maing Kaun, se dipadahr . . . E rirlahr pahn pelien depwek mosul pali kahrehda at pekipek solahr kak lelewohng komwi.” (Koul Kedepwidepw kan 3:42, 44) Mendahki aramas me dipan, sangete mahs kohdo Koht kin kasalehda me e kin kupwurki kapakap kan en irail akan me kin pwaredo reh ki pwoson oh irair en mohngiong pwung, oh me kin kapwaiada sapwellime kosonned akan. (Melkahka 119:145) Ihs ekei irail pwukat, oh dahme kitail kak sukuhlikihsang arail kapakap kan?
5, 6. Dahme kitail kak sukuhliki sang mwomwen ahn Eipraam kin pwarala rehn Koht?
5 Emen aramas pwukat iei Eipraam. Koht kin ketin kupwurki en Eipraam kapakap kan, pwe e kin likweriki Eipraam “kompoakepahi.” (Aiseia 41:8) Dahme kitail kak sukuhliki sang mwomwen ahn Eipraam kin pwarala rehn Koht? Pahpa oh kaun en keinek pwoson menet idek rehn Siohwa duwen me pahn pousehla ahr keinek oh koasoia: “Ia duwen omwi pahn ketikihong ie ketingpei lapalap, ni eh sohte ei tungoal seri?” (Senesis 15:2, 3; 17:18) Pil ehu pak, e kasalehda ah kin nsenohki duwen ihs me pahn doarehla ni ahnsou me Koht kadeikada irail me suwed kan nan Sodom oh Komora. (Senesis 18:23-33) Eipraam pil kin peki mahki dipen meteikan. (Senesis 20:7, 17) Oh, me pil duwehte me Eipel wia, ekei pak ni Eipraam kin pwarala rehn Koht e kin wiahda meirong ohng Siohwa.—Senesis 22:9-14.
6 Nan erein ahnsou pwukat koaros, Eipraam kin saledek en koasoi ohng Siohwa. Ahpw mendahki e kin saledek en koasoi, e pil kin kasalehda aktikitik oh pohnese ia dewe rehn eh Sounkapikadao. Kilang duwen eh kin inenen kasalehda wahu ni soahng kan me e koasoia nan Senesis 18:27: “Maing Kaun, komw ketin kupwur mahk oh kupwure ei pahn pwurehng pato. Aramas emen ngehi, me sohwar mehlel en patohwanda mehkot.” Ia wen me eh inenen wia mehn kahlemeng mwahu!
7. Irair dah kan me irail pahpa en keinek kan kin kapakapkiong Siohwa?
7 Irail pahpa en keinek kan kin kapakapki soangen irair tohto, oh Siohwa kin ketin karonge arail kapakap kan. Seikop wia eh kapakap ni mwomwen inou ehu. Mwurin eh peki sapwellimen Koht utuht, e inoukihda: “I pahn kin meirongkihong komwi eisek kis ehun mehkoaros me komw pahn kin ketikihong ie.” (Senesis 28:20-22) Mwuhr, ahnsou me e pahn pwarala rehn rie pwutako, Seikop peki sapwellimen Siohwa sawas oh koasoia: “Komw ketin doareiesang ni manaman en riei Esau. I perki ni eh patopatohdo.” (Senesis 32:9-12) Sohp, me wia pahpa en keinek, weliandi eh peneinei oh pwarala rehn Siohwa oh wia meirong. Ni ahnsou me iengen Sohp meh silimeno wiahda dihp pwehki dahme irail koasoia, Sohp kapakapkin irail, oh “Siohwa ketin karonge en Sohp eh kapakap.” (Sohp 1:5; 42:7-9) Ire pwukat sewese kitail en ese soangen irair dah kan me kitail kak kapakapkiong Siohwa. Kitail pil kak kilang me Siohwa kin ketin kupwurki kapakap kan en irail akan me kin pwarodo reh ni irair me konehng.
Mih Pahn Kosonned en Inou
8. Pahn Kosonnedo, iaduwen aramas akan kin pwarikilahng Siohwa irair kan?
8 Mwurin Siohwa doarehla mehn Israel kan sang rehn mehn Isip kan, e ketikihong irail Kosonned en inou. Kosonnedo kin kawehwehda duwen kosonndi en pwarala rehn Koht ki samworo pilipilda men. Ekei mehn Lipai kan pilipilda pwehn welian aramas ako oh wia samworo. Ma irair kesempwal ieu kin pwarada, emen me wia weliepen aramas ako—ekei pak nanmwarki men de soukohp men—kin pwarikilahng Koht irairo ni kapakap. (1 Samuel 8:21, 22; 14:36-41; Seremaia 42:1-3) Karasepe ehu, ni kasarawihpen tehnpas sarawio, Nanmwarki Solomon pwarala rehn Siohwa ni kapakap sang nan ah mohngiong. Oh Siohwa kasalehda eh kupwurki en Solomon kapakap ni eh audehkihda tehnpaso Sapwellime lingan oh mahsanih: “[I pahn] onopada I en rong kapakap koaros me pahn wiawi wasaht.”—2 Kronikel 6:12–7:3, 15.
9. Dahme anahn pwe emen en kak pwarala rehn Siohwa nan sapwellime Tehnpas ni ahl me konehng?
9 Nan Kosonned me kohwong mehn Israel, Siohwa pil kasalehda dahme anahn ni emen pahn kin pwarala reh nan sapwellime Tehnpas. Dahkot mwo? Pil patehng wia meirong en mahn, samworo lapalapo anahne isik war pwohmwahu ohng Siohwa ni menseng koaros oh soutik koaros. Mwuri irail samworo me mi pahnangin samworo lapalapo pahn uhd pil wia soahng wet, ahpw kaidehn ni Rahn en Tomw. Ma irail samworo pwukat sohte pahn wia met, Siohwa sohte pahn kupwure arail doadoahk.—Eksodus 30:7, 8; 2 Kronikel 13:11.
10, 11. Ia mehn kadehde me kitail ahneki me kasalehda duwen Siohwa eh kin ketin karonge kapakap akan en emenemen aramas?
10 Ni mwein Israel en mahs, en pwarala rehn Koht kak wiawi ihte ki irail akan me pilipilda? Soh, iren Paipel kan kasalehda me Siohwa kin ketin kupwurki kapakap kan me emenemen kin pein wia. Nan en Solomon kapakap en kasarawi en tehnpas sarawio, e peki rehn Siohwa koasoia: “Ma mehn Israel men pahn kapahwei peh ni Tehnpas wet . . . komwi ketin karonge eh kapakap. Komwi ketin karonge sang nan mwoalomwi nanleng.” (2 Kronikel 6:29, 30) Pwuhken Luhk padahkiong kitail me ni ahnsou me Sekaraia, me wia semen Sohn Sounpapidais, isik war pwohmwahu nan Tehnpas en Koht, pokon kalaimwun ehu me sohte wia samworo kei me kin kaudokiong Siohwa “mihmi liki wie kapakap.” Eri e sansal me e kin wia tiahk ehu aramas akan en pokonpene likin tehnpaso pwehn kapakap erein ahnsou me isihs en war pwohmwahu kin wiawi ohng Siohwa pohn pei sarawi me wiawihkihda kohl.—Luk 1:8-10.
11 Kahrehda, ni ahnsou aramas emen kin pwarala rehn Siohwa ni ahl me konehng pwehn wiliandi wehio pwon oh wia kapakap de pein wia eh kapakap, Koht kin ketin kupwurperenki karonge eh pekipek kan. Nan rahnpwukat, kitail solahr mih pahn Kosonnedo. Ahpw mendahki met, kitail kak alehdi mehn kasukuhl kesempwal me pid duwen kapakap sang mwomwen en mehn Israel en mahs akan arail kin pwarala rehn Koht.
En Pwarala Rehn Siohwa Pahn Koasoandi en Mwomwohdiso en Kristian
12. Kosonndi dah me wiawihda pwehn wia ahl ehu me Kristian akan en kak pwarala rehn Siohwa?
12 Kitail ahnsouwet mih pahn kosonndi en Kristian. Solahr mie tehnpas sarawi ehu me irail samworo kan kin pwarala ie pwehn wiliandi sapwellimen Koht aramas akan koaros de wasa me kitail anahne pwarala ie pwehn kapakap ohng Koht. Mendahki met, Siohwa kin ketin kosonnehdi elen atail pahn pwarala reh. Dahkot met? Nan pahr 29 C.E., ahnsou me Krais keidi oh pilipilda pwehn wia Samworo Lapalap, tehnpas en ngehn ehu miehla.a Tehnpas en ngehn wet iei kosonndi en pwarala rehn Siohwa me wiawihda ki meirong tomw en Sises Krais.—Ipru 9:11, 12.
13. Me pid kapakap, ni ahl dah me tehnpas sarawi me mih nan Serusalem oh tehnpas en ngehn duwehkihpene?
13 Mie soangsoangen wasa kan en tehnpas sarawi me mih Serusalem me kin mwete tehnpas en ngehn, iangahki kapakap akan me e dokedoke. (Ipru 9:1-10) Karasepe ehu, dahme isihs en war pwohmwahu en ni menseng oh ni soutik, me kin wiawi pohn pei sarawi nan pere Sarawi en tehnpaso, kin mwete? Nin duwen me pwuhk en Kaudiahl kasalehda, “warpwohmwahu, me wehwehki kapakap en sapwellimen Koht aramas akan.” (Kaudiahl 5:8; 8:3, 4) Ngehn sarawi kamwakid Depit en ntingihdi: “Komw ketin kupwurehla ei tungoal kapakap duwehte warpwohmwahu.” (Melkahka 141:2) Kahrehda, nan kosonndi en Kristian, warpwohmwahu kin mwete kapakap akan me Siohwa kin kupwurki oh kaping me kin kohwong ih.—1 Deselonika 3:10.
14, 15. Dahme kitail kak nda me pid duwen atail pahn kin pwarala rehn Siohwa ki (a) Kristian me keidi kan? (b) “sihpw teikan”?
14 Ihs me kak pwarala rehn Koht nan tehnpas en ngehn wet? Nan tehnpas sarawi en mahs, irail samworo kan oh mehn Lipai kan kin paiekihda kapai en papah nan kelen mas loale en tehnpaso, ahpw ihte samworo kan me kak pidelong nan pere me Sarawi. Irail Kristian me keidi kan me ahneki koapwoaroapwoar en mour nanleng kin paiekihda soangen irair tohrohr ehu me kin mwete kelen mas loale en tehnpas sarawio oh pere me Sarawi, me kahrehda arail kak wia kapakap oh kaping ohng Koht.
15 Ah iaduwen irail akan me ahneki koapwoaroapwoar en mour nin sampah, me wia “sihpw teikan”? (Sohn 10:16) Soukohp Aiseia kasalehda me aramas akan me pahn kohsang wehi tohto pahn pwarodo pwehn kaudokiong Siohwa, “ni imwin rahn akan.” (Aiseia 2:2, 3) E pil ntingihdi me “mehn liki kan” pahn wiahla kisehn sapwellimen Siohwa aramas. Pwehn kasalehda me e kupwurki irail en pwarala reh, Koht mahsanih: “I pahn . . . kihong kumwail peren nan ei tehnpas en kapakap.” (Aiseia 56:6, 7) Kaudiahl 7:9-15 pil kasalehda ekei oaritik kan, koasoia duwen “pokon kalaimwun ehu” me pahn kohsang “wehi koaros” me kin pokonpene pwehn kaudok oh kapakap ohng Koht “ni rahn oh ni pwong” ni ahr kin kesihnen ni mas liki en kelen tehnpas sarawi en ngehn. Ia wen e kansenamwahu en ese me sapwellimen Koht ladu kan koaros nan rahnwet kak pwarala rehn Koht oh koapworopworki me e pahn ketin rong ahr kapakap kan!
Soangen Kapakap Dah kan me Koht kin Ketin Kupwure?
16. Dahme kitail kak sukuhliki sang Kristian en mahs ako me pid duwen kapakap?
16 Kristian en mahs ako kin wia aramas en kapakap ekei. Soangen irair dah kan me irail kin kapakapki? Kristian kan kin peki kaweid ni arail kin pilada ohl akan me pahn ale pwukoah kan. (Wiewia 1:24, 25; 6:5 6) Epapras kin kapakapki irail akan me iang pwoson. (Kolose 4:12) Irail akan me kisehn mwomwohdiso nan Serusalem kin kapakapki Piter ahnsou me e selidi. (Wiewia 12:5) Irail Kristian akan en mahs kin peki Koht en ketikihong irail eimah nan kalokolok oh nda: “Siohwa, komw mwahngih kailok me re wia, komw ketin kupwurehiong kiht, sapwellimomwi ladu pwukat, se en koasoia sapwellimomwi mahsen ni eimah.” (Wiewia 4:23-30) Tohnpadahk Seims kin kangoange Kristian kan en kapakap ohng Koht oh peki erpit ni ahnsou kan me re lelohng kalokolok. (Seims 1:5) Iaduwe, ke wia soangen kapakap pwukat ni ahnsou me ke kin kapakap ohng Siohwa?
17. Ahn ihs kapakap kan me Siohwa kin ketin kupwure?
17 Koht sohte kin ketin karonge kapakap koaros. Eri, iaduwen atail pahn kak ahneki koapworopwor me Koht pahn ketin kupwure atail kapakap kan? Irail me lelepek kan en mahs me Koht kin ketin karonge arail kapakap kan kin pwarala reh ni irair mehlel oh irair en mohngiong pwung. Irail kin kasalehda pwoson me iangahki wiewia mwahu. Kitail kak koapworopworki me Siohwa pahn ketin karonge kapakap en irail akan me kin pwarala reh ni soangen irair wet nan rahn pwukat.
18. Pwe Koht en kak karonge arail kapakap kan, dahme Kristian akan anahne wia?
18 Mie pil ehu irair me anahn. Wahnpoaron Pohl kawehwehda met ni eh mahsanih: “Pwehki Krais . . . kitail kakehr, ni minimin en Ngehnteieu, patohdohng pahn kupwur en Sahm.” (Episos 2:13, 18) Ehi, kitail kak pwarala rehn Sahmo ni saledek pwehki Sises.—Sohn 14:6; 15:16; 16:23, 24.
19. (a) Ni ahnsou dah kan me Koht kin ketin kalahdeki meirong isihs kan me mehn Israel kan kin wia? (b) Dahme kitail anahne en wia pwe atail kapakap kan en duwehte warpwohmwahu ohng Siohwa?
19 Nin duwen me kitail kasalehda nin tepio, samworo en Israel kan kin wia meirong en isihs me kin mwete kapakap kan en sapwellimen Koht ladu lelepek kan me e kin ketin karonge. Ahpw ekei pak Koht kin ketin kalahdeki meirong en isihs kan me irail mehn Israel kan kin wia. Met iei me wiawi ni ahnsou mehn Israel kan kin wia meirong en isihs nan tehnpas sarawio oh ahnsowohte pil kin poaridiong dikedik en eni kan. (Esekiel 8:10, 11) Pil duwehte nan rahnwet, Siohwa kin ketin kalahdeki meirong kan en irail akan me kose me re kin papah ih ahpw ni ahnsowohte kin wia mehkan me sohte pahrekiong sapwellimen kosonned kan oh kin meirong pwukat kin mwomwen pwohsuwed reh. (Lepin Padahk 15:8) Kahrehda, kitail en kin ahnsou koaros mour mwakelekel pwe atail kapakap kan en duwehte warpwohmwahu kei ohng Koht. Siohwa kin kupwurperenki kapakap en irail kan me kin idawehn sapwellime ahl me pwung. (Sohn 9:31) Ahpw, pil miehte peidek kan. Iaduwen atail pahn kin kapakap? Dahme kitail kak kapakapki? Iaduwen Koht kin ketin sapeng atail kapakap akan? Artikel en mwuhr pahn koasoia mepwukat oh peidek teikan.
[Nting tikitik me mi pah]
a Kilang Kahn Iroir en lokaiahn wai en May 15, 2001, pali 27.
Ke Kak Kawehwe?
• Iaduwen aramas soh unsek kak pwarala rehn Koht ni ahl me e pahn ketin kupwurki?
• Nan atail kapakap kan, iaduwen kitail kak idawehn irail ohl akan me wia kaun en ahr keinek?
• Dahme kitail sukuhliki sang kapakap kan en irail Kristian akan en mahs?
• Iahd me atail kapakap kan kin duwehte warpwohmwahu ohng Koht?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 15]
Dahme kahrehda Koht kupwure en Eipel meirong ahpw kaidehn en Kain?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 16]
“I wia pwelipar oh pehs”
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 17]
“I pahn kin meirongkihong komwi eisek kis ehun mehkoaros me komw pahn kin ketikihong ie”
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 18]
Iaduwen, ahmw kapakap kan kin duwehte warpwohmwahu kei ohng Siohwa?