Eimah Pwehki Ahmw Pwoson Oh Lemwiki Koht
“Kehlail oh kommwad . . . Siohwa ahmw Koht kin ieiang uhk.”—SOSUA 1:9.
1, 2. (a) Sang ni lamalam en aramas akan, Israel pahn kak kalowehdi Kenan? (b) Mehn kamehlel dah me Sosua alehdi?
NAN pahr 1473 B.C.E., wehin Israel kaunopadahngehr en pidelong nan Sapwen Inouo. Me pid duwen kahpwal kan me pahn lel irail, Moses katamankihong irail: “Rahnwet kumwail pahn kotehla Pillap Sordan pwe kumwail en kowohng kalowehdi wehi kei me laud oh kehlailasang kumwail; oh pil ar kahnimw laud kan me ar kehl kan leldalahng pahnlahng. Aramas en wasao me reirei oh kehlail, kodon kei me dene sohte me kak pelianirailda.” (Deuderonomi 9:1, 2) Ei, irail kodon pwukat inenen ndand! Pil patehng met, ekei mehn Kenan kan pil wia sounpei kei me kin kaunopada mwahu, tohto oahs oh werennansapw mete kan.—Sounkopwung 4:13.
2 Israel, ni pali teio, wia wehi lidu ehu oh erein sounpar 40 irail kakahnseli nan sapwtehn. Eri, sang ni lamalam en aramas akan, e pahn mwomwen me Israel sohte pahn kak en pweida. Ahpw, Moses kin pwoson, e kin kak ‘kilang’ me Siohwa me kin kahluwa irail. (Ipru 11:27) Moses ndaiong irail aramas ko. “Siohwa, amwail Koht, pahn ketieng mwohmwail. E pahn ketin kaloweiraildi ni amwail pahn kohkohwei, pwe kumwail en pwakihirailla oh kamwomwirailla.” (Deuderonomi 9:3; Melkahka 33:16, 17) Mwurin ahn Moses sipalla, Siohwa kamehlelehiong Sosua me e pahn utungada ih oh mahsanih: “Eri, kaunopada ahnsou wet, kowe oh mehn Israel akan koaros, oh kotehla Pillap Sordan kolahng nan sahpw me I pahn kihong kumwail. Sohte me pahn kak kaloweiukedi erein omw mour. I pahn ieiang uhk duwehte ei kin ieiang Moses.”—Sosua 1:2, 5.
3. Dahme kin sewese Sosua en pwoson oh eimah?
3 Pwe en kak ale sapwellimen Siohwa utuht oh kaweid, Sosua anahne en wadek oh doudouloale sapwellimen Koht kosonned akan oh ah mour anahne en pwungiong kosonned pwukat. Siohwa mahsanih: “Eri, ke ahpw pahn kepwehpwehla oh pweida. Tamatamante me I ndahnguhkehr ke en kehlail oh kommwad! Ke dehr masak de lamalam tikitik, pwehki Ngehi, Siohwa, omw Koht, me kin ieiang uhk wasa koaros me ke pahn kin kohla ie.” (Sosua 1:8, 9) Pwehki Sosua kin peikiong Koht, e kin eimah, kehlail oh pweida. Ahpw, pali laud en irail nan ah mwehio sohte kin peik. Imwilahn met, irail sohte pweida, oh irail mehla nan sapwtehno.
Aramas Seupwoson kei me Sohte Kin Eimah
4, 5. (a) Iaduwen lamalam en irail lipoahrok ehk ko ah weksang lamalam en Sosua oh Kalep? (b) Iaduwen Siohwa mwekidki ahn aramas akan kasalehda seupwoson?
4 Sounpar pahisek mwohn mehn Israel kan kohla Kenan, Moses kadarala ohl 12 en dauwih sahpwo. Meh ehk masepwehkada. Irail nda: “Aramas koaros me se kilangada wasao inenen reirei, oh se pil kilangada kodon kei wasao, me kadaudok en Anak, likamwete kiht mensiek uwen ar lapala.” Iaduwen, “aramas koaros”—kaidehn ihte mehn Anak kante—kodon kei? Soh. Iaduwen, irail mehn Anak kan sou wia kadaudok en-Nepilim ko? Uhdahn Soh! Ahpw pwehki soangen lokaia likamw pwukat, kahrehda irail mehn Israel ko masepwehkada. Aramas ko pil men pwurala nan Isip, wasa me irail wia lidu kei ie!—Nempe 13:31–14:4.
5 Ahpw, meh riemen sang rehn lipoahrok ko, Sosua oh Kalep, uhdahn men pidelong nan Sapwen Inouo. Ira nda: “Me mengei kitail en kaloweiraildi. Siohwa pahn ketin ieiang kitail. E ketin kamwomwala ar koht akan, mehn doareparail. Kumwail dehr masak.” (Nempe 14:9) Iaduwen, en Sosua oh Kalep eimah sou nohn daulihala? Uhdahn soh! Irail pil duwehte mehn Israel teikan me kilangehr ni en Siohwa kasarowehdi wehi kehlail Isip oh arail Koht akan ni kalokolok eiseko. Irail pil kilang ni en Siohwa kakihrala Parao oh iangahki nah karis ko nan Sehd Weitahta. (Melkahka 136:15) E sansal me sohte kahrepen irail lipoahrok ehk ko oh aramas ako en masepwehkada. Siohwa mahsanih met ni a kasalehda ah pahtou laud: “Ia erein ar pahn kahng kamehlele ie, ni ei wiadahr manaman tohtohie mwohn masarail kan?”—Nempe 14:11.
6. Ia mwomwen eimah wia iengen pwoson, oh iaduwen met kin sansalda nan atail ahnsou?
6 Siohwa kasalehda dahme kahrehda kahpwalo—arail masepwehk kahrehda arail pangala arail pwoson. Ei, pwoson oh eimah kin uhdahn ehupene me kahrehda wahnpoaron Sohn kak en ntingihdi met me pid duwen mwomwohdiso en Kristian kan oh arail mahwen ni pali ngehn: “Pwe sapwellimen Koht akan koaros kin kak kalowehdi sampah: kitail kin powehkihdi atail pwoson.” (1 Sohn 5:4) Rahnwet, soangen pwoson me Sosua oh Kalep kin kasalehda kin kahrehda irail Sounkadehde en Siohwa me tohtohsang wenerar, me mah oh pwulopwul, roson oh luwet, en kin kalohkiseli rongamwahu en Wehio nan sampah pwon. Sohte emen imwintihti kak en katokehdi pwihn en sounpei eimah wet.—Rom 8:31.
Dehr “Pweiek”
7. Ia wehwehn en “pweiek”?
7 Sapwellimen Siohwa ladu kan rahnwet kin ni eimah kalohkihwei rongamwahuo pwehki irail kin ahneki soangen lamalamohte me wahnpoaron Pohl kin ahneki, me ntingihdi: “Eri, kaidehk kitail kisehn irail kan me kin kesehla ar pwoson [‘irail kan me kin pweiek,’ NW] re ahpw kin lekdekla. Pwe mie atail pwoson oh kitail aleier komourpatail.” (Ipru 10:39) En “pweiek,” nin duwen me Pohl kasalehda, sohte kin wehwehki masepwehkada en ahnsou kis, pwe sapwellimen Koht ladu tohto mie pak irail kin pil masepwehkada. (1 Samuel 21:12; 1 Nanmwarki 19:1-4) Ahpw ehu dictionary en Paipel kawehwehda me met kin wehwehki en “pweieksang, sohla wia kiseh,” oh “kesehla me mehlelo”. E kapatahiong me “pweiek” kin wehwehki ni lokaia karasaras, en “kaiedi sereko pwe en uhdahn wawaila” oh met kin pidada atail doadoahk ohng Siohwa. Ni mehlel, irail me ahneki pwoson kehlail sohte pahn men “wawaila” ni ahnsou me apwal kan kin pwarada—sohte lipilipil ma re ale lokolok laud, soumwahu, de pil soangen kahpwal teikan. Ahpw irail kin nannantihte nan arail papah Siohwa, ni arail ese me Siohwa kin uhdahn kesempwalki irail oh ese ia uwen me irail kakohng. (Melkahka 55:22; 103:14) Ke kin ahneki soangen pwoson wet?
8, 9. (a) Iaduwen Siohwa kin kakehlailiada pwoson en Kristian kan en mahs? (b) Dahme kitail kak wia pwe en pil kakehlailihala atail pwoson?
8 Ni ehu ahnsou, wahnpoaron ko pehn me arail pwoson tikitikla, kahrehda irail ndahiong Sises: “Maing, komw ketin kalaudehla at pwoson.” (Luk 17:5) Arail pekipek mehlelo pasapengla, eri ni mehlel nan Pendekos 33 C.E., ni ahnsou me ngehn sarawi me inoupe wiawiher tih pohn tohnpadahk ko oh kihong irail en wehwehkihla ni loal duwen Mahsen en Koht oh ia kupwure. (Sohn 14:26; Wiewia 2:1-4) Mendahki uhwong laud kin pwarada ahpw pwehki arail pwoson kin kehlailla, irail tepida kalohkseli rongamwahuo ohng “kapikipik kan koaros pahnlahng oh sampah”.—Kolose 1:23; Wiewia 1:8; 28:22.
9 Pwe kitail en kak kalaudehla atail pwoson oh nantihweite nan atail doadoahk, kitail pil anahne onopki oh doudouloale iren Paipel kan oh kapakapki ngehn sarawi. Ni atail pahn kilelediong sapwellimen Koht padahk mehlelo nan atail madamadau oh mohngiong—duwehte me Sosua, Kalep, oh irail Kristian en mahs ko kin wia—eri kitail pahn ahneki pwoson me pahn kihong kitail kehl me kitail anahne pwe kitail en kak dadaurete nan atail mahwen en ngehno oh kitail pahn kak kana.—Rom 10:17.
Pwoson—Laudsang en Ihte Kamehlele
10. Dahme pwoson mehlel kin oarepene?
10 Nin duwen irail mehn mahs akan kin kasalehda, pwoson kin kahrehda eimah oh dadaurete oh met oarepene laudsang en ihte kamehlele Koht. (Seims 2:19) Met anahne kitail en esehla Siohwa nin duwen aramas emen oh likih ih ni unsek. (Melkahka 78:5-8; Lepin Padahk 3:5, 6) Met kin wehwehki me kitail anahne en nsenki kapwaiada sapwellimen Koht kosonned oh kaweid kan me pahn wia kamwahupatail. (Aiseia 48:17, 18) Pwoson pil kin pidada atail pahn kamehlele ni unsek me Siohwa pahn kapwaiada sapwellime inou kan oh pahn “ketin katingih irail kan me kin raparapahki.”—Ipru 11:1, 6; Aiseia 55:11.
11. Ni ahl dah me Sosua oh Kalep ale kapai pwehki arail pwoson oh eimah?
11 Soangen pwoson wet kin kekeirada. E kin lalaudla ni atail pahn mourki me mehlelo, “song [NW]” kamwahu kan, “kilang [NW]” pasapengpen atail kapakap kan oh, ni ahl teikan, pehm sapwellimen Siohwa kaweid nan atail mour. (Melkahka 34:8; 1 Sohn 5:14, 15) Kitail kak kamehlele me pwoson me Sosua oh Kalep ahneki kin loalla ni ara kin songedi sapwellimen Koht kamwahu. (Sosua 23:14) Medewe ire pwukat: Ira dadaurete oh sohte mehla nan arail seiloak sounpar 40 nan sapwtehno, nin duwen me Koht inoukihda. (Nempe 14:27-30; 32:11, 12) Ira ale pwukoa laud ni ahnsou me irail mahweniong mehn Kenan kan erein sounpar weneu. Imwilahn me, ira perenki mour me kaperen oh roson oh irail pil ale pein arail sohso kan. Ia wen Siohwa eh kin ketin katingih irail kan me kin ni lelepek oh eimah papah ih!—Sosua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
12. Iaduwen Siohwa kin kahrehiong ‘sapwellime mahsen kan en lapalapala’?
12 Sapwellimen Koht limpoak-kadek ohng Sosua oh Kalep kin katamankihong kitail sapwellimen sounmelkahkao mahsen kan: “Pwehki omwi ketin kasalehdahr duwen mwaromwi oh sapwellimomwi kosonned akan ar lapalapie.” (Melkahka 138:2) Ni ahnsou me Siohwa kin ketikihong mwareo ni inou ehu, eri inouo kin “lapalapala” ni ahl ehu me e kin laudsang dahme kitail kin kasik. (Episos 3:20) Ehi, Siohwa sohte kin kansensuwedihala irail kan me kin “rapahki ah peren” reh.—Melkahka 37:3, 4.
Emen Ohl me “Kaperenda Koht”
13, 14. Dahme kahrehda Enok anahne pwoson oh eimah?
13 Kitail kak sukuhliki laud duwen pwoson oh eimah sang ni arail pahn tehk mehn kahlemeng mwahu en emen ohl me memour mwohn palien Kristian miehla—Enok. Pil mwohn ah tepida wia kokohp kan, e wehwehkier me ah pwoson oh eimah pahn lelohng songosong. Iaduwe? Pwehki Siohwa ketin kasalehdahr nan Ihden me pahn mie kailok pahn pwarada nanpwungen irail me kin papah Koht oh irail kan me kin papah Sehdan me Tepilo. (Senesis 3:15) Enok pil wehwehki me kailok wet tepida mahsie ni ahnsou me Kain kemehla rie ohl Eipel. Ehi, ara pahpa, Adam, memour kereniong sounpar 310 mwurin Enok ipwidi.—Senesis 5:3-18.
14 Ahpw mendahki mepwukat, Enok kin ni eimah “momourki mwohn silangin Koht” oh kin soikala “lokaia suwed koaros” me aramas akan kin ndahki Siohwa. (Senesis 5:22; Sud 14, 15) Pwehki Enok kesihnenda teng ni eimah, met kin kahrehiong me tohto en kin imwintihtiong ih oh kahrehda ah mour mih nan keper. Pwehki met, Siohwa kin perehsang sapwellimen soukohp kan medek en kamala. Mwurin ah kasalehiong Enok me “e inenen keniken pahn kupwure,” Siohwa “ketikihsang” eh mour, ele ni ahl ehu me e sohte kehn mehkot ahpw mehla.—Ipru 11:5, 13; Senesis 5:24.
15. Mehn kahlemeng mwahu dah me Enok kihong sapwellimen Siohwa ladu kan rahnwet?
15 Mwurinte Pohl kasalehda duwen ahn Enok mehla, e pil ehu kasalehda duwen kesempwalpen pwoson oh nda: “Sohte me kak kenikenla pahn kupwur en Koht ma sohte eh pwoson.” (Ipru 11:6) Ei, pwoson kin kihong Enok eimah pwe en kak ieiang Siohwa kekeid oh lohki duwen Sapwellime mahsen en kadeik ohng sampah ehu me sohte kin kaudokiong Koht. Wasaht, Enok kihong kitail mehn kahlemeng mwahu ehu. Kitail pil ahneki doadoahk ehu me duwehte met nan sampah ehu me kin uhwong kaudok mehlel oh kin dirki soangen suwed koaros.—Melkahka 92:7; Madiu 24:14; Kaudiahl 12:17.
Eimah me Kohsang Lemwiki Koht
16, 17. Ihs Opadaia, oh soangen irair dah kan me e kin mih loale?
16 Likin pwoson, mie pil ehu irair me kin sewese kitail en eimah, iei lemwiki Koht. Kitail pahn tehk karasepe mwahu en ohl emen me kin lemwiki Koht oh momour ni mwein soukohp Elaisa oh Nanmwarki Eihap, me kin kaunda paliepeng en wehin Israel. Erein kaundahn Eihap, kaudok en Paal kin uhdahn kasaminehla paliepeng en wehin Israel. Ni mehlel, ahn Eihap pwoud “Sesepel kin apwahpwalih” soukohp 450 en Paal oh soukohp 400 en koht lih Asera.—1 Nanmwarki 16:30-33; 18:19.
17 Sesepel, me inenen lemei oh kin wia imwintihti en Siohwa men, kin song en kasohrehla kaudok mehlel sang nan sahpwo. E kemehla ekei soukohp en Siohwa kan oh pil song en kemehla Elaisa, ahpw ki kaweid en Siohwa, e pitla ni eh tangasang oh kotehla Sordan. (1 Nanmwarki 17:1-3; 18:13) Ke kak medewe ia uwen apwal en utungada kaudok min nan paliepeng en wehio ni ahnsowo? Suwed sang met, iaduwen, ma ke kin doadoahk nan tehnpas sarawi en nanmwarkio? Ih irair me Opadaiaa, me kin lemwiki Koht oh wia sounpapah en tehnpas en Eihap kin mih loale.—1 Nanmwarki 18:3.
18. Dahme kahrehiong Opadaia en wia emen tohnkaudok en Siohwa me inenen sikila?
18 E uhdahn sansal me Opadaia kin kanahieng eh mwekid kan oh kin mwekid ni loalokong nan ah kaudok ong Siohwa. Ahpw, e sohte kin kahmahmkihla eh pwoson. Ni mehlel, 1 Nanmwarki 18:3 mahsanihong kitail: “Opadaia pil tohnkaudok mehlel en Siohwa men” Ehi, ahn Opadaia lemwiki Koht inenen sikila! Ah lemwiki Koht kahrehiong eh eimah en kin sikila mehlel, nin duwen e sansalda mwurinte Sesepel kemehla sapwellimen Siohwa soukohp kan.
19. Dahme Opadaia wia me kasalehda ah eimah?
19 Kitail wadek: “Ni ahnsou me Sesepel wie kemekemehla sapwellimen Siohwa soukohp ako, Opadaia ahpw aleier epwiki sang nanpwungarail oh ekihrailla nan pwoahr riau, wad limehk; e ahpw pil kihong irail arail tungoal kisin mwenge oh pihl.” (1 Nanmwarki 18:4) Ma kitail medewehla, en kamwkamwenge ohl epwiki kei ni rir wia doadoahk ehu me inenen keper. Kaidehn ihte Opadaia anahne kanaieng pwe Eihab oh Sesepel en dehr diarada met ahpw e pil anahne kanaieng pwe soukohp likamw 850 me kin kalapw mih nan tehnpaso en dehr diarada met. Kapataiong met, tohnkaudok likamw tohto kan, sangete irail soumwet kan lel irail soupeidi kan, kak song en kadipahda de kasalehda ihs Opadaia pwehn natih ohl oh lih nanmwarki riemenet. Ahpw, e kin ni eimah apwallih anahn akan en sapwellimen Siohwa soukohp kan nanpwungen irail sounkaudokoiong dikedik pwukat. Ia uwen lemwiki Koht eh wia mehkot me inenen kehlail!
20. Iaduwen ahn Opadaia lemwiki Koht kin sewese ih, oh iaduwen ah mehn kahlemeng kin sewese iuk?
20 Pwehki Opadaia kasalehda eimah pwehki ah lemwiki Koht, e sansal me Siohwa kin ketin peresang ih ah imwintihti kan. Lepin Padahk 29:25 mahsanih: “Me keper pwunodki dahme aramas teikan lemeleme duwen kowe, ahpw ma ke pahn likih Siohwa, ke pahn saledek sang apwal.” Opadaia kaidehn aramas tohrohr men; pwe e pil masak en dierekda oh kamakamla, duwehte atail pil kin masak soahng wet. (1 Nanmwarki 18:7-9, 12) Ahpw, ah lemwiki Koht kin kihong ih eimah en powehdi ah masak aramas akan. Opadaia wia mehn kahlemeng mwahu ong kitail koaros, ahpw keieu ong irail akan me kin tounmeteikihla arail saledek de arail mour pwehn kaudokiong Siohwa. (Madiu 24:9) Ehi, kitail koaros men nantiong papah Siohwa “ni wahu oh lemmwin”—Ipru 12:28.
21. Dahme kitail pahn tehkpene nan artikel en mwurin met?
21 Pwoson oh lemwiki Koht kaidehn ihte irair akan me kak kalaudehla eimah; limpoak pil kak wia kehl ehu me pil laudsang mepwukat. Pohl ntingihdi: “Pwe ngehn sarawi me Koht kin ketikihong kitail sohte kin kahrehiong kitail masak, ahpw sapwellime ngehno kin ketin audehkinkitailda manaman, limpoak, oh kin sewese kitail en kakaun atail ineng kan.” (2 Timoty 1:7) Nan artikel en mwurin met, kitail pahn kilang iaduwen limpoak kak sewese kitail en papah Siohwa ni eimah nan erein ahnsou apwal ekei ni imwin rahn akan.—2 Timoty 3:1.
[Nting tikitik me mi pah]
a Kaidehn soukohp Opadaia.
Ke Kak Sapeng?
• Dahme kin sewese Sosua oh Kaleb en eimah?
• Dahme pwoson mehlel kin oarepene?
• Dame kahrehda Enok sohte masak en pakairki sapwellimen Koht kadeik?
• Iaduwen lemwiki Koht kak sewese kitail en eimah?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 9]
Siohwa padahkiong Sosua: “Kehlail oh kommwad”
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 10]
Opadaia kin apwalih oh pere sapwellimen Koht soukohp kan
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 11]
Enok kin ni eimah kalohki mahsen en Koht