Poadoandoarla Sang Lidip kan en Soun Parokedi Menpihro
“[Siohwa] pahn ketin doareiukasang lidip en soun parokedi menpihro.”—MEL. 91:3, NW.
1. Ihs “soun parokedi menpihro,” oh dahme kahrehda e inenen keper?
KRISTIAN koaros kin lelohng soun kauwehla de kangala emen, me kin loalokong sang aramas oh kin doadoahngki widing kan. Melkahka 91:3 kin kahdaneki ih “soun parokedi menpihro.” Ihs imwintihti menet? Sang nan makasihn en June 1, 1883, makasihn wet kin kasalehda me imwintihti menet iei Sehdan me Tepil. Imwintihti kehlail menet kin doadoahngki widing kan pwehn pitihdi oh parokedi sapwellimen Siohwa aramas akan duwehte soun parokedi menpihr men kin song en parokedi menpihr.
2. Dahme kahrehda Sehdan ni karasaras rasehng soun parokedi menpihr?
2 Mahso, aramas akan kin parokedi menpihr akan pwehn rong lingan en ngilarail oh kilang kaselel en pohrail kan, oh pil ong kenerail mwenge oh meirong. Ahpw, menpihr mahn men me kin inenen per kahrehda apwal en parokedi. Kahrehda soun parokedi menpihr men nan mwehin Paipel kin kasawih mahs irair oh mwekid en soangsoangen menpihr kan me e men parokedi. Mwurin mwo, e kin wiahda lidip me kin pitih menpihr kan pwehn parokedi irail. Paipel kin karasahiong Sehdan soun parokedi menpihr men oh met kak sewese kitail en wehwehki wiepen Sehdan kan. Sehdan kin kasawih emenemen kitail. E kin tehk atail mwekid kan oh irair kan, oh e kin wiahda lidip kan me sohte sansal pwehn parok kitaildi. (2 Tim. 2:26) Ma kitail pahn mweidohng Sehdan en parok kitaildi, met pahn kauwehla atail nanpwungmwahu rehn Koht oh pahn kahrehiong kitail en kasohrala douluhl. Kahrehda pwehn pere pein kitail, kitail anahne dehdehki soangsoangen wiepe kan me “soun parokedi menpihro” kin doadoahngki.
3, 4. Soangen ahnsou dah kan me wiepen ahn Sehdan widing kan kin duwehte ahn laion men? oh sineik pwoisin men?
3 Sounmelkahkao kin doadoahngki karasaras sansal oh karasahiong ahn Sehdan widing kan ni wiepe kan me laion pwulopwul men de sineik pwoisin men kin doadoahngki. (Mel. 91:13) Duwehte laion men, Sehdan kin ekei pak doadoahngki kalokolok kan de koperment kan en uhwong sapwellimen Siohwa aramas akan. (Mel. 94:20) Soangen uhwong lemei pwukat ele pahn kahrehiong ekei en sohpeisang Siohwa. Ahpw, soangen uhwong pwukat kin kalapw sohte pweida ahpw uhd kakehlaka minimin en sapwellimen Koht aramas akan. Ahpw, iaduwen ahn Sehdan widing soh sansal me duwehte ahn sineik pwoisin men kin doadoahk?
4 Tepilo kin loalokong sang aramas oh e kin doadoahngki widing keper kan me duwehte wiepen sineik pwoisin men sang wasa rir. Ni ahl wet, e kin pweida ong kasaminehla madamadau en ekei sapwellimen Koht aramas akan, oh pitihiraildi en wia dahme e mwahuki ah kaidehn kupwuren Siohwa, oh met kin kahrehda imwila suwed. Ahpw kitail eseier wiepen Sehdan kan. (2 Kor. 2:11) Ahnsouwet, kitail pahn tehkpene lidip keper pahieu me “soun parokedi menpihro” kin doadoahngki.
Masak Aramas
5. Dahme kahrehda lidip en “pwunodki dahme aramas teikan lemeleme” kin kalapw pweida?
5 “Soun parokedi menpihro” ese me pali laud en aramas kin men meteikan en perenki irail oh pwungki irail. Kristian akan sohte kin pohnsehse pepehm en meteikan me mih limwahrail. Pwehki Tepilo ese met, e men isaneki arail nsenohki dahme meteikan kin medemedewe duwen irail. Karasepe, e kin kasonge ekei sapwellimen Koht aramas akan ni eh doadoahngki lidip en “pwunodki dahme aramas teikan lemeleme duwen” irail. (Lep. Pad. 29:25) Ma sapwellimen Koht ladu kan kin masak aramas oh iang meteikan wia dahme Siohwa sohte kupwurki, de irail sohte kin wia dahme Mahsen en Koht kin padahkihong irail en wia, eri “soun parokedi menpihro” pahn parok iraildi.—Esek. 33:8; Seims 4:17.
6. Karasaras dahieu kin kasalehda iaduwen me pwulopwul men ele pahn mweidohng “soun parokedi menpihro” en parokedi ih?
6 Karasepe, me pwulopwul men ele pahn lohdi pahn kasongosong sang rehn ienge tohnsukuhl kan oh simoak sika. Mwein e sohte medewe duwen simoak sika ni ahnsou me e mwesel kohla sukuhl ni rahno. Ahpw, ahnsou kis mwuhr, e wia mehkot me kauwehla paliwere oh kansensuwedih Koht. (2 Kor. 7:1) Iaduwen e lohdi pahn kasongosongo? Mwein e kin werek suwed oh masak pwe irail pahn kapailoke ih. Me pwulopwul kan, kumwail en dehr mweidohng “soun parokedi menpihro” en kasonge uhk oh parok uhkedi! Kanahieng pwe ken dehr mweidohng ih en parok uhkedi pwe ke dehr kauwehla sapwellimen Koht koasoandi kan ni mehkot tikitik. Kapwaiada kaweid en Paipel me pid duwen liksang werek suwed.—1 Kor. 15:33.
7. Iaduwen Sehdan ele pahn kahrehiong ekei pahpa oh nohno kan en sohla toupahrek me pid duwen kaudok?
7 Pahpa oh nohno Kristian nsenoh kan kin uhdahn nsenohki arail pwukoa me kohsang nan Paipel en kaitarala anahn en war en arail peneinei. (1 Tim. 5:8) Ahpw, ahn Sehdan mehn akadei iei en kahrehiong Kristian akan en nohn nsenohki kaitarala anahn en war kan. Mwein ekei Kristian akan sohte kin kalapw iang mihding kan pwehki irail lohdi pahn kasongosong kan sang arail kaunen doadoahk kan ong en doadoahk mwurin awa en doadoahk kan. Irail ele pahn masak en peki en kommoal sang doadoahk pwehn towehda prokram pwon en kapokon en district oh iang riarail brother kaudokiong Siohwa. Mehn perepe ong lidip wet iei en ‘likih Siohwa.’ (Lep. Pad. 3:5, 6) Patehng met, atail tamanda me kitail koaros kisehn sapwellimen Siohwa peneinei oh e kin ketin apwalih kitail pahn sewese kitail en kolokol atail toupahrek. Pahpa oh nohno kan, kumwail kin pwoson me Siohwa pahn apwalih kumwail oh amwail peneinei ni ahnsou me kumwail kin wia kupwure? De Tepilo pahn parok kumwaildi oh kahrehiong kumwail en wia dahme e mwahuki pwehki amwail masak aramas? Se men kangoange kumwail en medemedewe peidek pwukat ki kapakap.
Lidip en Noahrok Kepwe
8. Ni ahl dahieu Sehdan kin doadoahngki lidip en noahrok kepwe?
8 Sehdan pil kin doadoahngki noahrok kepwe pwehn parok kitaildi. Koasoandi en pesines en sampah wet kin kalapw kihda soangen wiepen pesines kan me kin inoukihong aramas akan me re kak mwadang kepwehpwehla, oh wiepe wet ele pahn pitihdi ekei sapwellimen Koht aramas akan. Ekei pak, mie me ele pahn ndaiong irail: “Doadoahk laud. Ni ahnsou me ke pahn kepwehpwehla, ke solahr pahn anahne doadoahk laud oh kak nsenamwahuki ahmw mour. Ke pil pahn kak iang doadoahk en pioneer.” Soangen koasoi pwukat ele pahn kohsang rehn ekei me sohte ahneki madamadau toupahrek oh isaneki en wia mwohni rehn riarail brother oh sister kan nan mwomwohdisohn Kristian. Medemedewe ni kanahieng duwen soangen madamadau wet. Soangen madamadau wet sou kin kasalehda madamadau en ohl kepwehpwe “pweipwei” men nan sapwellimen Sises karasaraso?—Luk 12:16-21.
9. Dahme kahrehda ekei Kristian akan kin lohdi nan lidip en men ahneki kepwe kan?
9 Sehdan kin kamwakid eh koasoandi suwed wet pwehn kahrehiong aramas akan en men ahneki kepwe kan. Soangen ineng wet kak ekis ekis kauwehla mour en Kristian, oh kasokehla mahsen en Koht oh kahrehda “e sohte kin wa.” (Mark 4:19) Paipel kin kangoange kitail en itarki kisin tungoal akan oh likou. (1 Tim. 6:8) Ahpw, me tohto kin mweidohng “soun parokedi minpihro” en parok iraildi pwehki irail sohte kin kapwaiada kaweid wet. Arail aklapalap kakete kahrehiong irail en pehm me irail anahne kolokol ehu soangen koasoandi en mour? Iaduwen pein kitail? Atail ineng en ahneki kepwe kan kin kahrehiong kitail en wiahki atail kaudok mehkot me sohte nohn kesempwal? (Ak. 1:2-8) E kansensuwed pwe ni ahnsou me kahpwal en mwohni lelohng ekei Kristian akan, ekei irail tounmeteikihla arail kaudok pwe ren kolokol arail koasoandi en mour me re ahnla. Soangen lamalam en noahrok kin kaperenda “soun parokedi menpihro”!
Lidip en Mehn Kamweit Suwed kan
10. Dahme emenemen Kristian anahne kasawih duwen pein ih?
10 Pil ehu widing en “soun parokedi menpihro” iei en kauwehla madamadau en aramas me pid duwen dahme mwahu oh dahme suwed. Madamadau en aramas me duwehte madamadau en aramas akan nan Sodom oh Komora kin kamwakid irail akan me kin wiahda mehn kamweit kan. Nuhs kan nan TV oh makasihn kan pil kin kasansalehda tiahk lemei oh song en kaitarala ineng suwed me pid wendipene. Soahng tohto me kin pwarada nan mehn kamweit kan kin kauwehla koahiek en madamadau en aramas akan en dehdehki “wekpeseng en me mwahu oh me suwed.” (Ipru 5:14) Ahpw tamanda sapwellimen Siohwa mahsen kan me soukohp Aiseia kasalehda: “Meid suwediong kumwail! Kumwail kin kahdaneki me suwed me mwahu oh me mwahu me suwed.” (Ais. 5:20) “Soun parokedi menpihro” kin ekis ekis kauwehla ahmw madamadau ki mehn kamweit suwed kan? E kesempwal en kasawih pein kitail.—2 Kor. 13:5.
11. Soangen kaweid dahieu me pid duwen TV drama kan kin kohda nan makasihn wet?
11 Kereniong sounpar 25 samwalahr, The Watchtower ni elen limpoak kihda kaweid ong tohnkaudok mehlel en Koht akan me pid duwen TV drama kan.a Koasoi wet me pid duwen iaduwen TV drama ndand kan kak kamwakid aramas akan e wiawihda: “Ineng en ale limpoak sang rehn emen kin wia kahrepe mwahu ong wiewia koaros. Karasepe, emen serepein me liseian ahpw sohte pwopwoud ndaiong ienge serepein: ‘Ahpw I poakepoake Victor. I sohte perki mehkot. . . . En naineki nah seri me keieu kesempwal ong ie!’ Keseng meleilei oh kansenamwahu irehiukedi en medemedewe duwen ahn serepeino wiewia samin. Ke pil poakepoake Victor. Ke poakehla serepeino. Ke ‘pwungki.’ Emen lih me kin kalapw kilang TV drama kan oh mwuhr koluhkihla wehkada: ‘E inenen kapwuriamwei iaduwen ke kak wiahki me ahmw madamadau me pwung. Kitail ese me nenek sapwung. . . . Ahpw I diarada me nan ei madamadau, I kin pwungki.’”
12. Dahme kin kasalehda me kaweid me pid duwen TV prokram kan kin konehng ahnsouwet?
12 Sang ahnsou me artikel pwukat wiawihda leledo ahnsou wet, soangen TV prokram suwed kan rekla. Nan wasa tohto, soangen prokram kan kin wiawi awa 24 nan rahn ehu. Ohl kan, lih akan, oh me pwulopwul tohto kin kalapw audehki arail madamadau oh mohngiongirail soangen mehn kamweit pwukat. Ahpw, kitail en dehr pitih pein kitail ki madamadau likamw. E sapwung en medemedewe me mehn kamweit suwed kan sohte suwed duwehte dahme kin uhdahn wiawi nan sampah wet. Kristian emen kak pilada perenki kilikilang aramas akan nan TV me e sohte mwahn pahn luke en pidelong nan imweo?
13, 14. Iaduwen ekei kasalehda iaduwen irail paiekihda kaweid kan me pid duwen TV?
13 Me tohto kin paiekihda ni arail kin kapwaiada kaweid me kohda sang “ladu lelepek oh loalokong.” (Luke 12:42-44) Mwurin irail wadek kaweid inen me poahsoankihda Paipel, ekei ntingihdi kisinlikou oh kasalehda iaduwen artikel pwukat kin kamwakid irail.b Emen nda: “Erein sounpar 13, I sohte kak uhdihsang kilang TV drama kan. I lemeleme me I kin ahneki nanpwungmwahu rehn Koht pwehki I kin iang towehda mihding en Kristian akan oh ekei pak iang kalohk. Ahpw I kakairada madamadau en sampah sang TV drama kan me dene ma ahmw pwoud ohl kin lemei de ma ke pehm me ahmw pwoud sohte poakepoake uhk, eri dene mie kahrepen ke kak wiahda kamwahl—pwe soangen ohlo me kahrehda kahpwalo. Oh ni ahnsou me I pehm mie ‘kahrepe,’ I wiahda kamwahl oh wiahda dihp ong Siohwa oh ei pwoud.” Lih menet piskensang nan mwomwohdiso. Mwuhr, e pohnese dipeo, koluhla, oh kasapahldo nan mwomwohdiso. Artikel kan me kaweidih duwen TV drama kan kihong ih kehl en liksang mehn kamweit kan me Siohwa kin ketin kalahdeki.—Eimw. 5:14, 15.
14 Pil emen me kin mweidohng TV drama kan en kamwakid eh mour mahs nda: “I sengiseng ni ahnsou me I wadek artikel pwukat, pwehki I diarada me ei mohngiong kin solahr unsek ong Siohwa. I inoukihong ei Koht me I solahr pahn wia lidu en TV prokram pwukat.” Emen lih Kristian kasalehda eh kalahnganki artikel pwukat oh wehkada me e kin apwaliki uhdihsang kilang TV drama kan oh ntingihdi: “I medemedewe . . . ma ei nanpwungmwahu rehn Siohwa kak luwetala. Iaduwen I kak kompoakepahnki ‘irail’ me kin pwarada nan TV drama pwukat oh ni ahnsowohte kompoakepahnki Siohwa?” Ma soangen TV prokram kan kin kasaminehla mohngiong en aramas sounpar 25 samwalahro, ia uwen irail kak kasaminehla rahnwet? (2 Tim. 3:13) Kitail anahne kanahieng duwen ahn Sehdan lidip en soangsoangen mehn kamweit suwed kan koaros, sohte lipilipil ma TV drama kan de video game kan me kin kasalehda tiahk lemei, de video en koul kan me kin kasalehda tiahk samin.
Lidip en Nanpwung Suwed kan
15. Iaduwen ekei mweidohng Tepilo en parok iraildi?
15 Sehdan kin doadoahngki nanpwung suwed kan en wia lidip ehu pwehn kahrehda saminimin nanpwungen sapwellimen Siohwa aramas akan. Kitail kakete lohdi nan lidip wet sohte lipilipil soangen pwukoa tohrohr dah kan kitail kin ahneki. Ekei kin mweidohng Tepilo en parok iraildi pwehki irail mweidohng nanpwung suwed kan en kauwehla popohl oh minimin oh pweida kaselel en sapwellimen Siohwa aramas akan me e ketikihong irail.—Mel. 133:1-3.
16. Iaduwen Sehdan kin doadoahngki widing kan pwehn kauwehla atail minimin?
16 Erein Mahwen Keieu en Sampah, Sehdan kin doadoahngki uhwong kan pwehn song en kauwehla sapwellimen Siohwa pwihn nan sampah, ahpw e sohte pweida. (Kaud. 11:7-13) Mwurin mwo, e kin doadoahngki widing kan pwehn kauwehla atail minimin. Ni ahnsou me kitail kin mweidohng atail nanpwung suwed en kahrehda saminimin, kitail kin sewese “soun parokedi menpihro.” Kitail pahn kakete irehdi doadoahk en ngehn sarawi nan pein atail mour oh pil nan mwomwohdiso. Ma met pahn wiawi, Sehdan pahn perenki pwehki sohte lipilipil dahme pahn kauwehla popohl oh minimin en mwomwohdiso, met pahn kerempwa doadoahk en kalohk.—Ep. 4:27, 30-32.
17. Dahme kak sewese irail akan me mie arail nanpwung suwed en kapwungala arail kahpwal kan?
17 Dahme ke kak wia ma mie ahmw nanpwung suwed rehn emen iengomw Kristian? Mehlel, ehuehu irair wekpeseng. Ahpw, mendahki mie kahrepe tohto ong kahpwal kan en wiawi, sohte mie kahrepe ong kahpwal kan en dehr pwungla. (Mad. 5:23, 24; 18:15-17) Kaweid kan nan Mahsen en Koht kin wiawihda ki ngehn sarawi, oh kaweid pwukat unsek. Ni ahnsou me kitail pahn doadoahngki mouren kaweid kan en Paipel, e pahn ahnsou koaros pweida. E pahn ahnsou koaros wahdo imwila mwahu!
18. Dahme kahrehda en kahlemengih Siohwa pahn sewese kitail en kapwungala nanpwung suwed kan?
18 Siohwa kin ketin “diren mahk,” oh e kin “ketin mahkohng” kitail. (Mel. 86:5; 130:4) Kitail kin kasalehda me kitail sapwellimen Siohwa seri kompoak kei ni ahnsou me kitail kin kahlemengih ih. (Ep. 5:1) Kitail koaros aramas dipan oh uhdahn anahne sapwellimen Siohwa mahk. Kahrehda kitail anahne kanahieng ma kitail kehn me kitail sohte men mahkohng emen. Kitail kakete duwehla liduo nan sapwellimen Sises karasaras me sohte men mahkikihong ienge lidu men eh pweipwand ong ih me kisehn pweipwand me eh soumaso mahkikihong ih. Ni ahnsou me soumaso rong duwen dahme wiawio, e salihdi liduo me sohte men kasalehda mahk nan imweteng. Sises eri ketin kaimwisekala karasaraso: “Ih duwen me Semei me ketiket nanleng pahn ketin wiahiong kumwail, ma emenemen kumwail sohte pahn mahkohng rie sang nan kapehde.” (Mad. 18:21-35) Doudouloale duwen karasaraso oh medemedewe pak depe Siohwa kin ketin mahkohng kitail pahn uhdahn sewese kitail ni ahnsou me kitail kin song en kapwungala nanpwung suwed rehn riatail Kristian!—Mel. 19:14.
Mihmi nan “Wasahn Ruk Rehn KAUN-O”
19, 20. Iaduwen kitail anahne kilangwohng “wasahn ruk” rehn Siohwa oh “silepe” nan ahnsou keper pwukat?
19 Kitail wia momour nan ahnsou keper kan. Sehdan pahn kak kemehla kitail koaros ma kitail sohte ahneki sapwellimen Siohwa mehn perepe limpoak. Pwe kitail en dehr mweidohng “soun parokedi menpihro” en parok kitaildi, kitail anahne mihmihte nan wasahn ruk ni karasaras, mihmi nan “wasahn ruk rehn KAUN-O,” oh “mihmi pahn silepen Wasa Lapalapo.”—Mel. 91:1.
20 Kitail en ahnsou koaros kilangwohng sapwellimen Siohwa mehn kataman kan oh kaweid kan nin duwen mehn perepatail, ah kaidehn mehkot toutou. Kitail koaros kin lelohng soun kauwehla de kangala men me kin loalokong sang aramas. Ma sohte sapwellimen Siohwa sawas limpoak, sohte emen pahn pitsang ahn Sehdan lidip. (Mel. 124:7, 8) Kitail en kapakap pwe Siohwa pahn ketin doarekitailla sang lidip kan en “soun parokedi menpihro”!—Mad. 6:13.
[Footnotes]
a The Watchtower, December 1, 1982, pali 3-7.
b The Watchtower, December 1, 1983, pali 23.
Ke Tamataman?
• Dahme kahrehda en “pwunodki dahme aramas teikan lemeleme duwen” kitail wia lidip keper ieu?
• Iaduwen Tepilo kin doadoahngki kasongosong en noahrok kepwe?
• Iaduwen Sehdan kin parokedi ekei ki lidip en mehn kamweit suwed kan?
• Soangen lidip dahieu Tepilo kin doadoahngki pwehn kauwehla atail minimin?