Mahsen en Siohwa Uhdahn Pahn Pweida
“KAUN-O amwail Koht ketikihong kumwail soahng mwahu koaros me e ketin inoukidahr. E ketin kapwaiadahr inou koaros me e ketin wiahda.”—SOS. 23:14.
1. Ihs Sosua, oh dahme e wia ni kaimwiseklahn eh mour?
IH EMEN kaunen sounpei kehlail oh kommwad, ohl emen me diren pwoson oh lelepek. E kin ieiang Moses kekeid oh pein Siohwa Koht me pilada ih pwehn kahluwa mehn Israel ko sang nan sapwtehn kamasepwehk ehu ong nan sahpw ehu me diren milik oh sukehn loangalap. Ni eh pahn kereniongehr mehla, ohl wahun mehlel menet, Sosua, wiahda koasoi en komwurmwur kei me kamwakid mehlel irail ohl mah kan en Israel. Ni mehlel, eh koasoi kan kin kakehlakahda irail akan me wie rongorong ih. Met pil kak kangoange uhk.
2, 3. Ni ahnsou me Sosua koasoiong ohl mah kan en Israel, ia irair en Israel ahnsowo, oh dahme Sosua ndaiong irail?
2 Medewehla dahme wiawi, duwehte dahme Paipel kawehwehda: “Mwurin ahnsou reirei, KAUN-O ketikihong mehn Israel ko meleilei sang rehn ar imwintihti kan me kapikapil irail. Oh ni ahnsowo Sosua ohl laudlahr, ih eri kapokonepene mehn Israel ko koaros, me mah kan, kaun akan, sounkopwung kan, oh kaunen aramas akan oh mahsanihong irail, ‘I ohl laudlahr.’”—Sos. 23:1, 2.
3 Sosua kereniongehr sounpar 110, e momour erein ahnsou kesempwal ehu nan poadopoad en sapwellimen Koht aramas akan. E pil pein kilang duwen sapwellimen Koht manaman kan, oh pil kilang duwen inou tohto kan en Siohwa ar pweida. Eri, sang eh uhdahn kamehlele pwehki dahme e kilangkier pein mese e ndahki: “Emenemen kumwail patohwan ese nan mohngiongimwail oh ngenomwail me KAUN-O amwail Koht ketikihong kumwail soahng mwahu koaros me e ketin inoukidahr. E ketin kapwaiadahr inou koaros me e ketin wiahda, sohte ehu me sapwungala.”—Sos. 23:14.
4. Mehn kamehlel dah kei me Siohwa ketikihong mehn Israel kan?
4 Ia ekei mahsen kan en Siohwa me pweidahr ni mwehin Sosua? Kitail pahn kasawih ire siluh me kadehdehda mehlelpen sapwellimen Siohwa mahsen kan ong mehn Israel kan. Keieu, Koht pahn ketin kapitala irail sang arail kin wie sensel. Keriau, e pahn ketin pere irail. Kesiluh, e pahn apwalih irail. Siohwa pil ketin wiahda mehn kamehlel kan me duwehte met ong sapwellime aramas akan rahnwet, oh kitail pil kilangehr duwen ar pweida nan atail ahnsou. Mwohn kitail pahn tehk dahme Siohwa kin ketin wia nan atail ahnsou, kitail tehk dahme e kin ketin wia ni mwehin Sosua.
Siohwa Kin Ketin Kapitala Sapwellime Aramas akan
5, 6. Iaduwen Siohwa kapitala mehn Israel kan sang Isip, oh dahme met kasalehong kitail?
5 Ni ahnsou me mehn Israel kan sengisengki arail pekipek pwehki arail sensel nan Isip, Siohwa mwahngih met. (Eks. 2:23-25) Sang ni kisin tuhke mpwumwpwul me Moses kilangada, Siohwa mahsanih: “I kohdidohng kapitasang irail rehn mehn Isip kan, oh kahreirailsang nan sahpwo, kahreiraillahng nan sahpw kaselel oh pwelmwahu ehu, sahpw ehu me reken mwenge oh kepwe.” (Eks. 3:8) Ia uwen kaperen en kilang Siohwa kapwaiada soahng pwukat! Ni ahnsou me Parao sohte mweidohng mehn Israel kan en kohkohlahsang Isip, Moses padahkihong ih me Siohwa pahn wekidala pillap en Nail ong nta. Mahsen en Siohwa uhdahn pweida. Pillap en Nail wiahla nta. Mwahmw akan mehla, oh sohla me kak nim pihl sang pillapo. (Eks. 7:14-21) Parao keptakai douluhl kahrehong Siohwa en ketin wahdo kalokolok duwau teikan, ahpw e kin ketin kawehwehda mahs mwohn re pahn kin wiawi. (Eks. 8-12) Mwurin kalokolok kaeisek me kemehla mesenih kan en Isip, Parao ahpw mweidohng mehn Israel kan en kohkohla—irail eri kohkohla!—Eks. 12:29-32.
6 Kapitlahn mehn Israel kan ritingada ahl ong Siohwa Koht en wiakihla wehio wehi pilipil ehu. E pil kawauwihala Siohwa nin duwen Emen me kin kapwaiada sapwellime inou kan koaros, emen me soahng koaros me e mahsanih uhdahn pahn pweida. E pil kasalehda duwen eh lapalap sang koht en wehi teikan koaros. Atail wadek duwen kasaledeklahn mehn Israel kan kin kakehlakahda atail pwoson. Medewehla ma ke iang kilang de mihmi nan ahnsowo! Sosua kilang me Siohwa ni soh peikasal iei “kaun lapalap en mehkoaros nin sampah.”—Mel. 83:18.
Siohwa Kin Ketin Doare Sapwellime Aramas kan
7. Ia mwomwen ahn Siohwa ketin doarehla mehn Israel ko sang nein Parao sounpei ko?
7 Iaduwen mehn kamehlel keriau—me Siohwa pahn ketin pere sapwellime aramas akan? Mehn kamehlel wet sansalda sang sapwellimen Siohwa inou kan me e pahn ketin kapitala irail sang nan Isip oh kahre irail ong nan Sapwen Inou. Tamanda me Parao lingeringer kowahlap ni ahnsou me ih oh nah karis en sounpei kehlail ko, doadoahngki werennansapw epwiki kei oh pwakih mehn Israel ko. Ohl pohnmwahso menet uhdahn kamehlele me e kak koledi mehn Israel kan, ahpw keieu ni ahnsou me mehn Israel ko mwomwen tengedi nanpwungen nahna kan oh sehdo. Eri ih ahnsou me Koht ketin mwekid oh doarehla sapwellime aramas akan ni ah ketin kauwada uhr en depwek ehu nanpwungen mehn Israel kan oh mehn Isip ko. Pali en mehn Isip ko rotorot, ah pali en mehn Israel ko marain. Erein uhr en depweko eh kolokol mehn Isip ko, Moses kauwada nah sokono oh pwalangpeseng sehd weitahta, kahrehong elen pitla ong mehn Israel kan wiahla lidip ehu ong mehn Isip ko. Siohwa ketin kasorehla douluhl Parao oh nah sounpei kehlail ko, oh doarehla Sapwellime aramas akan sang lohdi.—Eks. 14:19-28.
8. Soangen epwel dah me mehn Israel kan alehdi (a) nan sapwtehn oh (b) ni ahnsou me irail pidelong nan Sapwen Inou?
8 Mwurin arail kotehla Sehd Weitahtaho, mehn Israel ko eri keid nan sahpw me “sapwtehn laud oh kamasepwehko me diren sineik pwoisin, skorpion. Nan sahpw madekeng oh sohte pihl.” (Deud. 8:15) Siohwa pil ketin pere irail nan soangen wasao. Ah iaduwen ahnsou me irail pidelong nan Sapwen Inowo? Sounpei kehlail en Kenan kan uhwongada irail. Ahpw, Siohwa ketin mahsanihong Sosua: “Kaunopada ahnsou wet, kowe oh mehn Israel akan koaros, oh kotehla Pillap Sordan kolahng nan sahpw me I pahn kihong kumwail. Sohte me pahn kak kaloweiukedi erein omw mour. I pahn ieiang uhk duwehte ei kin ieiang Moses. I sohte pahn keseiukala.” (Sos. 1:2, 5) Mahsen pwukat en Siohwa uhdahn pweida. Erein sounparte weneu, Sosua kalowehdi nanmwarki 31 oh pali laud en wasa kan nan Sapwen Inou. (Sos. 12:7-24) Kana en mahwen wet sohte kak pweida ma sohte sapwellimen Siohwa sawas kohwong irail.
Siohwa Kin Ketin Apwalih Sapwellime Aramas akan
9, 10. Iaduwen Siohwa kin ketin apwalih sapwellime aramas akan nan sapwtehno?
9 Tehk mehn kamehlel kesiluh—Siohwa pahn ketin apwalih sapwellime aramas akan. Mwurin arail pitsang nan Isip, Koht ketin inoukihong mehn Israel kan: “I pahn kamwerehdiong kumwail koaros pilawa sang pahnlahng. Rahn koaros aramas akan en kohieisang nan imwarail kan oh kihpene arail tungoal me pahn kin itarohng rahn ehu.” Eri duwen me e mahsanih, Siohwa eri ketikihda “pilawa sang pahnlahng.” “Ni mehn Israel ko ar kilangada, . . . re ahpw peipeidekpene nanpwungarail, ndinda, ‘Dahkot met?’” Met iei manna, pilawa me Koht ketin inoukihda ong irail.—Eks. 16:4, 13-15.
10 Erein sounpar 40 nan sapwtehn, Siohwa kin ketin apwalih mehn Israel kan, ketikihong irail mwenge oh pihl. E pil ketin tehk kanaiehng me arail likou kan sohte meringla oh nehrail kan sohte mpwetada. (Deud. 8:3, 4) Sosua kin pein kadehde duwen mepwukat koaros. Siohwa kin ketin kapitala, doarehla oh apwalih sapwellime aramas akan, duwehte eh ketin inoukihong irail.
Kamaiau nan Atail Ahnsou
11. Dahme brother Russell pakairki nan Bethel nan October 1914? Ia wehwehn met?
11 Iaduwen nan atail ahnsou? Ni menseng en Ni Alem, October 2, 1914, Charles Taze Russell, me kin tiengla mwowe apwalih Tohnsukuhl en Paipel en ni ahnsowo, pidelong nan wasahn mwenge nan Bethel en Brooklyn, New York. E nda ni peren: “Menseng mwahu koaros.” Eri, mwohn eh mwohndi, ni peren e pakairki: “Ahnsoun mehn liki kan imwiseklahr, nekier ahn nanmwarki kan arail ahnsou.” Iet pil ehu ahnsou, ahnsou ehu ong Siohwa, Kaun en lahng oh sampah, eh pahn ketin mwekid pwehn kamaiauda sapwellime aramas akan. Oh e ketin kapwaiadahr met.
12. Kapitala dahieu me wiawi nan 1919, oh dahme met imwikihla?
12 Sounparte limau mwuri, Siohwa ketin kapitala sapwellime aramas akan sang nan “Papilon Lapalap,” minimin en kaudok likamw koaros. (Kaud. 18:2) Malaulaute rehtail me momour ni ahnsou wet me iang kadehde kapitala kaperen wet. Ahpw, kitail iang kilang imwila mwahu kan. Siohwa ketin pwurehng kapwurehdo kaudok min oh ketikihpene irail akan me men kaudok ong ih. Soukohp Aiseia kohpada duwen met: “Ni rahn ekei me pahn kohdo, nahnao, wasa me Tehnpas Sarawio kokouda ie, pahn wiahla nahna keieu ile, ilehsang dohl akan koaros. Wehi tohto pahn kin pokondohng rehi.”—Ais. 2:2.
13. Soangen kekeirda dahieu me ke kilang nan sapwellimen Siohwa pwihn?
13 Mahsen en Aiseia pweida mehlel. Nan 1919 irail luhwen me keidi kan ni eimah tepida wia doadoahk en kalohk nan sampah pwon me kahrehong kaudok ong Koht mehlel en kekeirda mehlel. Nan 1930 samwa, e sansalda me “sihpw teikan” wia rikirikpene. (Sohn 10:16) E tepikihda mahs aramas kid kei, mwuri me lopw kei, ah met e lelehr me rar pak kei me kin utungada kaudok min! Nan kasansal ehu me kohwong wahnpoaron Sohn, irail pwukat kawehwehdi nin duwen met “pokon ehu me inenen kalaimwuhnie, me sohte aramas kak wadekedi uwen tohto! Re kohsang nan wehi koaros, ni kadaudok koaros, nan sahpw koaros, oh lokaia koaros.” (Kaud. 7:9) Ele mwein ke pein kilang tohtohlahn irail sapwellimen Siohwa pwihn. Sounkadehde depe mie pohn sampah ni ahnsou me ke tepida esehla padahk mehlel? Rahnwet, irail akan me kin papah Siohwa tohto sang me 6,700,000. Sang ni eh ketin kapitala sapwellime aramas akan sang Papilon Lapalap, Siohwa ketin ritingada ahl ong kekeirda laud en me tohto me kitail kilang nan sampah pwon.
14. Kapitala dahieu me kohkohdo mwohtail?
14 Pil ehu wiewiahn komour pil kohkohdo—ehu me pahn pid aramas koaros pohn sampah wet. Ki kasalepen sapwellime manaman ehu me inenen kapwuriamwei, Siohwa pahn ketin koakoahksang koaros me kin uhwong ih, oh e pahn ketin kapitala sapwellime aramas koaros ong nan sampah kapw ehu me ihte aramas pwung me pahn kousoan ie. Ia uwen kaperen en kilang kaimwiseklahn suwed koaros oh kilang koasoandi kapw ehu me keieu kaselel nan poadopoad en aramas!—Kaud. 21:1-4.
Siohwa Kin Ketin Pere Sapwellime Aramas akan nan Atail Ahnsou
15. Dahme kahrehda mie anahnepen Siohwa en ketin pere sapwellime aramas akan nan atail ahnsou?
15 Nin duwen me kitail kilangehr, mehn Israel kan ni mwehin Sosua anahne Siohwa en ketin pere irail. A iaduwen sapwellimen Siohwa aramas akan nan rahnwet? Pil duwehte! Sises padahkihong sapwellime tohnpadahk ko: “Aramas akan pahn salihkumwaildi oh pangkumwailla pwe kumwail en lokolok oh kamakamala. Tohn wehi koaros pahn kailongkin kumwail pwehki ngehi.” (Mad. 24:9) Sounpar tohto kei dower powe, Sounkadehdehn Siohwa kan nan sahpw tohto dadaurete pahn uhwong oh kalokolok lemei. Ahpw, e sansal me Siohwa kin ketin ieiang sapwellime aramas akan. (Rom 8:31) Sapwellime mahsen kin kadehdehong kitail me sohte—‘tehtehn mahwen ehu’ me kohwong kitail—pahn kauhdi atail kalohki duwen Wehio oh doadoahk en katohnpadahk.—Ais. 54:17.
16. Mehn kadehde dahieu ke kilang me kasalehda me Siohwa kin ketin pere sapwellime aramas akan?
16 Mendahki kailok laud en sampah wet, sapwellimen Siohwa aramas akan kin kekeirda. Sounkadehdehn Siohwa kan kin tohtohla nan sahpw 236—met uhdahn mehn kadehde laud me mehlel Siohwa kin ketin ieiang pwehn pere kitail sang irail akan me men kauwehla de katokehdi kitail. Ke kak tamanda eden ekei irail kaunen politik de pelian lamalam nan ahmw ahnsou me kin uhdahn kaloke sapwellimen Koht aramas akan? Dahme wiawiong irail? Ia irail rahnwet? Tohto rehrail solahr mie, duwehte Parao ni mwehin Moses oh Sosua. Ah iaduwen irail sapwellimen Siohwa ladu kan me lelepek lao re mehla? Siohwa pahn ketin taman irail oh ketin kaiasada irail. Sohte ehu wasa me mwahusang en mihmi nan sapwellimen Siohwa mehn kataman. Me pid sapwellimen Siohwa sawas en doare kitail, e sansal me sapwellimen Siohwa mahsen kin ahnsou koaros mehlel.
Siohwa Kin Ketin Apwalih Sapwellime Aramas akan Rahnwet
17. Siohwa ketikihda mehn kamehlel dah me pid duwen mehn ketihnain kan me kin sewese atail nanpwungmwahu reh?
17 Siohwa ketin apwalih sapwellime aramas ako nan sapwtehno, oh e pil kin ketin apwalih sapwellime kan rahnwet. Kitail kin ale mehn ketihnain kan me kin sewese atail nanpwungmwahu rehn Siohwa sang rehn irail “ladu lelepek oh loalokong.” (Luk 12:42) Kitail kin ale loalokong me pid duwen Koht me e ketin karirasang aramas erein sounpar epwiki kei. Tohnlengo padahkihong Daniel: “Pahkpene pwuhken oh kihdiong ehu mehn keteng lao lel ni ahnsoun imwi. Me tohto pahn kohseli oh loalokong mehlel pahn tohtohla.”—Dan. 12:4, New World Translation.
18. Dahme kahrehda kitail kak nda me loalokong pwung wie lalaudla nan atail ahnsou?
18 Kitail kin momour nan imwin rahn akan, oh loalokong en Koht wia lalaudla mehlel. Nan sampah pwon, ngehn sarawi kin kahluwa irail tohto me ahneki limpoak mehlel ong padahk mehlel en ahnekihla loalokong pwung duwen Koht mehlel oh kupwure kan. Paipel wia tohtohla nan sampah rahnwet, iangahki sawaspen Paipel kan me kin sewese aramas akan en wehwehkihla padahk kesempwal oh mehlel me mihmi nan Paipel. Karasepe, nan sawaspen Paipel me oaralap kosoia What Does the Bible Really Teach? (Dahme Paipel Uhdahn Padahngki?) a Nanpwungen oaralap kan iei: “Dahme Uhdahn Mehlel Duwen Koht?,” “Ia Irail me Melahr akan?,” “Dahkot Wehin Koht?,” oh “Dahme Kahrehda Koht Ketin Mweidohngki Lokolok en Mihmihte?” Aramas kin medemedewe duwen peidek pwukat erein sounpar kid kei. Met pasapeng kan mieier. Mendahki erein sounpar epwiki kei aramas kin pohnsehse oh sarawi likamw akan kin uhwong, Mahsen mehlel en Koht kin ahnsou koaros sansalda, oh kin sewese irail koaros me men papah Siohwa.
19. Inou dah kan me ke kilang pweidahier, oh iaduwen met kamwakid ahmw madamadau?
19 Sansal sang dahme kitail kin kilangki pein masatail, kitail kak nda: “Emenemen kumwail patohwan ese nan mohngiongimwail oh ngenomwail me KAUN-O amwail Koht ketikihong kumwail soahng mwahu koaros me e ketin inoukidahr. E ketin kapwaiadahr inou koaros me e ketin wiahda, sohte ehu me sapwungala.” (Sos. 23:14) Siohwa kin ketin kapitala, pere oh apwalih sapwellime ladu kan. Ke kak kasalehda ehu inou en Koht me sohte pweida ni ahnsou me e ketin koasoanehdi? E apwal mehlel en wia met. Kitail ni erpit kin kamehlele mahsen likilik kan en Koht.
20. Dahme kahrehda kitail kak kilangwohng ahnsou kohkohdo ni koapworopwor?
20 Ah iaduwen ahnsou kohkohdo? Siohwa ketin mahsanihong kitail me tohto rehtail kak ahneki koapworopwor en mour pohn sampah ehu me pahn wiahla paradais kaselel ehu. Malaulau rehtail ahneki koapworopwor en iang Krais kaun nanleng. Sohte lipilipil ia atail koapworopwor, kitail ahneki kahrepe koaros en kolokol atail lelepek duwehte Sosua. Ahnsowo pahn leledo me atail koapworopwor pahn pweida. Eri kitail pahn tamanda inou kan koaros me Siohwa ketin wiahda, oh kitail pahn iang nda: “E ketin kapwaiadahr inou koaros me e ketin wiahda.”
[Footnote]
a Sounkadehdehn Siohwa kan me wiahda.
Ke Kak Kawehwehda?
• Mehn kamehlel dah kan me Sosua kilang sang rehn Siohwa me pweida?
• Mehn kamehlel dah kan sang Koht me ke kin kilang pweida?
• Dahme kitail kak likih me pid duwen mahsen en Koht?