“Ke Uhdahn Pahn Kapwaiada Pwaisomw Doadoahk nan Doadoahk en Kaun-o”
“Ke uhdahn pahn kapwaiada pwaisomw doadoahk nan doadoahk en Kaun-o.”—KOL. 4:17.
1, 2.Pwukoa dahieu me Kristian akan ahneki ong tohn sampah?
MIE Atail pwukoa kesempwal ieu ong aramas akan me wia mehn mpatail akan. Pwe pilipil me re pahn wiahda nan ahnsou wet pahn wehwehki mour de mehla ong irail nan “kahn kamakam kowahlap.” (Kaud. 7:14, NW) Ni eh mih pahn manaman en ngehn en Koht, sounnting en pwuhken Lepin Padahk mahsanih: “Dehr peikasalki doarehla emen me pahn kamakamala ni sapwung.” Mahsen kesempwal kei met! Ma kitail sohte alehiong kitail pwukoa en kalekehki aramas akan pilipil me mihmi mwohrail, met kak kahrehiong atail iang pwukoahki ntahrail. Ni mehlel iren pwuhko doula oh mahsanih: “Mweinele ke pahn nda me kaidehn omw pwukoa, ahpw Koht mwahngih oh kin ketin teneki nsenomw kan. E kin ketin mwasamwasahn uhk, oh mwahngih mehkoaros; oh e pahn ketin katingihekin uhk nin duwen me konehng omw wiewia kan.” E sansal mwahu, sapwellimen Siohwa ladu kan sohte kak nda me irail sohte ese duwen irair en keper me kohkohdohng aramas akan.—Lep. Pad. 24:11, 12.
2 Siohwa kin ketin kesempwaliki mour. E ketin kangoangehki sapwellime ladu kan ren wia uwen arail kak koaros en sewese oh doarehla uwen tohtohn mour koaros me re kak. Emenemen ladu en Koht en kasalehda mahsen en komour me dierek nan sapwellimen Koht Mahseno. Atail pwukoa doadoahk kin duwehte ahn soun pisilei men me kin peuk sowi ma e kilang kahpwal ehu wie kohkohdo. Kitail sohte men ale kapwukoahpen mehlahn irail oko me mihmi nan irair keper. (Esek. 33:1-7) Eri ia uwen eh nohn kesempwal kitail en ngiangi nan atail doadoahk en “kalohkiseli mahseno”!—Wadek 2 Timoty 4:1, 2, 5.
3. Oaralap dahkei me artikel wet oh pil artikel en mwuri kan pahn koasoiahda?
3 Artikel wet pahn sairada iaduwen omw pahn kak powehdi kahpwal akan me ke pahn loiong nan omw doadoahk en kalohk pwehn doare mour en aramas akan oh iaduwen omw pahn kak sewese aramas tohto. Artikel en mwuri sang met kitail pahn tehkpene iaduwen omw kak kamwahwihala omw elen padapadahngki padahk mehlel kesempwal pwukat. Artikel kesiluh pahn kasalehda kangoang sang ni imwilahn doadoahk mwahu kan me kin kohsang rehn sounkalohki Wehio kan nan sampah pwon. Mwohn atail pahn tehkpene oaralap pwukat, e pahn mwahu kitail en kousapahlih ekei kahrepe kan me kahrehda ahnsou me kitail mihmi loleht inenen kesempwaliki.
Dahme Kahrehda Aramas Tohto Sohtehki Arail Koapworopwor
4, 5. Dahme wiewiawihong tohnsampah oh iaduwen aramas tohto arail kin mwekidiki met?
4 Irair akan nan sampah kasalehda me kitail mihmihier “ni imwin sampah [“koasoandi suwed wet,” NW],” oh imwio inenen kerendohr. Met tohnsampah kin lelohng wiewia oh irair akan me Sises oh sapwellime tohnpadahk kan mahsanih me pahn wie kilelepen “imwin rahn akan.” “Tepin medek en neitik” kin iangahki mahwen akan, duhpek kan, rerrer en sahpw akan, oh soangen kahpwal laud teikan, me pahn mwuledekiong tohnsampah. Kauwehla kosonned, roporop ong pein irail, oh wiewiahn sapeikiong Koht kin parala wasa koaros. Pil lel irail oko me kin songosong mourki koasoandi kan en Paipel, e pahn wia “ahnsou apwal ekei” ong irail.—Mad. 24:3, 6-8, 12; 2 Tim. 3:1-5.
5 Pali moron en tohnsampah sohte ese uhdahn wehwepen wiewia kan me mie nan sampah. Kahrehda, aramas tohto kin pwunodikihda doarepen irail oh arail peneinei kan. Mehlahn kompoakparail akan oh soangen kahpwal teikan kin kapwunodih irailda. Erein arail sohte ahneki wehwe pwung ong kahrepen mepwukat kin wiewiawi oh dahme pahn kapwungala irair pwukat, aramas pwukat kin sohte arail koapworopwor.—Ep. 2:12.
6. Dahme kahrehda “Papilon Lapalap” sohte kak sewesehki nah aramas akan?
6 “Papilon Lapalap,” poahsoan en minimin en kaudok likamw, sohte kin kamweitala kapehden tohnsampah. A dahme e kin wia, sang ni “wain en eh tiahk suwed akan” e kin kahrehiong aramas tohto en kin sakaukihla oh wie wasawasak kihseli oh sehsehla iaduwen arail pahn ehuong Koht. Patehng met, ni eh kin duwehla lihen netiki paliwere men, sarawi likamw kin kaikaineng suwedi oh kawekaweid madamadau en “nanmwarki kan en sampah” ni eh kin doadoahngki padahk likamw akan oh wiewiahn ngehn saut akan pwe en kolokol pali moron en aramas akan en kin peikiong palien koperment en aramas. Ni ahl wet palien lamalam kolediong pein ih manaman oh kehl, ahpw ni ahnsowohte e soikala douluhl padahk mehlel en Koht.—Kaud. 17:1, 2, 5; 18:23.
7. Dahme mihmi mwohn pali moron en tohnsampah, ahpw iaduwen ekei irail ar pahn kak ale sawas?
7 Sises ketin padahngki me pali moron en aramas kin weweidwei nan ahl tehlap me pahn kahluwalahng aramas akan ong kasohrala. (Mad. 7:13, 14) Ekei aramas kin alialu nan ahl tehlap pwehki re pein piladahr ren sohte men alehda dahme Paipel padahngki, ahpw me tohto weweidwei nan ahlo pwehki meteikan pitipitih pwe irail en weid loale, de irail mihmi nan rotorot oh sohte ese dahme Siohwa kupwurki irail en wia. Ele ekei irail pahn wekidala arail elen mour ma irail diarada kaweid pwung oh sansal sang nan iren Pwuhk Sarawi kan. Ahpw irail oko me pahn mihmihte nan Papilon Lapalap oh kakahngete idawehn koasoandi en Paipel akan sohte kak pitsang “kahn kamakam kowahlap.”—Kaud. 7:14, NW.
“Wonoweite” Kalokalohk
8, 9. Iaduwen Kristian akan nan mwehin Sises arail mwekidiki uhwong me irail kin lelohng kan, oh pwekida?
8 Sises mahsanih me sapwellime tohnpadahk kan pahn kalohki rongamwahu en Wehio oh wia doadoahk en katohnpadahk. (Mad. 28:19, 20) Kahrehda Kristian mehlel akan kin kilangwohng me arail iang towehda doadoahk en kalohk kin wia kasalepen arail lelepek ong Koht oh ehu pwukoa me inenen kesempwal me kin kasalehda arail pwoson. Kahrehda sapwellimen Sises werek kan kin ngiangi dadaurete nan doadoahk wet mendahki ma irail pil lelkihong apwal. Irail kin mweidohng Siohwa en ketikihong irail kehl, oh kin kapakapki pwe en ketin mweidohng irail en “koasoia [sapwellime] mahsen ni eimah.” Siohwa eri kadirehkin irailla ngehn sarawi, oh irail eri kalohki mahsen en Koht ni eimah.—Wiewia 4:18, 29, 31.
9 Ahnsou me uhwong kin mihla ni ahl en lemei, iaduwen, sapwellimen Sises tohnpadahk kan, re kin luwetala nan arail lohki rongamwahu? Uhdahn soh. Ni ahnsou me kaun en lamalam en Suhs akan lingeringerkihda ahn wahnpoaron kan arail kalokalohkseli, irail parok iraildi, kamasak irail, oh keme irail. Ahpw, irail wahnpoaron ko “kin wonoweite ni padahk oh kawehwe Rongamwahu duwen Sises.” Irail inenen wehwehki me irail pahn “peikiong Koht, a kaidehn aramas.”—Wiewia 5:28, 29, 40-42.
10. Soangen kahpwal dah kan me Kristian akan kin lelohng nan rahn wet, ahpw dahme kin kak kohsang ni arail kasalehda wiewia mwahu?
10 Pali tohto en sapwellimen Koht ladu kan nan rahnwet saikinte lelohng kamakam de selidi pwehki arail doadoahk en kalohk. Ahpw, Kristian mehlel koaros kin lelohng kasongosong oh soangen apwal ekei. Omw nsenmwakelekel, me kaiahnkihdahr kaweid en Paipel, kakete kamwakid uhk ken pilada ahl ehu me aramas en sohte pahn perenkin uhk de ahl ehu me pahn inenen kasalehda me ke weksang aramas teikan. Iengomw tohndoadoahk kan, iengomw tohnsukuhl kan, de aramas akan me wia mehn mpomw kakete nda me ke me ehu soahng pwehki omw pilipil akan me ke kin wia kin ahnsou koaros mih ni kaweid en Paipel. Ahpw arail madamadau suwed ong uhk sohte pahn wekidala omw koasoandi. Sampah mihmi nan rotorot me pid padahk mehlel en Paipel, ahpw Kristian akan uhdahn pahn “lingalingki marain” nanpwungarail. (Pil. 2:15) Mwein ele aramas lamalam mwahu kan me pahn kilang uhk pahn perenki omw doadoahk mwahu oh ni imwio kalinganahda Siohwa.—Wadek Madiu 5:16.
11. (a) Ia mwomwen mwekid en ekei aramas ong ni doadoahk en kalohk? (b) Soangen uhwong dah me wahnpoaron Pohl lelong, oh iaduwen eh mwekidiki met?
11 Lamalam kehlail iei me anahn pwe kitail en kak wie kalokalohki rongen Wehio. Ekei aramas, pil iangahki kisehn omw peneinei kan, kak kin kapailoke iuk oh ekei irail pahn song kerompwa iuk. (Mad. 10:36) Wahnpoaron Pohl lelohng kamakam pak tohto pwehki eh lelepek oh wiewia eh doadoahk en kalohk. Tehk dahme e wia ni ahnsou me e kin lelohng soangen uhwong wet. E ntingihedi: “Kumwail pil ese duwen at ale kalokolok oh mwamwahllahr . . . Atail Koht ketin kakehlaikitada pwe se en padahkihong kumwail Rongamwahwo me pwarodo sang reh, mehnda ma se diarada apwal laud.” (1 Des. 2:2) Ni mehlel Pohl ahneki lamalam kehlail en kak wie padapadahngki rongamwahwo mwurin eh poarpoardier, teiteisang eh likou kan, wowoki, oh lekidekiong ong nan imweteng. (Wiewia 16:19-24) Dahme wiahiong eh eimah oh doudoulahte mwowe nan eh doadoahk? E eimah pwehki eh ineng en kapwaiada eh pwukoahn kalohk me sang rehn Koht eh nohn kehlail.—1 Kor. 9:16.
12, 13. Soangen kahpwal dahkei me ekei aramas kin ahneki, oh iaduwen arail kin song powehdi?
12 E kak wia mehkot apwal ong kitail en kolokol atail ngoang nan wasahn kalohk kan me aramas akan kalapw sohte mie nan imwarail akan, de wasa kan me aramas sohte kin nohn men rong mahsen duwen Wehin Koht. Dahme kitail kak wia nan soangen irair duwehte met? Kitail pahn kak diar me kitail anahne kakehlailihala nan kapehdetail akan pwe kitail en eimah oh padahk ong aramas pwukat ni ahnsou kan me konehng, likin koasoandi en ahnsoun kalohk. Kitail pil ele kak wekid atail koasoandi kan, de pil kalaudehla atail ahnsou pwehn kalohk nan wasa kan me kitail kak tuhwong aramas tohto.—Pil kilang Sohn 4:7-15; Wiewia 16:13; 17:17.
13 Ekei kahpwal akan me ekei aramas anahne itarkihla iei irair en likeilapala oh luhmwuhmw akan, me kin kak kalohmwatiala dahme irail kakete wiewia nan doadoahk en kalohk. Ma met kin wiawihong uhk, ke dehr mworusala. Siohwa mwahngih omw soh kak kan oh ketin kupwurki uwen me ke kak wia. (Wadek 2 Korint 8:12.) Sohte lipilipil soangen mehn kerempwa kan me ke pahn lelohng—ma uhwong kan, de aramas sohte nsenohki rong padahk, de soumwahu—wia uwen omw kak koaros nin duwen me konehng omw irair akan pwe ken kak ehukihong meteikan rongamwahwo.—Lep. Pad. 3:27; pil kilang Mark 12:41-44.
‘Tetehk Omw Doadoahk en Kalohk’
14. Mehn kahlemeng dahieu me wahnpoaron Pohl kihong ienge Kristian akan, oh kaweid dahieu me e kihda?
14 Wahnpoaron Pohl kin inenen kesempwaliki eh doadoahk en kalohk, oh ih kin kangoangehki ienge me pwoson akan en wia duwehte. (Wiewia 20:20, 21; 1 Kor. 11:1) Emen me dehde me Pohl kihong kangoang iei Kristian en nan mwehin wahnpoaron oko me ede Arkipus. Nan nah kisin likou ong mehn Kolose kan, Pohl ntingihedi: “Kumwail padahkihong Arkipus: ‘Ke uhdahn pahn kapwaiada pwaisomw doadoahk nan doadoahk en Kaun-o.’” (Kol. 4:17) Kitail sohte ese ihs Arkipus oh ia eh irair, ahpw e sansal me e alehda eh pwais en wia doadoahk en kalohk. Ma kowe aramas emen me inoukihongehr Koht omw mour, pil kowe ke alehdahr pwaisomw en wia doadoahk en kalohk. Ke kin kanakanahieng pwe ken kin kapwaiada wia pwaisomw omw doadoahk en kalohk?
15. Dahme kin pidada ahn Kristian men eh inoukihda eh mour ong Koht, oh met kin elehda mehnia peidek?
15 Mwohn atail papidaisla, kitail inoukihongehr Siohwa atail mour ni kapakap ieu me pwilisang nan loaletail. Met wehwehki me kitail koasoanehdier teng nan kapehdetail me kitail pahn wia kupwure. Eri e konehng kitail en pein idek rehtail, ‘Iei wia kupwuren Koht me uhdahn keieu kesempwal nan ei mour?’ Ele mie soangsoangen pwukoa kan me Siohwa ketin kasik me kitail en apwalihada—me duwehte apwalih anahn akan en atail peneinei. (1 Tim. 5:8) Ahpw iaduwen atail kin doadoahngki luwen atail ahnsou oh kehl en paliwaratail? Dahme keieu kesempwal nan mouratail?—Wadek 2 Korint 5:14, 15.
16, 17. Soangen pwukoa dah kan me Kristian pwulopwul kan oh irail me arail pwukoa teikan me malaulau, kak medemedewe?
16 Kowe Kristian pwulopwul emen me inoukidahr omw mour oh me neksangehr de pahn kereniong neksang uwen sukuhl me anahn? Mwein ele saikinte ahmw pwukoa en apwalih peneinei ieu. Eri, dahme ke kosokosone en wiahki omw mour? Ia pilipil kan me pahn kak keieu kahrehiong uhk ken kapwaiada omw inou en wia kupwuren Siohwa? Irail me tohto wiahdahr arail koasoandi pwe irail en kak iang wia pioneer, oh imwikihla arail alehier kapai en ale peren laud oh nan kapehd nsenamwahu.—Mel. 110:3; Ekl. 12:1.
17 Ele kowe emen mwahnakapw de peinakapw. Mie omw doadoahk en mwohni ahpw omw pwukoa kan me tikitik, ele ongete epwelpen paliweromw kelehpw. Ele e sansal me ke kin perenki iang towehda mihding en mwomwohdiso kan oh doadoahk en kalohk me kin kak soanamwahu ong koasoandi en omw ahnsou kan. Ke sou pil kak kalaudehla omw peren? Mie pak ke kin medemedewe en kalaudehla omw ahnsou en iang towehda doadoahk en kalohk? (Mel. 34:8; Lep. Pad. 10:22) Nan ekei wasahn kalohk, doadoahk laud miemiehte pwehn kak lellahng aramas koaros ki padahk mehlel me pahn wahdohng irail komour. Ke kak wia koason sapahl akan nan omw mour, pwe ele ken iang wia doadoahk nan wasa ieu me anahnepen sounkalohki Wehin Koht inenen laud ie?—Wadek 1 Timoty 6:6-8.
18. Soangen koason sapahl dahieu me pwopwoud pwulopwul ieu wia, oh ia imwilahn met?
18 Tehk mehn kahlemeng en Kevin oh Elena, me kohsang United States.a Nin duwen ahnepen me pwulopwul akan me ahpwtehn kapwopwoud nan ara wasao, ira pepehm me ira uhdahn pahn pwainda imwara. Ira koaros ahneki doadoahk en mwohni teng, oh kak kolokol elen mour en aramas paiamwahu. Ahpw ara kedirepwki ara doadoahk en mwohni oh pwukoa kan nan ihmw kin kahrehiong ara ahneki ahnsou tikitik ong kalohk. Ira diarada me ira kihong kereniong ara ahnsou oh kehl unsek ong ara dipwisou kan. Ahpw, ni ara tetehk mour mengei en pwopwoud pioneer peren ieu, Kevin oh Elena koasoanehdi en iang wekidala dahme kesempwal nan ara mour. Mwurin ara rapahki kaweid sang rehn Siohwa ki kapakap, ira netikihla imwara oh rapahkihda ara apartment ehu. Elena kamalaulauiala awa kan me e kin doadoahk en mwohni oh ih wiahla pioneer men. Nan kapehden Kevin mwekidiki laud soahng kan me eh pwoud iang pereperenki nan doadoahk en kalohk, Kevin eri kesehla eh doadoahk en mwohni oh pil iangala pioneer. Mwurin mwo, ira keseula nan wehi ehu nan South America pwe en iang wia sounkalohk en Wehin Koht wasa me anahn laud ie. Kevin koasoia: “Sangete mahs se kin ahneki pwopwoud peren, ahpw ni at koasoandi kan eh kin poahsoankihda mehn akadei kan me pid koasoandi en Koht, at peren kin inenen loalla mehlel.”—Wadek Madiu 6:19-22.
19, 20. Dahme kahrehda kalohki rongamwahwo wiahki doadoahk me keieu kesempwal nan rahn wet?
19 Kalohkpen rongamwahwo iei doadoahk me keieu kesempwal me wiewiawi nan sampah rahnwet. (Kaud. 14:6, 7) E kin sewese wahdo kalinganpen mwaren Siohwa. (Mad. 6:9) Mahsen en Paipel kin kamwahwihala mour en aramas kid kei me kin alehda mahseno nan ehuehu pahr, oh met kak imwikihla komour ong irail. Ahpw wahnpoaron Pohl peideki: “Ia duwen arail kak rong, ma mahsenpe sohte pahn wiawihong irail?” (Rom 10:14, 15) Eri ni mehlel, iaduwe? Ke sou wia uwen omw kak koaros pwe ken wia omw pwukoa doadoahk en kalohk?
20 Ehu ahl me ke kak wia pwe ken kak sewese aramas akan pwe ren wehwehkihla kesempwalpen ahnsou kesempwal pwukat, oh imwilahn pilipil kan me irail pahn wia, iei sang ni omw pahn kamwahwihala omw koahiek en padahk. Duwen omw pahn wia met, iei me koasoiepe pahn wiawi nan artikel en mwurin met.
[Nting tikitik me mi pah]
a Ahd akan wekidekla.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Pwukoa dahieu me Kristian akan ahnekihong tohnsampah?
• Iaduwen atail pahn kak powehdi kahpwal akan ong atail doadoahk en kalohk?
• Iaduwen atail pahn kak kapwaiada doadoahk en kalohk me kitail pwungkiher en wia?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 7]
Lamalam kehlail kin anahn pwe ken kak kalohk ni ahnsou me uhwong mie
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 9]
Dahme ke pahn wia nan wasahn kalohk kan me aramas kin kalap sohte mih ni imwarail akan?