Iaduwen Pwoulahn Sises Kak Doareiukala
KERENIONG sounpar 2,000 samwalahro, ni rahnen Pahsohpa en mehn Suhs nan pahr 33 C.E., ohl men me sohte dipe melahr pwe meteikan en kak mour. Ihs ohlo? Menet iei Sises mehn Nasaret. Oh ihs me kak paiekihda sang wiewia kesempwal wet? Tohnsampah koaros. Ehu iren Paipel me tohto ese kin oaralapihada duwen tomw en komour wet: “Pwe iei uwen Koht eh ketin loalloale sampah, me e ketikihdohki Sapwellime Iehros, pwe mehmen me kin pwosonla ih en dehr salongala, a en ahneki mour soutuk.”—Sohn 3:16.
Mendahki me tohto ese iren Paipel wet, me malaulaute me uhdahn wehwehki ia wehwehn ire wet. Me tohto kin pwonopwonki met oh medemedewe: ‘Dahme kahrehda kitail anahne tomw en Krais? Iaduwen mehlahn emen ohl eh pahn kak doarehla aramas akan sang imwila mehla soutuk?’ Paipel kihda pasapeng kan me inenen sansal ong peidek pwukat.
Iaduwen Mehla Tepiada Powehdi Aramas akan
Ekei aramas kin kamehlele me aramas kin kapikipikda pwehn mour mwotomwot pohn sampah, lelohng kahpwal kan, ekis ahneki peren oh mwuri mehla oh mwesellang wasa mwahu ieu. Nin duwen madamadau wet, mehla iei kisehn kupwuren Koht ong aramas. Ahpw weksang met, Paipel kin kasalehda me mie ehu kahrepe tohrohr me kahrehda mehla kin lelohngki aramas. E mahsanih: “Dihp tepidohng sampah sang rehn aramas tehmen, ahpw tialahng mehla. Eri, mehla lelohngehr aramas koaros, pwe aramas koaros dipadahr.” (Rom 5:12) Iretikitik wet kasalehda me aramas kin mehla pwehki dihp. Ahpw, ihs “aramas tehmen” menet me sang ih tohnsampah sohsohkihdier kalokepen dihp, me iei mehla?
Pwuhken The World Book Encyclopedia kasalehda me pali laud en palien sains kan kamehlele me aramas koaros kohsang wasa tehieu, oh Paipel kawehwehda ni sansal duwen sang iawasa met—iei sang “aramas tehmen.” Nan Senesis 1:27, kitail wadek: “Koht eri ketin wiahda aramas; e ahpw ketin wiahda aramas rasehng ih. E ketin wiahda ohl oh lih.” Eri, Paipel mahsanih me tepin pwopwoudo iei me keieu kaselel nanpwungen sapwellimen Koht Wasa Lapalahpie kapikipikda kan pohn sampah.
Pwuhken Senesis pil kin kihda oaritik kan me pid duwen mwomwen mouren aramas mwurinte Siohwa Koht kapikada tepin aramaso. Nan ireo pwon e sansal me Koht sohte ketin mahsanih duwen mehla, ihte wasa me e mahsanih duwen mehla iei me met pahn wia imwilahn sapeik. (Senesis 2:16, 17) E kupwurki aramas en mour nsenamwahu oh ahneki roson mwahu nan paradais kaselel ieu nin sampah kohkohlahte. E sohte kupwurki irail en ahneki lokolok me kin kohsang mahla oh mehla. Eri ahpw, iaduwen mehla wiahlahr kaunen aramas koaros?
Senesis irelaud 3 kasalehda iaduwen tepin pwopwoudo pein nsenkihda ara pilipil en sapeik ong Sounketkihda Mour, Siohwa Koht. Kahrehda Koht ketin kapwaiada kadeik me e ketin kehsehkin ira nin tepio. E mahsanihong aramaso: “Ke wiawihda sang pwehl oh ke pahn pwurehng wiepwella.” (Senesis 3:19) Mehlelte me Koht mahsanih, pwe kedekedeo aramas sapeik riemenet melahr.
Ahpw kaidehn ihte tepin pwopwoudo me lelohng meninkau wet. Ara sapeik pil kauwehla ahn kadaudokara kan ar kak iang paieki mour unsek. Siohwa pil ketin mahsanih duwen ahn kadaudok pwukat me saikinte ipwidi ahnsowo ar pil iang kisehn dahme Koht kupwurki ni ahnsou me e mahsanihong Adam oh Ihp: “Kumwa kaparaparala pwe kadaudokamwa kan pahn kousoanla wasa koaros nin sampah oh kaunda mehkoaros. I kihong kumwa manaman en kaunda mwahmw akan, menpihr kan oh mahn lawalo kan koaros.” (Senesis 1:28) Eri udahno aramas pahn kadirehla sampah oh inenen nsenamwahuki mehlel arail mour oh sohte pahn mehla. Ahpw arail pahpa kahlap Adam—“aramas tehmen” menet—me netkilahr irail en wiahla lidun dihp, oh sohte kak pitsang mehla. Wahnpoaron Pohl, me pil wia emen kadaudoken tepin ohlo, ntingihdi: “Ngehi aramas emen me pahn mehla, me netlahr pwe en wiahla lidun dihp.”—Rom 7:14.
Sang eh dihp, Adam inenen kauwehla sapwellimen Koht kapikipikda kapwuriamwei oh kaselel wet—me iei aramas kan. Nein Adam kan naineki pein neirail seri, eri pil mie nein neirail kan, oh kadaudokarail kohkohdi. Ehuehu dih kin ipwidi, laudla, naitikihda kadaudokarail kan, oh mwuri pil mehla. Dahme kahrehda irail koaros kin mehla? Pwehki irail koaros kadaudoken Adam. Paipel mahsanih: “Aramas tohto mehla pwehki dipen mehmeno.” (Rom 5:15) Soumwahu, mahla, ineng en wia sapwung kan, oh mehla iei imwila kansensuwed kan me ahn Adam pangala pein eh peneinei kin kahrehdo. Kitail koaruhsie kisehn peneinei wet.
Nan nah kisinlikou ong Kristian nan Rom, wahnpoaron Pohl kin ntingihdi duwen irair kansensuwed me aramas soh unsek kan, me pil iangahkihte Pohl, kin mih loale, oh pil kahpwal laud en nannanti powehdi lipwen dihp. E pa ngihl laudida koasoia: “Uhdahn aramas paisuwed men ngehi! Ihs me pahn kapitiehla sang nan paliwar wet me kin kahluwalahng ie mehla?” Peidek mwahu ieu, kaidehn? Ihs me pahn kapitala Pohl—oh meteikan koaros me inengieng—sang pahn lidun dihp oh mehla? Pein Pohl kihda pasapeng: “Kalahngan ong Koht, me kin ketin kapwaiada met rehn atail Kaun Sises Krais!” (Rom 7:14-25) Ei, atail Sounkapikada ketin koasoanehdier pwehn doareikitailkihla sapwellime ohl, Sises Krais.
Pwukoa en Sises nan Sapwellimen Koht Koasoandi en Doarehla Tohnsampah
Sises kawehwehda sapwellime pwukoa en kapitala tohnsampah sang lidun dihp oh mehla. E mahsanih: “Nein-Aramas me ketido . . . en tounmeteikihla moure, pwe me ngeder en maiauda.” (Madiu 20:28) Iaduwen mouren Sises kadoadoahk ong tomw ehu? Iaduwen kitail paiekihda eh pwoula?
Paipel kasalehda me Sises “sohte ketin wiahda dihp” oh “katohrohralahsangehr rehn aramas dipan akan.” Erein eh mour pwon, Sises peikiong ni unsek Sapwellimen Koht Kosonned. (Ipru 4:15; 7:26) Eri, pwoulahn Sises kaidehn imwilahn dihp oh sapeik me kohsang Adam. (Esekiel 18:4) Ahpw, Sises pwungkihdahr mehla ehu me e sohte warohng pwehn kapwaiada kupwuren Seme ong doarehla tohnsampah sang dihp oh mehla. Nin duwen me kileldier powe, Sises nsenohki kohdo pwe “en tounmeteikihla moure.” Pwehki eh mwekidiki eh limpoak me siksang ahn aramas koaros, Sises kupwurki “pwoukihla aramas koaros.”—Ipru 2:9.
Mouro me Sises tounmeteikihla kin pahrekiong mour me Adam kesehla ni ahnsou me e dipadahro. Ia imwilahn pwoulahn Sises? Siohwa ketin kupwurperenki tomwo nin duwen meirong ehu “ong Koht pwe en ketin doarehla aramas akan koaros.” (1 Timoty 2:6) Eri, Koht ketin doadoahngki kesempwalpen mouren Sises pwehn pwainda tohnsampah sang lidun dihp oh mehla.
Paipel kin pwurepwurehng mahsanih duwen mwekid limpoak wet me Sounkapikpen aramas kasalehdahr. Pohl katamanki Kristian kan me Koht ‘ketin pwainkinirailda pwei lapalap ehu.’ (1 Korint 6:20; 7:23) Piter ntingihdi me Koht doadoahngki, kaidehn kepwe duwehte kohl de silper, ahpw ntahn sapwellime Ohl pwehn doareirailla sang arail mour me imwikihla mehla. (1 Piter 1:18, 19) Siohwa ketin koasoanehdier tomw en Krais pwehn doarehkihla tohnsampah kan ren dehr mehla soutuk.
Ke Pahn Paiekihda Tomw en Krais?
Me pid duwen uwen laud en kapai kan me kohsang tomw en Krais, wahnpoaron Sohn ntingihdi: “Krais, ih me tomwkiher dipatail kan, ahpw kaidehn dipatailte, pwe pil dipen aramas koaros.” (1 Sohn 2:2) Ei, tomw en Krais kowohng aramas koaros. Met wehwehki me koaruhsie pahn iang paiekihda kapai sang tomw en Krais? Soh. Irail me men paiekihda meirong en tomw en Krais sohte kak ihte mwomwohd awiawih sapwellimen Koht kapai en leledohng irail. Irail anahne wia mehkot.
Wiewia dah me Koht kupwurki? Sohn 3:36 mahsanihong kitail: “Mehmen me kin pwosonla Sapwellime Iehros, iei ih me kin ahneki mour soutuk. A mehmen me sohte kin peikiong Sapwellime Iehros, e sohte pahn kilang mour, ahpw engieng en Koht pahn mihmi reh.” Koht kupwurki kitail en pwosonla tomw en Krais. Ahpw pil anahne wia laud sang met. “Ma kitail kin peikiong sapwellimen Koht kosonned akan, iei kasalepen atail ese [Sises].” (1 Sohn 2:3) Eri e sansal, dahme kesempwal pwehn pitsang dihp oh mehla iei en pwosonla tomw en Krais oh peikiong kosonned en Krais.
Ehu ahl kesempwal en kasalehda pwoson tomw en Sises iei en kasalehda atail kalahnganki eh pwoula sang ni atail pahn kin wia katamanpen met, nin duwen e kehkehlingkihong kitail en wia. Mwohn eh pwoula, Sises ketin koasoanehdi sak en soutik ieu me kin mie wehwepe rehn sapwellime wahnpoaron lelepek kan, oh e mahsanihong irail: “Kumwail wia met ong ni katamanpei.” (Luk 22:19) Sounkadehdehn Siohwa kan uhdahn kesempwalki arail ahneki nanpwungmwahu rehn sapwellimen Koht Ohl, oh irail peikiong kehkehlik wet. Pahr wet, Katamanpen kamatalahn Sises Krais pahn wiawi ni Rahn Kaunop, March 22, mwurin kihrlahn ketipin. Se perenki luke iuk en iang towehda mihding tohrohr wet pwehn kapwaiada kehkehlik en Siseso. Sounkadehdehn Siohwa kan nan ahmw wasa kak kehsehkin uhk iahd oh iawasa me kataman wet pahn wiawi. Ni rahnen Katamano ke pahn sukuhliki duwen dahme ke anahne wia pwe tomw en Krais en kak kasaledekiukala sang ahn Adam dihp oh mehla.
Rahnwet aramas malaulaute me uhdahn wehwehki oh kalahnganki meirong keieu laud wet me Sounkapikparail oh sapwellime Ohl wiahda pwehn doareirailsang kasohrala. Irail me pwoson kan ahneki kahrepe tohrohr ieu me re kin nsenamwahuki. Wahnpoaron Piter ntingihdi duwen met ong ienge Kristian kan: “Kumwail kin pwoson [Sises] . . . kahrehda kumwail ngisingiski amwail peren ni soangen peren ehu me aramas sohte kak kihong nin lokaia, pwehki amwail aleier wahn amwail pwosonen, iei komourpen ngenomwail kan.” (1 Piter 1:8, 9) Sang ni omw pahn kakairada limpoak ong Sises oh pwosonla Sapwellime meirong en tomw, ke pahn kak ahneki mour peren met oh kilikilangwohng en iang pitsang dihp oh mehla.
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 4]
Sises ketikihda moure pwehn wiliankihdi dahme dipen Adam kahrehda
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 6]
Katamanpen kamatalahn Sises Krais pahn wiawi ni Rahn Kaunop, March 22, 2008, mwurin kihrlahn ketipin