Ke Kin Kilangwohng Meteikan nin Duwen Siohwa Kin Ketin Kilangwohng Irail?
“Saminimin en dehr kin mie ni paliwaratail, ahpw kakon koaros en soangen nsenohteieu ong ni sawaspene.”—1 KOR. 12:25.
1. Iaduwen ahmw pepehm ahnsou me ke tepin pidelong nan irair en meleilei oh minimin me tohnkaudok en Siohwa kan kin paieki?
NI AHNSOU me kitail tepin katohre kitail sang sampah suwed wet oh tepida miniminiong sapwellimen Siohwa aramas akan, kitail ele kin perenki en pehm duwen limpoak oh nsenoh me kin mih nanpwungarail. Met kin weksang douluhl atail en kilang soangen aramas lemei, kailok, oh akatat akan me kin mihla pahn manaman en Sehdan! Kitail kin uhd pidelong nan irair en meleilei oh minimin ehu me tohnkaudok en Siohwa kan kin paieki.—Ais. 48:17, 18; 60:18; 65:25.
2. (a) Dahme kak kahrehiong atail lamalam ong meteikan en wiawi ni ahl sapwung? (b) Dahme kitail anahne wia?
2 Ahpw nan ahnsou kan mwuhr, pwehki atail soh unsek, kitail ele kin tepida kilangwohng riatail brother kan nan mwomwohdiso ni ahl me sohte pwung. Atail soh unsek kak kahrehong kitail en kilang oh kalaudehla sapwung kan me re ahneki laudsang atail en kilang arail irair mwahu kan en kahlemengih Siohwa. Kitail kin manokehla en kilangwohng irail nin duwen Siohwa eh kin ketin kilangwohng irail. Ma met kin wiawihong kitail, eri iet ahnsoun tehk kanahieng atail irair en madamadau oh nantihong en kapwungala pwehn pahrekiong sapwellimen Siohwa madamadau ong aramas.—Eks. 33:13.
Iaduwen Siohwa Kin Ketin Kilangwohng Riatail akan nan Mwomwohdiso
3. Ong dahieu me Paipel kin karasahiong mwomwohdiso en Kristian?
3 Me kileledi nan 1 Korint 12:2-26, wahnpoaron Pohl kin karasahiong mwomwohdiso en Kristian keidi kan ong paliwar ehu me “kakon tohto mie.” Duwehte kakon akan en paliwar eh kin wekpeseng, ih duwen towe kan en mwomwohdiso pil kin wekpeseng ni arail irair en wiewia kan oh pil arail koahiek kan. Ahpw Siohwa sohte ketin lipilipilki wekpeseng pwukat. E kin ketin loalloale oh pil kesempwalki emenemen tohn mwomwohdiso. Eri, pil duwehte, Pohl kin panawihkin kitail me towe kan en mwomwohdiso koaros anahne “en soangen nsenohteieu ong ni sawaspene.” Met kakete wia mehkot apwal pwehki irair en meteikan kak weksang atail irair akan.
4. Dahme kahrehda kitail anahne en wekidala mwomwen atail kin kilangwohng riatail akan?
4 Kitail ele kin men kilangete luwet en riatail akan. Ni atail kin wia met, e kin mwomwen me kitail kin kilikilang wasa kiste nan kilel ehu. Ahpw ni en Siohwa kin kilangwohng met, e kin kak mahsanihada wasa koaros nan kilelo. Ele kitail kin men kilangete wasa kan me kitail sohte mwahuki duwen aramaso, ahpw Siohwa kin kilang aramaso, oh pil patehng irair mwahu kan koaros me e ahneki. Ni atail kin nantihong uwen atail kak en kahlemengih Siohwa, ih uwen laud en atail kak sewese kalaudehla irair en limpoak oh miniminpene nan mwomwohdiso.—Ep. 4:1-3; 5:1, 2.
5. Dahme kahrehda e sapwung en kadeiki meteikan?
5 Sises kin uhdahn mwahngih me aramas soh unsek akan kin kalapw ahneki ineng en men kadeiki aramas. E ketikihda kaweid wet: “Kumwail dehr kadeik aramas teikan, pwe Koht en dehr ketin kadeingkumwailda.” (Mad. 7:1) Nin duwen tepin kawehwehn Paipel me pid ire wet, Sises sohte ketin mahsanih: “Dehr kadeik aramas” nin duwen neitail Paipel en Pohnpei kin kawehwehdi. Ahpw Sises kin ketin mahsanih: “Tokedihsang kadeik aramas” pwehki e mwahngih me pali tohto en me kin rongorong ih kin ahnlahr kadeiki meteikan. Iaduwen, kitail sou kakairadahr irair wet rehtail? Ma kitail ahnla men kadeiki meteikan, kitail en nantihong wekidala irair wet, pwe Koht en dehr kadeingkitailda. Ni mehlel, ihs kitail pwe kitail en kadeiki emen me Siohwa ketin doadoahngki ong nan pwukoa ehu de ihs kitail en nda me e sohte anahne en iang wia towe men en mwomwohdiso? Riatail brother men ele kin ahneki soangen luwet akan, ahpw ma Siohwa kin usehlahte oh pwungki duwen ih, e pahn konehng kitail en sohte men pohnese riatail menet? (Sohn 6:44) Kitail kin uhdahn kamehlele me Siohwa kin ketin kaweidih sapwellime pwihn de mwomwohdiso kan oh ma mie anahnepen wekidekla kan en wiawi, e pahn ketin kapwaiada ni ahnsou me kupwurki?—Wadek Rom 14:1-4.
6. Iaduwen Siohwa kin ketin kilangwohng sapwellime ladu kan?
6 Pil ehu me inenen kaselel duwen Siohwa iei eh kak mwahngih rehn emenemen Kristian ong dahme re kak wiahla ni ahnsou me irail pahn unsekla nan sampah kapw. E pil mwahngih ia uwen kekeirda me irail wiahdahr ni arail kin doadoahngki dahme irail sukuhlikihdi sang nan Paipel. Ihme kahrehda, sohte kahrepe ieu me Siohwa en kilikilangete ahn emen luwet akan de ahn emen soh unsek. Kitail kin wadek nan Melkahka 103:12: “Duwen mesenleng oh kepinleng ara dohpeseng, ih duwen eh kin ketin kadohwaneweisang kitail dipatail kan.” Ia uwen laud en atail kin kalahnganki met!—Mel. 130:3.
7. Dahme kitail sukuhliki sang en Siohwa kin kilangwohng Depit?
7 Kitail kin kilang mehn kadehde kan nan Paipel duwen irair kaselel wet en Siohwa eh kin kilangwohngete irair mwahu kan en emenemen. Koht ketin mahsanihki Depit “nei ladu Depit, me uhdahn loalopwoatohng ie, peikiong ie oh kapwaiada dahme I kin koasoanehdi.” (1 Nan. 14:8) Mehlel, kitail ese duwen sapwung kan me Depit wiadahr. Ahpw Siohwa ketin pilada en kilangwohngete irair mwahu kan en Depit pwehki e mwahngih me mohngiong en Depit kin pwung.—1 Kron. 29:17.
En Kilang Riatail akan nin Duwen Siohwa Kin Ketin Kilangwohng Irail
8, 9. (a) Ni ahl dahieu me kitail kak en duwehte Siohwa? (b) Iaduwen kitail kak karasahda met, oh ia mehn kasukuhl ong kitail?
8 Siohwa kak mwahngih duwen mohngiong en emenemen kitail oh pil duwen atail ineng kan, ahpw kitail sohte kak wia met. Met kelehpw kak kihong kitail kahrepe mwahu ieu en dehr kin men kadeiki emen. Kitail sohte ese duwen kahrepe kan me emen ahneki pwehn wia dahme e kin wia. Kitail anahne en song kahlemengih Siohwa oh dehr kin kilangwohngete soh unsek en aramas, pwe ehu rahn met pahn sohla mih rehrail. E sou wia mehn akadei mwahu ieu en duwehte Siohwa me sohte kin tetehkte soh unsek en riatail akan nan mwomwohdiso? Atail en wia met kin sewese laud meleilei en nanpwungen riatail akan nan mwomwohdiso.—Ep. 4:23, 24.
9 Pwehn karasahda met, medewehla duwen ihmw ehu me meringlahr—doupen kereker en ihmwo pwupwudier, wenihmwtok kan pwalpesengehr, oh denso kan ohlahr pwehki wisekesek laud. Pali laud en aramas ele kin kilang ihmw wet oh nda me e anahne kamwerehdi pwehki e sohte mwomw mwahu en mihmi seli wasao. Ahpw emen ohl eri kilangada ihmwo oh uhd ahneki lamalam me uhdahn weksang arail madamadau. Ele e kak kilanglahte daulih wasa suwed akan en ihmwo oh diarada me mwomwen kokoudahn ihmw wet uhdahn kehlail oh ihmw wet kak en pwurehng onohnsapahlda. Ih eri pwainda ihmwo oh tepida koadoahki pwehn kamwahwihala wasa kan me suwed, oh pil kamwahwihala mwomwen ihmwo. Mwuri, ni en aramas akan kin daulih ihmwo, irail kin uhd nda me ihmw wet inenen kaselel. Iaduwen, kitail kak en duwehte ohl menet me kin nantihong doadoahk pwehn kamwahwihala ihmwo? Kitail kak kilangada ahn riatail akan arail irair mwahu kan oh ese me re kak en kakairada arail nanpwungmwahu rehn Siohwa, ahpw dehr kin kilikilangete arail luwet akan me kin kak sansal mwohn mesen aramas? Ma kitail wia met, kitail pahn kilangada arail irair mwahu kan en kahlemengih Siohwa oh met pahn kalaudehla atail limpoak ong irail, duwehte Siohwa eh kin ketin kilangwohng irail.—Wadek Ipru 6:10.
10. Iaduwen kaweid me dierek nan Pilipai 2:3, 4 kak sewese kitail?
10 Wahnpoaron Pohl kihda ekei kaweid kan me kak sewese kitail ong atail nanpwungmwahu rehn koaros nan mwomwohdiso. E kangoange Kristian akan: “Kumwail dehr wia mehkot sang ni amwail ineng en roporop ong pein kumwail de suwei mwahl; ahpw kumwail mpahipene nanpwungamwail, oh dehr wiahki me kumwail mwahusang aramas teikan. Kumwail pohnese ineng mwahu en meteikan, kaidehn amwail kante.” (Pil. 2:3, 4) En ahneki irair en karakarahk pahn sewese kitail en ahneki madamadau pwung duwen meteikan. En kasalehda nsenohki meteikan oh kin pohnese arail irair mwahu kan pahn pil sewese kitail en kilangwohng irail nin duwen Siohwa kin ketin kilangwohng irail.
11. Soangen wekidekla dahkei me wiawihongehr ekei mwomwohdiso kan?
11 Nan atail ahnsou, wekidekla kan me kin wiawi nan sampah pwon kin kahrehda aramas tohto en kosoulahng ekei wasa tohrohr. Ekei kahnimw akan ahnsouwet kin direkihla aramas akan sang soangsoangen sahpw teikan. Ekei aramas pwukat me kin kosoudohng nan atail wasa tepidahr perenki rong padahk mehlel en Paipel, oh pil iangehr kitail kaudokiong Siohwa. Irail pwukat kin “kohsang nan wehi koaros, ni kadaudok koaros, nan sahpw koaros, oh lokaia koaros.” (Kaud. 7:9) Met kin imwikihla pali laud en atail mwomwohdiso kan en wiahla mwomwohdiso kei me audaudki aramas sang soangsoangen sahpw akan en sampah pwon.
12. Soangen madamadau dahieu me kitail en kolokol ong emenemen, oh dahme kahrehda met kak apwal ong kitail?
12 Nan atail mwomwohdiso, kitail ele anahne en tehk kanaiehng iaduwen kitail en kolokol madamadau pwung ong emenemen. Met kin pid atail en tamataman kaweid en wahnpoaron Piter me kitail en kasalehda ‘limpoak mehlel ong riatail’ oh en kin ‘limpoakpene sang nan kapehdetail unsek.’ (1 Pit. 1:22) En kakairada limpoak mehlel wet kakete wia kahpwal ehu ong kitail ahpw mehlel nan soangen mwomwohdiso ehu me ekei towe kan kin kohsang sahpw teikan. Iengetail tohn kaudok pwukat ele ahneki tiahk kan me inenen weksang atail tiahk, oh wekpeseng wet kak kohsang arail kin kasukuhlda, arail madamadau ong doadoahk en mwohni, oh pil duwen arail irair en mour me irail tikida ie. Ke kin kilang me e apwal ong uhk en wehwehki madamadau de mwekid en ekei iengetail tohnkaudok kan me kohsang sahpw teikan? Ele irail kin pil ahneki soangen madamadauohte ong kowe. Ahpw mendahki met, kitail koaros kin ale kaweid wet: “Poakohng riamwail [Kristian] kan.”—1 Pit. 2:17.
13. Soangen wekidekla en madamadau dah kan me kitail anahne en wia?
13 Ele mie anahnepen en wiahda wekidekla kan nan atail madamadau pwehn kak en langahda douluhl mohngiongitail ong riatail akan koaros. (Wadek 2 Korint 6:12, 13.) Mie pak me kitail kin nda duwe met “I sohte kin lipilipilki aramas, ahpw . . . ” oh kin uhd koasoiahda soangen irair sapwung kan me kitail leme kin kalapw wiawi rehn irail akan en ehu sahpw tohrohr? Soangen pepehm wet kak kasalehda anahnepen kitail en kihsang rehtail irair en lipilipilki aramas me kitail kin kolokolete nan kapehdetail. Kitail kak idek rehtail, ‘I kin nantihong en esehla aramas akan me arail tiahk weksang ei tiahk?’ Ni atail pahn kasawih pein kitail duwe met, e kak sewese kitail en kalaudehla atail en perenki oh kesempwalikihla riatail akan sang wehi soh lipilipil kan en sampah.
14, 15. (a) Kihda karasepe kan en irail akan me wekidala arail madamadau duwen meteikan. (b) Iaduwen kitail kak kahlemengih irail?
14 Paipel kin kihda ong kitail kahlemeng mwahu kan en ekei me wiahda wekidekla pwukat, oh wahnpoaron Piter iei emen. Nin duwen mehn Suhs men, Piter kakete sohte men pidelong nan imwen emen mehn liki. Song medewehla ia pahn eh pepehm ahnsou me e ale pahngok en mwemweitla rehn Kornilius, ohl en likih men me saikinte sirkumsaisla! Piter wekidala eh madamadau, oh kin wehwehki me iei met kupwuren Koht me aramas en wehi koaros en wiahla towe kan en mwomwohdiso en Kristian. (Wiewia 10:9-35) Sohl, me mwuhr wiahla wahnpoaron Pohl, pil anahne wiahda wekidekla kan oh kihsang reh irair en lipilipilki aramas. E pein wehkada uwen eh kailongki Kristian kan, oh kin “inenen kaloke mwomwohdisohn Koht, oh wia uwen [eh] kak en kamwomwala.” Ahpw mendahki met, ahnsou me Kaun Sises kapwungala Pohl, e wiahda wekidekla laud kei oh kin pil pwungki en ale kaweid kan sang irail akan me e kin kaloke mahso.—Kal. 1:13-20.
15 Kitail pil ni soh peikidpe kak wiahda wekidekla kan nan atail madamadau ki sawas sang sapwellimen Siohwa ngehn sarawi. Ma kitail diarada me mie ekis lipwen madamadau en lipilipilki aramas rehtail, kitail anahne en nantihong kihsang nan kapehdetail oh en ‘kin dadaurete minimin me Ngehno kin ketikihong kitail sang ni sapwellime kisakis en popohl me kin kolokolkitailpene.’ (Ep. 4:3-6) Paipel kangoangehki kitail en “kapatahiong soahng pwukat limpoak, pwe ih me kin kapatapene oh oarepene mehkoaros pwe en wiahla ehu ni mehlel.”—Kol. 3:14.
En Kahlemengih Siohwa nan Atail Doadoahk en Kalohk
16. Ia kupwuren Koht me pid aramas akan?
16 Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Koht sohte kin ketin lipilipilki aramas.” (Rom 2:11) Kupwuren Siohwa iei en kapokonpene aramas en wehi koaros en iang sapwellime koasoandi en kaudok. (Wadek 1 Timoty 2:3, 4.) Pwehn kapwaiada met, e ketin koasoanehdier me “rongamwahu poatopoat” pahn lohkseli ong “tohn sampah kan, wehi koaros, kadaudok koaros, lokaia koaros, oh sahpw koaros.” (Kaud. 14:6) Sises mahsanih: “Mwahto iei sampah.” (Mad. 13:38) Ia wehwehn met ong uhk oh ahmw peneinei?
17. Iaduwen kitail kak en sewese soangsoangen aramas koaros?
17 Kaidehn koaros kak keseula nan sahpw doh kan en sampah pwehn lohkihong meteikan duwen rongamwahwo. Ahpw kitail kak en lohkihong irail akan sang sahpw teikan en sampah me kin kousoan nan atail wasa. Kitail kin onopada ong ahnsou kan me kitail kak en kalohk ong soangsoangen aramas pwukat, kaidehn ongete irail akan me kitail kin kalohk ong sounpar tohto? Dahme ke sou koasoanehdi en kalohki duwen Wehio ong irail akan me saikinte uhdahn rong mwahu duwen rongamwahu wet?—Rom 15:20, 21.
18. Soangen nsenoh dah me Sises ketin kasalehda ong aramas akan?
18 Sises kin ketin pehmitik ong anahnepen en sewese koaros. E sohte kin kalohk wasakiste. Paipel kin koasoia me e “ketin kakahnseli nan kahnimw koaros oh nan kousapw akan koaros.” Oh “ni eh kin mahsanihada pokon en aramas akan, e kin kupwureirailla,” oh kin kasalehda anahnepen en sewese irail.—Mad. 9:35-37.
19, 20. Ni ahl dah kan me kitail kak en kasalehda soangen nsenoh me Siohwa oh Sises kin ahneki ong soangsoangen aramas akan?
19 Ni ahl dah kan me ke kak kasalehda soangen madamadauohte? Ekei kin koasoanehdi en kalohk wasa kan me irail sohte kin kalapw kalohk ie. Met kak pidada wasa kan duwehte wasahn pesines kan, wasahn mwemweit kan, de wasahn sompihr kan. Ekei pil nantihong en sukuhliki ehu lokaiahn sahpw tohrohr pwehn kalohk ong ekei tohn sahpw tohrohr kan me kin kousoan limwahrail de pil aramas akan me sounkalohk kan sohte kin kalapw kalohkla rehrail nan ahnsou kan mwowe. En sukuhliki iaduwen ke pahn rahnmwahuwih aramas pwukat ni pein arail lokaia ele kak kasalehiong irail me ke kin nsenohki irail oh pil duwen arail irair en mour. Ma kitail sohte kak en sukuhliki ehu lokaiahn sahpw tohrohr, kitail kak kangoange irail akan me kin wia met? Uhdahn kitail sohte men kasohwe arail nanti de peidengki duwen arail eimah en kalohk ong aramas en tohnsahpw teikan. Mour koaros kin kesempwal mwohn silangin Koht, oh kitail pil men ahneki soangen madamadauohte.—Kol. 3:10, 11.
20 En ahneki soangen madamadauohte me Koht sapwellimaniki ong aramas kin pil wehwehki en kalohk ong koaros, mendahki soangen mour dahieu irail kin mihmi loale. Ekei mwein sohte imwarail, sohte kin mwomw mwakelekel, de ele kin mourki mour samin. Ma mie ekei rehrail sohte kin kadek ong kitail, met sohte anahne kihong kitail madamadau sapwung ehu ong mehnia wehi de soangen pwihn en aramas dah kei irail pwe kitail en kailongki koaros irail. Ekei aramas sohte kin kadek ong Pohl, ahpw e sohte mweidohng met en kahrehiong ih en uhdihsang kalohk ong soangen pwihn en aramasohte. (Wiewia 14:5-7, 19-22) E kin koapworopworki me ekei irail pahn kakete perenkihda oh kalahnganki duwen rongamwahu wet.
21. Iaduwen omw pahn ahneki sapwellimen Siohwa madamadau ong meteikan kak en sewese uhk?
21 E kin inenen sansal ong kitail me madamadau pwung—sapwellimen Siohwa madamadau—iei me kitail anahne ong ia pahn atail wiewia ong riatail akan nan mwomwohdiso, riatail kan nan sampah pwon, oh pil aramas me kitail tuhwong nan atail wasahn kalohk. Ma kitail kin nantihong en kasalehda irair en madamadau me Siohwa ketin sapwellimaniki ong aramas akan, ih uwen laud en atail pahn sewese kalaudehla popohl oh miniminpene en mwomwohdiso ehu. Oh kitail pahn kak en sewese meteikan en ahneki limpoak ong Siohwa, Koht men me “sohte kin ketin uhpalihki kaun akan de uhki me kepwehpwe kan sang me semwehmwe kan,” ahpw me kin kasalehda limpoak ong koaros, “pwehki ih me ketin kapikada aramas koaros.”—Sohp 34:19.
Ke Kak Sapeng?
• Soangen madamadau dahieu me kitail en nantihong dehr ahneki ong riatail kan nan mwomwohdiso?
• Iaduwen kitail kak kahlemengih Siohwa ni atail kin kilangwohng riatail akan nan mwomwohdiso?
• Dahme ke sukuhliki sang atail kin kilangwohng riatail akan koaros sang ehuehu sahpw akan en sampah?
• Iaduwen kitail kak kahlemengih sapwellimen Siohwa madamadau ong aramas nan atail doadoahk en kalohk?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 28]
Iaduwen ke kak esehla aramas akan me ahneki tiahk weksang ahmw?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 30]
Ni ahl dah kan me ke kak lelkihong aramas tohto duwen rongamwahwo?