Siohwa Kin “Mahmahsanih” Aramas Koaros
“[Siohwa] kin mahmahsanih aramas akan wasa koaros.”—MEL. 11:4.
1. Soangen aramas dah me ke kin men karanih?
IA OMW pepehm ong aramas me kin uhdahn nsenohkin uhk? Ni ahnsou me ke idek rehrail ia arail madamadau, re pahn padahkihong uhk dahme re uhdahn medemedewe. Ni ahnsou me ke anahne sawas, re kin perenki sewese iuk. Ni omw anahne kaweid, re kin kihong uhk ni kadek. (Mel. 141:5; Kal. 6:1) Ke sou kin men karanih soangen aramas pwukat? Siohwa oh sapwellime Ohl kin ketin nsenohkin uhk mehlel. Ara nsenohkin uhk laud sang ahn aramas oh ira wia met kaidehn pwehki roporop. Ira men sewese iuk pwe ken kak ale “mouro me uhdahn mour mehlel.”—1 Tim. 6:19; Kaud. 3:19.
2. Ia uwen laud Siohwa kin ketin nsenohki sapwellime ladu kan?
2 Sounmelkahka Depit kasalehda uwen laud en sapwellimen Siohwa nsenohkin kitail ni e mahsanih: “KAUN-O . . . kin mahmahsanih aramas akan wasa koaros oh mwahngih dahme re kin wiewia.” (Mel. 11:4) Koht sohte kin ihte ketin mahmahsanih kitail, e kin pil ketin kasawih kitail. Depit pil ntingihdi: “Komw mwahngih mohngiongiet. Komw ketin pasehr rehi nipwong oh ketin kasawihadahr loalei unsek, komw ahpw sohte diarada ineng suwed ehu rehi.” (Mel. 17:3) Depit ese me Siohwa kin ketin nsenohki ih laud. E ese me e pahn kansensuwedihala Siohwa ma e kolokol madamadau suwed de ineng suwed. Duwehte Depit, ke pil kin ahneki soangen nanpwungmwahu rehn Siohwa?
Siohwa Kin Ketin Kasawih Atail Mohngiong
3. Iaduwen Siohwa kin ketin kasalehda toupahrek ong atail soh unsek kan?
3 Siohwa kin keieu nsenohki audepen atail mohngiong—soangen aramas dah kitail. (Mel. 19:14; 26:2) Pwehki limpoak e sohte kin ketin tetehk kisin sapwung kan. Karasepe, ni ahnsou me en Eipraam pwoud Sara sohte uhdahn lokaia mehlel ong tohnleng men, tohnlengo wehwehki me Sara masepwehk oh namenek, kahrehda e sohte kihong ih kaweid kehlail. (Sen. 18:12-15) Mendahki Sohp “akupwungki pein ih oh kapwukoahneki Koht mehkoaros,” Siohwa ketin kapaiada ih pwehki e mwahngih me Sehdan me kahrehong ih lokolok laud. (Sohp 32:2; 42:12) Siohwa pil sohte nsensuwedkihla en liohdi en Sarepad lokaia inen ong soukohp Elaisa. Koht mwahngih me liohdio pahtoukihla mehlahn nah pwutako, me iei ihte nah seri.—1 Nan. 17:8-24.
4, 5. Iaduwen Siohwa ketin kasalehda kadek ni eh kaweidih Apimelek?
4 Pwehki Siohwa kin ketin kasawih nan loalatail, e pil kin ketin kasalehda e nsenohki irail akan me sohte kin kaudokiong ih. Tehk dahme e ketin wia ong nanmwarki Apimelek en Pilisdia. Pwehki Apimelek sohte wehwehki me Sara iei en Eipraam pwoud, e uhd ale Sara en wiahla eh pwoud. Ahpw mwohn Apimelek wia nsenen pwopwoud rehn Sara, Siohwa mahsanih ong ih nan ehu ouraman: “Mehlel, I ese me ke wiadahr met ni kapehd oh lamalam mwakelekel, pwe ngehi me kasilehsang uhk ke en dehr wiahda dihp oh sohte mweidohng ke en sair liho. Eri, met ale lihen kapwurelahng rehn uhdahn eh pwoudo, pwe soukohp men ih; oh e pahn kapakapkin uhk pwe ke en dehr mehla.”—Sen. 20:1-7.
5 Siohwa kakete kaloke Apimelek, emen me kin kaudokiong koht likamw akan. Ahpw Koht mwahngih me Apimelek mwekid ni kapehd oh lamalam mwakelekel. Siohwa ni kadek ketin mwahngih duwen ire wet oh padahkihong nanmwarkio dahme e pahn wia pwehn ale mahk oh “dehr mehla.” Kaidehn ih soangen Koht me ke men kaudokiong?
6. Ni soangen ahl dah me Sises kin ketin alasang Semeo?
6 Sises kin ketin wia mehn kahlemeng mwahu ni eh kin alasang Seme, me kin kilang irair mwahu en sapwellime tohnpadahk ko oh kin ketin mahkohng arail sapwung kan. (Mark 10:35-45; 14:66-72; Luk 22:31, 32; Sohn 15:15) Sapwellimen Sises wiewia kin pahrekiong sapwellime mahsen me dierek nan Sohn 3:17: “Koht sohte ketin poaronedohng nin sampah Sapwellime Iehros pwe en kadeikada sampah, a pwe en komourala.” Ei, limpoak me Siohwa oh Sises kin ketin kasalehda ong kitail uhdahn loal oh poatopoat. Met sansal sang sapwellimara kupwur me koaros en ale mour soutuk. (Sohp 14:15) Soangen limpoak poatopoat wet kin kasalehda dahme kahrehda Siohwa kin ketin kasawih kitail, iaduwen e kin ketin kilangdohng kitail oh iaduwen e kin ketin mwekidki dahme e kin ketin mahmahsanih.—Wadek 1 Sohn 4:8, 19.
Kasawih ni Limpoak
7. Dahme kahrehda Siohwa kin ketin kasawih kitail?
7 E sapwung en medewe me Siohwa iei emen pilismen me kin ketiket nanleng oh mwasamwasahn iahd me kitail pahn wiahda dihp! Sehdan me kin karaunih kitail oh nda me kitail kin roporop. (Kaud. 12:10) E pil kin nda me kitail kin ahneki madamadau suwed mendahte ma likamw! (Sohp 1:9-11; 2:4, 5) Me pid duwen Koht, sounmelkahkao ntingihdi: “Ma komw pahn ketin kilelehdi dipat akan, ihs me kak pitsang sapwellimomwi kadeik?” (Mel. 130:3) Pasapengpen peidek wet iei Sohte emen! (Ekl. 7:20) Ahpw Siohwa kin ketin mahsanih kitail duwehte pahpa men me diren mahk oh kadek me kin men pere nah seri kan sang kahpwal kan. E kin ketin katamankihong kitail atail soh unsek oh luwet akan pwe kitail en dehr lelong nan kahpwal.—Mel. 103:10-14; Mad. 26:41.
8. Iaduwen Siohwa kin ketin kaweid oh kaiahn sapwellime ladu kan?
8 Sapwellimen Koht limpoak kin sansalkihda kaweid oh peneu kan nan Paipel oh nan sawaspen Paipel kan oh mihding kan me kohsang rehn “ladu lelepek oh loalokong.” (Luk 12:42; Ipru 12:5, 6) Siohwa pil kin ketikihda sawas sang mwomwohdiso en Kristian oh brother kan me wia “sapwellime kisakis kan.” (Ep. 4:8) Laudsang met, Siohwa kin ketin tetehk iaduwen kitail kin mwekidki sapwellime kaweid kan nin duwen pahpa limpoak men oh pil kin ketin song en sewese kitail. Melkahka 32:8 mahsanih: “I pahn padahkihong uhk ahl me ke pahn weid ie; I pahn kaweid uhk oh panawihiuk.” Ia uwen kesempwal kitail en ahnsou koaros rong sapwellimen Siohwa kaweid kan! Kitail anahne en aktikitik mwohn silangen Siohwa ni atail kin pohnese me ih me atail Sounpadahk limpoak oh pil Samatail.—Wadek Madiu 18:4.
9. Soangen irair dah me kitail en kaleke? Dahme kahrehda?
9 Kitail en dehr keptakai ki aklapalap, seupwoson de ‘widing en dihp.’ (Ipru 3:13; Seims 4:6) Pali laud en ahnsou irair suwed pwukat kin tepida ni aramas kin kakairada madamadau suwed oh ineng suwed. Ekis ekis e kak tepida uhwong kaweid konehng kan en Paipel. Suwed sang met, e kakete koasoanehdi me e pahn mihmihte nan eh irair suwed me pahn kahrehiong en wiahla imwintihti en Koht. Met uhdahn kamasepwehk! (Lep. Pad. 1:22-31) Tehk karasepen Kain, nein Adam oh Ihp mesenih.
Siohwa Kin Ketin Mahsanih Mehkoaros oh Mwekid ni Pwung
10. Dahme kahrehda Siohwa ketin soikala en Kain meirongo? Iaduwen Kain eh mwekidki met?
10 Ni ahnsou me Kain oh Eipel wia ara meirong ong Siohwa, E sohte ketin kesempwaliki ara meirongo kelepw ahpw pil audepen ara mohngiong. Pwehki eh mwahngiher met, Koht ketin kupwurperenki en Eipel meirong me kohsang eh pwoson, ahpw e soikala en Kain meirong me kasalehda eh seupwoson. (Sen. 4:4, 5; Ipru 11:4) Kain sohte sukuhliki sang dahme wiawiher oh wekidala eh madamadau, ahpw e kolokolete eh lingeringer ong rieo.—Sen. 4:6.
11. Iaduwen Kain eh kasalehda mohngiong suwed? Dahme kitail kak sukuhliki sang met?
11 Siohwa ketin mwahngih me en Kain madamadau me keper oh ni kadek mahsanihong Kain me ma e wia mehkot pwung e pahn ahneki peren. Me kansensuwed pwe Kain mwamwahleki sapwellimen Sounkapikadao kaweid oh kemehla rie pwutako. En Kain mohngiong suwed sansalda ni eh sapeng Koht ni soh wahu ni ahnsou me Koht ketin keinemwe reh: “Ia riomwo, Eipel?” Kain sapengki: “I sohte patohwan. Dah? Ngehi silepen rieio?” (Sen. 4:7-9) Atail mohngiong kak widing oh kak soikala kaweid sang rehn Koht! (Ser. 17:9) Kitail en sukuhl sang soangen wiewia pwukat oh mwadang kihsang madamadau oh ineng suwed pwukat. (Wadek Seims 1:14, 15.) Ma kitail ale kaweid sang nan Paipel, kitail en kalahnganki oh pohnese me met iei kasalepen sapwellimen Siohwa limpoak.
Sohte Dihp me Kin Rirsang Siohwa
12. Iaduwen Siohwa kin ketin mwekidki wiewia sapwung kan?
12 Ekei kin medemedewe me ma sohte me kilang arail wia dihp, re kak pitsang kalokepe kan. (Mel. 19:12) Sohte dihp kak rirsang Siohwa. “Mehkoaros nanleng oh sampah pokon kin sansal oh dehde mwohn silangi. Eri, kitail koaruhsie pahn wehkadahng ih atail wiewia kan.” (Ipru 4:13) Siohwa iei Sounkopwung me kin kasawih atail pepehm loal oh e kin ketin mwekidki wiewia sapwung ni ahl me kasalehda pwung unsek. Ih “Koht emen me diren kalahngan oh kadek, me sohte kin mwadang lingeringerda, oh me diren limpoak lapalap oh loalopwoat mehlel.” Ahpw ong irail me sohte koluhla, e “uhdahn pahn kalokehki” ma irail pahn “nsenkihte wiewia dihp” de kasalehda widing suwed. (Eks. 34:6, 7; Ipru 10:26) Ire mehlel wet sansalkihda dahme Siohwa ketin wiahiong Akan oh Ananaias oh Sapaira.
13. Iaduwen madamadau sapwung kahrehong Akan en wiahda mwekid sapwung?
13 Akan kauwehla kehkehlik en Koht ni eh alehda dipwisou kaselel kan sang kahnimw en Seriko oh ekihla nan imwe ihmw likouo oh eh peneinei iang ih nan mwekid wet. Ni ahnsou me dipen Akan sansalda, e pohnese uwen laud en sapwung me e wiahda pwe e nda: “I dipadahr ong KAUN-O.” (Sos. 7:20) Duwehte Kain, Akan pil ahneki mohngiong suwed. Ong Akan, noahrok me laud, oh met kahrehong eh mwersuwed. Pwehki dipwisou kaselel pwukat sang Seriko iei sapwellimen Siohwa, met wehwehki me Akan pirapa Koht, kahrehda ih oh eh peneinei kamakamala.—Sos. 7:25.
14, 15. Dahme kahrehda Koht sohte kupwurki Ananaias oh Sapaira? Dahme kitail kak sukuhliki sang met?
14 Ananaias oh eh pwoud Sapaira wia kisehn tepin mwomwohdiso en Kristian nan Serusalem. Mwurin Pendekos nan pahr 33 C.E., mie koasoandi en mwohni me wiawihda pwe en apwalihala anahn en irail akan me ahpwtehn wiahla Kristian sang sahpw doh kan me kin mihmi nan Serusalem. Koasoandi en mwohni wet kin kohsang irail kan me pein nsenkihda en wia sawas. Ananaias netikihla sahpw ehu oh sawaskihda ekis mwohnio ong koasoandi me wiawihdahro. Ahn Ananaias pwoudo ese me Ananaias mwomwehda me e kihda pweinen sahpwo pwon. Sansal me pwopwoud wet men ale kaping laud sang tohnmwomwohdiso. Ahpw ira likamw. Ni manaman Siohwa ketin kasalehda ara likamw ong wahnpoaron Piter. Piter ahpw idek rehn Ananaias dahme kahrehda e wiahda likamw. Ni ahnsowohte Ananaias pwupwudi oh mehla. Mwurinte mwo, Sapaira pil mehla.—Wiewia 5:1-11.
15 Ananaias oh Sapaira sohte lohdi ong kasongosong en ahnsoukis. Ira koasoanehdi iran likamw pwehn pitih wahnpoaron ko. Me suwed sang met, ira ‘pitih Koht oh sapwellime manaman.’ Sapwellimen Siohwa mwekid kasalehda ni sansal me e kin ketin kaunopada pwehn pere mwomwohdiso en Kristian sang soangen wiewiahn mwalaun koaros. “Meid kamasepwehk kowahlap, lohdiong pahn limmen Koht ieias!”—Ipru 10:31.
Kolokol Lelepek Ahnsou Koaros
16. (a) Iaduwen Sehdan kin kasaminehla sapwellimen Koht aramas akan? (b) Soangen ahl dah kan me Tepil kin doadoahngki pwehn kasaminehla madamadau en aramas akan nan amwail wasa?
16 Sehdan kin wia uwen me eh kak pwe en kasamineikitaila oh kauwehla atail nanpwungmwahu rehn Siohwa. (Kaud. 12:12, 17) Ahn Sehdan madamadau suwed kan kin sansalda sang wiewiahn sampah me direkihla tiahk en nenek oh lemei. E mengei en kilang kilel suwed nan computer kan de kasdo kan. Kitail dehr lohdiong ahn Sehdan elen widing kan. Ahpw, kitail en duwehte sounmelkahka Depit, me ntingihdi: “I pahn idawehn mour mwakelekel. . . . I pahn weweid nan mour mwakelekel nan imwei.”—Mel. 101:2.
17. (a) Dahme kahrehda Siohwa kin ketin kasalehda dihp kan me sohte sansalda? (b) Dahme kitail anahne en wia?
17 Rahnwet, Siohwa sohte kin ketin kasalehda dihp laud kan ki manaman duwehte me eh kin ketin wia mahs. Ahpw, e kin ketin mahsanih mehkoaros oh kin ketin kasalehda dihp me rirla kan ni pein sapwellime ahnsou oh ahl akan. Pohl koasoia: “Dipen ekei aramas kin sansal, oh diparail kan kin tiengla mwohrail oh kadeikirailda; a dipen ekei kin sansalda mwuhr.” (1 Tim. 5:24) Kahrepe keieu laud me Siohwa kin ketin kasalehkihda dihp kan iei pwehki sapwellime limpoak. E kin ketin poakohng mwomwohdiso en Kristian oh ketin kupwurki pere mwakelekel en mwomwohdiso. Laud sang met, e pil kin ketin kasalehda mahk ong irail me lohdi nan dihp ahpw met irail koluhla mehlel. (Lep. Pad. 28:13) Eri kitail en kolokol atail mohngiong unsek ong Koht oh pelianda widing suwed kan koaros me kin kasaminehla atail madamadau kan.
Kolokol Mohngiong Unsek
18. Soangen pepehm dah me Nanmwarki Depit men nah pwutak en kasalehong Koht?
18 Nanmwarki Depit padahkihong nah pwutak Solomon: “Pohnese Koht en semomw oh papah ni mohngiong unsek oh inengieng nan omw lamalam. E ketin mwahngih audepen atail lamalam oh ineng koaros.” (1 Kron. 28:9) Depit men nah pwutak en wia laudsang ihte kamehlele Koht. E men Solomon en kalahnganki uwen laud en sapwellimen Siohwa pepehm en nsenoh ong sapwellime ladu kan. Ke kin pil kasalehda kalahngan ong Siohwa ni soangen ahl wet?
19, 20. Nin duwen Melkahka 19:7-11, dahme sewese Depit en karanih Koht? Iaduwen atail kak alasang Depit?
19 Siohwa ketin mwahngih me irail akan me men ahneki nanpwungmwahu reh pahn men karanih ih. Kahrehda, Siohwa kupwurki kitail en esehla ih oh wehwehkihla mwahu sapwellime irair kaselel akan. Iaduwen atail kin wia met? Sang ni atail kin onop sapwellime mahsen oh paiekihda sapwellime kapai kan nan atail mour.—Lep. Pad. 10:22; Sohn 14:9.
20 Ke kin wadek Paipel rahn koaros oh pohnese me met iei mahsen en Koht oh ke kin kapakap peki sawas pwe ken kak kapwaiada dahme ke kin wadek? Ke kin kilang kesempwalpen kapwaiada mouren padahk kan en Paipel? (Wadek Melkahka 19:7-11.) Ma ke kin wia met, omw pwoson oh limpoak ong Koht pahn kekeirda. Oh Koht pahn karanihiukala. (Seims 4:8) Siohwa pahn ketin kamehlelehiong uhk sapwellime limpoak ni eh pahn ketin kapaiaiuk oh seweseiuk en kak karanih ih ni omw pahn kin kekeid nan ahl me wetikitik.—Mel. 91:1, 2; Mad. 7:13, 14.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Dahme kahrehda Siohwa kin ketin kasawih kitail?
• Dahme kahrehda ekei kin wiahla imwintihti en Koht?
• Iaduwen atail kak kasalehda me kitail ahneki nanpwungmwahu rehn Koht?
• Iaduwen atail kak kolokol mohngiong unsek ong Koht?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 8]
Iaduwen Siohwa kin ketin mahsanih kitail nin duwen pahpa limpoak men?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 9]
Mehn kasukuhl dahieu me kitail sukuhliki sang Ananaias?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 10]
Dahme pahn sewese kitail en kaukaule papah Siohwa ki mohngiong unsek?