Kitail Koaros Anahne Kapinga Siohwa
“Kapinga KAUN-O!”—MEL. 111:1.
1, 2. Dahme sounnting kan en Melkahka kan luke aramas akan en wia? Ia duwen lepin lokaia wet kin kadoadoahk nan Palien Pwuhk Sarawi ni Lokaiahn Krihk?
“ALELUIA!” Irail akan me dene irail Kristian kin kalapw doadoahngki lepin lokaia wet nan arail imwen sarawi kan. Ekei kin pil doadoahngki nan arail koasoakoasoi kan. Ahpw malaulaute me wehwehki ia wehwehn lepin lokaia wet, oh pil ese mouren ekei me kin doadoahngki ni ar sohte kasalehda wahu ong Koht. (Taitus 1:16) Ehu dikseneri en Paipel kawehwehda me “Aleluia” iei “lepin lokaia ehu me irail soun nting kan en melkahka kin doadoahngki pwehn luke koaros en iang irail kapinga Siohwa.” Ni mehlel, ekei me samanih Paipel kin kasalehda me “Aleluia” kin wehwehki “Kapinga Siohwa.” Nan kawehwehn Paipel en Pohnpei, e kawehwehdi nin duwen met, “Kapinga KAUN-O.”
2 Ihme kahrehda, New World Translation kin kawehwe lepin lokaia wet me mi nan Melkahka 111:1 nin duwen met “Kapinga Siohwa!” Nan Kaudiahl 19:1-6, lepin lokaia wet ni kawehwehn lokaiahn Krihk kin pwarada pak pahieu pwehn kasalehda kaperenpen ohlahn sarawi likamw koaros. Ni ahnsou me met pahn wiawi, irail sounkaudok mehlel kan pahn ahneki kahrepe mwahu en doadoahngki lepin lokaia wet “Aleluia” ni wahu.
Sapwellime Wiewia kan
3. Ia kahrepe keieu kitail kin kaukaule pokonpene?
3 Sounnting en Melkahka 111:1 kin kihda kahrepe tohto me Siohwa ketin warohng kitail koaros en miniminpene oh kapinga ih. Iretikitik 1 mahsanih: “I pahn kasapahlkalahngan ong KAUN-O sang nan kapehdi unsek mwohn pokon en sapwellime aramas akan.” Sounkadehdehn Siohwa kan kin ahneki soangen madamadauohte. Kahrepe keieu me kitail kin kaukaule pokonpene nan atail mihting oh kapokon laud kan iei en kapinga Siohwa.
4. Ia duwen aramas kak wehwehkihla mehlel sapwellimen Koht wiewia kan?
4 “Ia uwen kapwuriamwei en soahng kan me KAUN-O kin ketin wia! Koaros me kin perenkihda kin men wehwehkihla mehlel.” (Mel. 111:2) Tehk lepin lokaia wet “wehwehkihla mehlel.” Nin duwen ehu pwuhk kasalehda, ire wet kak kadoadoahk ong irail aramas kan me kin kilangwohng wiewiahn Koht kan “duwehte mehkan me ren kin onopki oh doudouloale laud.” Sapwellimen Siohwa kapikipik kan kin diren kahrepe mwahu tohto. E ketin koasoanehdi ketipin, sampah oh maram nan dewerail kan pwe koaros en mwekid ni pahrek oh kahrehda sampah en kak ale uwen karakar oh marain me itar. E pil ketin koasoanehdi en mie ni pwohng oh ni rahn, wekidekla kan en pahnlahng, oh pil uh kan en nansed.
5. Dahme ahn aramas ar wehwehkihla kepikipikdahn lahng oh sampah kin kasalehda?
5 Saintis kan diarada soahng tohto me pid duwen soandi mwahu en sampah nanpwungen soahng koaros me kin pidakih ketipin, iangahki unsek en tangatang en maram oh ia uwen eh laud. Koasoandi en soahng pwukat koaros pahnlahng kin kahrehda wekidekla kaselel kan en nan wehwe me kin wiawi nan pahr koaros. Oh me tohto kin ese duwen mwahu oh unsek en mwomwen mwekimwekid en lahng oh sampah. Kahrehda, emen ohl me samanih palien wiahda misihn kan ntingdi pwuhk ehu me pid wiawihda en sampah oh lahng (“The Designed ‘Just So’ Universe”) koasoia: “E mengei en wehwehki dahme kahrehda saintis tohto wekidala arail madamadau erein sounpar 30 samwalahro. Irail pwungki me e apwal en kamehlele me soahng koaros nanleng oh pil sampah kin pein miehla. Mehn kadehde kan kin kalaudehla atail kamehlele me mie emen me diren erpit me kapikada sampah ni keneinei.”
6. Ia omw pepehm duwen en Koht ketin kapikada aramas?
6 Pil ehu kapikipik kaselel iei mwomwen en Koht ketin wie kitailda. (Mel. 139:14) Ni ahnsou me e ketin wiahda aramas, e ketikihong irail madamadau, paliwar ehu iangahki kisehn paliwar teikan me anahn, oh koahiek oh kehl en doadoahk. Karasepe, dahme Koht ketikihong kitail iei koahiek en koasoi oh rong, oh pil nting oh wadawad. Me tohto ahneki soangen koahiek pwukat. Pil kepikipikdahn tihn paliwar en aramas wiawihda ni ahl ehu me uhdahn kaselel. Mwomwen wiawihda oh toupahrek en paliwaratail, mwomwen e kin doadoahk oh kehl en kamwutehdi mwenge kan pwehn kakehle paliwaratail kin kahrehiong kitail en pwuriamweikihla mehlel. Laud sang met, ehupenehn sahl kan en paliwaratail me kin kamwakid atail madamadau oh pepehm kan kin siksang dahme saintis kan kin wiahda. Ni mehlel, dahme aramas kak wiahda kin pweida pwehki madamadau oh pepehm kan me re ahneki. Pil emen me keieu samanih wiepen misihn kan sohte kak wiahda mehkot kaselel oh katapan duwehte sendin pehtail kan. Pein idek rehmw, ‘Soangen mahlen kaselel oh kokoudahn ihmw kaselel kan kak wiawihda ma sohte sendin pehtail kan me Koht ketikihong kitail?’
Wiewia oh Irair Kaselel kan en Siohwa
7. Dahme kahrehda kitail en kilangwohng Paipel me iei ehu doadoahk kaselel en Koht?
7 Sapwellimen Siohwa wiewia kaselel kan kin pil pidada soahng kapwuriamwei kan me e ketin wiahda ong aramas akan, duwehte me Paipel kin kasalehda. Paipel pil wia mehkot kaselel me Siohwa ketin wiahda pwehki pwuhk tikitik koaros loale kin pahrekpene. Weksang pwuhk teikan, e “pwilisang rehn Koht, oh e mwahu ong atail doadoahk en padahkihong aramas akan me mehlelo.” (2 Tim. 3:16) Karasepe ehu, keieun pwuhken Paipel, Senesis, kin kawehwehda duwen en Koht ketin kamwakelehsang sampah soahng suwed akan koaros ni mwein Noha. Keriaun pwuhk, Eksodus, kasalehda ia duwen Siohwa ketin kadehdehda me Ih me Koht mehlel ni e ketin kasaledekihala mehn Israel kan sang arail wie lidu kei nan Isip. Sounmelkahkao ele kin medemedewe duwen wiewia pwukat ni eh mahsanih: “Sapwellime wiewia kan koaros kin diren wahu oh roson; sapwellime pwuhng me poatopoat. KAUN-O sohte ketin mweidohng kitail en manokehla sapwellime wiewia kapwuriamwei kan; ih me kupwur kadek oh kalahngan.” (Mel. 111:3, 4) Ke sou pil pwungki me dahme Siohwa ketin wiahdahr nan poadopoad, oh pil nan atail ahnsou, wia mehn kataman me sapwellime wiewia kan kin “diren wahu oh roson”?
8, 9. (a) Ni ahl dah kan me sapwellimen Koht wiewia kan weksang wiewiahn aramas akan? (b) Ia ekei irair kaselel kan en Koht me ke kin kalahnganki?
8 Kitail en pil tehk me sounmelkahkao kin kalaudehla duwen sapwellimen Siohwa irair kaselel kan, duwehte pwung, kadek sapan, oh kalahngan. Ke ese me wiewiahn aramas dipan akan sohte kalapw poahsoanda pohn mehkan me pwung. Arail wiewia kan kin kalapw imwikihla noahrok, peirin, oh madamadau en pohnmwahso. Arail wiewia lemei kan kin sansalda laud sang dipwisou en mahwen kan me re kin wiahda ong mahwen kan me pein irail kahrehda, oh pil arail en koledi pai sang wiewia pwukat. Ahpw met kin ihte kahrehda kansensuwed oh pil kin kamasepwehki me rar kei me sohte kin pidada soangen wiewia pwukat. Pil ehu, pali laud en wiewiahn aramas akan kin pweikihda ar kin kaloke me paisuwed kan. Ehu karasepen met iei arail kin doadoahngki lidu kan en kauwada ihmw laud me Parao kan kin seridi ie. Oh pali laud en ahn aramas wiewia kan nan rahnpwukat kin kaloke laud aramas akan oh pil kin “kauwehla sampah.”—Wadek Kaudiahl 11:18.
9 Ia uwen met kin weksang wiewia kan en Siohwa, me ahnsou koaros poahsoanda pohn mehkan me pwung! Sapwellime wiewia kan iei en ketikihda ni kalahngan komour ong aramas dipan akan. Ni eh ketikihda tomwo, Koht kin ketin “kasalehda duwen eh kin kapwungala aramas akan mwohn silangi.” (Rom 3:25, 26) Ei mehlel, “sapwellime pwuhng me poatopoat”! Me pid duwen kadek sapan, met kin sansalda sang eh kanengamah ong me dipan akan. Ekei pak, e kin mahsanihong irail ni elen kadek en sohpeisang arail wiewia suwed oh wia dahme pwung.—Wadek Esekiel 18:25.
Lelepek ong Sapwellime Inou kan
10. Ia duwen Siohwa ketin kapwaiada ni lelepek sapwellime inou ong Eipraam?
10 “E kin ketikihda kisin tungoal ong irail kan me kin wauneki; e sohte kak meliehla sapwellime inou.” (Mel. 111:5) Sounmelkahkao kin mwomwen koasoakoasoia duwen inou me wiawiong Eipraam. Siohwa ketin inoukihda me e pahn kapaiada kadaudok en Eipraam oh mahsanih me re pahn kalowehdi ar imwintihti kan. (Sen. 22:17, 18; Mel. 105:8, 9) Pweidahn inou pwukat kin pid kadaudok en Eipraam kan ar wiahla wehin Israel. Ni ahnsou reirei, wehi wet kin wia lidu kei nan Isip, ahpw Koht “ketin tamanda inou me e ketin wiahiong Eipraam” oh ketin kapitirailla. (Eks. 2:24) Sang eh kin ketin apwalih irail, e kin kasalehda duwen sapwellime irair en kadek sapan. E ketikihong irail ketihnain en paliwararail oh pil ketikihda sapwellime kaweid kan pwehn sewese irail en idawehn sapwellime koasoandi kan. (Deud. 6:1-3; 8:4; Neh. 9:21) Nan sounpar epwiki kan mwurin met, wehi wet sohte kin kalapw peikiong Koht, mendahki e kin ketin kadarowohng irail soukohp akan pwehn kangoange ren pwurodo reh. Daulih sounpar 1,500 mwurin e ketin kapitala mehn Israel kan sang Isip, Koht ketin poaronehdo sapwellime Iehroso sampah. Pali laud en mehn Suhs akan soikala Sises oh mweidada ih en kamakamla. Siohwa eri ketin wiahda wehi kapw ehu, me iei ‘Israel en Koht.’ Wehi wet, oh pil iangahki Krais, kin wiliandi kadaudok en Eipraam ni karasaras. Iei wehi wet me Siohwa ketin kohpada me e pahn ketin doadoahngki pwehn kapaiada tohn sampah.—Kal. 3:16, 29; 6:16.
11. Ia duwen Siohwa kin “ketin tamanda inou” me e ketin wiahiong Eipraam?
11 Siohwa sohte ketin “meliehla sapwellime inou” oh pil kapai kan me pahn kohsang met. Rahnwet, e kin ketikihong kitail kaweid tohto ni lokaia daulih 400. E kin ketin sapeng atail kapakap akan me pid atail anahn akan en paliwar, me pahrekiong mahsen pwukat: “Komw ketikihdo rahn koaros kisin tungoal me se anahne.”—Luk 11:3; Mel. 72:16, 17; Ais. 25:6-8.
Sapwellimen Siohwa Kehl Lapalap
12. Ni ahl dahieu me Israel en kawao alehdi “sapwen mehn liki kan”?
12 “E ketin kasalehiong sapwellime aramas akan sapwellime manaman ni eh ketikihong irail sapwen mehn liki kan.” (Mel. 111:6) Ehu wiewia kapwuriamwei nan poadopoad en Israel me sounmelkahkao ele medemedewe iei duwen arail pitsang Isip. Ni ahnsou me Siohwa ketin mweidada mehn Israel kan en pidelong nan Sapwen Inou, re kalowehdi wehi kan me mi pali mese oh pali kapi en Pillap Sordan. (Wadek Nehmaia 9:22-25.) Ei, Siohwa “ketikihong irail sapwen mehn liki kan.” Ia uwen met kin kasalehda sapwellimen Koht kehl lapalap!
13, 14. (a) Mehnia kasalepen sapwellimen Koht kehl me pid Papilon me sounmelkahkao ele medemedewe? (b) Ia duwen Siohwa ketin pwurehng kasalehda sapwellime kehl en kapitala aramas?
13 Kitail ese me mendahki soahng koaros Siohwa ketin wiahiong irail, mehn Israel kan sohte kin wauneki ih oh pil arail pahpa kahlap Eipraam, Aisek oh Seikop. Irail kin sapeikiong Koht lao e ketin doadoahngki Papilon en kalipilipala irail sang sapwarail. (2 Kron. 36:15-17; Neh. 9:28-30) Nin duwen ekei me samanih poadopoad en Paipel kin leme, ma sounmelkahkao me ntingihdi Melkahka 111 momourte mwurin mehn Israel kan pitsang Papilon, met pahn kalaudehla kahrepen eh pahn kin kapinga Siohwa pwehki Sapwellime loalopwoat oh kehl. Koht ketin kasalehda met ni eh ketin kapitala mehn Suhs kan sang Papilon, wehi ehu me kin ndandki ar sohte kin mweidala me re kin salihdi.—Ais. 14:4, 17.
14 Sounpar 500 mwuri, Siohwa ketin doadoahngki sapwellime kehl ni ahl laud ehu pwehn kamaiauda aramas koluhla kan sang dihp oh mehla. (Rom 5:12) Met ritingada ahl ehu ong aramas 144,000 en keikihdi sapwellimen Koht manaman oh idawehnla Krais. Nan pahr 1919, Siohwa ketin doadoahngki sapwellime kehl en kapitala luhwen me keidi kan sang arail sensel pahn kaudok likamw. Arail doadoahk kan kin pweida erein imwin rahn akan pwehki sapwellimen Koht kehl. Pwehki re kin lelepek lao lel mehla, irail pahn iang Sises Krais kaunda sampah sang nanleng pwehn wia kamwahu ong aramas koluhla kan. (Kaud. 2:26, 27; 5:9, 10) Arail pahn sohsohki sampah pahn mwahusang dahme mehn Israel en kawao sohsohki.—Mad. 5:5, NW.
Kaweid Likilik oh Poatopoat kan
15, 16. (a) Dahme kin iangete soahng koaros me Koht ketin wiahda? (b) Koasoandi dah kei me Koht ketikihong mehn Israel en kawao?
15 “E kin ketin loalopwoat oh pwung ni soahng koaros me e kin ketin wia; sapwellime kosonned kan sohte kin wekidekla. Re kin wie poadopoad kohkohlahte; pwe re poahsoankihda mehlel oh pwung.” (Mel. 111:7, 8) Pil iangete “soahng koaros me [Siohwa] kin ketin wia” iei pelien takai riapali me kosonned 10 ko ntingdi powe ong mehn Israel kan. (Eks. 31:18) Kosonned pwukat iangahki kosonned teikan koaros me wiahla kisehn Kosonned en Moses kin poahsoanda pohn kaweid kan me likilik oh poatopoat.
16 Karasepe, ehu koasoandi de kosonned en pelien takai riapali ko mahsanih: “Ngehi me KAUN-O, amwail Koht, ngehi Koht luwakahk emen.” E pil mahsanih me Siohwa kin ketin “kalahngan poatopoat ong irail kan me kin poakohng [ih] oh kapwaiada [sapwellime] kosonned akan.” Pelien takai riapali ko pil audaudki kaweid kan me ahnsou koaros kin mwahu, duwehte: “Kumwail wauneki samamwail oh inamwail kan,” “kumwail sohte pahn pirap,” oh pil duwen erpit en kosonned me pid dehr noahroke mehkot me kaidehn omw.—Eks. 20:5, 6, 12, 15, 17.
Atail Sounkomour me Sarawi oh Wahu
17. Kahrepe dah kei me mehn Israel kan anahne en kawauwih mwar sarawi en Koht?
17 “E ketin kasaledekla sapwellime aramas ako oh ketin wiahiong irail inou poatopoat ehu. Ih me sarawi oh manaman!” (Mel. 111:9) Sounmelkahkao ele pil medemedewe sapwellimen Siohwa loalopwoat ong inou me e ketikihong Eipraam. Met kin pahrekiong en Siohwa sohte kin ketin likidmeliehla sapwellime aramas akan me kin wia lidu kei nan Isip oh mwuri pil selidi nan Papilon. Ahnsou ko koaros, Koht ketin kapitala sapwellime aramas akan. Ahpw mehnda ma pak riaute e ketin wia met, mehn Israel kan anahne en kawauwih mwar sarawi en Koht.—Wadek Eksodus 20:7; Rom 2:23, 24.
18. Dahme kahrehda e wia pwais kaselel ehu en kadehdehda mwaren Koht?
18 Met kin mehlel rehn Kristian kan rahnwet me ale kamaioupen dihp oh mehla. Kitail anahne en wia uwen atail kak koaros en mour pahrekiong pekipek keieu nan kapakap en Sises: “Mwaromwi en sarawihla rehn aramas koaros.” (Mad. 6:9) Atail doudouloale mwar sarawi wet anahne en katengehdiong loalatail en lemmwiki Koht. Soun nting en Melkahka 111 pil ahneki madamadau pwung en lemmwiki Koht ni eh mahsanih: “Elen loalokongla iei wauneki KAUN-O; e kin ketin kupwurokong en wia kadeik pwung ong irail kan me kin wauneki.”—Mel. 111:10.
19. Dahme kitail pahn tehkpene nan iren onop en mwuhr?
19 Atail kin lemmwiki Koht ni ahl pwung kin sewese kitail en kailongki me suwed. E pil sewese kitail en kahlemengih sapwellimen Koht irair kaselel kan me kileldi nan Melkahka 112. Kitail pahn tehkpene met nan iren onop en mwuhr. Melkahka wet kin kasalehda ia duwen kitail kak warohng en iang me rar kei perenki kapinga Koht kohkohlahte. Siohwa uhdahn warohng met. “Kapingpe pahn wiewiawi kohkohlahte.”—Mel. 111:10.
Doudouloale Peidek Pwukat
• Dahme kahrehda kitail koaros anahne kapinga Siohwa?
• Soangen irair dah kan me sansalda nan sapwellimen Siohwa wiewia kan?
• Dahme kahrehda e wia pwais kaselel ehu en kadehdehda mwaren Koht?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 22]
Kahrepe keieu en kaukaule pokonpene iei en kapinga Siohwa
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 25]
Kosonned koaros en Siohwa kin poahsoanda pohn kaweid kan me likilik oh poatopoat