Edäyashqa o qeshyëkaq familiëkita cuidarqa kushishqa kë

1, 2. ¿Imanötan Jehovä sientikun familiëkita cuidanqëkipita? (Proverbius 19:17; fötukunata rikäri).

CORËA DEL SUR nacionpita Jin-yeol jutiyoq wawqim kënö nin: “Warmïwan casakuyanqäpitaqa 32 watapitapis masnam pasarishqa. Peru warmïqa parkinson qeshyawanmi qeshyan y manam kuyukuyta puëdinllatsu, tsëmi pitsqa watapana cuidëkä. Warmïtaqa alläpam kuyä y kushishqam cuidä. Y paqaskunapaqa cäman lädunllachömi makimpita aptarkur punukü”.

² Qampis familiëkita y Jehoväta alläpa kuyarchi edäna o qeshyëkaq papänikita, mamänikita, wamrëkita, amïguykita, qowëkita o warmikita cuidëkanki (1 Tim. 5:4, 8; Sant. 1:27). Pëkunata kuyarnin cuidaptikipis, capazchi wakinkunaqa imakunapa pasanqëkita musyayantsu o kikikipis pensanki tsëkunapaqa qamlla pasanqëkita. Capazchi kushishqanö karpis shonquykichöqa llakishqa këkanki y japallëki kanqëki hörakunaqa waqanki (Sal. 6:6). Peru imakunapa pasanqëkita jukkuna mana musyayaptimpis, Jehovä Diosnintsikqa musyanmi y imanö sientikunqëkitapis entiendinmi (igualaratsi Exodu 3:7 textutawan). Pëqa cada waqanqëkitam cuentachö katsin y familiëkita yanapanqëkitam alläpa valoran (Sal. 56:8; 126:5). Y ruranqëkikunapitaqa debishoqniki cuentam sientikun y bendicishunkim (leyi Proverbius 19:17).

3. ¿Imanirtan Abrahanpaqpis y Särapaqpis Tarëta atiendinanqa fäciltsu karqan?

³ Bibliachöqa willakun, ollqukuna y warmikuna familiankunata cuidayanqantam. Pensarishun Abrahanman y Säraman. Pëkuna Ur markapita ëwakuyanqan witsanqa, Abrahanpa papänin Tarëqa 200 watayoqnönam karqan. Peru edäna këkarpis, pëkunawanmi viajarqan. Alläpa karutam 960 kilömetrustanö atska junaqkunapa Haran markayaq ëwayarqan (Gen. 11:31, 32). Abrahanpis y Särapis Tarëtaqa alläpam kuyayaq, tsënö kaptimpis viäjichö atiendinanqa manachi fäciltsu karqan. Y Tarëpaqpis manachi fäciltsu karqan ashnuta o camëlluta montakurkur atska diakunapa viajananqa. Pëta atiendirqa, Abrahanwan Säraqa alläpa utishqachi o pishipashqachi sientikuyarqan. Peru Jehovä Diosnintsikchi Tarëta atiendiyänampaq yanaparqan. Pëkunatanöllam qamtapis Jehovä Diosnintsikqa yanapashunki familiëkita cuidanëkipaq (Sal. 55:22).

4. ¿Imatataq këchö yachakushun?

⁴ Edäyashqa o qeshyëkaq familiëkita cuidanëkipaqqa yanapashunki imëpis kushishqalla kanqëkim (Prov. 15:13). Musyanqantsiknöpis mana allikunapa pasarpis kushishqa këtaqa puëdintsikmi (Sant. 1:2, 3). Peru ¿imatataq rurashwan kushishqa kanantsikpaq? Jehovä Diosnintsikmanmi mañakunantsik. Tsëmi këchöqa yachakushun kushishqa kanantsikpaq consëjukunata, y edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidëkaqkunata imanö yanapanapaq kaqta. Peru puntataqa yachakurishun kushishqa kayanqan imanö yanapakunqanta y imakuna llakitsinqanta.

¿IMANIRTAN KUSHISHQA KËQA FÄCILTSU KANMAN?

5. Edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunaqa, ¿imanirtan kushishqa cuidayanman?

⁵ Edäna o qeshyëkaq familiankunata kushishqa mana cuidarqa, fäcil-llam qelanäriyanqa y ajayäriyanqa (Prov. 24:10). Y cuidëta ajayärirqa, mananam shumaqnatsu tratayanqa ni atiendiyanqa. Kananqa yachakurishun edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunata imakuna llakitsinqanta.

6. ¿Imanirtan edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunaqa kallpannaq y utishqa o pishipashqa sientikuyanman?

⁶ Edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunaqa kallpannaqmi y alläpa utishqam o pishipashqam sientikuyanman. Leah jutiyoq panim kënö nin: “Edäna o qeshyëkaq familiata cuidananqa manam fäciltsu. Qoyapa o wärëpa gänaswan imëkata rurar qallarpis, tardipaqa kallpannaq y alläpa utishqam o pishipashqam usharï. Manam mandayämanqan mensäjita contestanäpaqpis gänasnï kannatsu”. Y wakinkunaqa imëkata rurayänan kaptinmi, juk rätu jamarillatapis o punuyllatapis puëdiyantsu. Ines jutiyoq panim kënö nin: “Manam shumaqqa punuyta puëdïtsu. Paqaskunapam seguïdu shärikü suegräta atiendinäpaq. Qowäwanqa tsënömi atska watakunapana atiendïkäyä, y manam jamariyänäpaq o mëllatapis yarquriyänäpaq tiempükuna kantsu”. Y wakinkunaqa edäna o qeshyëkaq familiankunata japallankunallata dejëta mana puëdirmi amïgunkunawan juntakëta puëdiyantsu y hasta reunionkunachöpis yanapakuyta puëdiyantsu. Tsënö karqa capazchi munayanqankunata rurëta mana puëdir o amïgunkunawan juntu këta mana puëdir alläpa llakikuyanman.

7. Edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunaqa, ¿imanirtan wakinkunaqa alläpa llakikuyan?

⁷ Wakinkunaqa maslla yanapëta mana puëdiyanqampitam llakikuyan. Jëssica jutiyoq panintsikmi kënö nin: “Maslla yanapëta mana puëdinqäpitam alläpa llakikü. Höraqa yanapanäpa rantin juk rätu jamarinqäpitam mana alli sientikü”. Edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunaqa, wakinkunaqa capazchi llakikuyanman cuidëta manana puëdiyänampaq kaqta pensarnin, maslla cuidëta munarpis mana puëdirnin, utishqa o pishipashqa kayanqanrëkur mana allipa parlapashqa karnin (Sant. 3:2), o amïgunkunata o familiankunata mas peoraqta rikarnin. Barbara jutiyoq panintsikmi kënö nin: “Amïgäta mas peoraqta rikarqa, alläpam llakikü”.

8. ¿Imanötan wakinkunaqa sientikuyashqa rurayanqankunapita agradecikuyaptin?

⁸ Rurëkäyanqanta mana valorayanqantam pensayanman. Edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunataqa höraqa manam agradecikuyantsu ni felicitäriyantsu. Peru musyanqantsiknöpis rurëkanqantsikpita shumaq parlapäramashqa y agradecikamashqaqa, alläpam kushikuntsik (1 Tes. 5:18). Melïssa jutiyoq panintsikmi kënö nin: “Höraqa imëkata ruranä kaptinmi, imanö këtapis mana puëdir waqarï. Peru cuidëkanqäkuna, ‘gracias imëkawan yanapayämanqëkipita’ niyämaptinqa, alläpam kushikurï y kallpäpis karinmi. Tsëmi waränimpis imëkata rurëta munarninna y mas gänasyoqna shärikaramü”. Ahmädu jutiyoq wawqintsikpis willakunmi agradecikuyaptin imanö sientikunqanta. Pëqa warminwanmi, atäquiwan qeshyëkaq sobrinanta cuidëkäyan. Ahmädum kënö nin: “Sobrinäqa, yanapayänärëkur imëkakunata rurayanqäta mana musyarpis, ‘alläpam qamkunata kuyayaq’ nirmi lluta llutallapis papelman qellqaramun. Tsëta leyirqa, alläpam kushikurï”.

¿IMAKUNATAN YANAPASHUNKIMAN KUSHISHQA KANËKIPAQ?

9. Edäyashqa o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkuna humildi karqa, ¿imatataq cuentachö katsiyanman?

⁹ Humildim kanëki (Prov. 11:2). Llapantsikpis höra höraqa utishqam o pishipashqam sientikuntsik y manam tiempuntsikpis llapan munanqantsikta ruranantsikpaq tinkuntsu. Tsëmi humildi kanëki y allim pensanëki imakunata rurëta puëdinqëkita y mana puëdinqëki kaqkunataqa dejarinëkim. Y jukkuna yanapayäshunëkipaq niyäshuptikiqa, agradecikunëkim y yanapayäshunëkitam dejanëki. Juk wawqim kënö nin: “Imëkata rurëta munarpis, manam llapantaqa rurëta puëdintsiktsu. Tsëmi kushishqa këta munarqa, puëdinqantsikllata ruranantsik y mana puëdinqantsiktaqa manam”.

10. Qeshyëkaq familiantsik mana alli portakuptinqa, ¿imanirtan entiendita procuranantsik? (Proverbius 19:11).

¹⁰ Imanir mana alli portakuyanqantam entiendita procuranëki (leyi Proverbius 19:11). Qeshyëkaq familiëki imatapis imanir lluta parlanqanta o imanir lluta ruranqanta entiendirqa, manam cölerakunkitsu. Wakinkunaqa qeshyarmi controlakuyta puëdiyantsu, tsëmi imatapis lluta parlariyan o rurariyan (Ecl. 7:7). Capazchi wakinkunaqa kuyakoq y alli karpis, qeshyapäkurninqa cölerakuyanman, imatapis lluta parlayanman, alläpa exigenti kayanman o imata ruranqantsikpis gustumpaqtsu kanman. Tsëmi imanir tsënö portakuyanqanta entiendinëkipaqqa yanapashunki, tsë qeshya imanö kanqanta maslla musyapakunqëki. Tsëta musyarqa, mas fäcilmi entiendinki imanir tsënö portakuyanqanta (Prov. 14:29).

11. ¿Imata ruranëkipaqtan tiempuykita rakinkiman? (Salmus 132:4, 5).

¹¹ Jehoväpita yachakunëkipaqmi tiempuykita rakinëki. Imëkata ruranëki kaptimpis, “mas väleq” kaqta o Jehovä Diospita maslla yachakunëkipaqmi tiempuykita rakinëki (Filip. 1:10). Gobernanti Davidpis alläpa ocupädum karqan, peru Jehovä Diosnintsikta adoranampaqmi tiempunta rakirqan (leyi Salmus 132:4, 5). Tsënöllam qampis alläpa ocupädu këkarpis, Bibliëkita cada junaq leyinëkipaq y Diosnintsikman mañakunëkipaq tiempuykita rakinëki. Elïsha jutiyoq panintsikmi kënö nin: “Kushishqa kanäpaqqa, Salmus libruta leyinqäman pensanqä y Jehoväman mañakunqämi alläpa yanapaman. Pëman mana mañakurqa, ¡imanöraq käman! Yanapëkamänampaqmi Diosnintsikman cada junaq atska kuti mañakü”.

12. ¿Imanirtan edäyashqa o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunaqa kikinkunapis cuidakuyanman?

¹² Saludnikitam cuidanëki. Capazchi edäyashqa o qeshyëkaq familiëkita cuidaptikiqa, tiempuyki kanmantsu sänu mikuykunata rantirir y cocinarir mikunëkipaq. Peru yarpänëkim alli saludyoq kanëkipaq y imatapis alli pensanëkipaqqa, sänu mikuykunata mikunqëki y ejerciciuta ruranqëki yanapashunqëkita. Tsëmi sänu kanëkipaqqa alli mikuykunata seguïdu mikunëki y ejerciciuta ruranëki (Efes. 5:15, 16). Tsënöllam alli pununëki (Ecl. 4:6). Peqantsik o umantsik imanö kanqanta estudiaq nunakunam niyan, alli pununqantsikqa peqantsik alli funcionanampaq yanapakunqanta. Y Estädus Unïduschö institución médica Banner Health niyanqanmi willakun, juk nuna alli punurqa alläpa mana yarpachakunqanta y tranquïlu sientikunqanta. Tsënöllam alli kanman imatapis gustashunqëkita ruranëkipaq tiempuykita rakinqëki (Ecl. 8:15). Juk panim willakun familianta cuidaptin kushishqa kanampaq ima yanapanqanta. Kënömi nin: “Achachämunqan hörakunam juk rätu qoñükoq yarqurï. Y killachö juk kutim mëqan amïgäwampis juntakä gustayämanqankunata rurayänäpaq”.

13. ¿Imanirtan asikunqantsikqa alli? (Proverbius 17:22).

¹³ Imallapitapis asikunëkim (leyi Proverbius 17:22; Ecl. 3:1, 4). Asikunqantsikqa alläpa mana yarpachakunapaqmi yanapamantsik. Rasunmi, edäyashqa o qeshyëkaq familiata cuidananqa manam fäciltsu; illaqpitam mana pensanqantsikkuna pasarinman. Peru pasashunqëkikunapita asikurninqa, manam cölerakunkitsu. Y familiëkiwan juntu asikurnäqa mas unïdum sientikuyanki.

14. ¿Imanirtan imanö sientikunqëkita amïguykita willankiman?

¹⁴ Imanö sientikunqëkitam amïguykita willanëki. Kushishqa kanëkipaq imëkata rurarpis, höraqa llakikunkim y yarpachakunkim. Tsë hörakunam amïguykita willanëki, imanö sientikunqëkita. Pëqa, manam juzgashunkitsu (Prov. 17:17). Tsëpa rantinqa pacienciawanmi wiyashunki y consolashunki, tsëmi yanapashunki kushishqa sientikunëkipaq (Prov. 12:25).

15. ¿Imanötan yanapamantsik Shumaq Patsachö imanö kawakunapaq kaqman pensanqantsik?

¹⁵ Shumaq Patsachö imakunata rurayänëkipaq kaqmanmi pensanëki. Edäna o qeshyëkaq familiantsikkunataqa kanan tiempullam cuidarishun, shamoq tiempuchöqa manam edäyëpis ni qeshyapis kanqanatsu. Y Diosnintsikqa tsënö kawakunapaqmi kamamarqantsik (2 Cor. 4:16-18). Tsëmi shamoq tiempuchöqa ‘rasumpa alli kawakuyta’ tarishun (1 Tim. 6:19). Edäyashqa o qeshyëkaq familiëkiwan Shumaq Patsachö imakunata rurayänëkipaq kaqta pensarninqa, mas kushishqam sientikuyanki (Is. 33:24; 65:21). Heather jutiyoq panintsikmi kënö nin: “Cuidanqä nanatam o ñañatam parlapä Shumaq Patsachöqa ishkäkuna jirayänäpaq, cörrikachäyänäpaq, biciclëtata manejayänäpaq, tantata rurayänäpaq y kawarimushqa familiäkunapaq gustayanqan mikuykunata cocinayänäpaq. Jehovä Diosnintsiktam alläpa agradecikuyä tsënö shumaq kawakuyta äniyämanqampita”.

¿IMANÖTAN EDÄNA O QESHYËKAQ FAMILIANKUNATA CUIDAQKUNATA YANAPASHWAN?

16. Congregacionnintsikchö pillapis edäna o qeshyëkaq familianta cuidëkaqta musyarqa, ¿imanötan yanapashwan? (Fötuta rikäri).

¹⁶ Ichikllapis jamariyänampaq yanapashun. Familianta cuidarnin yanapashun. Tsënöpam cuidaqninqa jamarita puëdinqa o imatapis munanqanta rurarita puëdinqa (Gäl. 6:2). Wakin wawqikuna y panikunaqa semänachö cuidar yanapakuyänampaqmi tiempunkunata patsätsiyan. Purita mana puëdeq qowanta o runanta cuidëkaq panintsik Natalyam kënö nin: “Juk turim semänachö juk kuti o ishkë kuti shamun qowäta cuidar yanapamänampaq. Ishkankunam Diospita yachatsikuyan, parlakuyan o hasta pelïculata rikäyan. Tsëyaqmi jamarita, mëllapapis pasyaq yarquyta o gustamanqankunata rurëta puëdï. Qowäqa alläpam agradecikun tsënö yanapayämanqampita”. Höraqa allim kanman paqaskunapa cuidarnin yanapanqantsikpis, tsënöpam cuidaqninqa alli punuyta puëdinqa.

17. ¿Imanötan edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunata reunionkunachö yanapashwan?

¹⁷ Reunionkunachö yanapashun. Capazchi edäyashqa o qeshyëkaq familianta cuidarninqa, reunionta o asamblëata shumaq wiyakuyta puëdiyanqatsu. Tsëqa allim kanman cuidarnin yanapanantsikpaq juk rätullapis pëkunawan jamakurinqantsik, tsënöpam cuidaqninqa shumaq wiyakuyta puëdinqa. Y edäyashqa o qeshyëkaq familianta cuidarnin wayipita yarquyta mana puëdiptinqa, wayinmanmi yanapanantsikpaq ëwanantsik, y qeshyëkaq o edäna familiantam reunionta wiyatsinantsik. Tsëyaqmi cuidaqnin kaqqa reunionman o asamblëamampis ëwëta puëdinqa.

18. ¿Imanö mastan yanapashwan edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunata?

¹⁸ Llapantsikmi animanantsik y Diosnintsikmanmi pëkunapaq mañakunantsik. Edäna o qeshyëkaq familiankunata cuidaqkunataqa anciänukunam seguïdu watukayänan (Prov. 27:23). Tsënöllam llapantsikpis animanantsik, kuyëpa parlapänantsik y Diosnintsikmanmi mañakunantsik imëpis kushishqa kayänampaq (2 Cor. 1:11).

19. ¿Imakuna cumplikänantataq shuyarëkantsik?

¹⁹ Jehovä Diosnintsikqa ichikllachönam llapan sufrimientukunata ushakätsimunqa. Mananam qeshyapis ni wanuypis kanqanatsu (Apoc. 21:3, 4). “Cöjukunapis luychunöran saltakachäyanqa” (Is. 35:5, 6). ‘Unë pasamanqantsikkunataqa mananam yarpäshunnatsu’. Juk parlakuychöqa, edäyëpis y qeshyapis mana kaptinmi pitapis cuidanapaqqa yarpachakushunnatsu (Is. 65:17). Peru tsëkuna cumplikanqanyaqqa, Jehovä Diosnintsikmi kallpanwan yanapamäshun aguantar sïguinapaq. Tsëmi ‘pacienciakoq y kushishqa’ kanantsikpaq Jehovä Diosnintsikman mañakur sïguinantsik (Col. 1:11).