Katat Chawiy Chisu cha Kukwat Mupak Ukash
“Djat chisu ik ukwidjidjekany pa yitongijok yaad?”—1 ANT 18:21, NW.
1. Chom ik chisadila anch chisu chetu chishalijana nich chisu cha pakur?
OV, WITIYIJIN anch Yehova ndiy Nzamb kusu wakin? Ov, witiyijinany kand anch uprofet wa Bibil wisambidin chisu chetu mud “machuku ma kwisudiel” ma ditenchik diyimp dia Satan? (2 Timote 3:1) Anch witiyijin, chakin kamu ukwitiyij katat anch, pa yisu yin yawonsu, kudi kuswir kwa kukwat mupak ukash. Mu rusangu rawonsu ra muntu kandikal mwom ya antu yikalap mu ubaj wa mutapu winou.
2. Chom ik chashikena mu want wa michid dikum ya Isarel pa chirung cha winyikel wa Mwant Akab?
2 Mu chitot cha dikum K.C.C., muchid wa Isarel waswirikena kukwat mupak ukash nakash. Nany wadinga ufanyidinau kusadil? Mwant Akab, mwishin mwa usu wa mukajend mupagan, Yezebel, wapalangesha difukwil dia Bal mu want wa michid dikum ya Isarel. Bal wadinga nzamb wa kufukish kwa divu wadingau ni kutongin anch ndiy mwin kunakish ruval ni kusongish mabuj. In kwifukwil avud a Bal adinga kususu ap kwas manungun ku mukish wa nzamb wau. Mulong wa kumukasikesh Bal ayukisha mbut jau ni yivam yau, in kumwifukwil end iyandjika mu misambu ya masandj nau in kwimik dis a ku tempel. Adinga kand nich chaku cha kwitapol ayinau mulong wa kudjish mash.—1 Ant 18:28, NW.
3. Usu ik wadinga nich difukwil dia Bal pad antu a Nzamb?
3 In Isarel 7 000 ashalaku alika kwiyandjik mu mulad wa difukwil dined dia mukish, dia masandj, dia chisum. (1 Ant 19:18, NW) Awiy alamata dang ku urund wau wa manswik ni Yehova Nzamb, ni mulong wa chinech ayimesha mar. Chilakej, Mwant mband Yezebel wayijipa aprofet avud a Yehova. (1 Ant 18:4, 13, NW) Mulong wa mikadil yikash, in Isarel avud abombakesha ritiy, nich kupakish kuyisangaresh awonsu aad Yehova ni Bal. Pakwez kwadinga kupumbuk kud mwin Isarel kumwomb Yehova nyim ni kumwifukwil nzamb wa makasu. Yehova washilamu kuyiyukish in Isarel anch amukata ndiy ni kuziyil ku yijil yend. Pakwez, wayibabesha anch, ang akangany kumwinkish ‘kwipan kwawonsu,’ akez kuyinongish.—Kuvurik Yijil 5:6-10; 28:15, 63.
4. Chom ik chasambelay kulond Yesu ni atwimbuy end anch chikez kushiken mu in Kristu, ni mutapu ik chawanyina?
4 Mwikadil mud winou udi ilel mu Kristendom. Yid ya Chikumbu cha Nzamb yifil mukan kwikal Akristu, pakwez, machuku mau matumbila, chaku chau, ni yitiyij yau yipwitijadin nich malejan ma Bibil. Mud Yezebel, amakurump a chikumbu cha Nzamb cha Kristendom akat kufukej mulong wa kuyizengol Atuman a Yehova. Amakurump a chikumbu cha Nzamb cha Kristendom akwet kand rusangu rilemp ra kukwash jinjit ni chawiy anungin kand chikas ku rufu ra mamiliyon ma yid ya relijon. Ukwash winou wa chirelijon ku winyikel wa mangand mawonsu aujimbwil mu Bibil mud kwimik dis kwa muspiritu. (Kujingunik 18:2, 3) Chikwau kand, Kristendom wikadil kal mwin kulikidil nakash kwimik dis kwa ku mujimbu, ap mukach mwa amakurump a chikumbu cha Nzamb. Yesu Kristu ni atwimbuy end asambela kulondil piur pa kupumbwok kwinou kujim. (Mateu 13:36-43; Midimu 20:29, 30; 2 Pita 2:1, 2) Chom ik chikeza kwikal chibudikin cha nsudiel kud tunan twa tutikit twa antu alamatina ku Kristendom? Ni chisend ik chikwetau in kwifukwil akin a Yehova pantaliken nau antu inay ni antu akwau adimbau kal ku relijon wa makasu? Tukutan chakul chidia zwang ku yipul yiney kusutil ku kushinshikin yishiken yikash yashikija ku ‘kujiy kwa Bal mu Isarel.’—2 Ant 10:28, NW.
Rukat ra Nzamb pad Antwend Antombuj
5. Mutapu ik wamekeshay Yehova anch uyibangidin antwend atombuka?
5 Yehova Nzamb kakatap kusanger mu kuyipup antu akata kulik kushinshaman kud ndiy. Mud Tatuku mwin rukat, usotil anch antu ayimp akarumuk ni kwez kud ndiy. (Ezekiel 18:32; 2 Pita 3:9) Mud uman wa chom chinech, Yehova wasadila aprofet avud mu machuku ma Akab ni Yezebel kuyibabesh antwend piur pa yibudikin ya difukwil dia Bal. Eliya wadinga umwing wa aprofet inay. Kupwa kwa chang chikash, chasambelau kwijikish kurutu kwa chisu, Eliya wamuleja Mwant Akab kuyikumangej in Isarel ni aprofet a Bal pamwing ku Mukandu wa Karimel.—1 Ant 18:1, 19.
6, 7. (a) Mutapu ik walejanay Eliya patok dishin dia kupumbwok kwa in Isarel? (b) Chom ik chasalau aprofet a Bal? (c) Chom ik chasalay Eliya?
6 Chikumangan chasadikina pa ndond padinga chintamb cha Yehova chadinga ‘chasheshau kal,’ mulong kwau kusu wa kumusangaresh Yezebel. (1 Ant 18:30, NW) Chaushon, in Isarel akumangana kadingap ija nany—Yehova bil anch Bal—wadinga nich ulabu wa kunakish ruval muvud uswiridikina. Aprofet 450 a Bal adingaku, oku Eliya ndiy kusu muprofet amwinend wa Yehova wadingaku. Pashikay pa dishin dia mulong wau, Eliya wayipula antu anch: “Djat chisu ik ukwidjidjekanya pa yitongijok yaad?” Kupwa, mu mazu movikena zwang, wateka mulong patok ku mes mau: “Anch Yehova ndiy udia Nzamb wakin, mulondulany; pakwez anch Bal ndiy, mulondulany.” Chakwel kuyibachik in Isarel in kwidjidjek chakwel ipana ching kusu kudiay Yehova, Eliya waleta chitong cha kupak kwa kumekesh nany udia Nzamb wakin. Chadinga chifanyidin kujip amisamb a angomb aad mud chakupesh, umwing wa Yehova ni mukwau wa Bal. Nzamb wakin ufanyidin kwosh chakupesh chend nich kasu. Aprofet a Bal tayad arijeka chakupesh chau, ni mu asaa avud abaroka kutazuk anch: “Ee Bal, twakula!” Pasambishay Eliya kuyisip, itapola ayinau ni mash madja, ni abaroka nich dizu dikash. Pakwez kwadingap chakul.—1 Ant 18:21, 26-29.
7 Katat chisu cha Eliya chawanyin kal. Cha kusambish, warijekirila chintamb cha Yehova ni watekap yid ya musamb a ngomb. Kupwa ndiy wita anch ichila pa chakupesh ansab a men ajim anying. Chom chinech chasadika tupamp tusatu djat kabil kadinga kanyingumukina chintamb kizula mem bwafu. Chad lel Eliya walembila: “Ee Yehova, Nzamb wa Aburaham, Isak ni Isarel, lik ijika ilel unou anch ey udi Nzamb mu Isarel ni am nidi kashalapol wey ni chidi ku dizu diey nisadila yom yiney yawonsu. Ngakula, Ee Yehova, ngakula, chakwel antu inay ijika anch ey, Yehova, udi Nzamb wakin ni ey yey amwiney wachirishin kal michim yau.”—1 Ant 18:30-37, NW.
8. Mutapu ik wakulay Nzamb ku malembil ma Eliya, ni chisal ik chasalay muprofet?
8 Nzamb wakin wakula ni kwosh chakupesh ni chintamb nich kasu kadiokala mwiur. Kasu kinak kosha ni mem min madinga mu kabil kanyingumukina chintamb! Tongin chovau in Isarel. “Awiy abwika jimpal jau pansh ni alonda anch: ‘Yehova ndiy udia Nzamb wakin! Yehova ndiy udia Nzamb wakin!’” Katat Eliya wakwata mupak ukash, wayinkisha in Isarel mbil anch: “Yikwatany aprofet a Bal! Kangal kumulik ap umwing wau achina!” Aprofet 450 awonsu a Bal ayijipina ku Mukandu wa Karimel.—1 Ant 18:38-40, NW.
9. Mutapu ik wayipakau kand in kwifukwil akin?
9 Pa dichuku dined kand diakad kutwish kuvuramen, Yehova wanakisha ruval mwi ngand kapamp ka kusambish kwinyim kwa mivu yisatu ni angond musamban! (Jakobu 5:17, 18) Ukutwish kutongin minsamb yawonsu mukach mwa in Isarel pachirikau ku yikumbu yau; Yehova wachidija Winzamb wend. Pakwez, in Kumwifukwil Bal, kalikap kwau. Yezebel wadandamena nich kusot kuyijip atushalapol a Yehova. (1 Ant 19:1, 2; 21:11-16, NW) Chawiy kushinshaman kwa antu a Nzamb akupaka kand. Ov, awiy ipana awonsu kud Yehova pidiashika dichuku diend dia dirumburish padiau in kumwifukwil Bal?
Kwat Mupak Ukash Katat
10. (a) Chom ik chisadilau in Kristu azizidilau many, mu yisu ya katat? (b) Chirumburikin ik kuziyil kwi mbil yidia ku Kujingunik 18:4?
10 Mu yisu ya katat, in Kristu azizidilau many asadil kal mudimu mud wasalay Eliya. Kusutil ku mazu ma mukan ni ku mikand yifundilau, ayibabesha kal antu a michid yawonsu adia mukach ni adia pol pa Kristendom piur pa ubaj wa relijon wa makasu. Mud chibudikin, mamiliyon ma antu akwata kal mupak wa kwimik kwikal kwau yid ya marelijon ma makasu. Apana kal mwom wau kud Yehova ni ikala kal in kwilej a Yesu Kristu ababatishau kal. Inge, atesha rubil ra swa-swa ra Nzamb piur pa relijon wa makasu anch: “Ezany antwam, diokalany kudiay ndiy, kangal wibombany pa yitil ni kutambul yipupu yend.”—Kujingunik 18:4.
11. Chom ik chiswiridikina chakwel kwitiyik kud Yehova?
11 Mamiliyon makwau, pimapwichikidina ku uruu wa dishin wa Bibil upalangeshinau Atuman a Yehova, ni katat achidi kwidjidjek piur pa chifanyidinau kusal. Pa chipatu amwing pakach pau ezin ku yikumangan ya Ukristu, mud ku musambu wa Yakudia ya Urel ya Nsalejetu ap ku yikunku ya chitentam cha distrik. Tuyikasikeshin antu inay awonsu kushinshikin nawamp mazu malondwila am ma Eliya: “Chisu ik ukulikanya kwikal mwend mu wat, mwend kwimpat?” (1 Ant 18:21, The New English Bible) Pa ndond pa kulabijok, awiy aswiridin kukwat mupak ukash katat ni kusal nich mushiku chakwel kushik ku diloz dia kwikal in kumwifukwil Yehova ipanina, ababatishinau. Ruchingej rau ra mwom wa chikupu ridi mu chak!—2 Tesalonik 1:6-9.
12. Mu mwikadil ik wa ubaj udiau in Kristu amwing abatishau kal aziyina kal, ni chom ik chiyifanyidinau kusal?
12 Chaushon, in Kristu ababatishau ikadil kal akad kusalang mudimu ap alika kal kusadil difukwil diau. (Hebereu 10:23-25; 13:15, 16) Amwing ashadisha kal mushiku wau mulong wa wom wa kuzengol, yakamish ya kutan yom ya mwom, kusot kwikal nich dipit, ap mulong wa kulondul misangar ya choy. Yesu wababeshana anch yom yiney yikutwish kupwakesh, kukangesh, ni kuyoz mu mupit antu akata kuyilondul. (Mateu 10:28-33; 13:20-22; Luka 12:22-31; 21:34-36) Pa ndond pa ‘kwidjidjek pa yitongijok yaad,’ mud muchadinga, antu inay afanyidin ‘kwikal nich mushiku, ni kukarumuk’ kusutil ku kukwat mupak ukash wa kuwanyish kwipan kwau kud Nzamb.—Kujingunik 3:15-19.
Nsudiel ya Kukashimwish ya Relijon wa Makasu
13. Rumburil mwikadil wadinga mu Isarel pamuzizilau Yehu many mud mwant.
13 Diyingish disadila chikal cha swa-swa kud antu kukwat mupak ukash katat kumekedina mu yom yashikena mu Isarel piswimp mivu 18 kupwa kwa kupwish mulong wa Winzamb ku Mukandu wa Karimel. Dichuku dia dirumburish dia Yehova pantaliken nich difukwil dia Bal dieza kwa kukashimuk ni pakad kudichingejin pa chirung cha mujikit wa Elisha muntu wamuswinkana Eliya. Mwanenday Mwant Akab, Joram, wadinga uyikedil Isarel, ni Yezebel wadinga uchidi mwom mud maku mwant. Elisha wamutuma nkwash wend ku ujindj kumuzizin Yehu, kalal wa amasalay in Isarel, many mud mwant musu. Pa chisu chinicha, Yehu wadinga ushad wa kwingangel wa Yordan ku Ramot wa ku Galad, wadinga utakedil njit jayirishishau in Isarel kudi akankuny nau. Mwant Yoram wadinga ku Yezerele mwi nkurumbuk ya piswimp ku Megido, wadinga ni kwiyokish chitat chamutapu kwi njit.—2 Ant 8:29–9:4, NW.
14, 15. Mudimu ik wamwinkishau Yehu, ni mutapu ik wakulay?
14 Yiney yawiy mbil yamwinkishau Yehu kud Yehova: “Ufanyidin kuushesh muchid wa Akab mwant wey, ni nifanyidin kufundakesh mash ma atushalapol am aprofet ni mash ma atushalapol awonsu a Yehova ku chikas cha Yezebel. Ni muchid wawonsu wa Akab ufanyidin kunong shitit; . . . Atubu akez kamudia Yezebel mwi ndond ya Yezerele, ni kukezap kumekan muntu wa kumujik.”—2 Ant 9:7-10, NW.
15 Yehu wadinga ikundj mwin kukwat mupak ukash. Pakad kulab, wakandama mu ditemb diend ni waya ku Yezerele. Kalam wadinga ku Yezerele wajingunina mutapu wa kwendish wa Yehu ni wamwijikisha Mwant Yoram, pinipa kamu Yoram wandama mu ditemb diend ni waya kusankanijan nenday kalal wend wa amasalay. Pasankanijanau, Yoram wamwipula anch: “Yehu, ov, kudi chisambu?” Yehu wakula anch: “Chisambu ik chikwikalaku pikudia kwimik dis kwa makwey Yezebel ni ulaj uvud mwamu?” Kupwa, kurutu Mwant Yoram achina, Yehu wapwita ut wend wa nseu ni wamujipa Yoram nich nseu wamwasa zwat ku rudung rend.—2 Ant 9:20-24, NW.
16. (a) Mwikadil ik warishau nich amasalay ajijamena a Yezebel? (b) Mutapu ik wawanyina mazu ma Yehova padiay Yezebel?
16 Pakad kushesh chisu chamwamu, Yehu wafifita mau kuya ku musumb mu ditemb diend. Padingay utadil pa kapend, Yezebel wading wilenga kal nawamp wamwezishaku Yehu nich mazu makash. Yehu wamudiula, wita ukwash: “Nany udia pamwing ni yamam? Nany?” Ankwash a Yezebel katat ading afanyidin kukwat mupak ukash. Amasalay ajijamena aad ap asatu abudisha mitu yau pa kapend. Kapamp kamwing, kushinshaman kwau kwapakiwa. Yehu wapana mbil anch “Munyasany pansh!” Amasalay amunyasa Yezebel mu mukombil pansh, kwawiy kwamudjatolau kud atubar ni ditemb dia Yehu. Ntakel wa difukwil dia Bal mu Isarel washikena kwisudiel yend. Kurutu amujika, atubu amudia misuny yawonsu, mud kamu mwasambelau kulond.—2 Ant 9:30-37, NW.
17. Dirumburish dia Nzamb padiay Yezebel difanyidin kukasikesh ritiy retu mu chishiken ik chidia kurutu?
17 Nsudiel yiyimp ya chilik chimwing yikeza kumushiken mband mwin kwimik dis wa chifanikesh upidilau anch “Babilon Mujim.” Mband mwin kwimik dis ufanikeshin marelijon ma makasu ma mangand ma Satan, makweta musul wau mu musumb ukur wa Babilon. Kupwa kwa nsudiel ya relijon wa makasu, Yehova Nzamb ukez kukarumukin kud antu awonsu asadila yikunku ya ku mujimbu ya mangand ma Satan. Antu inay niyawiy akez kayishesh, nich kurijek njil ya kulet mangand masu matentamina.—Kujingunik 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.
18. Kwinyim kwa rufu ra Yezebel, chom ik chayishikena in kumwifukwil Bal mu Isarel?
18 Kupwa kwa rufu ra Yezebel, Mwant Yehu kashadishap chisu cha kuyijip an enday Akab awonsu ni ankwash end ajim. (2 Ant 10:11, NW) Pakwez in kwifukwil Bal avud in Isarel ashala mwi ngand. Piur pa inay, Yehu wakwata mupak ukash chakwel kumekesh “mutapu wasalangay nich muchim wawonsu mulong wa Yehova.” (2 Ant 10:16, NW) Nich kwimekesh amwinend kwikal mwin kwifukwil Bal, Yehu watenchika musambu ujim ku tempel wa Bal watungay Akab mu Samaria. In Isarel awonsu amwifukwilanga Bal eza ku musambu. Andama mukach mwa tempel, ayijipa awonsu kudiau amakundj a Yehu. Bibil upwishin rusangu riner nich mazu manam: “Mwamu Yehu wamujiyisha Bal mu Isarel mwawonsu.”—2 Ant 10:18-28, NW.
19. Ruchingej ik rijim richingedina “chisak chipandikena kujimb” cha in kumwifukwil Yehova ashinshamena?
19 Difukwil dia Bal adinongisha mu Isarel. Mwawiy kamu, marelijon ma makasu ma mangand minam makez kukashimuk, kushiken kwa nsudiel yiyimp. Ov, ey ukez kikal ku mutambu wa nany pa dichuku dijim dined dia dirumburish? Kwat mupak ukash katat, ni ukez kwitapil dilau dia kwikal mukach mwa “chisak chipandikena kujimb” cha antu akupanda ku “riyind rijim.” Kupwa ukez kutwish kutal kwinyim nich musangar ni kumushiman Nzamb mulong wa kulet dirumburish padiay “mband mujim mwin kusotan, Wavundish kal ngand ya kabuj ni kusotan kwend.” Mu uumwing nau in kumwifukwil akwau, ukez kwitiyij mazu masangareshina mawanginau mwiur anch: “Aleluya! Mulong Mwant Nzamb wetu wa dikand diawonsu waswanyin kal.”—Kujingunik 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6.
Yipul ya Kutongijokin
• Mutapu ik wafau In Isarel a pakur ku difukwil dia Bal?
• Bibil wasambela kulondil kupumbwok ik kujim, ni mutapu ik wawanyina uprofet winou?
• Mutapu ik wajiyishay Yehu difukwil dia Bal?
• Chom ik tufanyidina kusal chakwel kupand ku dichuku dia dirumburish dia Nzamb?
[Kart udia pa paj wa 9]
(Chakwel kutan mazu mawonsu, tal mu mukand)
Soko
Afek
Helikat
Jokineyam
Megido
Tanak
Dotan
SAMARIA
Dor
Sunem
Ofira
Jisarel
Yebelem (Gat-rimon)
Tiriza
Bet-shemesh
Bet-sheyan (Bet-sheyan)
Yabesh wa ku galad?
Abelemehol
Chikumbu cha Bet Asebel
Ramot wa ku galad
Mukandu wa Mizar
Mk. Karimel
Mk. Tabor
More
Mk. Gilibowa
[Kujimb kwa wit]
Karung wa Mediterane
Karung wa Galilaya
[Wit]
Wit wa Jordan
[Dijiy dia mem]
Dijiy dia ku Harod
[Dizu dirumburila]
Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel
[Chipich chidia pa paj wa 10]
Kulejan Want chisu chawonsu ni kukumangan ku yikumangan ya Ukristu yidi yikunku ya usey ya difukwil diakin
[Chipich chidia pa paj wa 12]
Mud Yehu, awonsu asotila kupand pa dichuku dia Yehova afanyidin kukwat mupak ukash