“Babalany”
“Muntu wamwamu ukat kwitiyij mazu mawonsu, pakwez muntu ubabela ukat kushinshik kuyilay.”—JINSWIR 14:15.
1, 2. (a) Yamanay Lot mu Sodom yitulejin yom ik? (b) Dizu “babalany” dirumburikin ik?
CHISU chamwitau Lot kud Aburaham kusambel kutond ngand, mes ma Lot matala ku mwab wadinga nich mem mud “chir cha [Yehova, NW].” Yamekana kwikal ndond yifanyidina kushakam dijuku diend, mulong “Lot witondilap amwinend ngand ya chan chawonsu cha Yordan” ni wakuna mwinkand wend piswimp ni Sodom. Pakwez, kumekan kwa pol kwadinga kwa makasu, mulong piswimp kamu ni kwinikwa kwadinga “antu a mu Sodom ading antu ayimp nakash, akayitil kurutu kwa [Yehova, NW].” (Disambishil 13:7-13) Mud muyashikena yishimp, Lot ni dijuku diend amana mar makash ma yibudikin yiyimp. Chakin, ndiy nau anend amband ayishindila kushakam mu mandam. (Disambishil 19:17, 23-26, 30) Chom chamekana mud chipandikena kuwap kud ndiy kwisambishil chakarumuka chikal mutapu windjing.
2 Rusangu ra yom yamushikena Lot ridi dilejan kud atushalapol ilel a Nzamb. Pitusotila kukwat mipak, tufanyidin kubabel yak yikutwisha kwikalaku ni kwilam ku kwikal udimbinau nich kumekan kwa kusambish. Chawiy lel, chifanyidin mud ik Dizu dia Nzamb ditukasikeshin anch: “Babalany.” (1 Pita 1:13, Manswik Masu) Dizu dia Ugrek dikarumwinau pinap anch “babalany” dirumburikin anch “kwikal udimukina.” Kwambatan nend ngang-a-Bibil umwing upidilau anch R.C.H. Lenski, kudimuk kwinoku kudi “kwikal zoong, mwikadil wa manangu wisikena wa kwilik kulim ni kwisikesh yom yitentamina ni yitutwishishina kukwat mupak utentamina.” El tushinshikinany mikadil mutufanyidina kwikal adimukina mu manangu.
Ilikany Kulim kwa Mutapu wa Winsak
3. Ov, mulong wak tufanyidina kubabal anch atwinkish mutapu wa kusal winsak?
3 Tulond anch akwinkish mutapu wa kusal winsak kud muntu ulimishinau, pamwing ap mbay mwin kumwifukwil Yehova. Usangaredin piur pa ruchingej ra kupandakan ni kukukasikesh kusal swa chakwel anch kangal kuburen. Ukutwish kusambish kutongin ni dijuku diey mwom uwamp, pamwing ap kutongin anch chikez kukutwishish kwitekin chisu chivud mulong wa yisakin ya muspiritu. Pakwez, Jinswir 14:15 jibabeshin anch: “Muntu wamwamu ukat kwitiyij mazu mawonsu, pakwez muntu ubabela ukat kushinshik kuyilay.” Mu musangar udingaku kwisambishin kwa winsak usu, kuding kudiburil yak, kupipesh ubaj, ni kukangany kushinshikin kwa yakamish yikwikala mu winsak. (Yakob 4:13, 14) Chikez kwikal cha usey mud ik kubabal, mu mwikadil winou!
4. Mutapu ik tukutwisha ‘kushinshikin kutuyila’ pitushinshikidina mutapu wa winsak?
4 Muntu udimukina ukat kushinshikin nawamp winsak umwitinau kusal kurutu kwa kukwat chiyul. (Jinswir 21:5) Kwishinshikin kwinoku kukata kujingunishang chisu ni chisu ubaj ujingamina. Shinshikin mwikadil ou: Muntu ukimbin kukongal nfalang mulong wa yitenchik ya winsak wend ni kukwinkish diyanzukesh dijim anch wamukongish nfalang. Kwit dibaz kwinoku kukutwish kwikal kuwamp, pakwez yak ik yidingaku? Ov, mwin kukongal witiyijin kufut nfalang chikalap nchik chikushikena winsak, ap anch kufut chikal kwimanyidin pa kupandakan kwa winsak? Mu kulond kukwau, ov, ukwitiyij kushadish nfalang jey anch winsak wawa? Ukutwish kwiyipul kand anch: “Ov, mulong wak ukimbinau nfalang ku makas ma antu? Ov, mabank mamen anch winsak winou udi wa chak nakash?” Kwitekin chisu cha kushinshikin yak yiney kukez kukukwash kujingunin uyakin wa mutapu winou wa winsak.—Jinswir 13:16; 22:3.
5. (a) Chom ik cha manangu chasalay Jeremiy palanday chir? (b) Ov, mulong wak chidi cha ukwash kufund yitenchik yawonsu ya winsak mu kufund kwovijan kwambatena nich mbil?
5 Chisu chalanday Jeremiy chir cha musanyend, wadinga mbay nend mwin kumwifukwil Yehova, afunda kwovijan kwau kurutu kwa atuman. (Jeremiy 32:9-12) Ilel, muntu udimukina ukushinshikin anch yitenchik yawonsu ya winsak yisadilay, pamwing ni yisadilau nau anamakwend ni ambay nend akaritiy, ayifundil nawamp mu kwovijan kwa mbil kwa kufund mikand.a Kwijik nawamp, kwovijan kwa kufund kurijekinau nawamp kukwashining kuchidij kutesh kuyimp ni kulam uumwing. Ku mutambu ukwau, kuburen kufund kwovijan chisu ni chisu kukat kulet karumbangesh pa chisu chikata kubudikin milong ya winsak pakach pa atushalapol a Yehova. Cha ushon, milong yiney yikutwish kulet mayej ma rudung, ukankuny, ni ap kushadish ngikadil ya muspiritu.
6. Ov, mulong wak tuswiridina kwilam ku ris?
6 Tufanyidin kand kwipuk ris. (Luka 12:15) Kushilamu kwa kutan disakin dijim kukutwish kumupuputish muntu kuman yak ya winsak. Ap antu amwing adinga ni yisend yiwamp mu mudimu wa Yehova awila mu mupit winou. Dizu dia Nzamb ditubabeshin anch: “Lamany mwom wen wakad rukat ra nfalang; shakamany ni musangar ni yom yiukwetanya kal.” (Hebereu 13:5) Patadilay mutapu wa winsak, mwin Kristu ufanyidin kwiyipul anch, ‘Ov, chidi kamu cha usey anch niyandjikamu?’ Kwikal nich mwom uswapela wengamidina pa difukwil dietu kud Yehova kukez kutulam ku “mitapu yawonsu yiyimp.”—1 Timote 6:6-10.
Milong Yirishinau Nich in Kristu Ajich
7. (a) Milong ik yirishinau nich in Kristu ajich avud? (b) Ov, mutapu ik kutond kwetu mbay a uruw kukwatina ku kushishaman kwetu kud Nzamb?
7 Atushalapol avud a Yehova asotiling kwatan pakwez kand kal amana mbay a uruw ufanyidina. Mu jingand jimwing, mudi chipwichik cha usu cha antu mulong wa kwatan ap kwachik. Pakwez, mitapu ya kutan muntu ukutwisha kwikal mbay a uruw mukach mwa ambay akaritiy yiding yikemp. (Jinswir 13:12) Pakwez, in Kristu ij anch, kutesh chiyul cha Bibil cha kwatan ap kwachik “ching mu Mwant” udi mulong wa kushishaman kud Yehova. (1 Korint 7:39) Chakwel kujijaman mu yipwichik ni yoziu yirishinau nich, in Kristu ajich afanyidin kubabal.
8. Chipwichik ik chamutana Silamite, ni mutapu ik ukutwishau amband in Kristu kurish nich chipwichik mud chinech?
8 Mu Muminy wa Salomon, changadim wikepishina upidilau dia Silamite wapwita manangu ma mwant. Mwant wasota kumwat nich kumulej dipit divud, uyaj, ni ufun, ap anch ndiy wadinga umukatin nsand ikundj windjing. (Muminy 1:9-11; 3:7-10; 6:8-10, 13) Anch udi mband mwin Kristu, niyey ukutwish kupwit manangu ma muntu wakad ey kukat. Muntu udia ney ku mudimu, pamwing ap muntu ukweta mwaz wa ulabu, ukutwish kusambish kukujikitishang, kukusadilang yom yiwamp, ni kukimbang yisu ya kwikal ney pamwing. Dimukin kubangin kwinoku kwa rubabek. Ap anch manangu ma muntu winou madiap chisu chawonsu ma kusot kusal masandj, chisu chivud mwamu madinga. Mud mwan mband Silamite, ikal “rubumbu.” (Muminy 8:4, 10) Lik nich kudandaken mazu ma rukat. Yijikisha ambay ney a mudimu kusambish kamu pa chisu chiwandamina ku mudimu anch udi Kaman wa Yehova, ni isakina chisu chawonsu chikumekana chakwel kuyinkish uman. Chinech chikez kwikal kud ey mud dichidij.
9. Yisu yimwing ya yak ya kuta urund ni ngendj pa Internet? (Tal kand mushet udia pa paj wa 30.)
9 Tupend twa Web twa Internet twatenchikau mulong wa kuyikwash ajich kuman mbay wa uruw twavulijan kal. Amwing amening anch yawiy njil ya kuyijik antu akadiau awiy kutwish kutanijan nau. Pakwez, kuta urund kwa wimputames ni ngendj kudi chakin kamu kwa chak nakash. Pa Internet, chiding chikash kutek kushalijan pakach pa uyakin ni makasu. (Kuseng 26:4) Kadiap muntu win mwawonsu ufila mu kan anch udi kashalapol wa Yehova udia chakin kashalapol wend. Chikwau kand, nich kusotijan kwa ku chisaj chipidilau anch ordinater, urund ukash ukutwish kukul swa, ni chinech chikutwish kurumbangesh kudimuk kwa muntu. (Jinswir 28:26) Chikala kusutil ku Internet ap kusutil ku yom yikwau, chidiap cha manangu kukudish urund wa piswimp ni muntu wakad ey kwijik nawamp.—1 Korint 15:33.
10. Mutapu ik ukutwishau ambay akaritiy kuyikasikesh in Kristu ajich?
10 Yehova “wizwil nich kuwap ni riy” mulong wa atushalapol end. (Yakob 5:11, MM) Ndiy wij anch milong yirishinau nich in Kristu adia ajich kwa kwikatin pa yisu yimwing akat kwov anch kakwetap ruchingej, ni ndiy umen nich usey kushishaman kwau. Mutapu ik ukutwishau antu akwau kuyikasikesh? Tufanyidin chisu ni chisu kuyijikitish mulong wa kuziyil kwau ni mulong wa spiritu wau wa kwipan. (Ankalansambu 11:39, 40, Les Saintes Écritures Traduction du monde nouveau) Tukutwish kand kuyitek mu yitenchik ya misambu ya urund utungina. Ov, wachisadil piswimp ap? Chikwau kand, tukutwish kulembil mulong wa awiy, kumwit Yehova ayikwasha kulam kwisikan kwau kwa muspiritu ni ikala ni musangar mu kumusadil ndiy. Kusutil ku kusanger kwetu kwa kinakin, el tumekeshany anch tuyisangaredin antu inay ashishamena mud mukatau kuyisanger kud Yehova.—Kuseng 37:28.
Kurish Nich Milong ya Ukash wa Mujimbu
11. Milong ik yidiokilinga ku milong yikash ya ukash wa mujimbu?
11 Chiding cha runeng mud ik anch etu ap mukatish netu urishin nich milong yikash ya ukash wa mujimbu! (Isay 38:1-3) Pitukimbina mutapu uwamp wa kutwok nich, chidi cha usey anch tulamata mu yijil ya Mifund. Chilakej, in Kristu asadil nawamp kuziyil chijil cha Bibil cha kulik mash, ni ipukin mulad win wawonsu wa kwokan nich usadidila aspiritu ayimp. (Midimu 15:28, 29; Galatia 5:19-21) Pakwez, in aburedina diyiy dia chimwingang, kushinshikin mitapu ya kwokan nich kukutwish kwikal kukash ni kulimina. Chom ik chikutwisha kutukwash kulam kubabal kwetu?
12. Mutapu ik mukwikalay mwin Kristu wisikena pashinshikidinay mitapu ya kwokan?
12 “Muntu ubabela ukat kushinshik kuyilay” ku kukimbijol mu Bibil ni mikand ya Ukristu. (Jinswir 14:15) Mu miab ya divu mudia adokiter akemp ni mpital jikemp, kwoka kwa anshakur, kukatau kusadil mon ya mitond, chitwishikin wikala wawiy mutapu umwing kusu wa kwokan udiaku. Anch tukat kushinshikin kwokan kwinoku, tukutwish kutan jinsangu ja ukwash mu nimero wa Chinong cha Kalam (Français) cha Ndol 15, 1987, pa paj wa 26-29. Utubabeshin ku yak yikutwisha kwikalaku. Chilakej, tukutwish kuswiriken kwijik chom chinech: Ov, ngang wij kusadil aspiritu ayimp? Ov, kwokan kwengamidin pa chitiyij anch mayej ap rufu yidiokiling ku kuyovish anzamb ujim (ap aspiritu a angak) ap kud akankuny asadidila ulaj? Ov, kudi kusadil yakupesh, kutwa rusaz, ap yishankur yikwau ya aspiritu ayimp pa kurijek ap kusadil mon? (Kuvurik Yijil 18:10-12) Yikimbijol yiney yikez kutukwash kutesh chiyul chapepidilau ku spiritu wa Nzamb: “Shinshikany yom yawonsu, ulamany yom yidia yiwamp.”b (1 Tesalonik 5:21, MM) Kukez kutukwash kwikal isikena.
13, 14. (a) Mutapu ik tukumekesha kwisikan pa mulong wa ukash wa mujimbu wetu? (b) Ov, mulong wak kwisikan kudi kwa usey pitwisambidina ukash wa mujimbu ni milong ya chimwing ni antu akwau?
13 Kwisikan kuswiridikin ku mitambu yawonsu ya mwom, pamwing nich kulam ukash wa mujimbu wetu. (Filip 4:5) Kwikal nich kuman kwisikena pa ukash wa mujimbu wetu kumekeshin kujikitish mulong wa diparij dipandikena kuwap dia mwom. Piturishina nich milong ya ukash wa mujimbu, milong yiney yitining manangu metu. Pakwez, ukash wa mujimbu uwanyidina kiutwishikinap djat pichikushikena chisu cha Nzamb cha “kuyok antu a michid.” (Kujingunik 22:1, 2) Tufanyidin kwipuk kwiyakamishang nakash mulong wa ukash wa mujimbu mu chilik cha kubachikin kulemp maswir metu majim ma muspiritu.—Mateu 5:3; Filip 1:10.
14 Tuswiridin kand kumekesh kwisikan ni yitongijok yiwamp pitwisambidina piur pa ukash wa mujimbu ni milong ya kwokan ni antu akwau. Minsamb yiney kiyifanyidinap kuvulijan mu mambamb metu pitukumangena mulong wa urund wa muspiritu ku yikumangan ni ku yitentam ya Ukristu. Chikwau kand, mipak ya chimwingang chisu ni chisu yikwatin ku yijil ya Bibil, ku kom ka muntu, ni ku urund wend ni Yehova. Chawiy lel, chikwikalap cha rukat kuyishindil ambay netu akaritiy yitongijok yetu kumupwit mu chilik cha kulik kutesh yilondila kom kend. Anch chitwishikin kwisambin ni antu aswila adia mu chikumangen mulong wa kutan ukwash, chimufanyidin mwin Kristu umwing ni umwing ‘kusend chisend chend amwinend’ chisend cha kukwat mipak, ni “muntu ni muntu wa pakach petu ukez kilondil amwinend kudi Nzamb.”—Galatia 6:5; Rom 14:12, 22, 23.
Pitudia mu Ngikadil Yikash
15. Mutapu ik ngikadil yikash yiding ya chak?
15 Ngikadil yikash yikutwish kuyishikij ap atushalapol a Yehova ku kulond ap kusal yom yakad manangu. (Mulej 7:7) Padingay mu kupakiwu kukash, Yobu washadishaku kwisikan kwend ni chafanyina kwonan yitongijok yend. (Yobu 35:2, 3; 40:6-8) Ap anch “Moses wading muntu mwin kwitudish nakash kupandakan antu awonsu ading pa mangand,” dichuku dimwing wova ujim ni walonda kwa usup. (Kuchind Michid 12:3; 20:7-12; Kuseng 106:32, 33) David wamekesha kwilam amwinend pa kulik kumujip Mwant Saul, pakwez pamusalau kud Nabal ni kuyilond yom yiyimp antwend, David wova ujim ni washadisha manangu mend mawamp. Ching kusu pandaminayimu Abiyel pawiy pachirishay manangu mend, chakin kamu wiyepa kusal ulim ujim.—1 Samwel 24:2-7; 25:9-13, 32, 33.
16. Chom ik chikutwisha kutukwash kulik kusal kwa usup?
16 Niyetu tukutwish kwikal mu ngikadil yikash yikutwisha kutushadish manangu metu mawamp. Kushinshikin nawamp yitongijok ya antu akwau, mud mwasalay David, kukutwish kutukwash kwipuk kusal kwa usupu ni kuwil mu chitil. (Jinswir 19:2) Chikwau kand, Dizu dia Nzamb ditubabeshin: “Anch wovanyip nchik ujim, kangal wasalany chitil. Londany kusu mu michim yen pa kulal pa maulal men, chad ikuchikan bil zong.” (Kuseng 4:4) Pichitwishikina, chidi cha manangu kuchingel djat pitukwikadila zong kurutu kwa kusal chisal ap kukwat mipak. (Jinswir 14:17, 29) Tukutwish kukarumukin kud Yehova mu malembil, “ni chisambu cha Nzamb chisutila ronganyin rawonsu chikwez kulam michim yen ni yitongijok yen mu Yesu Kristu.” (Filip 4:6, 7) Chisambu chinech cha Nzamb chikez kutwikadish isikena ni kutukwash kubabal.
17. Ov, mulong wak tufanyidina kwikamen padiay Yehova chakwel tubabala?
17 Chikalap nchik usu wetu uwamp utusadila mulong wa kwiyep yak ni kusadil kwa manangu, etu awonsu tukat kurumbuk. (Yakob 3:2) Tukutwish kwikal piswimp ni kusal rizau ra kwishesh ni kwikal kamu akad kudijingunin. (Kuseng 19:12, 13) Chikwau kand, chitudia yitang, kitukwetap ukaliweny ap mbil ya kutakel rizau retu ayinetu pakad Yehova. (Yeremiy 10:23) Tudi in kujikitish mud ik anch ndiy utwinkishin kashinsh anch: “Am nikez kukwijidish ni kukulej mwi njil yiukeza kuya, nikez kuyul padi ey ni dis diam.” (Kuseng 32:8) Inge, nich ukwash wa Yehova, tukutwish kubabal.
[Mazu madia kwishin kwa paj]
a Mulong wa jinsangu jivud piur pa kufund kwovijan kwa winsak, tal Chinong cha Kalam (Français) cha Kafumpul 1, 1997, paj wa 30-31; Kalang 15, 1986 paj wa 16-17; ni nimero wa Réveillez-vous ! wa Kasan 8, 1983, paj wa 13-15, yapalangeshau kud Atuman a Yehova.
b Mutapu winou wa kusal ukez kuyikwash antu ashinshikidina kupwitijan kwa mitapu kanang ya kwok mayej.
Ov, Ukwakul Nchik?
Mutapu ik tukutwisha kulam kubabal kwetu
• anch atwinkish mutapu wa winsak?
• pitukimbina mbay a uruw?
• piturishina nich milong ya ukash wa mujimbu?
• pitudia mu mikadil yikash?
[Kamushet kadia pa paj wa 30]
Ov, Ukutwish Kuchitiyij?
Mazu minam mameken mu tupend twa Web mulong wa ajich:
“Ap anch twasalap nchik usu wetu wawonsu kwikil mutapu wa kujingunin chakin kamu chidingay muntu.”
“Chakin kamu tukwetap uyakin wawonsu, kuwanyin, ap ukinakin wawonsu wa rusangu ra muntu pa ordinater.”
“Yitongijok, chiyul, mazu, yipan, ap jinsangu jikwau ap musangar utwishikidina ku mujikit winou yidi chakin kamu ya in ayifunda . . . ni chifanyidinap kamu kuyichingejin.”
[Chipich chidia pa paj wa 29]
“Muntu ubabela ukat kushinshik kuyilay”
[Chipich chidia pa paj wa 31]
Mutapu ik ukutwishau amband in Kristu kumwimburij changadim Silamite?
[Chipich chidia pa paj wa 32]
“Shinshikany yom yawonsu, ulamany yom yidia yiwamp”