Dizu dia Yehova Didi Diom
Manans Majim ma Buku wa Mateu
MUNTU wa kusambish kufund rusangu risangareshina ra mwom ni ra mujikit wa Yesu udi Mateu—murund wa piswimp wa Yesu Kristu ni wadinga pa chisu chimwing mwin kulambwish yitad. Wamufunda pakusambish mu Hebreu ni kwinyim weza kumukarumun mu Grek, Rusangu Ruwamp rafunday Mateu rapwa piswimp mu muvu wa 41 C.C. ni ridi mudi chau chinungin Mifund ya Hebreu ni Mifund ya Grek ya Ukristu.
Chimeken anch wayifundinar chakusambish in Yuda, Rusangu Ruwamp riner ra usey rimushimunina Yesu mudi Mesia washilaumu, Mwan a Nzamb. Kuta nakash matu ku uruu wend kukez kukasikeshin ritiy retu mudiay Nzamb, mu Mwanend ni mu yakushilamu Yend.—Heb. 4:12.
“WANT WA MWIUR UDI PISWIMP”
Mateu ukasikeshidin mutu wa mulong wa Want ni malejan ma Yesu, ap anch kusal mwamu kurumburikin kulik kulejan yom mutapu uyasadika mu kulondulijan. Chilakej, Mafundish ma pa Mukandu umisambidin kwisambishin kwin kamu kwa buku winou, ap anch Yesu wamalejana piswimp ni pakach pa mivu ya mujikit wend.
Pasalay mujikit wend mu Galalia, Yesu wasala yilay, wayinkisha atwimbuy end 12 yany ya mudimu wa kulejan, wayisaula Afaris, ni walejana yilakej yirumburila mitambu kushalijan ya Want. Kupwa wadiokal ku Galalia ni weza “ku Yudea ushad wa Yordan.” (Mat. 19:1) Padingay mwi njil, Yesu wayileja in kwilejend anch: ‘Tukaninikin kuya ku Yerusalem; ni Mwan a muntu akez kamufish nich ku rufu, ni pa dichuku dia kasatu ukusanguk kand.’—Mat. 20:18, 19.
Yakul ku Yipul Yipwilau Piur pa Bibil:
Mateu 3:16—Mwi njil ik ‘diur diamwazurikina’ Yesu pa chisu chamubabatishau? Chom chinech chimeken kurumburik anch Yesu wavurika mwom wadingay nich kurutu ikala muntu.
Mateu 5:21, 22—Ov, chirumburikin ik kwov ujim kupandakenamu kudandamen nich ujim? Yesu walonda anch muntu ukudandamena kumujimen mwanamakwend usadil chitil chijim. Pakwez, kumekesh nkabu ku mazu ma kupwitijan kupandakenamu nakash, ku kumutwal muntu winou ku dirumburish dijim pa ndond pa kumurumburish pol pau.
Mateu 5:48—Ov, chitwishikin chakin kamu etu ‘twikal awanyidina mudi mudingay Tatukwetu wa mwiur uwanyidin’? Inge, mu chilik kanang chovikena. Pinap Yesu wadinga wisambidin mulong wa rukat, ni wayileja in kumutesh amwimburij Nzamb ni ikal awanyidina, izwila, mu rukat rau. (Mat. 5:43-47) Ov, mutapu ik? Mu kurimekesh ni kudi akankuny nau.
Mateu 7:16—“Mabuj” ik masonginay relijon wakin? Mu mabuj minam mudi yom yivud kupandakanamu mwikadil wetu. Mudi kand yitiyij yetu—malejan mitwitiyijina.
Mateu 10:34-38—Ov, chifanyidin kumufish nich Bibil anch dijuku diaurik? Chakapuk chaya mwang. Pakwez, kwaurik kudiokiling ku mwikadil wa yid ya dijuku yakad kwitiyij. Awiy akutwish alik ap apompat win Kristu, chawiy alet lel kwaurik mu dijuku.—Luka 12:51-53.
Mateu 11:2-6—Yohan wadinga kal wij anch Yesu udi Mesia pa chisu chateshay dizu dia Nzamb dia kumwitiyij, ov, mulong wak lel wamwipula Yesu anch ndiy wadinga “ndiy ukwez”? Chimeken anch Yohan wamwipula mwamu chakwel Yesu amwinend amushindikeshinach. Pakwez, kupandakanamu pa chinech, Yohan wasota ijika anch kwading ‘muntu mukwau’ ukez kwez nich usu wa Want ni ukuyiwanishin in Yuda yawonsu yadinga yichingejinau. Chakul chamwakulau kudi Yesu chamekesha anch kwadingap muntu mukwau.
Mateu 19:28—“Michid dikum ni yaad ya Isarel” yikezau kurumburish yafanikesha ik? Kiyifanikeshinap michid 12 ya Isarel wa ku mujimbu. (Gal. 6:16; Kubur. 7:4-8) Atwimbuy adinga isambinay nau Yesu ayela anch akez kwikal yid ya Isarel wa muspiritu, kakwikalap ankalansambu a yid yau ayinau. Yesu wasuka ‘nau manswik ma Want,’ ni afanyina kwikal ‘want ni in kupesh a Nzamb.’ (Luka 22:28-30; Kubur. 5:10) Yid yiney ya Isarel wa muspiritu yikez “kurumburish mangand.” (1 Kor. 6:2) Chawiy lel, “michid dikum ni yaad ya Isarel,” yikezau kurumburish kudi in akeza kwikal mu jinkwas ja mwiur, chakin kamu yifanikeshin antu adia pol pa want winou, akad kwikal mu chisak cha in kupesh, mudi muyifanikeshinau nich tubil 12 pa Dichuku dia Kuchakwish.—In Levi, shap. wa 16.
Malejan Kudi Etu:
Mateu 4:1-10. Rusangu riner ritulejin anch Satan udi chakin kamu muntu kadiap ngikadil ya uyimp. Ndiy usadidil “maku ma mujimbu wa mbij, maku ma mes, kwibaz kwa yom” mulong wa kutwoz. Ap mwamu, kusadil yijil ya Bibil kukez kutukwash tushala ashinshamena kudi Nzamb.—1 Yohan 2:16.
Mateu 5:1–7:29. Ijik maswir mey ma muspiritu. Ikal mwin chisambu. Ipuk yitongijok ya masandj. Sal kukwatijan ni yiulondila. Piukata kulembil, tek pa ndond ya kusambish yom ya muspiritu pa ndond ya yisakin ya ku mujimbu. Ikal mpich kudi Nzamb. Surubany bil Want ni kutentam kwa Nzamb. Kangal wikalany in kuyirumburish antu. Salany rusot ra Nzamb. Malejan ma usey mudi ik madia mu Mafundish ma pa Mukandu!
Mateu 9:37, 38. Tufanyidin kusal kwambatan nich yitumwitina Nsalejetu chakwel “ayituma in kwangul mu yir,” akusala nich mushiku mu mudimu wa kwikadish in kwilej.—Mat. 28:19, 20.
Mateu 10:32, 33. Kitufanyidinap kwov wom wa kulondil piur pa ritiy retu.
Mateu 13:51, 52. Kwov kurumburik kwa uyakin wa Want kuyiling pamwing ni chisend cha kuyilej antu akwau ni kuyikwash atesha uyakin winou wa usey.
Mateu 14:12, 13, 23. Yisu ya kushakam pa amwiney yidi ya usey mulong wa kutongijokin kwa usey.—Marko 6:46; Luka 6:12.
Mateu 17:20. Tuswiridin ritiy chakwel tupandakana yikangesh yidia mudi mikandu yipwitijadina nich kuya kwetu kurutu muspiritu ni chakwel turisha nich yikokujol. Kangal twadiburil piur pa kutung ni kukasikesh ritiy retu mudiay Yehova ni mu yakushilamu yend.—Marko 11:23; Luka 17:6.
Mateu 18:1-4; 20:20-28. Kuburen kuwanyin kwa chiuntu ni malejan ma relijon mwadingau yayishikija in kwilej a Yesu asota kukasikeshin ni kubangin nakash pa kujimb. Tufanyidin kukudish kwitudish pantaliken nich yibudikin ya chitil ni kulam kuman kuwamp pantaliken nich midimu ya pakampwil ni yisend.
“MWAN A MUNTU AKUMUPAN”
“Ukandamin panyim pa chimbur,” mwamu mwezay Yesu mu Yerusalem pa Nisan 9, 33 C.C. (Mat. 21:5) Dichuku diambakedinap, weza ku tempel ni wamutokisha. Pa Nisan 11, walejan mu tempel, wayisaul patok in kufund ni Afaris, ni padiokalay mwinimwa wayilej in kwilejend ‘chijingidij cha kwez kwend ni cha nsudiel ya mangand.’ (Mat. 24:3) Pa dichuku dialondulaku, wayilej anch: “En wijany anch kwasut [kal] machuku maad chad Kusut kwa Yehova [k]ukwez, ni Mwan a muntu akumupan ni kumupamp ku mutond.”—Mat. 26:1, 2.
Tudi Nisan 14. Kupwa kwa kutenchik Chivurikish cha rufu rend, Yesu amupana, amukwata, amurumburisha, ni amupampa ku mutond. Pa dichuku dia kasatu, amuvumbula kudiokal ku afu. Kurutu akandam mwiur, Yesu wavumbulau wayinkisha in kwilejend mbil yiney: “Chawiy en yangany kwen ku michid yawonsu uyikadishany in kwilej.”—Mat. 28:19.
Yakul ku Yipul Yipwilau Piur pa Bibil:
Mateu 22:3, 4, 9—Chisu ik chatumau maladikij masatu ma musambu wa uruw? Diladikij dia kusambish diadinga mulong wa kukumangej chisak cha ngachik adipana pa chisu chasambishay Yesu ni in kwilejend kulejan mu muvu wa 29 C.C., ni kwadandamena djat mu muvu wa 33 C.C. Diladikij dia kaad diasambisha pa chisu chatambulau in kwilej spiritu utumbila pa Pentekot wa 33 C.C. kushik mu muvu wa 36 C.C. Maladikij minam mawonsu maad amatwala kudi Ayuda, antu akarumuka ikal Ayuda, ni kudi in Samaria. Pakwez, diladikij dia kasatu adituma kudi antu adinga mu mikombil ya pol pa musumb, charumburik anch, kudi ayidim Akamichid, kusambishin mu muvu wa 36 C.C. pa chisu chakarumukay kalal wa amasalay in Rom Konelius ni kwaya djat ni ilel unou.
Mateu 23:15—Ov, mulong wak muntu wadinga ukarumukina, wikal mu chisak cha Afaris wadingay “mwan wa Gehen tupamp twaad” kuyipandakanamu Afaris ayinau? Antu amwing akarumuka ikal a mu chisak cha Afaris chitwishikin pamwing ap adinga akayitil nakash kwisambishil. Pakwez, ku kukarumukin ku yitongijok yikash ya Afaris, awiy akarumukina ku kuyip kupandakena, ikala ayimp nakash kuyipandakanamu alejau afishau kal nich. Chawiy lel, awiy adinga ‘an a Gehen’ tupamp twaad kwisikesh nau Afaris Ayuda.
Mateu 27:3-5—Yudas wova runeng mulong wak? Kwikil chom chimekeshina anch runeng ra Yudas radinga kwit dilikishin kwakin. Pa ndond pa kwit dilikishin dia Nzamb, ndiy waya kwitiyin chitil chend kudi in kupesh a pa mutu ni kudi amakurump. Chasalay “chitil chikushika ku rufu,” Yudas wadinga nich yitongijok yilimina ya kufa nich ni washadisha ruchingej. (1 Yohan 5:16) Runeng rend radiokala ku mutapu wamanay anch ufil nich.
Malejan Kudi Etu:
Mateu 21:28-31. Kusal kwetu rusot ra Nzamb kwawiy kudia kwa usey ku mes kwa Yehova. Chilakej, tufanyidin kusal nich mushiku mudimu wa kulejan Want ni kuyikadish in kwilej.—Mat. 24:14; 28:19, 20.
Mateu 22:37-39. Mutapu uwamp mudi ik yijil yijim yaad yisambidina mu wiswimp yitinay Nzamb kudi antu amwifukwidila!
[Chipich chidia pa paj wa 31]
Ov, usadil nich mushiku mudimu wa kwangul?
[Dizu dirumburila]
© 2003 BiblePlaces.com
[Chipich chidia pa paj wa 31]
Mateu ukasikeshidin mutu wa mulong wa Want