Mitapu Musamban ya Kuchidij Ukash wa Mujimbu Wey
Mulong mu Jingand Jakad Kuya Kurutu
ANTU avud nlel afanyidin kurish chakwel kulam kwinang, nakash kamu mu jingand jishitwila pakemp ni mwakad kwikal mem minangina. Pakwez, kwikal inangina kwitin kusal usu nakash. Chimeken anch mayej mavud ni rufu ra anikanch avud yidiokiling kwa atupwapu aletininga misong akata kuyandam mu kan kusutin ku makas mikisina ap ku yakudia yijondila ap ku mem. Mayej mavud, pakampwil mud kusut mwivumu, chitwishikin kumiyep kusutil ku kusadil yiyul yiney yidia mu broshir Savoir pour sauver, wapalangeshau kud UNICEF.
1. Kujik nawamp twij
Atupwapu avud aletininga mayej ading mu twij. Pakatau kwandam atupwapu aletininga mayej mu mem ni mu yakudia ap ku makas, pa malong ni mu manung, ap pa ndond pa kurijekin ni kupanin yakudia, akutwish kwandam mu kan ni kuyiminy, kupwa alet mayej. Mutapu uwamp wa kukangesh kuyipalangesh udi wa kudiosh twij twawonsu. Twij twa muntu tufanyidin kwandam mu musalany. Shinshikin anch kwikil twij twa annam piswimp ni ku yikumbu, mu tubway, ap pa ndond pasengedinau an.
Kwi ndond kwakad misalany, jikany kapamp kamwing twij. Vurikany anch twij twawonsu tukweting atupwapu akutwisha kulet misong, ap kand twa anikanch. Twij twa an nitwawiy afanyidin kutudjibwil mu musalany ap kutujik.
Kombany misalany yen chisu ni chisu. Bwikany mabuku ma misalany ni kwichilamu mem swa.
2. Owalany ku makas
Ufanyidinany kowal ku makas chisu ni chisu. Kowal mem ku makas nich sabang ap nich mon wa kudiosh atupwapu aletininga misong. Kowal ku makas nich mem mamwamu kuwanyidinap kwau—makas mawonsu maad maswiridin kumachak nich sabang ap nich mon udioshininga atupwapu.
Chidi cha usey kowal ku makas kupwa kwa kudiokal ku musalany ni kupwa kwa kumukusul mwanikanch ap mwan wayipishang kal. Owal kand ku makas mey, kupwa kwa kurijek annam kurutu kwa kukwat ku yakudia, ni kurutu kwa kuyidish an.
Kowal ku makas kukuyikwash antu kwichidij kwa amisand aletina mayej. Amisand inay ading akemp-akemp nakash ayimening ching nich mikroskop. Ashiching mu twij ni mu masukwil, mu mem ni pansh, ni mwi mbij ja uyisu ap jiyarumwinau ja kuyarumun. Mutapu uwamp wa kwichidij kwa amisand chakwel kangal atwandam mu mujimbu udi wa kowal ku makas. Chikwau, kusutil kudjal yilat chisu udia piswimp nich misalany, ukutwish kwichidij kwa amisand adia kwinikwa akutwisha kukwandam mu mujimbu kusutil pa chikit cha mend.
Chisu ni chisu an akat kwandjikang makas mau mu kan, komb yowishanganya ku makas chisu ni chisu, pakampwil anch ayipish ni kurutu kwa kudia. Yifumba kowal ku makas ayinau ni kangal kusengen piswimp ni musalany ap kwi ndond kudia twij.
3.Owalany ku mes pichuku-pichuku
Chakwel kwipuk misong ya mes, owalany ku mes kwen nich sabang pichuku-pichuku. Chifanyidin kuyowish an niyawiy ku mes. Ku mes kwikisina kukat kupwit angej, akutwisha kulet atupwapu. Atupwapu inay akutwish kulet misong ya mes ap kulet wimputames.
Sop mes ma aney chisu ni chisu. Mes makash mading maziyila nawamp ni matamukina. Anch maumin chau, masunzin, ap mananijadin ap mwizwil too mpwat, mwan winou chifanyidin kumutwal kud mwingang ap kud dokter chakwel akamusopa.
4. Sadilany ching mem minangina
Mu majuku mukatau kusadil mem makad atupwapu minangina mayej mading makemp. Pamwing ap mem mey makutwish kwikal minangina anch madiokil mwi ntuku, mu dijiy ap kwi mpomp wakad kwikis. Mem ma mu majiy, tuwit, ni mu matank ni mu mwingoch wakad kubwik mikisining, pakwez anch wamisukany makutwish kwikal mawamp.
Chifanyidin kubwik mwingoch. Ambekech, moj, ni ansab yikatau kusadil chakwel kuvit nich mem chifanyidin kuyowish chisu ni chisu ni kuyitek pa ndond pinangina, kangal kuyitul pansh. Chifanyidin kuyopat annam kulemp chakwel kangal ez ana mem ku misul ni kafanyidinap kwikal piswimp ni yikumbu. Kangal kusadil mon wa kujip nich atupwapu piswimp nich musul wa mem.
Mu chikumbu, chifanyidin kutek mem pa ndond pinangina, mu yom ya kubwik nawamp. Chiwapidil kwikal nich ndond ya kulamin mem yikweta kamulamu ka kutubwil. Anch kwikil kamulamu, chifanyidin kuvit mem nich rupas rinangina. Chifanyidinap kukwat mu mem ma kuna nich makas mikisina.
5. Chidijany yakudia kwa atupwapu aletininga misong
Kusutil ku kwisuk nawamp yakudia, ukutwish kujip atupwapu akata kulet misong. Yakudia, mud mbij ni anzol, chifanyidin kuyisuk nawamp. Atupwapu aletininga mayej akat kuvulijan swa mu yakudia yakad kuswanish. Chawiy lel, chifanyidin kuyidia swa kupwa kwa kuyisuk. Anch usotin kutudik yakudia chisu chilemp kupandakanamu asaa aad, shinshikin anch yidi pa ndond padia chirungil nakash ap patalela nakash. Chikwau kand, anch usotin kutudik yakudia ya kwisuk mulong wa chisu chikwau, yibwika nawamp. Chinech chikuyichidij kwa angej ni atupwapu. Kurutu kwa kuyidia, yiswanisha bil.
Mayel ma maku mapandaken kuwap ni mawiy mayel mawamp nakash mulong wa anikanch. Mayel ma annam anch amisuk ni kumaswish nawamp mapandaken kuwap mayel makad kwisuk. Ipuk kusadil yidish ya milond, ching anch ukat kuyowish nich mem maswan kurutu kwa kuyisadil. Yidish ya milond yikweting chisu ni chisu atupwapu akata kulet mayej ma kusut mwivumu. Chiwapin kuyamwish an mayel ma amakwau ap kusadil dikopu dinangina.
Owish mabuj ni yom ya mayij nich mem minangina. Chinech chidi cha pakampwil anch amapanin mayisu kud anikanch nakash ni kud an a mu makas.
6. Kunginany yishoshot yawonsu ya mu chikumbu pamwing
Angej, ampej, atutat, ni antuzu akwet atupwapu aletininga misong. Annam inay ashiching mu yishoshot. Anch kwikil ntuku mwa kudjubwil yishoshot mwi ndond ushichanya, pundany dibuku mu ukutwishanya kutek yishoshot ap kuyosh pichuku-pichuku. Kombany mu chikumbu mwen ni kudiosh yishoshot ni mem mikisina.
Anch wasadil pichuku-pichuku yiyul yiney, chikez kwikal chiswakela kud ey. Yikasikenap kwau ni yitinap nfalang jivud chakwel kuyiwanyish, pakwez yikez kuchidij ukash wa mujimbu wey ni wa dijuku diey.
[Caption on page 3]
Vurikany Amboku
[Caption on page 3]
[Picture on page 3]
◼ Owal ku makas chisu ni chisu
◼ Majuku makat kuyel pakemp anch makat kusadil mem minangina ni kumatek kulemp ni ndond ya atupwapu akata kulet misong
◼ Owal ku mes nich sabang dichuku ni dichuku
◼ Anch usotin kutudik yakudia ya kwisuk mulong wa chisu chindjing, yibwika nawamp
◼ Yishoshot ya mu chikumbu yifanyidin kuyijik ap kuyosh pichuku-pichuku