“Rukat Rey Arusala Pansh Mudi Mwiur”
“Ritiy ra Katolik rifundishin Yom Yinying ya Kwisudiel: Rufu, Dirumburish, Karung ka Misiny ni Diur.”—Le catholicisme, wafundau kud George Brantl.
TAL anch mu yom yiney yinying yiyitadina antu, kajimbwilamwap divu. Chinech chidiap cha kushimok mulong Egliz Katolik, mud kamu marelijon makwau mavud, witiyijin anch dichuku dimwing divu akez kudishesh. Dictionnaire de théologie catholique uchilejen kamu patok mwishin mwa mazu “Disudiel dia Mangand” anch: “Egliz Katolik witiyijin ni kufundish anch mangand minam, mud chamatangau kud Nzamb ni mutapu umadiaku katat, makezap kushal chikupu.” Mafundish mamwing ma katat ma Katolik marumburil chitongijok chinech anch: “Mangand metu minam . . . mafanyidin kusheshik.” Pakwez anch divu pitushicha dikusheshik, yom ik tukutwisha kulond piur pa kushilamu kwa Bibil kwa kutek paradis pa divu?
Bibil ulondil patok ya paradis ukeza kwikal pa divu mu machuku ma kurutu. Chilakej, muprofet Isay warumburila anch: “Awiy akez katung yikumbu ni kushakamamu ni ayinau. Akez kadim yir ya mitond ya nviny ni kudia mabuj mau. Awiy kakez katungap chakwel muntu mukwau ashakamamu, ap kakez kadimap chakwel muntu mukwau adia. Antwam akez kashakam mivu yivud mudi ya mitond. Antwam akez kazangijal mulong wa midimu ya makas mau.” (Isay 65:21, 22) In Yuda, akanau yom yiney kud Nzamb, adinga nich kashinsh anch ngand yau—chakin, divu diawonsu diakabuj—dikez kwikal dichuku dimwing paradis mukezau kushakam antu chikupu.
Kuseng 37 wisambidin ruchingej riner. “Pakwez itudishila akez kaswan ngand.” (Kuseng 37:11) Verse winou kisambidinap kusu kuchirik kwa chisu chikemp kusu kwa muchid wa Isarel mwi Ngand ya Kushilamu. Kuseng kwinoku kulondil kand anch: “Mwin kutentam ukez kaswan ngand, ukez kashakamamu chikupu.” (Kuseng 37:29)a Umen anch verse winou wa kuseng ulondil anch mwom wa chikupu pa divu madi masamun makuyinkau ‘antu itudishila.’ Mu Bibil umwing wa Français, pisambidinau verse winou alondil anch dizu “itudishila” “dirumburikin yom yivud kupandakan chidikarumwinau; disambidin antu amena mar, in kwinan ap antu azengodilau mulong wa Yahwe [Yehova], antu a michim yishikumwishina amuziyidila Nzamb.”
Akuswan pa Divu bil Anch Mwiur?
Mu mafundish ma pa Mukandu, Yesu washilamu yom yikwatijadina kamu nich mazu majimbwilau kwiur oku anch: “Ayuk kwau itudishila, mulong awiy akez kuswan ngand.” (Mateu 5:5) Kapamp kakwau kand, divu difanyidin kwikal masamun ma chikupu mulong wa antu ashinshamena. Pakwez, Yesu wayileja in kwilej end patok anch wadinga ni kuyirijekin ndond ‘mu chikumbu cha Tatukwend’ ni kuyilej anch akez kwikal nend mwiur. (Yohan 14:1, 2; Luka 12:32; 1 Pita 1:3, 4) Mutapu ik lel tufanyidina kwov kushilamu kwa yiyukish yikeza kwikal pa divu? Ov, kudi kushilamu kwa yiyukish ya pa divu ilel unou, ni kushilamu kwinoku kuyitadil anany?
Angang a Bibil kushalijan alondining anch “ngand” yijimbwilau mu Mafundish ma pa Mukandu ma Yesu ni mu Kuseng 37 yidiap ngand yiney tumena ni mes. Mu kwisambin kwend Bible de Glaire, F. Vigouroux wamana maverse minam mud “chifanakesh cha mwiur ni cha chikumbu cha Nzamb.” Kulondwish yitongijok ya M.-J. Lagrange, mwin kukimbijol wa milong ya Bibil wa mu France, kushilamu kwinoku “kudiap kushilamu kwa kwel anch antu itudishila akez kuswan ngand mushichau, chikalap nchik mu mangand minam ap mu mangand marijekinau kamu nawamp, pakwez, kushilamu kwinoku kwisambidin antu itudishila akeza kuswan ngand, yikalap nchik ndond yidiau, wawiy kamu want wa mwiur.” Kulondwish mwin kukimbijol mukwau, paradis udi “kusadil kwa chifanikesh kwa mashakamin ma pa divu mulong wa kwisambin mwom wa mwiur.” Pakwez kulondwish kand nau in kukimbijol akwau ni yawiy, “ngand ya kushilamu, Kanan, ayimening mu chifanikesh ni yifanikeshin ngand ya mwiur, want wa Nzamb, ukezau kaswan antu itudishila. Chinech chawiy chirumburikina kand chifanakesh chisadidinau mu Kuseng 37 ni ndond yikwau.” Ov, tufanyidin kwipupwil kudiosh divu dimekena ed mu kushilamu kwa Nzamb?
Rutong ra Chikupu Mulong wa Divu
Pa kusambish, divu diading dikwatiken kamu nakash ku rutong ra Yehova mulong wa antu. Nfund-a-kuseng wafunda anch: “Diur didi dia Nzamb, pakwez divu wadipana kudi an a antu.” (Kuseng 115:16) Chawiy lel rutong ra Nzamb ra kusambish mulong wa antu rading rikwatiken nich divu, radingap rikwatikena ni diur. Yehova wayinkisha antu aad a kusambish mudimu wa kujimbish chir cha Eden chakwel chiwanyina pa divu pawonsu. (Disambishil 1:28) Rutong riner radingap ra machuku makemp. Yehova ulondil mu Dizu diend anch divu dikez kwikalaku chikupu: “Majuku ma katat makat kujiy, majuku makwau makat kuvadik, pakwez mangand mashiching chikupu.”—Mulej 1:4; 1 Jinsangu 16:30; Isay 45:18.
Kushilamu kwa Nzamb kand kal kukanganyap kushiken, mulong Nzamb udi Upandakena Piur, ni ukat kutal anch kushilamu kwend kuwanyina. Chasadilay mem mud chilakej, Bibil urumburil anch kuwanyin kwa kushilamu kwa Nzamb kufanyidin kamu kushiken: “Mazu mam madi mudi maum ni ruvul, yidiokila mwiur mulong wa kutalesh divu. Yikat kukudish mbut, ni kukudish yakwangul yivud ya kudia ni ya kukun kand. Mwamu mukeza kikal kand mazu mam [mazu ma Nzamb], kimakutwishap kukangany yom yinatenchika kal. Mazu mam makez kasal yom yawonsu mudi munalonda.” (Isay 55:10, 11) Nzamb ukat kushilamu kud antu. Pakutwish pasut chisu kanang kurutu kwa kuwanyish kushilamu kwinoku, pakwez kushilamu kwend kukutwishap kukangany. Mazu mend “kimakutwishap” kukangany kusal yom yawonsu mudi mwalonday.
Yehova “wasangara” chakin pa kuyitangin antu divu. Kwisudiel kwa dichuku dia musamban dia kuumb, ndiy walonda anch yom yawonsu yatangay “yading yiwamp.” (Disambishil 1:31) Kukarumun kwa divu chakwel dikala paradis wa chikupu chidi chikunku cha rutong ra Nzamb chakad kal kuwanyin. Ap mwamu, kushilamu kwa Nzamb ‘kukutwishap kukangany kusal yom mud mwalonday.’ Kushilamu kwawonsu kwa mwom uwanyidina pa divu, padia antu akeza kushakam chikupu mu chisambu ni zoong, kukez kuwanyin.—Kuseng 135:6; Isay 46:10.
Rutong ra Nzamb Rikuwanyin Pakad Kukangany
Chitil cha anvaj etu a kusambish, Adam ni Eve, charumbangesha mu chisu chikemp rutong ra kusambish ra Nzamb ra kwikadish divu paradis. Kupwa kwa kubwambwil kwau, ayopata mu chir. Chawiy lel ashadisha dilau ditapilau dia kwikal ni mudimu mu kuwanyin kwa rutong ra Nzamb ra kwikal antu awanyidina ashicha pa divu dikarumwinau paradis. Pakwez, Nzamb watenchika yom chakwel kuwanyish rutong rend. Mutapu ik?—Disambishil 3:17-19, 23.
Yasuta mu Eden yadinga yifaniken ni muntu usambishina kutung chikumbu ndond yimwing yiwamp nakash. Ndiy pachitunginay mufulandal, muntu mukwau wez ni ndiy ni kusambish kubumun yatungangau. Pa ndond pa kulik mudimu wend wa kutung, muntu wabumwinangau wasambish kutenchik kand chakwel kushikij kwisudiel mudimu wa kutung chikumbu. Ap anch mudimu winou ukwau wamuwejinau kal witin kand nfalang jikwau jivud, chinech chiyipishinap mudimu wend wa kutung mud chautonginay nich manangu kwisambishil.
Chawiy chimwing, Nzamb watenchika chakwel anch rutong rend riwanyina. Pakwez kwinyim kwa chitil cha anvaj etu a kusambish, ndiy walejana ruchingej ra anau—“mbut” yikeza kurijek yom yayipishau. Mu kuwanyin kwa uprofet winou, Mwan a Nzamb, Yesu ndiy wikala chikunku cha kusambish cha mbut, weza panap pansh ni wapana mwom wend mud chakupesh chakwel kuyikol antu. (Galatia 3:16; Mateu 20:28) Pavumbukay kuya mwiur, Yesu wafanyina kwikal Mwant wa Want. Cha kusambish, Yesu udi muntu witudishila uswanina divu pamwing ni antu ashinshamena atondinau, avumbwilau mulong wa kuya mwiur chakwel kuyikel pamwing ni Yesu mu Want winou. (Kuseng 2:6-9) Pa chisu chifanyidina, winyikel winou ukez kutakel ngand mulong wa kuwanyish rutong ra kusambish ra Nzamb ni kukarumun divu kwikal paradis. Tunan ni tunan twa antu itudishila ‘aswanin divu’ mulong atanidinamu ku winyikel wa Want utakedilay Yesu Kristu nau anyikel nend.—Disambishil 3:15; Daniel 2:44; Midimu 2:32, 33; Kuburik 20:5, 6.
“Rukat Rey Arusala Pansh Mudi Mwiur”
Dipandish dined diyinkinau antu a mitapu yaad, a mwiur ni a panap pansh, adijimbwil mu chishimushimu chamanay kambuy Yohan. Ndiy wamana pa yipwan mwiur ant atondau pakach pa in kwilej ashinshamena a Kristu. Bibil ulondil kamu pakampwil piur pa ambay nend a Kristu anch “akez kuyikel pa mangand.” (Kuburik 5:9, 10, Manswik Masu) Tal mitapu yaad yikuwanyina rutong ra Nzamb—divu diwapishinau diyikedilau nich Want wa mwiur wa Yesu Kristu ni answan nend. Yitenchik yiney yawonsu ya Nzamb yitwishishin kutek kwa Paradis pa divu kulondwish rutong ra kusambish ra Nzamb.
Mu malembil mend ma sampul, Yesu wayileja in kwilej end kulembil anch rusot ra Nzamb “arusala pansh mudi mwiur.” (Mateu 6:9, 10) Ov, mazu minam mela kurumburik chom kanang anch divu diasheshika ap anch divu diadinga kusu kwau chijingidij cha mwiur? Chawiy chimwing kand, ov, mazu minam mela kurumburik chom kanang anch antu atentamina awonsu aya mwiur? Rusot ra Nzamb mulong wa divu rimeken kamu patok mu Bibil, kudiosh kamu ku rusangu ra kuumb kushik ni ku yishimushimu ya mu mukand wa Kuburik. Divu difanyidin kamu kwikal paradis—mud mwaditonginay Nzamb. Riner rawiy rusot rikaninay Nzamb kuwanyish. Antu atentamina adia pa divu akat kulembil chakwel rusot riner riwanyina.
Sakatang, Nzamb ‘wakad kukarumukang,’ ndiy wasota kudiosh kamu pa kusambish anch antu ikala nich mwom wa chikupu pa divu. (Malakiy 3:6; Yohan 17:3; Yakob 1:17) Pasut kal mivu chitot, gazet winou, Chinong cha Kalam, ukat kurumburilang milad yiney yaad ya kuwanyin kwa rutong ra Nzamb. Chinech chitukwashin kutesh kushilamu kwa divu dirijekinau nawamp kwisambidinau mu Bibil. Tukwitin kushinshikin kamu nakash mulong winou, kusutil ku kwisamb nau Atuman a Yehova ap kusutil ku kuyifundin in kupalangesh gazet winou.
[Footnotes]
a Ap anch mu Mabibil mavud akarumwin dizu dia uhebreu ‘eʹrets anch “ngand” pa ndond pa “divu,” kwikil diyingish ap dimwing dia kusadil kusu dizu ‘eʹrets ku Kuseng 37:11, 29 mulong wa kujimbul ngand yayinkau in Isarel. Buku umwing (Old Testament Word Studies) wafunday William Wilson urumburil dizu ‘eʹrets mud “divu mu kurumburik kujim kwa dizu dined, ndond yidia antu ni yakad kwikal antu; pakwez anch adisadil kusu mu kurumburik kumwing, dikat kurumburik chikunku kanang cha divu, ap anch ngand.” Chawiy lel kurumburik kwin kamu kwa kusambish kwa dizu dia Uhebreu dikarumwinau anch ngand, didi divu tushicha.—Tal Chinong cha Kalam cha Chiwong 1, 1986, (Français), paj wa 31.
[Chipich chidia pa paj wa 4]
Bibil wisambidin kamu patok Paradis ukeza kwikalaku pa divu
[Chipich chidia pa paj wa 7]
Ov, malembil ma sampul ma Yesu mela kurumburik anch divu diading difanyidin kusheshik?