Amapal —Chiyukish Cha Ansand
“Inge, anch nananap nchik ni kwikal nich nswich jitok to, A Nzamb kangal wanlik, ching bil napwish kulejan dikand diey dipandikena ku dijuku dikwau dikwezaku.”—KUSENG 71:18.
1, 2. Chom ik chifanyidinau kusanger atushalapol a Nzamb ikadila kal amapal, ni chom ik tukushinshikina katat?
MUKURUMP umwing mwin Kristu wa mu Afrik wa Kurand wamwendina mukadivar umwing uzizidilau many ipal ni wamwipula anch, “Ov, ukasiken?” Mukadivar wamwakula anch, “Nikutwish kuya mau, nikutwish kwendil pa mwend umwing, nikutwish kumatok pa mend yam, ni nikutwish kumatik djing pa mwend umwing,” oku ukat kupakish kusal yilondilay. Ndiy wawejinaku anch: “Pakwez, nikutwishap kutwik.” Mukurump watesha kurumburik kwa mazu mend. ‘Chinikutwisha kusal, nikwet musangar wa kuchisal, pakwez chinakad kutwish kusal, nikuchisalap.’ Mukurump wamwendina mukadivar winiwa, ukwet katat mivu 80 ni kusut, ni uvurikin nich musangar maswimbu ni kushinshaman kwa mukadivar winiwa.
2 Ngikadil ya Nzamb yimekeshinay muntu ipal yikutwish kushal chisu chilemp mu manangu ma antu akwau. Chakin kamu, upal awinau ukat kulet manangu ni ngikadil ya Ukristu. (Mulej 4:13) Bibil ulondil anch: “Jinvu jitok jidi chibangul cha uyaj, akat kujimen mwinjil ya kutentam.” (Jinswir 16:31) Anch wananapin kal, ov wij mutapu ukutwisha kwikal nich usu mazu ni yisal yey padi antu akwau? Tushinshikinany yilakej yimwing yidia mu Bibil yimekeshina mutapu wadingau amapal chiyukish chakin kudi ansand.
Ritiy Rikweta Yibudikin Yijim
3. Ritiy ra Nowa riyikwatin nchik antu awonsu adiaku ilel?
3 Ritiy ni kujijaman kwa Nowa kwaleta yiyukish yashala djat ni ilel unou. Nowa wadinga piswimp ni kuwanyish mivu 600 chisu chatungay wat, wakumangeja annam, ni wayileja amutej nend. (Disambishil 7:6; 2 Pita 2:5) Mulong wa kumwov kwend Nzamb wom, Nowa, pamwing ni dijuku diend, apanda ku Mabeb majim ni wikala nshakur wa antu awonsu adiaku ilel pa divu. Chakin, Nowa washakama pa chirung chadingau antu ni kusal mivu yivud. Pakwez, ap mu upal wend, Nowa washala ushinshamena, ni amuyukisha nakash. Mutapu ik?
4. Kujijaman kwa Nowa kuyikwashin nchik in kwilej Bibil ilel?
4 Nowa wadinga piswimp ni mivu 800 pa chisu chasambishay Nimerod kutung Chinong cha Babel nich kujiril mbil ya Yehova ya kwizwish “sens pa mangand.” (Disambishil 9:1; 11:1-9) Pakwez, Nowa kinungap ku wintombuj wa Nimerod. Chawiy, chimeken anch rudim rend kirakarumukap chisu charumbangeshau rudim ra antombuj. Ritiy ni kujijaman kwa Nowa, kikwamekanap kusu mu upal wend pakwez kand mu mwom wend wawonsu, yifanyidin kamu kwimburij kudi atushalapol a Nzamb a reng ni reng.—Hebreu 11:7.
Usu wa mu Dijuku
5, 6. (a) Yehova wamuleja Aburaham kusal chom ik padingay nich mivu 75? (b) Mutapu ik wakulay Aburaham kwi mbil ya Nzamb?
5 Usu ukutwishau kwikal nich amapal pa ritiy ra yid ya majuku mau umekedin mu mwom wa ashankur ikalaku kwinyim kwa Nowa. Aburaham wadinga nich mivu piswimp 75 pamulejau kudi Nzamb anch: “Diokal mwi ngand yey, ni kudi ayey, ni ku chikumbu cha tatukwey, uya kwi ngand yinikakuleja. Nikez kukwikadish ey muchid ujim, nikez kukuyukish.”—Disambishil 12:1, 2.
6 Tongin ang akwel anch shang chikumbu chey, arund ney, ngand yiwavadikina, ni diking dia dijuku diey uya mwi ngand yiwakad ey kwijik. Mwamu mwamwelau Aburaham kusal. Ndiy “watumbuka, waya, mudi mwamulejau kudi [Yehova],” ni mivu ya mwom wend yashalaku, washakama mu antent mudi ngez ni mwin kushemunok mwi ngand ya Kanan. (Disambishil 12:4; Hebreu 11:8, 9) Ap anch Yehova walonda anch ukez kwikal “muchid ujim,” Aburaham wafa kurutu kwa anend kuvalijan. Mukajend Sara, wamuvadila mwan ikundj umwing kusu, Isak, kwinyim kwa Aburaham kwendangan mwi ngand ya kushilamu mu mivu 25. (Disambishil 21:2, 5) Chikwau kand, Aburaham kinanap nakash ni kuchirik mu musumb wa Ur mwadiokalay. Chidi chilakej chiwamp cha ritiy ni kudandamen!
7. Kudandamen kwa Aburaham kwadinga nich usu ik padiay mwanend Isak, ni kwikala ni chibudikin ik padi antu awonsu?
7 Kudandamen kwa Aburaham kwadinga nich chibudikin cha usu padiay mwanend Isak, wasutisha mwom wend wawonsu—mivu 180—mudi ngez mwi ngand ya Kanan. Kudandamen kwa Isak kwadinga kwengamidin pa ritiy mu kushilamu kwa Nzamb, ritiy randjikau mwi ndiy kudi anvaj end amapal ni eza kurikasikesh nich dizu dia Yehova amwinend. (Disambishil 26:2-5) Kujijaman kwa Isak kwasala mudimu ujim mu kuwanyin kwa kushilamu kwa Yehova anch mbut kukuyukishinau antu awonsu yikez kwezin mu dijuku dia Aburaham. Kwinyim kwa yitot ya mivu, Yesu Kristu, chid cha kusambish cha mbut yiney, wazurila njil mulong wa antu awonsu amwitiyija ichakwisha ni Nzamb ni kupwa atambula mwom wa chikupu.—Yohan 3:16; Galatia 3:16.
8. Mutapu ik wamekeshay Yakob ritiy rikash, ni kwadinga chibudikin ik?
8 Pakwez, Isak, wamukwasha mwanend Yakob kwikal nich ritiy rikash ramukwasha pikalay ipal. Yakob wadinga nich mivu 97 paray tutaku ni mwangel uchuku wawonsu chakwel amuyukisha. (Disambishil 32:24-28) Kurutu kwa kufa kwend pikalay nich mivu 147, Yakob wikasikesha mulong wa kuyiyukish umwing ni umwing wa an end 12. (Disambishil 47:28) Dizu dia uprofet dialonday, difundilau katat mu Disambishil 49:1-28, diawanyina ni dichidandamedin kuwanyin ni katat.
9. Chom ik chitwishikina kulond piur pa chibachikin chikwetau amapal aswila mu spiritu mu majuku mau?
9 Choviken patok, anch atushalapol a Nzamb amapal akutwish kwikal nich usu uwamp pa yid ya majuku mau. Malejan ma mu spiritu pamwing ni chiyul cha manangu ni chilakej cha kudandamen yikutwish kwikal chibachikin mu kukwat mupak chakwel kwijik anch ansand akez kupam nich ritiy rikash. (Jinswir 22:6) Amapal kafanyidinap kupipesh chibachikin cha usu chikutwishau kwikal nich mu majuku mau.
Usu padi Ambay in Kwifukwil
10. Chom ik ‘chalonday’ Josef piur pa “mafup mend,” ni kwadinga chibudikin ik?
10 Amapal akutwish kand kwikal chibachikin chiwamp kudi ambay akaritiy. Josef mwan wa Yakob wasala chisal chimwing cha ritiy mu upal wend chikweta usu nakash pa mamiliyon ma in kwifukwil akin ikalaku kwinyim kwend. Wadinga nich mivu 110 “wayileja . . . mutapu wa kusend mafup mend,” pakampwil, pakezau in Isarel kubudik mu Idjibit, akez kusend mafup mend. (Hebreu 11:22; Disambishil 50:25) Mbil yiney yadinga mudi chijingidij cha ruchingej kudi in Isarel mu mivu yivud ya uyong wa mar makash wikalaku kwinyim kwa rufu ra Josef, wapana kashinsh anch kukolik kwau kukez kwez.
11. Ipal a Moses wadinga nich usu ik padiay Yoshua?
11 Mukach mwa antu akasikeshau nich mazu ma ritiy ma Josef, mudi Moses. Pikalay Moses nich mivu 80, witapila dilau dia kusend mafup ma Josef padiokalau mwi ngand ya Idjibit. (Kubudik 13:19) Pa chisu chinicha, ijikijana ni Yoshua, wadinga nsand nakash. Mu mivu 40 yalondulaku, Yoshua wikala kashalapol wa Moses. (Kuchind Michid 11:28) Wamutwalaku Moses ku Mukandu wa Sinay ni wamuchingela mwishin pashirikay Moses ku mukandu ni masalet ma Uman. (Kubudik 24:12-18; 32:15-17) Ipal a Moses wadinga musul uswila wa yiyul ni manangu mudi ik kudi Yoshua!
12. Mutapu ik wikalay Yoshua nich usu uwamp pa muchid wa Isarel djat ni ku upal wend?
12 Yoshua niyend, waukasikesha muchid wa in Isarel mu mwom wend wawonsu. Ankalansambu 2:7, 8 utulejin anch: “Antu adandamena kumusadil Yehova mu machuku mawonsu ma Yoshua ni mu machuku mawonsu ma amapal adingaku kwinyim kwa Yoshua ni amana mudimu ujim wawonsu wasalay Yehova mulong wa Isarel.” Pakwez, pafay Yoshua ni amapal akwau, chirung cha mivu 300 chasambisha cha kwidjidjek pakach pa difukwil diakin ni dia makasu, djat ni mu machuku ma muprofet Samwel.
Samwel Wakasikesha “Kutentam”
13. Chom ik chasalay Samwel mulong wa kukasikesh “kutentam”?
13 Bibil kalondilap mutapu wadingay ipal Samwel pafay, pakwez yishiken yidia mu buku wa Kusambish wa Samwel yisambidin piswimp mivu 102, ni Samwel wapana uman piswimp mu mivu yiney yawonsu. Mu Hebreu 11:32, 33, tutangin anch ankalansambu atentamina ni aprofet akasikeshina “kutentam.” Inge, Samwel wadinga nich usu padi ambay nend chakwel iyepa ni kuchin kusal uyimp. (1 Samwel 7:2-4, NW) Mwi njil ik? Samwel washinshamana kudi Yehova mu mwom wend wawonsu. (1 Samwel 12:2-5, NW) Kovangap wom wa kupan yiyul yikash ap kudi mwant. (1 Samwel 15:16-29, NW) Chikwau kand, Samwel, pikalay “ipal ni jinvu,” wamekesha manangu mawamp piur pa malembil padi akwau. Ndiy walonda anch: “Chitwishikinap . . . kusal chitil ku mes ma Yehova pa kulik kulembil” mulong wa ambay nend in Isarel.—1 Samwel 12:2, 23, NW.
14, 15. Amapal ilel amwilikejin Samwel nchik pa mulong wa malembil?
14 Yom yiney yawonsu yikasikeshidin chom chimwing, anch amapal akutwish kwikal nich usu uwamp padi ambay nau atushalapol a Yehova. Yikalap nchik yikangesh ya ukash wa mujimbu ap mikadil yikwau, antu ananapila kal akutwish kulembil mulong wa antu akwau. En amapal, ov, ukat kusangerany mutapu ukwashina malembil men chikumangen? Mulong wa ritiy ren mu mash michilay Kristu, witapidilany kal dilau kurutu kwa Yehova, ni mulong wa rusangu ra kudandamen kwen, ritiy ren ‘aripaka’ kal. (Yakob 1:3; 1 Pita 1:7) Kangal wavuramenany anch: “Kulembil kwa muntu utentamin[a] kukutwish kusal mudimu ukash.”—Yakob 5:16.
15 Malembil men maswiridikin mulong wa kukwash mudimu wa Want wa Yehova. Akadivar amwing adi mu rukan mulong wa kulik kwau kwa Ukristu kwiyandjik mu milong ya mangand. Amwing akwachikin ku yak ya chitangil, kwi njit, ni ku matend ma an-a-ngand. Chikalap nchik mwamu akwau, adia mu yikumangen yetu, aril nich yoziu ap rupompat. (Mateu 10:35, 36) Antu atakedila mudimu wa kulejan ni kulam yikumangen aswiridin niyau malembil men chisu chin chawonsu. (Efes 6:18, 19; Kolosay 4:2, 3) Chipandikena kuwap mudi ik anch wayijimbul ambay akaritiy mu malembil mey, mudi mwasalay Epafras!—Kolosay 4:12.
Kulejan ku Dijuku
Dikwau Dikwezaku
16, 17. Chom ik chasambelau kulond mu Kuseng 71:18, ni chiwanyidin mutapu ik?
16 Chitilau urund ni antu ashinshamena a “kachisak kakemp,” akweta diladikij dia kuya mwiur, ayinkishin kal diyiy diwamp antu adia “amikoku akwau,” akweta ruchingej ra kushakam chikupu pa divu. (Luka 12:32; Yohan 10:16) Chawiy chabwakau mu Kuseng 71:18, mututangina anch: “Inge, anch nananap nchik ni kwikal nich nswich jitok to, A Nzamb kangal wanlik, ching bil napwish kulejan dikand diey dipandikena ku dijuku dikwau dikwezaku.” Antu azizidilau many mu spiritu akwet impu yikash ya kuyiyiy ambay nau amikoku akwau chakwel asenda yisend yijim kurutu kwa kuyisha payilau mwiur akatumba pamwing ni Yesu Kristu.
17 Mu kulond kuwamp, Kuseng 71:18 ulondil piur pa kuyilej “dijuku dikwau dikwezaku” chitwishikin kumusadil kand pantaliken nau amikoku akwau, afundishau kudi antu azizidilau many a Nzamb. Yehova wayinkishin kal amapal chisend cha kupan uman piur pend kudi antu itiyijina katat difukwil diakin. (Yowel 1:2, 3) Amikoku akwau iyovil kwikal ayukishinau mulong wa yom yilejinau kudi azizidilau many ni ayikasikeshin kuyilej antu akwau asotina kumusadil Yehova malejan ma Bibil.—Kuburik 7:9, 10.
18, 19. (a) Rusangu ik ra usey rikutwishau atushalapol amapal a Yehova kupan? (b) Chom ik chifanyidinau in Kristu amapal kwitiyij?
18 Atushalapol amapal a Yehova, antu azizidilau many ni amikoku akwau, akwet chom chimwing chijim chiyinungina mu yishiken ya katat. Amwing adingaku pa chisu chadingau ni kulejan “Dram wa Mafoto ma Uumb.” Atuman amwing amapal ayij akadivar adinga ni kutakel akasau mu muvu wa 1918. Amwing adinga atubamb-a-sangu ku radio wa Watchtower, WBBR. Avud akutwish kwisambin piur pa chisu chasambau milong yitadila pa want ipau wa relijon wa Atuman a Yehova ku matribinal majim. Chikalap nchik mwamu akwau ajijamana mulong wa difukwil diakin padingau mwishin wa winyikel wa kuyishindil antu. Inge, amapal akutwish kushimunin mutapu wateshau pakemp-pakemp uyakin. Bibil utukasikeshin kwisakin dipit dia yom yamanau.—Kuvurik Yijil 32:7.
19 In Kristu amapal ayikasikeshin kwikal yilakej yiwamp kudi ansand. (Titus 2:2-4) Pamwing ap umenap katat usu ukweta kudandamen kwey, malembil mey, ni yiyul yey padi antu akwau. Nowa, Aburaham, Josef, Moses, ni akwau pamwing ap kijikap kwau usu wadinga nich kushinshaman kwau pa majuku makwezaku. Ap mwamu, uswan wa ritiy ni kujijaman kwau kwashau yikwet usu ujim, mwamu mukutwisha kwikal nich usu ritiy ni kujijaman kwey pa majuku ma katat.
20. Yiyukish ik yiyichengedina antu alamina kushinshaman kwau djat ni kwinsudiel?
20 Ap anch ukez kupand ku “mar mapandakena” ap anch akez kukusangul, kukez kikal musangar mudi ik pa kutambul “kupand kwakin”! (Mateu 24:21; 1 Timote 6:19) Tongin chisu cha Winyikel wa Mivu Kanan wa Kristu pakezay Yehova kupwish yibudikin ya upal. Pa ndond pa kuman kusheshik kwa mijimbu yetu, tukez kulank dichuku ni dichuku nich ukash wa mujimbu wiwejidinaku—usu uvud, kuman kwa zwang, kutesh kwa zwang, wintas! (Yob 33:25; Isay 35:5, 6) Antu akweta chiyukish cha kushakam mwi ngand yisu ya Nzamb akez kwikal chikupu ansand mu kwilikej nich uchikupu udia kurutu. (Isay 65:22) Chawiy, lik avud pakach petu, tulamany ruchingej retu rikash djat ni kwinsudiel ni kudandamen kumusadil Yehova ni muchim wawonsu. Tufanyidin kwikal nich ruchingej rawonsu mudiay Yehova anch ukez kuwanyish yom yawonsu yashilayimu ni yitukeza kusal yikez kupandakanamu kulemp yom yin yawonsu tuchingejina.—Kuseng 37:4; 145:16.
Ov, Mutapu ik Ukwakula?
• Kujijaman kwa ipal Nowa kwadinga ni chiyukish ik padi antu awonsu?
• Ritiy ra ashankur a majuku radinga ni usu ik pa majuku mau?
• Mu upal wau, ov, mutapu ik Josef, Moses, Yoshua, ni Samwel mwayikasikeshau ambay nau akaritiy?
• Uswan ik ushilingau amapal?
[Chipich chidia pa paj wa 29]
Kudandamen kwa Aburaham kwadinga nich usu padiay Isak
[Chipich chidia pa paj wa 32]
Ansand isakidin kusutil ku kuyitesh amapal ashinshamena