A1
Mbil Piur pa Kukarumun Bibil
Kwinsambishin, Bibil amufunda mu dizu da Hebereu, da Aram ni da Grek. Nlel, udaku wa kabuj ap wa chikunku mu mazu 3 000 ni kusut. Antu avud akata kutang Bibil kakuteshangap mazu ma kusambish mafundau Bibil, chawiy akat kuchingejin Mabibil makarumwinau. Mbil ik jifanyidina kutakel mutapu ukarumwinau Bibil, ni mutapu ik wasadidinau mbil jinej mulong wa kukarumun nich Bibil—Dikarumun da Ngand Yisu?
Antu amwing akutwish kutong anch kukarumun dizu ku dizu, ap mulong ku mulong kukutwish kumukwash mwin kutang kutesh kamu nawamp mutapu wakarumunau mu mazu ma kusambish. Pakwez, chidingap kamu mwamu chisu chawonsu. Shinshikin mayingishin makemp am:
Kwikiling mazu maad mafanakena kamu mu kufund, mu kulond ni mu mutapu wa kulong mazu. Profeser umwing wa dizu da Hebereu, Samuel Driver, wafunda anch jindim “jishalijadinap kwau ching mu kufund ni mu mazu, pakwez kand . . . mu mutapu ulondulijadina yitongijok.” Mazu mashalijadina mitin kand jinjil jishalijadina mulong wa kulongij yitongijok. Profeser Driver udandamedin kulond anch: “Chawiy, mitapu ya kulond mu mazu kushalijan yidap yimwing.”
Kwikil dizu da katat difanakena kamu ni mutapu wa kulond ni wa kufund mud dizu da Hebereu, Aram ni Grek mwafundau Bibil, chawiy kukarumun Bibil dizu ku dizu kukutwishap kwovakan, ni yisu yimwing kukutwish kulet chitongijok cha makasu.
Kurumburik kwa dizu kanang ap kwa mazu mavud kukutwish kushalijan kukwatijan ni uruu wisambidinau.
Mwin kukarumun ukutwish kukarumun maverse mamwing dizu ku dizu kudokal ku mazu mafundau Bibil, pakwez ufanyidin kubabal nakash pasadinay mwamu.
Ey yawiy yilakej yimwing yikutwishau antu kutesh nayimp anch maverse amakarumun dizu ku dizu:
Bibil ukat kusadin mazu “kulal” ni “kulal tul” mulong wa kwisambin piur pa tul twin kamu ni tul twa rufu. (Mateu 28:13; Midimu 7:60) Anch mazu minam amasadin mu rusang ritadina rufu, in kukarumun a Bibil akutwish kusadin mazu mud “kulal tul twa rufu,” mulong wa kuyikwash in kutang a katat kulik kutesh yom nayimp.—1 Korint 7:39; 1 Tesalonik 4:13; 2 Pita 3:4.
Kambuy Paul wasadina mazu mada mu Efes 4:14 makutwishau kukarumun dizu ku dizu anch “mu kusengan jeu de dés wa antu.” Mazu minam ma chifanakesh ma pasak mamekeshin chisal cha kuyidimb antu akwau pa chisu cha masengan minam. Mu mazu mavud, kukarumun mazu minam dizu ku dizu kukuteshikanap kwau. Kukarumun mazu minam anch “makasu ma antu” ud mutapu uwamp wa kwovakesh chitongijok.
Mu Rom 12:11, tutaninamu mazu ma Grek makarumwinau dizu ku dizu anch “nich spiritu ubwakatina.” Kukarumun mwamu kubudishinap chitongijok chakin mu Uruund, chawiy mazu minam amakarumwin anch “kwizul nich mushik kusutin spiritu” mu dikarumun dined.
Kukarumun dizu ku dizu: “Atuzwendj mu michim”
Chitongijok: “Antu akweta kuswir kwa yom ya mu spiritu”
Mu Malejan mend ma pa Mukandu mijikena nakash, Yesu wasadina mazu makatau kukarumun anch: “Ayuk kwau atuzwendj mu michim.” (Mateu 5:3, TM K) Pakwez mu mazu mavud, kukarumun mazu minam dizu ku dizu kuteshikenap nawamp. Mu mazu makwau, kukarumun dizu ku dizu anch “atuzwendj mu michim” kukutwish kwovakan mud isambidin piur pa antu arumbangena mu manang, aburedina usu ap akad kutwish kukwat mipak. Pakwez pinap Yesu wading ukat kuyifundish antu anch musangar wau wimedinap pa kuwanyish maswir mau ma ku mujimbu, pakwez pa kwijik anch akwet kuswir kwa umutakel wa Nzamb. (Luka 6:20) Chawiy, kukarumun anch “antu akweta kuswir kwa yom ya Nzamb” ap “antu akweta kuswir kwa yom ya mu spiritu” kubudishin chitongijok chakin chida mu mazu ma kusambish.—Mateu 5:3; The New Testament in Modern English.
Kukwatijan ni mayingishin minam, kukarumun Bibil kwitin yom yivud kusutamu kwau kukarumun mazu dizu ku dizu pa ndond pawonsu pamada. Mwin kukarumun ufanyidin kusadin manang mulong wa kutond mazu mu dizu dend mabudishina nawamp yitongijok mu dizu dikarumwinay. Chikwau kand, chifanyidin yitongijok yilondulijan nawamp kukwatijan ni mbil piur pa mutapu wa kufund dizu dend, chakwel yom yikala yiswapela kutang.
Pa chisu chawiy chimwing, chifanyidin kwipuk kumatik mimbu chisu cha kusadin mazu kushalijan mulong wa kwovakesh kurumburik kwa yom. Mwin kukarumun ukata kukarumun Bibil kukwatijan ni mutapu uteshinay ndiy yom ukutwish kushadish chitongijok cha yom. Mutapu ik? Mwin kukarumun ukutwish kwandjikamu chitongijok chend chiyimp mu yom yikarumwinay, ap ukutwish kulik kukarumun manans ma usey mada mu mazu ma kusambish. Chawiy ap anch dikarumun da Bibil dirumburila yom dikutwish kuswapal kutang, kusal yom mu mutapu winou kwa kwisotin kukutwish kuyikangesh in kutang kwijik uruu wakin.
Yitongijok ya mwin kukarumun piur pa mafundish ma Bibil yikutwish niyau kumubachik kuswimp mudimu wend wa kukarumun. Chilakej, Mateu 7:13 ulondin anch: “Yibwabumukina yid njil yitwadina ku disheshik.” In kukarumun amwing, pamwing ap mulong wa yitongijok yau piur pa mafundish ma Bibil, asadina dizu “dijiy dia kasu” pa ndond pa kusadin dizu da Grek dikarumwinau anch “disheshik.”
Mwin kukarumun Bibil ufanyidin kand kuvurik anch Bibil amufunda mu dizu dalondangau kud antu a mwinshin, mud andim, atufung ni in kuta ansh. (Midimu 4:13) Chawiy, dikarumun diwamp da Bibil dikat kusal anch uruu udamu uteshikan nawamp kud antu a kashinsh, chikalap nchik kwi ndond kudokilau ni mashakamin mau. Mazu movikena, mijikena ni maswapela kutesh mad mawamp kumasadin pa ndond pa kusadin mazu makadau antu kwijidin.
In kukarumun avud a Bibil iyinkisha mbil yakadau kwikal nich ya kudosh dijin da Nzamb, Yehova, mu Mabibil ma katat, ap anch dijin dined did mu mamaniskri makur ma Bibil. (Tal Yom Yiwejinaku A5.) Mabibil mavud maswinkesha dijin dined nich mwaz ap chijiken “Nsalej,” ni akwau ashikena ni kujindjik anch Nzamb kakwetingap dijin. Chilakej, mu Mabibil mamwing, malembil ma Yesu mada mu Yohan 17:26 amakarumwin anch: “Am nakwijikishin kud awiy,” ni mu Yohan 17:6 akarumwin anch: “Am nakwijikishin ey kud antu wangikisha.” Pakwez, mutapu ushinshamena wa kukarumun malembil ma Yesu ud anch: “Am nayijikishin dijin dey,” ni “Am nijikishin dijin dey kud antu wanginkisha.”
Mud mulejenau mu mazu ma chijikish piur pa dikarumun da kusambish da Anglais da Dikarumun da Ngand Yisu anch: “Tukarumwinap Mifund mu mutapu wa kurumburil yom. Kudokal kwinsambishin, twasadin usu nakash wa kukarumun dizu ku dizu anch chitwishikin, pa ndond pitiyina kusal mwamu kukwatijan ni Anglais wa katat, ni anch kusal mwamu kushadishinap ap kurumbangesh chitongijok mu mutapu win wawonsu.” Chawiy, Komite wa Kukarumun Dikarumun da Ngand Yisu ukat kwikasikesh kwikal ni chitongijok chisikena kusutin kusadin mazu ni mutapu wa kulond umekeshina chitongijok cha Bibil wa kusambish, ni pa chisu chawiy chimwing, ukat kwipuk kusadin mazu malimina kutang ap majindjikina chitongojik chakin. Yibudikin yid anch antu akutwish kumutang Bibil nawamp, ni mwin kutang ukutwish kwikal kamu nich kashinsh anch uruu wapepilau aukarumuna kamu mu mutapu ushinshamena.—1 Tesalonik 2:13.