Watchtower MIKANDA I MU INTERNETE
Watchtower
MIKANDA I MU INTERNETE
Kisongye
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILO
  • es21 esak. 57-67
  • Mweshi wa 6

Tatui bapete video.

Etufuile namu lusa, kui kintu kibakutshishua kukafika kui video.

  • Mweshi wa 6
  • Tutaluleyi Bifundwe efuku dyooso—2021
  • Tu mitue twa mianda
  • Mu dya kabidi 1, Mweshi wa 6
  • Mu dya kasatu 2, Mweshi wa 6
  • Mu dya kananka 3, Mweshi wa 6
  • Mu dya katano 4, Mweshi wa 6
  • Mu dya mpooso 5, Mweshi wa 6
  • Mu dya lubingo 6, Mweshi wa 6
  • Mu dimune 7, Mweshi wa 6
  • Mu dya kabidi 8, Mweshi wa 6
  • Mu dya kasatu 9, Mweshi wa 6
  • Mu dya kananka 10, Mweshi wa 6
  • Mu dya katano 11, Mweshi wa 6
  • Mu dya mpooso 12, Mweshi wa 6
  • Mu dya lubingo 13, Mweshi wa 6
  • Mu dimune 14, Mweshi wa 6
  • Mu dya kabidi 15, Mweshi wa 6
  • Mu dya kasatu 16, Mweshi wa 6
  • Mu dya kananka 17, Mweshi wa 6
  • Mu dya katano 18, Mweshi wa 6
  • Mu dya mpooso 19, Mweshi wa 6
  • Mu dya lubingo 20, Mweshi wa 6
  • Mu dimune 21, Mweshi wa 6
  • Mu dya kabidi 22, Mweshi wa 6
  • Mu dya kasatu 23, Mweshi wa 6
  • Mu dya kananka 24, Mweshi wa 6
  • Mu dya katano 25, Mweshi wa 6
  • Mu dya mpooso 26, Mweshi wa 6
  • Mu dya lubingo 27, Mweshi wa 6
  • Mu dimune 28, Mweshi wa 6
  • Mu dya kabidi 29, Mweshi wa 6
  • Mu dya kasatu 30, Mweshi wa 6
Tutaluleyi Bifundwe efuku dyooso—2021
es21 esak. 57-67

Mu dya kabidi 1, Mweshi wa 6

Mu dya kabidi 1, Mweshi wa 6

Mukwanaaye naamu tabapungilanga na kumukaa bwa kumukwatshisha buufu.​—1 Sam. 1:6.

Aana nyinaaye na mutemuki Samwele, baadi munyingiile nkalakashi ibungi. Munda mwa mafuku ebungi baadi nkunga. (1 Sam. 1:2) Bena Isalele bebungi abaadi abapwandikisha’shi, mwana mukashi baadi nkunga, Efile Mukulu tabaadi mumwelele myabi. Bino bibaadi abimukwatshisha buufu. (Kib. 30:1, 2) Na kubadi kingi kintu kibadi kifwishile Aana nkalakashi ibungi. Mulume aaye baadi mwibakile mungi mukashi Penina, na yawa mukashi badi mutande bana, na tabapungilanga na kumukaa bwa kumukwatshisha buufu. Aana badi mwinyongole pabitale lukalakashi lwaye. Badi enyongola mu mushindo ubadi “adidi na kukutwa kudya.” Baadi na “kinyongwa kikata.” (1 Sam. 1:7, 10) Mushindo kinyi ubadi Aana musambibwe? Aana badi mwele nteko kwi Yehowa na amulungula kenyongoshi kabadi nako. Kunyima kwa kwela luteko, balungwile Tshite-mwakwidi Mukata Eli mwanda waaye. Eli nkumulungula shi: “Enda mu butaale, Efile Mukulu a Isaleele akupe kiboomutekye!” Nkipeta kinyi kibatukile? Aana “bayiile, baadiile, na lukyebo lwaye nkwaluluka.” (1 Sam. 1:17, 18) Luteko lubakwashile Aana bwadya kwikala na butaale. w20.02 21 ¶4-5

Mu dya kasatu 2, Mweshi wa 6

Kwakula kwenu kwikale mafuku ooso . . . kwi buwa, kutobiibwe mungwa, bwa’shi nuwukye kipaso kilombeene nwaluula muntu na muntu.​—Kol. 4:6, Kilombeeno kipya 2014.

Binobino, Yehowa abutula uno ndubulwilo. Anka penda “booso be na mashimba alombane bwa muuwa wa looso” nyi abakapashibwa. (Bik. 13:48, NWT) Atukumiinaa kulambukisha bena kifuko kyetu bwabadya kufubila Yehowa pamune netu. Nshetu sha kifulo Yehowa, “takumiina’shi kushimine muntu su ngumune, anka’shi boso bafikye mu kwilanga.” (2 Mp. 3:9) Abitungu tuukye’shi kwi mushindo wi buwa na wi bubi wa kulungula mukandu wa kipadjilo. Bu kileshesho, twi balombene kwisamba na ungi muntu kushi kumutapa kwishimba, kadi twi kwisamba na mwina kifuko kyetu mu kipaso akimutapa kwishimba. Su twatentekyesha kipaso kibatudi balambukishe bena kifuko kyetu bwa mususa wa kumpala, bebungi ba kwatudi be kwitopeka na kukumiina’shi su bapeta dingi mushindo wa kwibalambukisha, be kwibikita mu mushindo wibuwa. Bibuwa tutentekyeshe dino elango di mu kifundwe kyetu kya lelo nsaa yatwisamba na bena kifuko kyetu. Bisumanga, twikwibatapa ku mashimba pamutwe pa kwibakwasha. w19.08 14-15 ¶3-5

Mu dya kananka 3, Mweshi wa 6

Kidishitu . . . mwinulekyele kileshesho bwa’shi nulonde etabula dyaaye.​—1 Mp. 2:21.

Bodi mupushe naminyi nsaa ibolongyele bino bya binyibinyi abilondo pabitale Mwana? Yesu nyi muntu a kabidi e na muloo mu nsenga ishima. Nyi Mukuudi etu. Baadi mukumiine kutusha muwa waye bwetu. Nsaa yatulesha mu bikitshino byetu’shi twi na lukumiino mu nkuulo, mbalombene kwitufwila lusa ku milwisho yetu, na twibalombene kwikala mu bu kuuku n’Efile Mukulu, na kupeta muwa wa ikalayika. (Yo. 3:16) Yesu nyi Tshite-mwakwidi etu Mukata. Akumiina kwitukwasha bwa’shi tupete myabi kubukwashi bwa nkuulo na kwikala mu kipwano ki buwa n’Efile Mukulu. (Eb. 4:15; 7:24, 25) Bu byadi Nfumu a Bufumu bw’Efilu Mukulu, aye nyi abakafubisha kwi Yehowa bwa kwikasha eshina Dyaye diselele, kufudisha butomboshi, na kufwisha myabi ya ikalayika mu paladiso mu mafuku aafiki. (Mat. 6:9, 10; Kibaf. 11:15) Yesu nyi kileshesho kyetu. Mmwitulekyele kileshesho pa kukita kikyebe ky’eshimba dy’Efile Mukulu mu muwa waye ooso. (Yo. 4:34) Nsaa y’okumiina malongyesha a Bible pabitale Yesu, onyisha kumufula. Kyakya kifulo akikutakula bwa kukita kikyebe ky’eshimba dy’Efile Mukulu nka bu Yesu. w20.03 10 ¶12-13

Mu dya katano 4, Mweshi wa 6

Tekai kushi kukôka.​—1 Tes. 5:17, EEM.

Yesu batekyele misusa ibungi mwifuku dyaye dya nfudiilo dya muwa pa nsenga. Nsaa ibadi muleshe balondji baye mushindo wa kukita Kitentekyesho kya lufu lwaye, belele luteko bwa mukate na nfinyo. (1 Kod. 11:23-25) Kumpala kwa kukatuka mbalo ibadi mukitshine Pasaka, belele luteko na balondji baye. (Yo. 17:1-26) Nsaa ibafikile na balondji baye ku Mwengye wa Olive bwabwa bufuku, belele nteko misusa ibungi. (Mat. 26:36-39, 42, 44) Bishima bya nfudiilo bibakwile Yesu kumpala kwa kufwa nyi nduteko lubelele. (Luk. 23:46) Yesu badi mutekye Yehowa pabitale myanda yoso ibadi imufikile mwifuku dyaye dya nfudiilo. Kabingilo kamune akalesha bwakinyi Yesu badi munyingiile kitompwanga, mpa mwanda badi ele nteko kwi Nshaye. Aku namu batumiibwa abakutshilwe kunyingiila mu nteko bwabwa bufuku. Pa mwanda wa byabya, kunyinga kwabo kubabofwile nsaa ibafikile kitompwanga. (Mat. 26:40, 41, 43, 45, 56, Esambi dipya 2015) Nsaa yatudi kumpala kwa bitompwanga, atushala na lulamato nka su atulondo kileshesho kya Yesu na ‘kuteka . . . na katshintshi.’ w19.04 9 ¶4-5

Mu dya mpooso 5, Mweshi wa 6

Ami Yehowa ntshi mwalulukye’mi.​—Mal. 3:6.

Yehowa mmushikwe myanda ya malenganyi. Balungwile bena Isaleele shi: “Munkatshi mwenu tamutukanga muntu ashiikisha mwan’aye mulume sunga mwan’aye mukashi mu kaalo, sunga akwipusha mbùko, ayimbi misambo ya kutupika bikudi, àbùku, àlèngula, naa àsèndula, eesamba na bafwe na mikishi, uno eebalangwila. Mwanda muntu ooso akitshi byaabya, akitshina Yehowa kibeshi.” (Miy. 18:10-12) Bena Kidishitu tabe ku matalwa a Mwiya ubaadi Yehowa mupe bena Isaleele nya. Kadi, atuuku’shi mweneno aaye pabitale myanda ya malenganyi tamushintulukye nya. Yehowa etudimusha pabitale malenganyi mwanda auku’shi Satana afubaa nao bwa kukitshina bantu bibubi. Satana afubaa na malenganyi bwa kudimba bantu mpa na madimi a’shi bafwe be kwanka mu ingi mbalo. (Mul. 9:5) Satana afubaa dingi na malenganyi bwa kutshinyisha bantu na kwibakatusha mwishinda dya Yehowa. Lukalo lwaye ndwa’shi bantu be na malenganyi bakulupile bikudi bibi pamutwe pa kukulupila mwi Yehowa. w19.04 21 ¶5-6

Mu dya lubingo 6, Mweshi wa 6

Anka, su okitshi bibubi, byabya webatshiine.​—Lom. 13:4.

Kulwisha mwana na myanda ibutete nyi mulwisho ukile bukata. Muntu alwisha mwana na myanda ibutete, atapaa mwana kwishimba mu mushindo ukile bubi. Sunga mwana mmumukulupile, amukitshina bibubi nsaa yakatusha lukulupilo lwa mwana lwa kwikala mu bulungantu kwadi, akitshisha mwana myanda yashi mulombene kukita pa bukopo. Abitungu tukalwile bana kwi bantu be byabya, na boso babadi balwishe abitungu twibakwashe na kwibanyingisha. (1 Tes. 5:14) Mwina kakongye alwisha mwana na myanda ibutete akayisha kakongye. (Mat. 5:16; 1 Mp. 2:12) Tatutadilaa muntu bwa’shi ashaale mu kakongye aku namu mmukite mulwisho ukata kushii kwilanga kwishimba na asabulusha nkumo ya kakongye. Su mwina kakongye batupilwa mwiya pa kukita kibeshi bu, kulwisha mwana na myanda ibutete, balwishisha bakata ba mbulamatadi. (Tala byabidi bipushene na Bikitshino 25:8.) Bakulu ta be na matalwa a kunyoka muntu batupilwa mwiya w’eumbo nya. Anka t’abakalwilaa muntu balwisha mwana na myanda ibutete bwa shi tala mbulamatadi amunyoka. w19.05 9 ¶4-7

Mu dimune 7, Mweshi wa 6

Binangu byaa baa pano nkulootakana ku meeso eEfile Mukulu.​—1 Kod. 3:19.

Twibalombene kupudisha lukalakashi loso lwalwa mwanda Yehowa Mmulongyeshi eetu Mukata. (Yesh. 30:20, 21) Eyi dyaye aditupa byoso byatudi nabyo lukalo bwa’shi twikale ‘bakumbane’ na twikale ‘bakumbanyinyiine bwa mufubo ooso wi buwa.’ (2 Tim. 3:17) Nsaa yatudi na nshalelo mwipushene na malongyesha a mu Bible, atwikala basha binangu, kukila bano abamba shi atulondo “binangu bya ba pano pa nsenga.” (Mis. 119:97-100) Mwanda wa kukanya, binangu bya pa nsenga abitukaka ku nkalo yetu ya mbidi. Byabya, twi kumona shi bibukopo bwatudya kukambila binangu na bikitshino bya bantu ba pa nsenga. Nyi bwakinyi, Bible amba shi: “Dimukai muntu tenukwatanga ku muteo ku mîsambo ya bisumanga aitûku ku binangu bya bantu.” (Kol. 2:8, EEM) Bible baadi mutemukye pabitale mafuku a ku nfudiilo’shi, bantu abakekala “bafule milòo ya mbidi.” (2 Tim. 3:4, EEM) Kupalakana kwa mikumbo ayitukila mu kutambuka kwa lusandji bu, SIDA abishinkamisha binyibinyi’shi binangu bya ba pa nsenga tabi na muulo.​—2 Mp. 2:19. w19.05 21 ¶1-2; 22 ¶4-5

Mu dya kabidi 8, Mweshi wa 6

Nyinga kumpala kwa bibembo bya kafilefile.​—Ef. 6:11.

Satana badi mudimbe bena Isaleele bwa kukumiina’shi, abadi na kya kulonda bipikwa bya ba mpangano bebefunyishe bwabadya kwikala biiya. Baba abadi bebefunyishe abadi abakumiina’shi bibadi abitungu kukita bingi bipikwa bya lulangwilo lwa b’efile baabo bwa’shi banokyeshe mpeshi. Baba abadi bakutwe lukumiino mwi Yehowa abadi bakumiine’shi, uno ubadi penda mushindo umune wa kutshibisha munanga, nyi abo nkubanga kukita bipikwa bya ba mpangano pa kulangwila Baale efile a madimi. Satana badi dingi mufubishe malaka a kukita myanda i butete. Bisamba bya ba mpangano bibadi abilangwila b’efile baabo pa kwipaana mu kukita myanda i butete. Mu lulangwilo lwi butete mubadi mpa na kutambuka kwa lusandji mu ntempelo. Tababadi penda batadiile kutambuka kwa balume na balume, bakashi na bakashi na ingi mishindo ya mwikelo wi butete nya, anka abadi dingi abebimono bu bilombane! (Miy. 23:17, 18; 1 Bf. 14:24) Ba mpangano abadi abakumiina’shi bino bipikwa bibadi abitakula b’efile baabo bwabadya kwikasha nsenga bufukye bwibungi. Bena Isaleele bebungi abalondele bipikwa bya ba mpangano bya kutambuka lusandji na abo nkusangula bwa kulangwila b’efile ba madimi. w19.06 2 ¶3; 4 ¶7-8

Mu dya kasatu 9, Mweshi wa 6

Efile Mukulu mmululame, tammulombeene kuluba kyanudi bakite, na kifulo kyanudi baleeshe bw’eshina dyaaye.​—Eb. 6:10.

Bena Betele bebungi bapete kushintuluka mu mudimo wabo. Bi bukopo bwa bano bakwetu balume na bakashi kuleka midimo yabo yabadi bafule ngofu. Su we umune a kubano bakwetu balume na bakashi, nkinyi kilombene nkukwasha bwa kunyingiila luno lukalakashi? Shaala peepi na Yehowa pa kubadika Bifundwe efuku dyoso na kunangushena ku byanka. Dingi, tungunuka na kulungula mukandu wibuwa mu kakongye kobe kapya. Yehowa atentekyeshaa boso abatungunuka na kumufubila na lulamato, sunga byekala’shi tabakii na ngobesha yakukita byoso bibabadi abakitshi kumpala. Tungunuka nka na kwikala na nshalelo mupelepele. Totadiilanga twinyongoshi twa mu ndumbulwilo a Satana tukwimikye bwa kufubila Yehowa. (Mat. 13:22) Totemeshanga bantu bashabafubila Yehowa sunga ba kuuku sunga bakwenu ba mu kifuko, abakutakula bwa kwipana mu kukimba bintu bya ku mbidi mu uno ndumbulwilo a Satana. (1 Yo. 2:15-17) Kulupila mwi Yehowa, aye mwitulee bwa kwitupa byatudi nabyo lukalo “apakumbana kipungo.”​—Eb. 4:16; 13:5, 6. w19.08 20 ¶4; 21-22 ¶7-8

Mu dya kananka 10, Mweshi wa 6

Tentwila bushito bwobe kwi Yehowa, Aye akunyingisha.​—Mis. 55:23.

Okwete kunyingiila nkalakashi su? Kuuka’shi Yehowa apusha bi mu binangu byetu akwitunyingisha ngofu! Akwitushinkamiisha’shi kwete kupusha nkalakashi yetu. Auku mbalo yatudi bafudiile, auku dingi byatupusha na byatunangushena. (Mis. 103:14; 139:3, 4) Su twambula Eliya pa kukulupila kwi Yehowa, etukwasha bwatudya kukambila nkalakashi ayitupa twinyongoshi. Twinyongoshi ntulombene kwitutakula mu kunangushena’shi nkalakashi yetu tangilombene kupwa nya, na byabya mbilombene kwitubofusha kwishimba. Su byakitshika byabya, tentekyesha’shi Yehowa akukwasha bwa kukambila twinyongoshi tobe. Mbikunyi byadi mulombene nkukwasha? Akutekye bodya kumulungula myanda yodi nayo na byokwete kupusha. Na aluula ku kudila koobe kwa kumuteka bukwashi. (Mis. 5:4; 1 Mp. 5:7) Ikala otekye Yehowa pabitale myanda yobe. T’esamba nobe bu bibadi mwisambe na Eliya, anka esamba nobe ku bukwashi bw’Eyi dyaye, Bible na ku bukwashi bwa ndumbulwilo aaye. Miisambo yobadika mu Bible ngilombene nkunyingisha na nkupa lukulupilo. Dingi bakwenu balume na bakashi mbalombene nkunyingisha.​—Lom. 15:4; Eb. 10:24, 25. w19.06 16 ¶7-8

Mu dya katano 11, Mweshi wa 6

Abakenushikwa kwi miilo yoso pa mwanda w’eshina diande.​—Mat. 24:9, Kilombeeno kipya 2014.

Nsaa yabakubingabinga, teka Yehowa, mulungule “myanda yooso ii mwishimba dyoobe” na olungule Nshobe sha kifulo pabitale moo na twinyongoshi tobe. (Kwi. 2:19) Nsaa yotekye byabya, wefubwila peepi ngofu na Yehowa. (Lom. 8:38, 39) Ikala mushinkamishe shi myabi ya mu Bufumu bwa Yehowa ayikalombana. (Mb. 23:19) Su twena lukumiino’shi milayilo y’Efile Mukulu ayikalombana, mbibofule bodya kwikala kubukitshishi bwa Satana na ba demo baye. (Nki. 24:10; Eb. 2:15) Ata kitshibilo kya kulonga milayilo y’Efile Mukulu pabitale Bufumu bwaye na kabingilo akakushinkamisha’shi milayilo yaye ayikalombana. Bino bi nkukwasha naminyi? Taluula kileshesho kya Stanley Jones, ababadi bakwate mu lukano munda mwa bipwa musambo pa mwanda wa lukumiino lwaye. Nkinyi kibadi kimukwashe bwadya kunyingiila na lulamato loso? Amba’shi: “Lukumiino lwande lubadi lunyingye mwanda nadi na kiwukilo pabitale Bufumu bw’Efile Mukulu na myanda yabukakitshi, ntshi na mpaka’mi. Byabya, takwi muntu e kunkatusha kwi Yehowa.” Su onyingisha lukumiimo lobe mu milayilo y’Efile Mukulu, okefubwila peepi na Yehowa na t’okatshinyi kintu.​—Nki. 3:25, 26. w19.07 2 ¶1; 3 ¶6-7

Mu dya mpooso 12, Mweshi wa 6

P’anukafiki mu kibalo kyoso kyakya, su nkikata su nkipêla, kimbai kwi muntu akumîna kwi nutambula, nubombêle kwê mpâ na p’anukatuka mu kyakya kibalo.​—Mat. 10:11, EEM.

Bwakinyi kwikasha bantu bu balongi kwi na muulo? Mwanda nka penda balongi ba Kidishitu nyi bakumbene kwikala ba kuuku b’Efile Mukulu. Dingi, baba abalondo Kidishitu abalongamisha nshalelo abo binobino, na be na lukulupilo lwa kwikala na muwa wa looso mu mafuku e kumpala. (Yo. 14:6; 17:3) Kushi mpaka, Yesu mwitupe mudimo ukata, anka tatwiukitshi bupenka bwetu nya. Mpoolo mutumiibwa badi mwakule bwa’ye na bwa bangi bakwabo’shi: “Tukwete kufuba pamune n’Efile Mukulu.” (1 Kod. 3:9) Nyi nkinemo kikata kyabadi betupe kwi Yehowa na Kidishitu atwe bantu bakutwe kupwidika! Mudimo wa kwikasha bantu bu balongi awitupa muloo wibungi. Kintu kya kumpala kya kukita bwa kwikasha bantu bu balongi ‘nkukimba’ baba abakumiina kulonga myanda ya Yehowa. Nsaa yatulungula bantu batufumankana nabo pabitale Yehowa, atushinkamisha’shi twi ba Temwe ba Yehowa. Atushinkamisha dingi’shi twi bena Kidishitu ba binyibinyi nsaa yatulondo eyi dya Kidishitu dya kulungula mukandu wibuwa. w19.07 15 ¶3-5

Mu dya lubingo 13, Mweshi wa 6

Kinangu akikalwilaa bantu nka bu makuta, anka buwa bwa kiukilo buno: Kinangu akilamaa muwa wa yawa e nakyo.​—Mul. 7:12, NWT.

Bantu bebungi abakuminaa kupusha binangu bya mu Bible pabitale myanda ya mu nshalelo. Mu New York, mungi mukwetu mukashi endaa mu kutala bantu abesamba ludimi lwa Mandarin amba’shi: “Natompaa kwibalesha’shi nebapasukila na kwibateemesha. Su napusha’shi mbantu baki benyi, ne kwibepusha’shi: ‘Nukwete kukita naminyi bwa kobesha nshalelo? Tanupetele mudimo su? Bantu ba mu dino eumbo be nenu kalolo su?’” Ingi nsaa kukita bino akumukwashaa bwa kubanga na malongyesha a mu Bible. Pakudi mushindo, yawa mukwetu mukashi akumbashaa’shi: “Nkinyi ki na muulo akitungu kukita bwa kwikala mu kipwano kibuwa na bantu? Ne nkulesha lukindji lwi mu Bible su? Alwamba’shi: “Kubang’eunga nkukangula mulonda wa meema, pashyaanyingile tuleo, epengye!” Omono’shi dino elango ndilombene kwitukwasha bwa kwikala biya na bantu?” (Nki. 17:14) Miisambo i bino ngilombene kwitukwasha bwa kutundula bantu abakumina kuuka bibungi. w19.07 23 ¶13

Mu dimune 14, Mweshi wa 6

Anka kabi nkaa uno ee buupenka! Su apona, tee na aakabidi bwa kumwibwesha.​—Mul. 4:10.

Baaba bakyabakatuka mu mudimo wa nsaa yoso, tabe na penda lukalo lwa kwibapusha lusa, kintu ki na muulo nkya’shi, opushe nshalelo abadi naye. Pangi bakwete kwitatshisha bwa kumona bya kukila na mukumbo wabadi nao sunga wi nao mwina kifuko kyabo. Pangi mbafwishe muntu abadi bafule. Dingi be kwikala abapusha bushiye bwa bakwabo bena Kidishitu babadi balekye pabekalanga mu mudimo wabo. Abibatungu mafuku ebungi bwabadya kuubila na kukatusha twatwa twinyongoshi. Nsaa y’olungula nabo mukandu wibuwa, na kileshesho kyobe mbilombene kwibanyigiisha bwa kubiila. Ungi mukwetu mukashi mufube bipwa bibungi mu dingi eumbo amba’shi: “Mbalo inaadi nafubila kumpala, naadi nalongo Bible na bantu Efuku dyoso. Kadi mu mudimo upya, bibaadi bukopo bwandya kubadikila muntu kifundwe sunga kumulesha video mu bulungudi. Anka bakwetu balume na bakashi ba mu kakongye kande kapya, abadi abangata bwatudya kwenda mu kutala bantu baabo. Pakumona katshintshi kabo na bibabadi abakunkusha kulonga kwa Bible, na bantu abende kumpala mu kikudi, bibaadi binkwashe bwa kusankila yawa teritware. Nadi mulongye bya kubanga mwisambo mu tetitware mupya. Boso abankwashishe bwa kupetuula muloo.” w19.08 22 ¶10; 24 ¶13-14

Mu dya kabidi 15, Mweshi wa 6

Nasendeela Efodi, nasendeela’nyi Sentishe, bwa kwikala na kinangu kimune mu Mfumu [Mwanana].​—Fid. 4:2.

Nka bu Efodi na Sentishe, ingi nsaa bikwitwikela bukopo bwatudya kufula bakwetu su twayimena penda pa bilubilo byabo. Atwe boso atulwishaa efuku dyoso. Byabya, su twemena pa milwisho ya bakwetu, bikwitwikela bukopo bwa kwibafula. Bu kileshesho, su mukwetu aluba kwitukwasha bwa kusuula Nshibo ya Bufumu, twi kumufitshila munda. Su twabanga kutala penda bingi bilubilo byatuuku bya kala bya yawa mukwetu, atunyisha kumufitshila munda na kifulo kyetu bwaye akitshimbi. Su ofumankana na uno mwanda, bibuwa otentekyeshe’shi: Yehowa amonaa milwisho yetu yoso na ya bakwetu. Sunga byatumulwishishaa, kwete nka kutungunuka na kwitufula atwe boso. Nyi bwakinyi, abitungu twambule kifulo kya Yehowa, na twikale na binangu bibuwa pabitale bakwetu. Nsaa yatwifulena, atunyisha kunyingisha buumune bwetu.​—Fid. 2:1, 2. w19.08 9-10 ¶7-8

Mu dya kasatu 16, Mweshi wa 6

Yehowa . . . amono ooso mwiyishe.​—Mis. 138:6.

Yehowa mmufule bantu beyishe. Anka penda bantu beyishe binyibinyi nyi bakumbene kwikala mu kipwano kibuwa naaye. Anka, “atundwilaa ku bula ooso sha kwitatula.” Atwe boso atukuminaa kusangasha Yehowa na kwikala mu kifulo kyaaye, nyi bwakinyi bibuwa twikale beyishe. Muntu sha kwiyisha tapwandikishaa’shi e na kineemo kukila bangi nya. Te na kwitatula nya. Bible alesha’shi muntu sha kwiyisha e na mweneno ebuwa pabitale kipwano kyaye na Yehowa Efile Mukulu mpa na bantu naaye. Muntu sha kwiyisha ashingulaa’shi bangi bantu mbamukile mu ungi mushindo. (Fid. 2:3, 4) Bangi bantu abamwenekaa bu beyishe, aku namu ta mbeyishe binyibinyi nya. Mbalombene kwikala baasha kumiina. Sunga’shi mbalombene kwikala na bukalanga sunga kanemo kwi bangi mwanda baledi babo mbebalongyeshe bwa kwikala byanka. Anka munda mwabo mbalombene kwikala na kwitatula. Lelo sunga maloba mbakumbene kulesha bi mwabadi.​—Luk. 6:45. w19.09 2 ¶1, 3-4

Mu dya kananka 17, Mweshi wa 6

Akafiki mu kunyôka baba . . . bashabakôkyela ku mukandu wi buwa utale Nfumwetu Yesu.​—2 Tes. 1:8, EEM.

“Mukandu wibuwa wa Nfumwetu Yesu” ngutale bya binyibinyi byoso bibalongyeshe Yesu. Atukookyela mukandu wibuwa nsaa y’atutumikila wanka mu nshalelo etu. Kuno kukookyela nkutale kutula myanda ya Bufumu pa mbalo ya kumpala, kwikala na nshalelo mwipushene na miiya y’Efile Mukulu, na kulungula Bufumu bw’Efile Mukulu. (Mat. 6:33; 24:14) Abitungu dingi tukwatshishene bakwabo na Kidishitu bedibwe mwimu pabakwete kulombasha mudimo wabo ukata. (Mat. 25:31-40) Binobino abekala na mushindo wa kwalusha kalolo kabadi bebaleshe kwi bano be mu “ingi mikooko.” (Yo. 10:16) Mushindo kinyi? Kumpala kwa ngoshi ya Armagedone, boso bantu 144 000 abakebata bwa kwenda mwiyilu bu bantu bashakufwa. Abekala munkatshi mwa bilwilo bya mwiyilu abikabutula Goge na kukalwila “kibumbu kikata” kya mwilo wa Yehowa. (Kibaf. 2:26, 27; 7:9, 10) Eyendo, kibumbu kikata akikala na muloo wa kumona’shi akikwatshishena bafubi ba Yehowa bedibwe mwimu pababaadi pa nsenga! w19.09 12-13 ¶16-18

Mu dya katano 18, Mweshi wa 6

Neenupa kiikiisho.​—Mat. 11:29.

Bwakinyi mudimo ubaadi Yesu mwitupe awitupa kikiisho? Mwanda twi na mukunkushi ebuwa. Yehowa Mukunkushi etu mukile Bukata ekalaa na lutumbu bwa bafubi baye na ta ntomboshi. Ataa na muulo mudimo watukitshi. (Eb. 6:10) Na kwete kwitupa bukome bwatudi nabo lukalo bwa kukita mudimo wadi mwitupe. (2 Kod. 4:7; Nga. 6:5) Nfumwetu Yesu mwitulekyele kileshesho. (Yo. 13:15) Bakulu bakwete kwitutabalela, bakwete kwambula Yesu, “mulami mukata.” (Eb. 13:20; 1 Mp. 5:2) Bakwete kukita mwabo moso bwa kwikala netu kalolo, kwitunyingisha, na kwikala banyingye eshimba bwa kwitulongyesha, kwituludika na kwitukalwila. Twi na dingi ba kuuku bebuwa. Takwi mwilo su ngumune wi na kifulo bu kyetu na be na uno mudimo ukile buwa watudi nao. Banda kunangushena: Tukwete kufuba pamune na bakwetu bena Kidishitu be na mwikelo wibuwa, kadi bashikwete kunangushena’shi mbakile bangi. Bakwete kumona bangi bu bebakile. Tabakwete kwitwata penda bu bakwetu bena Kidishitu nya, kadi abetwata bu ba kuuku. Bwabwa bu kuuku bwi bukopo mu kipaso kyabakumiina mpa na kutuusha myuwa yabo bwetu! w19.09 20 ¶1; 23 ¶12-14

Mu dya mpooso 19, Mweshi wa 6

Tanwi mu mufito, bwa’shi dyaadya efuku diinushikishe bu ngifi.​—1 Tes. 5:4.

Mpoolo akula pabitale “efuku dya Yehowa.” (1 Tes. 5:1-6) Mu kino kifundwe nditale kipungo akibanga na ngoshi yabalu na “Babilone Mukata,” nsangilo a bipwilo byoso bya madimi, na akikafudiila na Armagedone. (Kibaf. 16:14, 16; 17:5) Mpoolo etulungula dingi kyatudya kukita bwa kwiuka’shi twi belumbuule bwa “efuku dya Yehowa.” Tabitungu ‘tulaale tulo bu bangi.’ Abitungu ‘twikale bapasukye’ pa kupela kutwelakana mu myanda ya politike. Su twatwelakana mu ino myanda, twikufika ‘bapano pa nsenga.’ (Yo. 15:19) Atuku’shi nka penda Bufumu bw’Efile Mukulu nyi abukatwesha butale pa nsenga. Abitungu dingi tukwashe bangi bantu bwashi balongye abyamba Bible pabitale akikakitshika mu nsenga. Abitugu twibikite nka binobino mwanda apa kabanga mpombo ikata, abikekela bantu bukopo bwa kulangwila Yehowa. Nyi bwakinyi bi na muulo kulungula mukandu wibuwa kubanga binobino! w19.10 8 ¶3; 9 ¶5-6

Mu dya lubingo 20, Mweshi wa 6

Ata mufungofungo . . . wemufunde myando yooso yandji mukulungule itale . . . Isalele na Yunda.​—Yel. 36:2, EEM.

Pabalombene nsaa ya kwakula mukandu ubaadi mu mufungofungo, Yeelemiya baadi mukulupile mwi kuuku aaye Baruke bwadya kewakula. (Yel. 36:5, 6) Baruke balombeshe uno mudimo wi masaku n’eshimba dinyingye. Bandayi kunangushena muloo ubaadi nao Yeelemiya pabaadi Baruke mwende ku ntempelo na kukabadika wawa mukandu! (Yel. 36:8-10) Bana ba nfumu a mu Yuuda abaadi bapushe bibadi Baruke abadika, abo nkumuteka bwadya kwibabadikila wawa mukandu n’eyi dibukopo. (Yel. 36:14, 15) Bana ba nfumu nkulungula Nfumu Yoyakime mayi a Yeelemiya. Nfumu Yoyakime bafitshile munda bikata nsaa ibapushishe bishima bya Yeelemiya, aye nkushiika mufungofungo kaalo na nkutuma bantu bwabadya kukwata Yeelemiya na Baruke. Kadi, Yeelemiya batshile ungi mufungofungo, eupa Baruke, amulungula mukandu wa Yehowa na Baruke nkufunda “bishima byoso bibaadi mu mukanda wa kwibedi ushiikibwe kaalo kwi Yoyakime, mulopwe a Yuuda.”​—Yel. 36:26-28, 32. w19.11 3-4 ¶4-6

Mu dimune 21, Mweshi wa 6

Efile Mukulu . . . enunyingisha, enupa lukalo na bukome bwa kukita.​—Fid. 2:13, NWT.

Yehowa ekwiyikasha kyoso kyakumiina bwa kulombasha mpángo yaye. Bu kileshesho, Yehowa mmwiyikashe Mulongyeshi, yawa anyingishaa, mulambukishi, bino nyi mbintu bipeela bya ku bintu bibungi byadi mulombene kwiyikasha. (Yesh. 48:17; 2 Kod. 7:6; Nga. 3:8) Afubaa dingi na bantu bwabadya kulombasha mpángo yaye. (Mat. 24:14; 28:19, 20; 2 Kod. 1:3, 4) Yehowa mmulombene dingi kupa oso akwatudi binangu na bukome bwatudi nabo lukalo bwatudya kufika kyoso kyakumina bwa kulombasha kikyebe ky’eshimba dyaye. Bino nyi bilombene Yehowa kufika kyoso kyakumiina sunga kwitwikasha kyoso kyakumiina bwa kulombasha mpángo yaye. Oso a kwatudi akumiina’shi Yehowa amufubishe, bangi mbalombene kupwadjikisha’shi Yehowa te kwibafubisha. Bwakinyi? Abepusha’shi ta be na ngobesha ya kukita bibungi mwanda wa bununu bwabo sunga nshalelo aabo. Bangi namu mbalombeene kumona’shi byabakwete kukita mbilombane, tabena lukalo lwa kukita bikile byabya byabakitshi. w19.10 20 ¶1-2

Mu dya kabidi 22, Mweshi wa 6

Kifulo kya mmono nyi mmushii wa bubi bwa bipaso byoso.​—1 Tim. 6:10, EEM.

Lwabi lwa bintu bya kumbidi ndulombene kwitutakula mu kubepula ngabo etu a lukumiino. Mpoolo mutumiibwa bambile’shi: “Musalai e mu mufubo wê, su akyebe kusangasha yawa mumwate busalai, t’atwelâ mu myanda ishi ya mu busalai ooo.” (2 Tim. 2:4) Musalayi mwina Looma tabaadi akitshi ingi midimo nya. Nka bu basalayi be buwa, tabitungu twikale na kapungakanyi ku kepatshila ketu ka kumpala​—ka kusankisha Yehowa na Yesu, bakata betu. Bino bi na muulo kukila kintu kyoso kyatudya kupeta mu uno ndumbulwilo a Satana. Abikyebe tushinkamishe’shi twi na nsaa na bukome bwa kufubila Yehowa, na kulama ngabo etu a lukumiino, na bingi bina ngoshi byetu bya mu kikudi kalolo. Abitungu twikale nka nsaa yoso badimukye! Bwakinyi? Mpoolo mutumiibwa baadi mudimushe’shi: “Bano abakyebe kuwina . . . abende kula na lukumiino.”​—1 Tim. 6:9, 10. w19.11 17 ¶12, 14-15

Mu dya kasatu 23, Mweshi wa 6

Ngi nguba eebapulukila kabùtu musuusa umune.​—1 Tes. 5:3.

Musaase wa “kufukama na kwiyikeela” awikala kumpala kwa ngoshi ‘y’efuku dya Yehowa.’ (1 Tes. 5:1-6) Mu 1 Bena-Tesalonika 5:2, “Efuku dya Yehowa” adilesha “mpombo ikata.” (Kibaf. 7:14) Mushindo kinyi watukauku’shi yaya mpombo ikata tayidi pa kubanga? Bible alesha’shi, akukekala musaase wilekene na misaase yooso. Awikala bu kitundwilo kya’shi mpombo ikata tayidi pa kubanga. Bible amba’shi akukekala musaase wa “kufukama na kwiyikeela.” Bakata ba bipwilo abakekala nabo su? Olo. Anka, atuuku’shi musaase wa “kufukama na kwiyikeela,” wabakele kwi bakata ba mbulamatadi nyi madimi aatukila kwi ba demo. Kadi, ano madimi e masaku mwanda bantu abanangushena’shi be mu kufukama, kumpala kwa’shi mpombo ikata ibangye. Eyendo, “yawa ngi nguba ebapulukila kabutu, musuusa umune, anka bu abifikaa busuungu kwi mukashi ee n’eyimi.” Nkinyi akikafikila bafubi ba Yehowa basha lulamato? Abakakanya mwanda tabauku nsaa ayibanga efuku dya Yehowa, anka abekala bapwe kwilumbuula. w19.09 9 ¶7-8

Mu dya kananka 24, Mweshi wa 6

Kwi kipungo bwa kintu kyooso, . . . kipungo bwa kukimba, na kipungo bwa kushimisha.​—Mul. 3:1, 6.

Nsaa ywata bitshibilo, ikala na bipatshila. Su wena bipatshila, abikala bibofule bwa kwibikumbasha. Bu kileshesho, we mulombene kwata kitshibilo kya kubadika Bible oso mushima. Kadi su twena programe, tolombasha kitshibilo kyobe nya. Sunga’shi bakulu mbalombene kwata kitshibilo kya kwenda mu kutala mikooko misusa ibungi, anka, kunyima kwa mafuku, tabaki balombashe dingi kyakya kitshibilo. Bwa kwikilombasha, abitungu beyipushe ino nkonko: “Twi na mashina a bakwetu bena Kidishitu abatungu’shi twende mu kutala su? Twi na nsaa ya nkebatala su?” Ikala dingi na binangu bibuwa. Takwi muntu su ngumune a kwatudi e na nsaa, makuta, sunga bukome bwa kukita kyoso kyakyebe nya. Byabya ikala na kepatshila na binangu bibuwa. Su kwi mushindo, twi balombene kushintuula kitshibilo kyatumono’shi t’atwikilombasha. w19.11 29 ¶11-12

Mu dya katano 25, Mweshi wa 6

Nyi mbaaba abafiki ku mpombo ikata, na babasuula ma nkandjo aabo na babeatoosha mu mase a Mwana a mukooko.​—Kibaf. 7:14, Kilombeeno kipya 2014.

Mayi a butemuki aalesha abikekala nshalelo pa nsenga, e mu Yeeshaya 65:21-23. Yawa nshalelo takekala nshalelo a bulofwa nya. Kadi, Bible alesha’shi aa mafuku, bafubi b’Efile Mukulu abakekala na mufubo awibapa muloo. Ku nfudilo kwa kyakya kipungo, tushinkamisheyi’shi bipangwa “abikapoosolwa ku bupika bwa bintu abikalwila, bwa kutambula bulungantu na ntumbo bya baana b’Efile Mukulu.” (Lom. 8:21) Anka bu bibaadi Yehowa mulumbuule bwashi bena Isaleele bekale na nkatshinkatshi pabitale mudimo na kwikisha, abikekala nka byabya bwa bafubi baye mu Bipwa kinunu bya Bukunkushi bwa Kidishitu. Akukekala nsaa ya kukita myanda ya mu kikudi. Kulangwila Efile Mukulu kwi na muulo bwa kwikala na muloo lelo uno, na mu nsenga ipya atukekala na nsaa ibungi ya kumulangwila. Bantu boso basha lulamato abakekala na muloo mu Bukunkushi bwa Bipwa kinunu bwa Kidishitu, mwanda atwe boso atukekala na mudimo na atukafubila Efile Mukulu. w19.12 12 ¶15; 13 ¶17-18

Mu dya mpooso 26, Mweshi wa 6

Mayi a nkupa . . . ekale kwishimba dyoobe, weambulwile baana boobe.​—Miy. 6:6, 7.

“Kutwesha” akupatuula “kulongyesha na kutentekyesha pa kwibambulwila.” Bwa kukita byabya, abitungu ba nambutwile bekale abakisha nsaa ibungi na bana babo. Ingi nsaa bi kumweka bu lukalakashi bwa kwambuula malongyesha amune kwi bana. Anka, ba nambutwile mbalombene kwitatshisha bwa kumona bino bu kipaso kya kukwasha bana babo bwa kupusha Eyi dy’Efile Mukulu na kwiditumikila. Byabya, uuka bana bobe kalolo. Mukanda wa Misambo 127 aupwandikisha bana na mikyetwe. (Mis. 127:4) Nka bu byabapwiyaa mikyetwe na bintu bilekene na i bukata na bula bwilekene, bana namu mbelekene. Byabya, abitungu ba nambutwile baukye bya kulongyesha oso a ku bana babo. Bangi bena dibaka ba mwiumbo dya Isaleele, abaadi bobeshe kukwasha bana babo babidi bwabadya kufubila Yehowa, abakula kibaadi kibakwashe’shi: “Tubaadi atulongo Bible na mwana oso pa bupenka.” Eyendo, nfumu a kifuko oso mmulombene kwata kitshibilo kya kutala su kulonga mu wawa mushindo kwi na muulo sunga’shi nkubofule. w19.12 26-27 ¶18-20

Mu dya lubingo 27, Mweshi wa 6

Kyooso kyaanukyebe’shi bantu beenukitshine, ebakitshineeyi byanka n’anwe naamu.​—Mat. 7:12.

Nsaa yatudi mu nkalakashi, abitungu twikale na lutumbu bwa bukwashi boso bwatupete mu mishindo ilekene. Ryan sha nshaye baadi mufwe mwanda wa masaku akata abadi mupete, amba’shi: “Kwi bintu bibungi byatukitaa efuku dyoso, kadi abimweneka bu bibukopo kwibikita mu nsaa ya lukalakashi. Kadi nsaa ayikitshi muntu kintu kampanda bwa nkukwasha, sunga kekala kantu kapela, abinyingishaa ngofu.” Ikala otentekyesha nsaa yoso’shi we mulombene kusamba bangi nsaa yokitshi sunga tu bintu tupela bwa kwibakwasha. Maako Mulongi a mu siekele a kumpala, badi mwina Kidishitu e na bibungi bya kukita. Kadi, Maako baadi mwate nsaa ya kusamba Mpoolo mutumiibwa, na Mpoolo baadi epusha bulungantu bwa kumuteka bukwashi. Nsaa ibaadi muntu a mu kifuko kyaye mufwe, Angela baadi na lutumbu bwa baba boso abaadi abakumiina kumusamba. Amba’shi: “Nsaa i ba kuuku abakumiina kunkwasha, mbibofule bwa kwisamba nabo. Abalesha’shi abakumiina kukwasha kushi kwikaka sunga kwialashena.” Abitungu twiyipushe’shi: ‘Ne mwiukibwe bu muntu akuminaa kukita kintu kampanda bwa kusamba bakwetu bena Kidishitu su?’ w20.01 11-12 ¶14-16

Mu dimune 28, Mweshi wa 6

Ooso adi mukate sunga atomo kipulu kya Mwanaana pashii mwibilombeene, eepiisha.​—1 Kod. 11:27.

Mushindo kinyi ukumbene mwedibwe mwimu ‘kwipiisha’ p’adi mukate na kutoma nfinyo ku Kitentekyesho? Mmulombene kwipiisha su adya na kutoma aku namu nshalelo aaye ta mwipushene na miiya ilulame ya Yehowa. (Eb. 6:4-6; 10:26-29) Bedibwe mwimu abauku’shi abitungu bashale na lulamato su abakumina kupeta ‘bwedi bwibetanyiin’Efile Mukulu mwiyilu munda mwa Yesu Kidishitu.’ (Fid. 3:13-16) Kikudi kiselele kya Yehowa akikwashaa bafubi baaye bwabadya kwikala beyishe, kushi na kwitatula. (Ef. 4:1-3; Kol. 3:10, 12) Byabya bedibwe mwimu tabemonaa bu bakile bangi nya. Abashinguula’shi Yehowa tapeyaa bedibwe mwimu kikudi kiselele kibungi kukila bangi bafubi baaye nya. Tabapwandikishaa’shi abapushaa Bible kalolo kukila bangi nya. Na ta mbalombeene kulungula mungi muntu’shi abapu kumwela mwimu, abitungu abangye kudya mukate na kutoma nfinyo ku Kitentekyesho nya. Anka, na kwiyisha kooso abauku’shi nka penda Yehowa nyi ayitaminaa bantu bwabadya kwenda mwiyilu. w20.01 27-28 ¶4-5

Mu dya kabidi 29, Mweshi wa 6

Efubwileeyi kwi Efile Mukulu, byaabya aye naamu eefubwila peepi neenu.​—Shak. 4:8.

Yehowa akumiina’shi twifubwile pepi naaye na kwisamba naaye. Etunyingisha bwatudya ‘kuteka na mufwaka,’ na aye etuteemeshaa. (Lom. 12:12) T’akutwaa nsaa sunga kukooka mu mushindo wa’shi mukumbene kwituteemesha nya. Atumupushaa nsaa y’atubadika Eyi dyaaye Bible, mpa na mikanda ayitukwasha bwa kumupusha. Atumuteemesha nsaa y’atulondesha bisangilo bya bena Kidishitu kalolo. Kwisamba nsaa yoso na Yehowa akwitukwasha bwatudya kwikala peepi naaye. Yehowa akumiina’shi tumulungule byoso bi mu binangu na mu mashimba etu mu luteko. (Mis. 62:10) Abitungu twiyipushe bino: ‘Nteko yande ayipushikaa bu ya kinundunundu, bu myanda yandji mutentule kwisaki, su ayipushika bu mukanda wandji mufunde n’eshimba dyande dyoso? Kushi mpaka we mufule Yehowa ngofu, na okumiina kulama kipwano kyobe naye. Bwa kwibikita abitungu’shi wekale wesamba naaye nsaa yoso. Mulungule myanda yodi nayo. Mulungule akikupa muloo na akikwinyongosha. Shinkamisha’shi kyoso kyodya kumuteka akupa kyanka. w20.02 9 ¶4-5

Mu dya kasatu 30, Mweshi wa 6

Lamaayi mikooko y’Efile Mukulu yabadi beenupe.​—1 Mp. 5:2.

Yehowa mupe bakulu bushito bwa kulama mwilo waaye. Bakulu mbalombene kulongyela ku kileshesho kya Neemiya mushindo ubadi akunkusha mwilo wa Yehowa. Pabaadi bu mukunkushi a mu Yuuda, Neemiya badi na matalwa ebungi. (Ne. 1:11; 2:7, 8; 5:14) Banda kunangushena ku ingi nkalakashi ibapetele Neemiya. Bapushishe’shi mwilo ngulwishe ntempelo na taubadi aukwasha bena Leevi na makuta bu bibabidi bifundjibwe mu Mwiya. Bena Yuuda tababadi abanemeka mwiya wa Yehowa pabitale Sabato, na bangi ba kwabadi babadi bebakile bakashi ba bingi bisamba. Mukunkushi Neemiya badi na kya kupudisha uno mwanda. (Ne. 13:4-30) Neemiya tabadi mufube bibubi na matalwa abadi nao bwa kutakula mwilo wa Yehowa pa bukopo bwaudya kulonda mweneno aaye nya. Pamutwe pa kukita byabya, bakimbile bukunkushi bwa Yehowa mu luteko, n’aye nkulongyesha mwilo Miiya ya Yehowa. (Ne. 1:4-10; 13:1-3) Na kwiyisha kooso Neemiya bafubile pamune na mwilo, bwa kwiukwasha mpa na mu kwibakuula kwa midimba ya Yeelusaleme.​—Ne. 4:15. w19.09 16 ¶9-10

    Mikanda ya mu Kisongye (2011-2025)
    Tuuka
    Tuela
    • Kisongye
    • Tumina muntu
    • Byokumina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Pabitale bya kufubisha
    • Bya kufubisha
    • Bya kufuamisha yobe
    • JW.ORG
    • Tuela
    Tumina muntu