Watchtower MIKANDA I MU INTERNETE
Watchtower
MIKANDA I MU INTERNETE
Kisongye
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILO
  • es24 esak. 47-57
  • Mueshi wa 5

Tatui bapete video.

Etufuile namu lusa, kui kintu kibakutshishua kukafika kui video.

  • Mueshi wa 5
  • Tutaluleyi Bifundue efuku dioso—2024
  • Tu mitue twa mianda
  • Mu dia Kasatu 1, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kananka 2, Mueshi wa 5
  • Mu dia Katano 3, Mueshi wa 5
  • Mu dia Mpooso 4, Mueshi wa 5
  • Mu dia Lubingo 5, Mueshi wa 5
  • Mu Dimune 6, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kabidi 7, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kasatu 8, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kananka 9, Mueshi wa 5
  • Mu dia Katano 10, Mueshi wa 5
  • Mu dia Mpooso 11, Mueshi wa 5
  • Mu dia Lubingo 12, Mueshi wa 5
  • Mu Dimune 13, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kabidi 14, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kasatu 15, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kananka 16, Mueshi wa 5
  • Mu dia Katano 17, Mueshi wa 5
  • Mu dia Mpooso 18, Mueshi wa 5
  • Mu dia Lubingo 19, Mueshi wa 5
  • Mu Dimune 20, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kabidi 21, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kasatu 22, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kananka 23, Mueshi wa 5
  • Mu dia Katano 24, Mueshi wa 5
  • Mu dia Mpooso 25, Mueshi wa 5
  • Mu dia Lubingo 26, Mueshi wa 5
  • Mu Dimune 27, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kabidi 28, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kasatu 29, Mueshi wa 5
  • Mu dia Kananka 30, Mueshi wa 5
  • Mu dia Katano 31, Mueshi wa 5
Tutaluleyi Bifundue efuku dioso—2024
es24 esak. 47-57

Mueshi wa 5

Mu dia Kasatu 1, Mueshi wa 5

Kunyima kua bino namuene . . . kibumbu kikata kia bantu babashibaadi balombene kubadika kui muntu su ngumune, ba mu maumbo oso, miilo yoso, bisamba bioso, na ndimi yoso. —Kibaf. 7:9.

Kunyima kuaye kumona kiakia kisaka akiende muiyilu, Yowano bamuene “kibumbu kikata,” kilekeene na kino kia 144000, kibumbu kikata kishi bia muntu kubala. Nkinyi ki’atulongiela kuabadi? Yowano akula’shi: “Nyi mbaaba abafiki ku mpombo ikata, na babasuula ma nkandjo aabo na babeatoosha mu mase a muana a mukooko.” (Kibaf. 7:​14, Kilombeeno Kipya 2014) Kunyima ku’abo kupanda ku mpombo ikata, kino “kibumbu kikata” akikashaala pa nsenga na akikasankila miabi ya kukaanya. (Mis. 37:​9-11, 27-29; Nki. 2:​21, 22; Kibaf. 7:​16, 17) Sunga tuekala mu kisaka kia bantu abende muiyilu sunga mu kiakia akishaala pa nsenga, tubemono atue banabene mu bino biabadi baleshe mu Kibafumbwilwe shapitre 7 su? Oolo, tubemono. Kino nyi nkipungo ki buwa bukile, kia bisaka bioso bibidi bia bafubi b’Efile Mukulu! Atukekala na muloo ukile bungi, pa kumona’shi tubaadi basangule bua kukuatshishena bukunkushi bua Yehowa. w22.05 16 ¶6-7

Mu dia Kananka 2, Mueshi wa 5

Yehowa ngi atushaa binangu. —Nki. 2:6.

Su okumiina kuata kitshibilo ki na muulo, kushi mpaka otekaa binangu muanda ouku’shi we nabio lukalo. (Shak. 1:5) Mfumu Salomone bafundile’shi: “Binangu ngi kintu ki na muulo ukata.” (Nki. 4:7) Biabia, Salomone ta baadi muakuile pabitale kinangu kioso kiakia nya. Baadi muakuile bua binangu abikatukila kui Yehowa Efile Mukulu. Biabia, binangu bi’Efile Mukulu mbilombene kuitukuasha bua kunyingiila mianda yatudi nayo mu binangu yatukuete kupeta lelo uno su? Oolo, bi kuitukuasha. Umune wa ku mushindo watudi balombene kuikadika na binangu bia binyibinyi, mpatuilongiela na kutumikila malongiesha a bano bantu babidi babaabadi abaneemeka bua binangu biabo bi bungi. Kia kumpala, Salomone. Bible amba’shi: “Efile Mukulu bapeele Salomone binangu na lushinguluilo lua mianda lui bungi.” (1 Baf. 4:​29, NWT) Kia kabidi, Yesu, booso babaadi na binangu bishekeele nabio ungi muntu. (Mat. 12:42) Bua Yesu, butemuki bubambile’shi: “Kikudi kya Yehowa akiikala mwadi: Kikudi kya binangu na kya kapatupatu.”—Yesh. 11:2. w22.05 20 ¶1-2

Mu dia Katano 3, Mueshi wa 5

Banda kundeka ndungule lutandua alufiki pabitale bukome boobe. —Mis. 71:​18, NWT.

Bununu ta mbulombene kui tukutshishua bua kuata bipatshila na kuibilombasha nya. Tuate kileshesho kia mukuetu mukashi abetanyina bu Beverley taadi na bipua 75. Baadi na mukumbo wi bukupo ubadi aumukutshishua bua kutambuka. Anka baadi akumiina kukuatshishena kampanye ka Kitentekiesho. Aye nkuata bipatshila kampanda. Nsaa ibadi Beverley mulombashe bipatshila biaye bua kampanye, baadi na muloo wi bungi. Kuitatshisha kuaye kubadi kutakule bangi buabadia kufuba ngofu mu bulungudi. Yehowa ataa mudimo wa bakuetu balume na bakashi babapu kukula na muulo, sunga bekala’shi nshalelo abo ebakutshishua kukita biabakumiina kukita. (Mis. 71:17) Eatshile bipatshila biodi mulombene kulombasha. Ikala na ngikashi i buwa ayisankisha Yehowa. Longa mayele kampanda alombene nkukuasha bua’shi Efile Mukulu etu na ndumbuluilo aye bakufubishe. Kimba mishindo ya kufubila bakuenu balume na bakashi nsaa yooso. Anka bu Timote, miabi ya Yehowa ayikukuasha ‘bwa’shi kwenda kwobe kwa ku kumpala kumwekwe patooka kwi bantu booso.’—1 Tim. 4:​15, Kilombeeno Kipya 2014. w22.04 27 ¶18-19

Mu dia Mpooso 4, Mueshi wa 5

Kubanga ku bukinga bobe, ouku bifundue biselele.—2 Tim. 3:15.

Bi kuikala naminyi su mu kuakua kooso kuikitshisha koobe, umune a ku bana boobe akula’shi t’akumiina kufubila Yehowa? Tuambanga’shi bokambilua kukita mudimo oobe wa bu nambutuile nya. Yehowa mmuitupe booso mpaa na muana oobe kia buntu kia kuisanguila, ngobesha ya kusangula’shi atukumiina kufubila Efile Mukulu sunga’shi t’atukumiina kumufubila. Tolekanga kukulupila’shi dingi efuku analukiile kuadi. Tentekiesha kileshesho kia muana mushimine. (Luk. 15:​11-19, 22-24) Yawa nsongualume baadi mupambukie enda kula n’eshinda dia kululama, anka ku mfudiilo baadi mualukie. Ba nambutuile, Yehowa mmuinupe bia buntu bi buwa, bua kukusha kipungo kipia kia balanguidi ba Yehowa. (Mis. 78:​4-6) Uno ta mmudimo upeela nya, na atuinutekie buanudia kuiwata n’eshimba dienu dioso buanudia kuikitshisha bua kukuasha bana benu bua’shi bafule Yehowa na kuibakusha muyile mayi aaye a kulonda na kumukookiela. Nui balombene kushinkamisha’shi Nshetu sha kifulo e muiyilu akasangala.—Ef. 6:4. w22.05 30-31 ¶16-18

Mu dia Lubingo 5, Mueshi wa 5

Mbidi yoso ngilungiibue mu buumune na ayifubu pamune.—Ef. 4:16.

Bua kulama butaale na buumune bua kakongie, abitungu ooso akuatudi afube mupunda ngobesha yaye. Tutaluule kileshesho kia bena Kidishitu ba mu siekele a kumpala. Babaadi na bia buntu na midimo ilekeenelekeene. (1 Kod. 12:​4, 7-11) Anka bino ta bibaadi bibatakule bua kuipikena na kuiabulushena nya. Anka, Mpoolo baadi munyingishe muntu oso a kuabadi buadia kukita kioso akitungu “bwadia kuibaka mbidi ya Kidishitu.” Mpoolo baadi mufundile bena Efeso’shi: “Mu kwilonga na kwilunga kalolo kwa binyungwa byooso abiiyifubila, muyile mufubo wabikiishwe kipindji kyooso mupunda bukome bwakyo. Byabya mbidi aikulu ayo yooso na kutama mu kifulo.” (Ef. 4:​1-3, 11, 12) Boso babaadi bakite kibakuile Mpoolo babaadi batueshe butaale na buumune; ngikashi yatukuete kumona mu tukongie tuetu lelo uno. Ata kitshibilo kia kupela kuipuandikisha na bangi. Biabia longiela kui Yesu na okite mobe mooso bua kuambula ngikashi yaye. Ikala mushinkamishe’shi Yehowa ‘ta mukutwe kululama bwadia kwiilwa mufubo oobe.’ (Eb. 6:10) Yehowa e na muloo nsaa yakumono wekitshisha na mobe mooso bua kumusankisha. w22.04 14 ¶15-16

Mu Dimune 6, Mueshi wa 5

Nkidishitu Yesu bafikile pa nsenga bua kupaasha ba sha miluisho.—1 Tim. 1:15.

Tui na lutumbu lukata lua kuuka’shi ta tui na matalua a kuata kitshibilo su Yehowa akumiina kufuila nkitshishi a bubi lusa! Anka kui ungi muanda autungu’shi tuate kitshibilo. Bu muanda kinyi? Mu ingi mianda muntu mulombene kuituluishisha, sunga muluisho wekala ukata, anka ekuituisendeela na ateka bua’shi tumufuile lusa. Mu ingi mianda muntu mulombene kupela kuituteka lusa sunga kuituisendeela. Sunga mbiabia tui kusangula bua kufuila muntu lusa bua kulesha’shi, tui balombene kuata kitshibilo kia kukatusha mushikua sunga nsungu watudi bafitshile yawa muntu. Mu kuakula kua kalolo, bino mbilombene kuata nsaa i bungi na kuikitshisha kui bungi bikishekishe su muntu ekalanga muitutape kuishimba ngofu. Kitenta kia Mulami kia 15/9/1994 akiamba’shi: “Nsaa yofuila nkitshishi a bubi lusa bino t’abileshesha’shi bobepuula muluisho nya. Bua muina Kidishitu kufuila muntu lusa akulesha kulekiela muanda mu masa mua Yehowa na lukulupilo looso. Aye nyi Nsushi mululame a muiyilu na pa nsenga, akamutshibila kiimu pa nsaa ilombane.” w22.06 9 ¶6-7

Mu dia Kabidi 7, Mueshi wa 5

Kulupila mwi Yehowa.—Mis. 27:​14, EEM.

Yehowa mmulee’shi mu ano mafuku eetu, akabungu bantu na miilo yoso, bisamba bioso, na ndimi yoso buabadia kuikala mu buumune mu lulanguilo luaye. Lelo uno, kino kisaka kia bantu, akimueka patooka na akiukibua bu “kibumbu kikata.” (Kibaf. 7:​9, 10) Kino kisaka ki na bantu belekeenelekeene, balume, bakashi, ku ma mbalo abadi bakudile, booso be mu butaale na mu buumune mu nsenga ishima. (Mis. 133:1; Yo. 10:16) Abalungulaa pabitale lukulupilo luabo lui buwa, mu nsenga ishima kui muntu ooso akumiina kuibateemesha. (Mat. 28:​19, 20; Kibaf. 14:​6, 7; 22:17) Su we a mu kibumbu kikata, kushi mpaka okuete kukulupila bintu bi buwa abifiki na bi na muulo ukata koodi. Diabulu akumiina nkuiba lukulupilo loobe. Kepatshila kaye nka’shi okumiine’shi Yehowa t’alombashaa milayilo yaye. Su Satana bobesha kuituiba lukulupilo luetu, tui balombene kushimisha eshimba dinyingie na tui balombene kuleka kufubila Yehowa. w22.06 20-21 ¶2-3

Mu dia Kasatu 8, Mueshi wa 5

Tui na luno lukulupilo nka bu nyindo a miuwa yetu, lukulupilo luibukopo na lua binyibinyi.—Eb. 6:19.

Lukulupilo luetu lunyingie, ndulombene kuitukuasha bua kunyingiila nkalakashi i bu kipapi, muanda tui bashinkamishe’shi mu kingi kipungo ayikakidi. Tutentekieshe’shi Yesu baadi muitudimushe’shi abaketubingabinga. (Yo. 15:20) Biabia nsaa y’atunangushena pa mulayilo wetu wa mafuku aafiki witupe Yehowa, abitukuasha bua kutungunuka na kumufubila. Tutaluleyi lukulupilo bibaaludi lukuashe Yesu bua kushaala na lulamato sunga mbibaadi muukie’shi akafu lufu lua makienga. Muifuku dia Pantekote 33 bino bipungo bietu (B.B.,) Mpiele mutumibua baadi muteemune butemuki bui mu mukanda wa Misambo, abuleesha butaale na kishinkamiisho kibaadi naakio Yesu, bambile’shi: ‘Nakashaala mu lukulupilo mwanda tokantadiila mu kalunga-nyembo nya, dingi tokalekiela muntu oobe shaa lulamato bwa’shi anyangye. . . . Okamubuusha na muloo mu kuikala koobe naamu.’ (Bik. 2:​25-28; Mis. 16:​8-11) Yesu baadi na lukulupilo lui bukopo lua’shi Efile Mukulu mulombene kumubuusha, na’shi mulombene kuikala na muloo bua kuikala mu buumune na Nshaye e muiyilu.—Eb. 12:​2, 3. w22.10 25 ¶4-5

Mu dia Kananka 9, Mueshi wa 5

Atue boso atukitaa bilubilo.—Shak. 3:2.

Ungi musuusa, babidi ba ku batumibua ba Yesu kui Shake na Yowano, na nyinaabo babafikile kui Yesu bua’shi ebape miasu ikata mu Bufumu bu’Efile Mukulu. (Mat. 20:​20, 21) Shake na Yowano, babaadi baleshe binangu bia kuitatula na bia luabi. (Nki. 16:18) Ta nka penda Shake na Yowano ngi babaadi baleshe buabua buikashi bui bubi diadia efuku nya. Tala mushindo ubakitshine bangi batumibua: “Na [balongi] ekumi pababebipushiishe, babafitshiile baaba baana babidi ba muntu munda.” (Mat. 20:​24, Kilombeeno Kipya 2014) Tui balombene kunangushena bishima bibaadi biambene Shake na Yowano na bangi batumibua. Yesu bakitshine naminyi mu uno muanda? Ta mufiite munda nya. Ta muambe’shi baadi mulombene kuenda mu kukimba bangi balongi be buwa nya, bantu be na kuiyisha kukata, na balombene kuikitshishena mianda nsaa yooso na kifulo. Mu kuilekena na biabia Yesu baadi muakule nabo na kalolo kooso muanda baadi muukie’shi abakuminaa kukita mianda ibuwa. (Mat. 20:​25-28) Na dingi, Yesu baadi mutungunukie nka na kuibakitshina mianda na kifulo. w23.03 28-29 ¶10-13

Mu dia Katano 10, Mueshi wa 5

Ikala sha binangu, mwan’ande, eshimba dyande disangale, dingi neekala mulombeene kwaluula ampeesha.—Nki. 27:11.

We mukite mianda ibungi. Kulonga koobe nkukushinkamiishe’shi Bible nyi Eyi di’Efile Mukulu. Kukatusha biabia, we mufikie mu kuuka na kufula Nsulo a uno mukanda wa kishila. Kifulo kiobe bua Yehowa nkitame mu mushindo ubuata kitshibilo binobino, kia kuilambula na kubatshishibua bu mufubi aaye. We muate kitshibilo ki buwa bukile! Kushi mpaka lukumiino lobe ndutompibue mu misuusa i bungi, kumpala k’obe kubatshishibua. Anka bu biende na kukula mu kikudi, okapete bingi bitompuanga. Satana akatompo kubofusha kifulo kiobe bua Yehowa na kukutakula bua’shi olekie Kumufubila. (Ef. 4:14) Totadilanga’shi bino bikukitshikile. Nkinyi kilombene nkukuasha bua kulama lulamato kui Yehowa, na kulombasha mutshipo oobe wa kuilambula? Abitungu otungunukie na kufuba ngofu bua kuikala muina Kidishitu munyingie mu kikudi.—Eb. 6:1. w22.08 2 ¶1-2

Mu dia Mpooso 11, Mueshi wa 5

Dinga nshoobe na nyinoobe, bikutumine Yehowa Efile Mukulu oobe eyi, bwa’shi olaale mafuku [e bungi], bwa’shi wekale na mwabi.—Miy. 5:16.

Mu kifuko, muina kifuko ooso, e na bushito bua kulama mianda ifuame ya bena kifuko naye. Bu kileshesho, mukashi muina Kidishitu, mmulombene kuikala na kiubishi kia kuela miseku y’abamono kui mulume aaye bu i bubi. E kulungula bangi pabitale wawa muanda bua kumukuatshisha buufu su? Lualuulo lui’shi nya! Mmufule mukashi aaye na ta mulombene kukita kintu su nkimune kilombene kumutapa kuishimba. (Ef. 5:33) Ba nsongua abakumiinaa kuibakitshiina namu mianda na kaneemo. Abitungu ba nambutuile baukie uno muanda. T’abitungu’shi bayishe bana baabo milongo pa kulungula bangi bilubilo biabo nya. (Kol. 3:21) Bana, longayi bia kulama mianda ifuame, t’abitungu’shi nuate mianda ya mu kifuko nukeyilungule bantu ba paasha, bino mbilombene kukuatshisha bangi bena kifuko buufu. Nsaa i muina kifuko ooso ekitshisha bua kulama mianda ifuame ya mu kifuko, buumune bua kifuko abunyingi. w22.09 10 ¶9

Mu dia Lubingo 12, Mueshi wa 5

Tánkôkanga namu, tankyebe kwikadidîla na mûw’ami.—Yob. 37:​14, EEM.

Yehowa besambile na Yoobo, atentekiesha Yoobo bi binangu biaye bishi mpuilo na biapasukilaa bipangua biaye na kifulo. Amulungula pabitale nyema i bungi yakukanya. (Yob. 38:​1, 2; 39:​9, 13, 19, 27; 40:15; 41:​1, 2) Yehowa baadi dingi mufubishe mungi nsongua sha lulamato abetanyinaa bu Eliwu bua kusamba na kunyingisha Yoobo. Eliwu baadi mumushinkamiishe’shi, Yehowa afutaa balanguidi baye misuusa yoso, bua kunyingiila kuabo. Na dingi, Yehowa baadi mufubishe Eliwu, buadia kupa Yoobo dingi elango dia kifulo. Eliwu baadi mukuashe Yoobo bua kuleka kunangusheena ngofu pa bimutale aye nabene, na kumutentekiesha’shi, atue booso tui bapeela patuipuandikisha na Yehowa Mupangi a eyilu na nsenga. Yehowa bapeele dingi Yoobo mudimo wa kutekiela baaba ba kuuku baye ba madimi basatu, babaadi bakite muluisho. (Yob. 42:​8-10) Mmushindo kinyi ukuete Yehowa kuitukuatshisheena lelo uno, nsaa y’atupete nkalakashi i bukopo? Yehowa t’esambaa netu bu bibaadi muisambe na Yoobo nya, anka, esambaa neetu ku bukuashi bua Eyi diaye, Bible.—Lom. 15:4. w22.08 11 ¶10-11

Mu Dimune 13, Mueshi wa 5

Mbikile buwa kupela kudia muita sunga kutoma nfinyo, sunga kukita kingi kintu kioso akikokosha mukuenu.—Lom. 14:21.

Mu kakongie ka bena Looma, kabaadi kakitshibue na bisaka bioso bibidi kia bena Kidishitu bena Yuda na kia bena Kidishitu bashi bena Yuda. Nsaa ibabakatuishe muiya wa Moyise, ingi miya ibaudi nao pabitale bia kudia, ibafuile. (Mak. 7:19) Kubanga nka paapa, bangi bena Yuda bena Kidishitu babaadi bepushe mu bulungantu bua kudia bia kudia bia mishindo yoso. Anka bangi bena Kidishitu bena Yuda, ta babaadi abepusha mu bulungantu bua kudia bingi bidibua nya. Kakongie kababangile kuiabuula pabitale uno muanda. Mpoolo mutumibua baadi mupushe muulo wa kuikala mu butaale. Mpoolo baadi mukuashe bena Kidishitu naye bua kumona masaku, abaadi aatukila mu kuikakeena kui bino kua muntu pa bupenka na kakongie kashima. (Lom. 14:​19, 20) Baadi akumiina kushituula muikeelo waye, bua kupela kukokosha bangi. (1 Kod. 9:​19-22) Tui balombene kunyingisha bangi buabadia kulama butaale, su tui badimukie pa kupela penda kulesha mueneno eetu. w22.08 22 ¶7

Mu dia Kabidi 14, Mueshi wa 5

Yehowa . . . Mmufule akimbi bululame.—Nki. 15:9.

Su tuekala na kepatshila kampanda mu mudimo wa Yehowa, atuikitshisha bua kuikalombasha. Mu mushindo umune nyi bia bikalaa nsaa y’atukimbi kululama. Na Yehowa aketukuasha na luishinko looso, bua kuenda kumpala, muenda mafuku atuende na kulumbuluka. (Mis. 84:​5, 7) Yehowa etutentekiesha na kifulo kioso’shi, kululama ta nkiita ki bushito nya. (1 Yo. 5:3) Mu kuilekeena na biabia, nyi mbulami buatudi naabo lukalo efuku dioso. Banda kutentekiesha bina ngoshi bia mu kikudi, bibaadi Mpoolo mutumibua muakuile. (Ef. 6:​14-18) Nkipindi kinyi kibaadi akikaluila eshimba dia musalayi? Ibaadi “ngabo ya kululama,” ibaadi ayilesha mayi a kulonda a kululama a Yehowa. Anka bu bibaadi ngabo ayikaluila eshimba dia ku mbidi, mayi a kulonda a kululama a Yehowa, ngalombene kukaluila eshimba dietu dia mu kinfuanyi, muntu eetu a munda. Bino bioso abipushisha’shi, we kushinkamisha’shi mu bina ngoshi biobe, mui mpa na ngabo ya kululama!—Nki. 4:23. w22.08 29 ¶13-14

Mu dia Kasatu 15, Mueshi wa 5

Eyi dy’Efile Mukulu eetu adiikala kwanka bwa looso.—Yesh. 40:8.

Eyi di’Efile Mukulu ndipe balume na bakashi baasha lulamato, buludiki bui buwa. Mu mushindo kinyi? Yehowa baadi mukite bia’shi bantu batentule bino bifundue biselele. Sunga bantu babaadi abatentula babaadi bakutue kupuidika, babaadi abakitshi nka na kalolo kooso. Bu kileshesho, pabitale Bifundue bia kina Ebelu, ungi muntu mulongie ngofu bafundile’shi: “Tui balombene kushinkamisha’shi ta kui mukanda su ngumune wa kala, wabadi batentule na kalolo ke bino.” Biabia tui balombene kushinkamisha’shi bishima bi’atubadika mu Bible lelo uno, abilesha binangu bia winyi Mumutushe, Yehowa. Yehowa ngi Nsulo ya “kya-buntu kyooso kya muulo na bwedi booso bupwidikye.” (Shak. 1:17) Bible nkimune kia ku bia buntu bi buwa bitupe Yehowa. Kia buntu akitulongiesha muanda kampanda pabitale muitupe kianka, mushindo w’etuiwuku kalolo na nkalo yetu. Bi mumune na pabitale yawa Muitupe Bible. Nsaa y’atutaluula kino kia buntu, atulongo bi bungi pabitale Yehowa. Atulongo’shi mmuituiwukie na auku nkalo yetu kalolo. w23.02 2-3 ¶3-4

Mu dia Kananka 16, Mueshi wa 5

Nsenga yooso ayikekala yuule na kiukilo kia Yehowa.—Yesh. 11:​9, NWT.

Adikekadika efuku dibuwa bukile, nsaa ayikabanga kusanguka bafue pano pa nsenga mu bipua kununu bia kumunana kua Kidishitu. Baaba booso bashimishe bakuabo babadi bafule, be na muloo wa nkemonena nabo dingi. Bino ngi abipusha namu na Yehowa. (Yob. 14:15) Banda kunangushena muloo aukekala kuanka mu nsenga ishima wa kuimoneena dingi. “Balulame” be na mashina aabo afundibue mu mukanda wa muwa, abakaluka dimo “basangukie bua muwa.” (Bik. 24:15; Yo. 5:29) Pangi bebungi ba ku bakuetu bafue, abakekala munkatshi mua baaba abakasanguka kapindi kapeela kunyima kua ngoshi ya Armagedone. Kukatusha biabia, bantu “bashi-balulame” sunga’shi booso babaadi bafue kushi’bo kupeta mushindo wa kuuka Yehowa, na ku mufubila na lulamato kumpala kuabo kufua, abakasanguka naabo namu bua “lusangukilo lua kiimu.” Bano booso abakasanguka abitungu nkebalongiesha. (Yesh. 26:9; 61:11) Atukalombasha mpango ya kulongiesha bantu ishakitshikile dingi mu nsenga ishima.—Yesh. 11:10. w22.09 20 ¶1-2

Mu dia Katano 17, Mueshi wa 5

Nnaaye Efile atala.—Nda. 6:27.

Yehowa mmuleshe’nyi dingi bi matalua aaye e kunundu kua bakunkushi booso besangie. Yehowa baadi mulue ngoshi bua bena Isaleele na kuibakuasha na abo nkushaala mu bipindi bikata bia Nsenga ya Mulayilo. (Yos. 11:​4-6, 20; 12:​1, 7, 24) Yehowa mmuleshe misuusa na misuusa’shi, aye ngi mukile booso! Nsaa ibaadi Mfumu Nabukodonosore a bena Babilone, muitumbishe pabitale bukome buaye’ye nabene, biadi kunundu na biadi na ntumbo mu bufumu buaye, pa mutue pa kuiyisha auuka’shi nka penda Yehowa ngi mulombene kufubila na kutumbisha, Efile Mukulu bamupawishe mombe. Kunyima Nabukodonosore bashinkamiishe’shi, kui “a kuiyilu kula akutumbisha” na baukilenyi’shi “Bufumu bua [Yehowa] mbua losoo.” Bambile dingi’shi: “Takui muntu su ngumune mulombene kumukutshishua.” (Nda. 4:​30, 33-35, NWT) Kayimba ka misambo bambile’shi: ‘Wi na muloo mmwilo wi na Efile Mukulu Yehowa. Wi na muloo mmwilo wadi mwisangwile bu bupyanyi.’ (Mis. 33:12) Kano nkabingilo ke buwa bukile katudi nako, katudia kulama kululama kuetu kui Yehowa! w22.10 15-16 ¶13-15

Mu dia Mpooso 18, Mueshi wa 5

Eyi dyoobe nyi mbiinyibiinyi. —Mis. 119:160.

Matemuki e bungi e mu Bible apue kulombana aanyingisha lukulupilo luetu’shi milayilo y’Efile Mukulu ayikalombana binyibinyi mu mafuku aafiki. Atuipusha anka bu bibepushishe kayimba ka misambo baadi mutekie Yehowa’shi: “Naatengyela kipandjilo kyoobe, nee mukulupile kw’eyi dyoobe.” (Mis. 119:81) Kukidila ku Bible, Yehowa mmuitupe na kalolo kooso “lukulupilo, . . . lwa mafuku aakafiki.” (Yel. 29:​11, EEM) Lukulupilo luetu lua mafuku aafiki t’alukalombana mu kuikitshisha kua bantu nya, anka ku milayilo ya Yehowa. Tui balombene kutungunuka na kunyingisha lukulupilo luetu Muiyi di’Efile Mukulu, pa kuilongiela matemuki a mu Bible kalolo. Bua kangi kabingilo ka buakinyi tui balombene kukulupila Bible, nka’shi muanda kuete kukuasha bantu abalondo malango aaye. (Mis. 119:​66, 138) Bu kileshesho, bantu beyibakishene abakiebanga kutshiba eyibakishi diabo, be na muloo binobino muanda mbatumikile malango a mu Bible. Bana baabo be na muloo wa kukushibua mbalo i kifulo, mu nshibo mua bena Kidishitu muabepusha mu bulami na bafudibue.—Ef. 5:​22-29. w23.01 5 ¶12-13

Mu dia Lubingo 19, Mueshi wa 5

Ikalayi na muloo mu lukulupilo. —Lom. 12:12.

Nangusheena pabitale mushindo oodi mupete miabi obe nabeene ayifiki mu kulombana kua milayilo i Muiyi d’Efile Mukulu. Bu kileshesho, Yesu balayile’shi Nshaye akakupa bioso biodi nabio lukalo mu nshalelo oobe. (Mat. 6:​32, 33) Yesu mukushinkamishe dingi’shi, Yehowa akakupa kikudi ki selele, nsaa y’omutekie kianka. (Luk. 11:13) Yehowa mulombashe ino milayilo yooso. Mu mushindo umune, we kunangusheena pabitale ingi milayilo yadi mupue nkulombesha mu muwa oobe. Bu kileshesho, mukulee buadia nkufuila lusa, nkusamba, na nkudiisha bidibua bia mu kikudi. (Mat. 6:14; 24:45; 2 Kod. 1:3) Nsaa y’onangusheena pabitale mianda ipue kukukitshina Efile Mukulu, onyingisha lukulupilo loobe mu mianda yakakukitshina mu mafuku aafiki. Tui bashinkamishe’shi Yehowa akalombasha milayilo yaaye. Anka bu bibafundile kayimba ka misambo’shi: “Sha muloo ngiawa . . . akulupila mui Yehowa Efile Mukulu aaye, . . . Yawa ekalaa na lulamato misuusa yooso.”—Mis. 146:​5, 6, NWT. w22.10 27 ¶15; 28 ¶17

Mu Dimune 20, Mueshi wa 5

Etâta dya Yehowa adikumunyikila.—Yesh. 60:​2, EEM.

Butemuki pabitale kualushuula lulanguilo luiselele, mbuitutale namu lelo uno su? Oolo! Mu mushindo kinyi? Kubanga mu 1919 bino bipungo bietu (B.B.,) midiyo ya bantu ngitukie mu bupika bua Babilone mukata, ampire a lulanguilo lua madimi lua mu nsenga ishima. Mbakunkushibue mu mbalo ibuwa bukile kukila Nsenga ya Mulayilo ibaadi nayo bena Isaleele. Mbakunkushibue mu mpaladiiso a mu kikudi. (Yesh. 51:3; 66:8) Kubanga mu 1919 (B.B.,) bedibue muimu mbasangeele kushala mu mpaladiiso a mu kikudi. Bu bi nsaa ikuete kuenda na kukila, bano bena lukulupilo lua kuikala na muwa pa nsenga, “ingi mikooko” bakuete nabo kusangeela mpaladiiso a mu kikudi na kusangeela miabi ikile bungi ya Yehowa. (Yo. 10:16; Yesh. 25:6; 65:13) Mpaladiiso a mu kikudi abadi bashale, atumupete mu nsenga ishima. Biabia, lelo uno sunga tuekala bashale mbalo kinyi pa nsenga, tui nka mu mpaladiiso a mu kikudi bu bi’atukiatukuatshishena lulanguilo lua binyibinyi. w22.11 11-12 ¶12-15

Mu dia Kabidi 21, Mueshi wa 5

Toomono nnoobe mwikale Yehowa byaatshiile ku kibangilo, obe Efile Mukulu ande, Eeselele ande? Shaafwiya!—Aba. 1:12.

Abikuelela bukopo bua kupusha kinangu akiamba’shi Yehowa ekalaa “kwanka bua looso”? (Yesh. 40:28) Tue bupenka nya. Eliwu bakuile pabitale Efile Mukulu’shi: “Bungi bwa bipwa byaaye ta mbwa kubadikwa.” (Yob. 36:26) Anka pa muanda wa’shi tatupusha ingi mianda kalolo, bino tabipushisha’shi ta ngia binyibinyi nya. Bu kileshesho, sunga okutua kupusha mushindo aufubaa etaata, bino abilesha’shi etaata tadi kuanka su? Ta mbiabia nya! Mu mushindo umune, atue bantu ta tui balombene kupusha kalolo mushindo awikalaa Yehowa kuanka, na wa kekala kuanka bua losoo. Anka bino t’abipushisha’shi Efile Mukulu, t’ekala kuanka bua losoo. Mupangi te na mikalo bua kiatudi balombene kupusha na kiatushi balombene kupusha nya. (Lom. 11:​33-36) Na dingi, bekeele kuanka kumpala ku’eyilu na nsenga, na kumpala kua nguba na nyenyene kuikala kuanka. Oolo, baadi kuanka kumpala kua’shi ‘atandabule eyilu.’—Yel. 51:15. w22.12 2-3 ¶3-4

Mu dia Kasatu 22, Mueshi wa 5

Luteko luande, luikale bu kabanda kalumbuulue kumpala koobe. —Mis. 141:​2, NWT.

Ingi nsaa, abetuitanyinaa bua kuela luteko kumpala kua bantu be bungi. Bu kileshesho, mukuetu mukashi kuete akunkusha kulonga kua Bible, mmulombene kuteka mukuetu mukashi bamushindikila buadia kuela luteko. Yawa mukuetu mukashi bamushindikila t’auuku mulongi a Bible kalolo nya. Biabia, e kuela luteko ku mfudiilo kua kulonga, p’akitshi bino mbilombene kumubofuila ngofu buadia kuela luteko aluipushena na nkalo ya mulongi. Be kuteka mukuetu mulume, buadia kuela luteko mu bisangilo bia bulungudi, sunga mu bisangilo bia kakongie. Bakuetu balume babapa buno bushito, abitungu batuule mu binangu biabo, kepatshila ka kisangilo. Luteko t’alufubishuaa bua kulanga bangi mu kakongie, sunga bu kutuusha ngukisho nya. Kipindi kia kubanga bisangilo bia kakongie, ki na penda minute itano ya kuyimba loono na kuela luteko, biabia mukuetu mulume eele luteko, t’abitungu’shi ‘akule mianda i bungi,’ bikishekishe ku bangilo kua bisangilo nya.—Mat. 6:​7, EEM. w22.07 24 ¶17-18

Mu dia Kananka 23, Mueshi wa 5

Anukapusha abakula bua ngoshi, na nkumo ya ngoshi. Biabia tanupampakananga, muanda ino mianda abitungu ikitshikie, kadi yaaya ta nfudiilo nya.—Mat. 24:6.

Yesu baadi mubadiile kutemuka’shi mu mafuku a ku mfudiilo akukekadika bipupa bia mikumbo bipalakane, “mu mambalo e bungi.” (Luk. 21:​11, Kilombeeno Kipya 2014) Kuuka bino kui kuituikasha na butaale naminyi? Nsaa y’atumono bipupa bia mikumbo t’abitukaanyisha nya. Atuuku’shi mianda ikuete kukitshika nka biabia bibakuile Yesu. Tui na kabingilo kakata ka kulonda elango diabapa baaba booso bakuete be na muwa mu mafuku a ku mfudiilo kui Yesu adiamba’shi: “Dimukayi tanukalakashwanga.” Nsaa yatudi mu kipupa ki bukopo, t’abikalaa bibofule misuusa yoso buatudia kukita mianda bu bi’atuiyikitanga kumpala, anka bino ta bikukutshishuanga kuibadikila koobe ku’efuku dioso na kutuela kua mu bisangilo. Mianda ya mu nshalelo y’opete mu mikanda yetu sunga mu ma video, ayikutentekiesha’shi bakuenu balume na bakashi bakuete kulama lulamato luabo sunga mbiabakuete kupeta nkalakashi i mumune. w22.12 17 ¶4, 6

Mu dia Katano 24, Mueshi wa 5

Mianda i bubi ayifikilaa muntu ooso.—Mul. 9:​11, NWT.

Mfumu a kifuko Yakobo, baadi muleshe patooka’shi baadi mufule muana aaye Yosefe ngofu. (Kib. 37:​3, 4) Pa muanda wa biabia, ba tuutu ba Yosefe babaadi bamukuatshile kiutu. Nsaa ibaabapetele mushindo, babaadi baudishe Yosefe kui ba nsunga bena Mediane. Baaba ba nsunga, babatuadile Yosefe benda naaye ku Ejipitu kuibula, pabaabafikile kuakua, abaadi bamuudishe namu dingi kui Potifare baadi mukata a balami ba Faraone. Nshalelo a Yosefe bashintulukuile musuusa umune, aye baadi muana a kifulo a nshaye bafikile bu mpika a muina Ejipitu! (Kib. 39:1) Bible akula’shi: “Mianda ibubi ayifikilaa muntu ooso.” (Mul. 9:​11, NWT) Ingi nsaa atupetaa mianda i bukopo “ayifikilaa bantu booso” yaaya mianda i bukopo nyi nkalakashi. (1 Kod. 10:13) Tui balombene kukienga nka penda pa muanda wa’shi tui balongi ba Yesu. Bu kileshesho, mbalombene kuituisha milongo, kuitushikua, pangi na kuitubingabinga pa muanda wa lukumiino luetu. (2 Tim. 3:12) Sunga opeta nkalakashi i naminyi, Yehowa mmulombene nkukuasha bodia koobesha kuiyikambila. w23.01 14-15 ¶3-4

Mu dia Mpooso 25, Mueshi wa 5

Pa kushii nteete dimo, kaalo akashimi.—Nki. 26:20.

Ingi nsaa tui kuikala na lukalo lua kuifubuila kui muina Kidishitu netu muituluishishe. Kia kumpala atukitshi kalolo nsaa yatuiyipusha atue banabene nkonko bu ino: ‘Ne na bishinkamisho bioso su?’ (Nki. 18:13) ‘Bi kuikala’shi t’akuminanga kumfiitshisha munda su?’ (Mul. 7:20) ‘Ami namu kashaa ntakitshine kilubilo ki biabia su?’ (Mul. 7:​21, 22) ‘Su ne fubuila kui uno muntu bua kuisamba naye, abinyisha kutamisha muanda su abilumbula bu bia nkuminanga?’ Su tubaata nsaa ya kutaluula ino nkonko, tui balombene kuata kitshibilo’shi kifulo kietu bua bakuetu kitutakule mu kubuikiila bilubilo biabo. Ooso a kuatudi mulombene kulesha’shi mmulongi a Kidishitu a binyibinyi, nsaa yalesha kifulo kia bu bana na bana kui bakuabo balume na bakashi sunga biabadi bakutue kupuidika. Nsaa yatukitshi bino, tui balombene kukuasha bangi buabadia kutundula lulanguilo lua binyibinyi bua kuibunga neetu pamune bua kulanguila Yehowa, Efile Mukulu sha kifulo. Biabia, tuateyi kitshibilo kia kutungunuka na kulesha kifulo akitutundusha bu bena Kidishitu ba binyibinyi. w23.03 31 ¶18-19

Mu dia Lubingo 26, Mueshi wa 5

Efile Mukulu nkifulo.—1 Yo. 4:8.

Bible etukuasha buatudia kuuka’shi, eyikashi dikata di’Efile Mukulu nkifulo. Pa muanda Yehowa mmuitufule, ta muitulungule mianda kantu pa kantu bua’shi tukutue bia kumufubila nya. (Yo. 21:25) Yehowa etulesha dingi’shi mmuitufule, pa kuakula netu mu mushindo aulesha’shi etuataa na muulo. Mu Bible, Efile Mukulu ta muitupe mulongo wa mianda yatudi balombene kukita, na yatushi balombene kukita mu nshalelo eetu nya. Anka, afubishaa mianda ya binyibinyi ya mu nshalelo a bantu, matemuki e buwa, na malango e buwa bua kuitukuasha bua kuata bitshibilo bi buwa. Mu ino mishindo, ngi amuitutakulaa Eyi di’Efile Mukulu mu kumufula na mu kumukookiela abitukila kuishimba. Bible etulesha’shi Yehowa kuete etupasukila ngofu. Mmushindo kinyi? Muiyi diaye mui mianda i bungi ya bantu babaadi bakalakashue mu binangu. Tui balombene kuipusha nka bibaadi bantu ba mu Bible abepusha, ku muanda “babaadi bantu nka bu atwe.” (Shak. 5:17) Muanda wi na muulo ukata, mpa kubekieela mushindo ubaadi Yehowa akitshiina bantu benka bu atue mianda, paapa atuikala na mushindo wa kupusha kalolo’shi, “Yehowa muwule ndaa na kifulo na lusa.”—Shak. 5:​11, Kilombeeno Kipya 2014. w23.02 6 ¶13-15

Mu Dimune 27, Mueshi wa 5

Lamayi binangu bienu, nuikale badimukie!—1 Mp. 5:8.

Mukanda wa mfudiilo wa mu Bible aubanga na ano mayi’shi: “Kibafumbwilwe kia Yesu Kidishitu, kibamupeele Efile Mukulu bwa kuleesha bapika baaye bintu abituungu kufika binobino.” (Kibaf. 1:​1, Kilombeeno Kipya 2014) Biabia, abitungu tutume binangu bietu ngofu ku mianda ikuete kukitshika mu nsenga binobino na kuuka mushindo aulombana matemuki a mu Bible. Na abitungu tuisambile ino mianda ku muntu na muinaye. P’atuisambila mianda ya butemuki ya mu Bible, abitungu tulekie kutenteka ingi mianda ya madimi muanka. Buakinyi? Muanda t’atukumiina kuakula muanda kampanda ulombene kuabuula kakongie. Bu kileshesho, tui balombene kupusha bakata ba ino nsenga abakula pabitale mushindo wabadi balombene kukatusha mushikua na kufuisha kufukama na kuiyikeela. Pa mutue pa kupalakasha mianda ya madimi pabitale butemuki bui mu 1 Bena-Tesalonika 5:​3, abitungu tuukie mianda ipia yabadi batuushe binobino. Su miisambo yetu yekala imeene’nka mu mikanda ayitusha ndumbuluilo a Yehowa, atukuasha kakongie buakadia kushaala mu buumune na “mu kinangu kimune.”—1 Kod. 1:10; 4:6. w23.02 16 ¶4-5

Mu dia Kabidi 28, Mueshi wa 5

Kâmina ku nfwalasa, okobeshe mu yaya ntumbo yobe mwanda wa kulamwina bya bînyibînyi na kwipêlesha mpâ na kululama! Ku bukome bobe okakite bintu bya kutshînwa!—Mis. 45:​4, EEM.

Buakinyi we mufule Yesu Kidishitu? Yesu baadi mufule bia binyibinyi, kuiyisha, na kululama. Su we mufule bia binyibinyi na kululama, abipushika’shi we mufule nyi Yesu Kidishitu. Banda kunangushena mushindo ubaadi Yesu n’eshimba dinyingie bua kuakuila kiakia kia binyibinyi na kilulame. (Yo. 18:37) Biabia, mmushindo kinyi ubaadi Yesu muiyishe? Yesu baadi muleshe kuiyisha ku kileshesho kiaye. Bu kileshesho, baadi apa Nshaye ntumbo yooso, ta muitumbishe aye nabene efuku su ndimune. (Mak. 10:​17, 18; Yo. 5:19) Wepushaa namu naminyi pabitale kuiyisha kua Yesu? Mu binyibinyi, abikutakula bodia kufula Muan’Efile Mukulu na ku mulonda. Eyendo nyi biokitshi. Buakinyi Yesu baadi muiyishe? Ku muanda mmufule Nshaye na kuete kuambula kuiyisha kuaye. (Mis. 18:35; Eb. 1:3) Tue mulombene namu kuifubuila kui Yesu kuete kuambula ngikashi ya Yehowa na kupuidika kooso su? w23.03 3-4 ¶6-7

Mu dia Kasatu 29, Mueshi wa 5

Akukekala lusangukilo lua balulame na bashi balulame.—Bik. 24:15.

Bible akula bua bisaka bibidi bia bantu abakasanguka na muabi wa kupeta muwa wa ikalayika pa nsenga, “balulame” na “bashi-balulame.” “Balulame” mbano booso bafubile Yehowa na lulamato pa babadi ba ki na muwa, ku lungi lupese bashi-balulame t’ambamufubile. Pa muanda’shi bino bisaka bibidi bia bantu abikasanguka, tui balombene kuamba’shi mashina aabo ngafundibue mu mukanda wa muwa su? Kumpala kuashi bafue, “balulame” mashina aabo abaadi apue kufundibua mu mukanda wa muwa. Mashina aabo abaadi akatushibue mu mukanda nsaa i babafuile su? Nya! Muanda mu binangu bia Yehowa, baki’abatungunuka nka na “kuikala na muwa.” Yehowa ta “Efile Mukulu a bafwe nya, anka nga abatala; muanda mwadi’ye booso bee na muwa.” (Luk. 20:​38, Kilombeeno Kipya 2014) Bino abipushisha’shi nsaa ayikasanguka balulame pa nsenga, mashina aabo aakasanganyibua afundibue mu mukanda wa muwa sunga mbibaadi afundibue “na crayon” kumpala.—Luk. 14:14. w22.09 16 ¶9-10

Mu dia Kananka 30, Mueshi wa 5

Yehowa Efule Mukulu nkwata muntu, nkumutuula mu lupango lwa Edene bwa kudima nsenga na bwa kwilulama.—Kib. 2:15.

Yehowa baadi akumiina’shi bantu ba kumpala basankile bipangua Biaye. Efile Mukulu pabapangile Adame, bamupeele mpaladiiso e buwa bukile bua kushaala na amupa mudimo wa kupasukila na kutamisha mpaladiiso. (Kib. 2:​8, 9) Banda kupuandikisha muloo ubaadi nawo Adame, pabamuene abikulu mitshi na bilongo. Uno ubaadi muabi kui Adame bua kupasukila efuba dia Edene! Yehowa balunguile dingi Adame buadia kuudika nyema ilekeenelekeene mashina. (Kib. 2:​19, 20) Yehowa baadi mulombene kuudika nyema mashina aye nabene, anka baadi mupe Adame wawa mudimo. Kushi mpaka, kumpala kua’shi Adame eyudikie mashina, Adame baadi mulongie bua kuuka bi nyema kalolo, aye nkutala bua kumona akikumiina nyema ooso na mushindo wi bikitshino biaye. Adame baadi musankile kukita uno mudimo. Kushi mpaka, bibaadi bimukuashe buadia kupusha bi Yehowa na binangu, bi’apasukilaa bipangua biaye, na bintu bi buwa biadi mupangie. w23.03 15 ¶3

Mu dia Katano 31, Mueshi wa 5

Abukafingakasha na kufudîsha mafumu oso, anka pend’abo, nyi abukekadidîla ikalaika.—Nda. 2:​44, EEM.

Anka bu biabadi baleshe ngua ya uno nkishi mukata, mbukome bua nsenga ishima bua Angleterre na bena Amérique ngi bukome bua mu nsenga ishima bua mfudiilo buabadi batemukie mu Bible. (Nda. 2:​31-33) T’abakebupiana kui bungi bukome bua politike nya. Biabia, abo nyi abukende mpaa na ku mfudiilo kua Armagedone nsaa ayikafiki bukome bu’Efile Mukulu, mu kusoosa mafumu ooso a bana ba bantu. (Kibaf. 16:​13, 14, 16; 19:​19, 20) Buno butemuki mbulombene kuitukuasha mushindo kinyi? Butemuki bua Ndanyele abuitupa kingi kishinkamiisho akitulesha’shi, tui mu mafuku a ku mfudiilo. Nkupue kukila bipua 2500 na Ndanyele kutemuka’shi kunyima kua Babilone mafumu a nsenga ishima ananka, ngalombene kuikadika na bukitshishi bukata, kui muilo w’Efile Mukulu. Nyi buakinyi baadi muleshe’shi, Bukome bua Nsenga ishima bua Angleterre na bena Amérique abukeebo, ku mfudiilo kua ano makome ooso. Bino abitunyingisha na kuitupa lukulupilo lua’shi, mu kapindi kapeela amu Bufumu bu’Efile Mukulu abukabutula mafumu ooso a bana ba bantu na bukamunane pa nsenga yoso ishima. w22.07 4 ¶9; 5 ¶11-12

    Mikanda ya mu Kisongye (2011-2025)
    Tuuka
    Tuela
    • Kisongye
    • Tumina muntu
    • Byokumina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Pabitale bya kufubisha
    • Bya kufubisha
    • Bya kufuamisha yobe
    • JW.ORG
    • Tuela
    Tumina muntu