Bena Isaleele ba kala babaadi abalu ngoshi: Buakinyi atue t’atuluiyaa?
“SU MUNTU akuanudi bapele kulua ngoshi na France na Angleterre, anue booso anufu!” mukata a bena Nazi baadi musashile kisaka kia Tumonyi tua Yehowa mu Ngoshi ya kabidi ya Nsenga Ishima. Sunga bibaadi kisaka kia basalayi ba bena Nazi akitengiela peepi, takui mukuetu su ngumune, baadi mualukiile kunyima bua kuipaa miiya ya Yehowa. Dino dibaadi eshimba dinyingie binyibinyi! Kino kileshesho kibuwa kia mushindo aumonaa Tumonyi tua Yehowa ngoshi: Atupelaa kulua ngoshi ya mu uno ndumbuluilo. Sunga nsaa ayitulungula bantu’shi abetuipaa su tubapele kulua ngoshi, atupelaa kutuelakanaa mu mianda ya mishikua ya ino nsenga.
Biabia, ta mbaaba booso abeyitanyina bu bena Kidishitu be na uno mueneno nya. Be bungi abakumiina’shi bena Kidishitu, be kulua ngoshi na kukaluila eumbo diabo. Be kunangushena’shi: ‘Bena Isaleele ba kala, pabaabadi bu muilo w’Efile Mukulu babaadi abalu ngoshi, biabia buakinyi atue bena Kidishitu tatuikulua ngoshi lelo uno? Obe naamu we kualuula naminyi? Tui balombene kuibapatuluila’shi muanda wa bena Isaleele a kala, ubaadi wilekeene na wa muilo w’Efile Mukulu lelo uno. Tutaluleyi mianda itaano ilekeene.
1. BANTU BOOSO B’EFILE MUKULU NYI MUILO UMUNE
Mu mafuku a kala, Yehowa baadi musangule muilo umune buaudia kuikala bu bantu baaye, muilo wa Isaleele. Bayitanyine muilo wa Isaleele bu ‘mwilo waye munkatshi mwa miilo yooso.’ (Efi. 19:5) Dingi, Efile Mukulu baadi muibape nsenga i pabuayo. Biabia nsaa ibaadi Efile Mukulu atumu bena Isaleele bua kuenda munkalua na ingi miilo ta babaadi abalu, sunga kuipaa bangi balanguidi naabo nya.a
Lelo uno, balanguidi ba binyibinyi ba Yehowa mbafikie ku “maumbo ooso, bisamba, miilo na djimi yooso.” (Kibaf. 7:9) Su muilo w’Efile Mukulu wenda mu ngoshi wi kulua na kuipaa balanguidi naabo.
2. YEHOWA BATUMINE BENA ISALEELE BUA KUENDA MU NKALUA NGOSHI
Mu mafuku a kala, Yehowa nyi baadi aata kitshibilo bua nsaa, na buakinyi abitungu bena Isaleele bakalue ngoshi. Bu kileshesho, Efile Mukulu baadi mutume bena Isaleele buabadia nkalombasha kiimu kiaye, kui bena Kanana babaadi baukibue kalolo bu balanguidi ba ba demo, abatambuka lusandi, na abalambula bana. Yehowa baadi mutume bena Isaleele buabadia nkakatusha bano bantu babaadi na bukitshishi bui bubi mu nsenga ibaadi muibalee. (Lv. 18:24, 25) Pababapuile kushaala mu Nsenga ya Mulayilo baluinguile bena Isaleele’shi, abitungu nuende mu kulua ngoshi bua kukaluila bena Isaleele kui beshikuanyi baabo. (2 Sam. 5:17-25) Anka, Yehowa ta baadi mupe bena Isaleele matalua a kuiatshila bitshibilo bia kuenda mukulua ngoshi nya. Nsaa ibaabadi abeatshila kitshibilo kia kuenda, kubaadi akutuuku bipeta bi bubi bukile.—Mb. 14:41-45; 2 Mya. 35:20-24.
Lelo uno, Yehowa ta kuete kulungula bantu’shi balue ngoshi nya. Bantu bakuete kulua ngoshi bua buwa baabo abo banabeene kushi bu’Efile Mukulu. Bakuete kuenda mu nkalua ngoshi, bua kupeta kinpindi kia nsenga kikata, kupeta makuta e bungi, sunga bua mianda ya politike, na bua tungi tubingilo. Biabia tui kuamba naminyi bua baaba bakuete kuamba’shi bakuete kulua ngoshi muishina di’Efile Mukulu bua kukaluila balanguidi baaye, sunga bua kuipaa beshikuanyi b’Efile Mukulu? Yehowa akakaluila balanguidi baaye ba binyibinyi na kubutula beshikuanyi baaye ku ngoshi ya mu mafuku aafiki, ngoshi ya Armagedone. (Kibaf. 16:14, 16) Yaya ngoshi ngitale kiluilo ki’Efile Mukulu kia bipangua bia muiyilu bi bukome, kushi balanguidi baaye ba bana ba bantu.—Kibaf. 19:11-15.
3. BENA ISALEELE TABABAADI ABAYIPA BAABA BABAADI ABALESHA LUKUMIINO MUI YEHOWA NYA
Efile Mukulu kuete kuluila kisamba kioso kiakia ngoshi lelo uno bu bibaadi muluile bena Isaleele ku Yeeriko su?
Mu mafuku a kala, kiluilo kia bena Isaleele kibaadi akilesha lusa, kui baaba babaadi abalesha lukumiino kui Efile Mukulu, na babaadi abayipa baaba babaabadi abatshibila kiimu kui Yehowa’shi mbalombene kuipayibua. Tutaleyi bino bileshesho bibidi. Pa baadi Yehowa mutume eyi bua kubutula kibundi kia Yeeriko, bena Isaleele babaadi bapaashe Rahabe na kifuko kiaye muanda babaadi baleshe lukumiino. (Yos. 2:9-16; 6:16, 17) Kunyima, babaadi bapaashe kibundi kishima kia bena Gabaone, muanda babaadi baleshe lukumiino kui Efile Mukulu.—Yos. 9:3-9, 17-19.
Lelo uno, ngoshi ya miilo ta ikuete kupaasha be na lukumiino nya. Na ingi nsaa bantu bashabauku muanda nyi bakuete kuipayibua, mu ngoshi ya miilo.
4. BENA ISALEELE BABAADI ABALONDO BULUDIKI BU’EFILE MUKULU PABITALE NGOSHI
Mu mafuku a kala, Yehowa baadi mutekie basalayi ba bena Isaleele buabadia kuikala na muikeelo wipushene na mayi aaye a kulonda. Bu kileshesho, Efile Mukulu baadi muibape muiya wa “kukita butaale” na beshikuanyi be mu kibundi babakiebe kulua nabo. (Miy. 20:10) Yehowa baadi atengiela dingi’shi, basalayi ba bena Isaleele bekale na mankenda abo banabene, na mbalo yabadi bashaale na muikeelo wabo wikale selele. (Miy. 23:9-14) Sunga mbibaadi biluilo bia miilo ibefunyishe, abitambuka lusandi na bana bakashi ba mu bipindi bia nsenga bibaabadi abatshokola, Yehowa baadi mutoshe bena Isaleele bua kukita bino. Ta babaadi balombene kuibakila baaba bana bakashi babaabadi abakuata ku bupika, abo baki mu mueshi umune kunyima kua’bo kukuata kibundi nya.—Miy. 21:10-13.
Lelo uno, maumbo e bungi ngeele kiala bua kukumiina ingi miya pabitale ngoshi. Sunga mbiabadi beele miya bua kukaluila bantu bashi basalayi, bi malua muanda bakuete kuipaa ino miya.
5. EFILE MUKULU BAADI MULUILE MUILO WAYE NGOSHI
Ngoshi ya lelo uno ikuete kupaasha baaba booso baasha lulamato bu bibaadi ngoshi ya Yehowa ipaashe Rahabe na kifuko kiaye ku Yeeriko su?
Mu mafuku a kala, Yehowa baadi muluile bena Isaleele, pa kuibakitshiina bilengieleshi bua’shi batshokole ngoshi. Bu kileshesho, mmushindo kinyi ubaadi Yehowa mukuashe bena Isaleele buabadia kutshokola kibundi kia Yeeriko? Nkubuludiki bua Yehowa nsaa ibaadi bena Isaleele, ‘beele musaase wa ngoshi, ngi kimano kya lupata nkupona nka paapa,’ baadi muibabofuishe buabadia kukuata kibundi. (Yos. 6:20) Na mmushindo kinyi ubaabadi batshokole ku ngoshi na bena Amone? “Yehowa bebanokyeshe dya mwiyilu mabwe akata . . . Bakile bungi mbano babaafwile ku mabwe a mpeshi pa kupwandikisha na babayipayile baana ba Isaleele ku mwele wa ngoshi.”—Yos. 10:6-11.
Lelo uno, Yehowa ta kuete kuluila muilo su ngumune ngoshi pa nsenga nya. Bufumu buaye bui Yesu bu mfumu, “ta mbwa ino nsenga nya.” (Yo. 18:36, Kilombeeno Kipya 2014) Mu kuilekeena na bino, Sanata ngi kuete kukunkusha mbulamatadi yooso ya bana ba bantu. Ngoshi ikata ikuete kukitshika pa nsenga, iyilesha bi binangu biaye bi bungi.—Luk. 4:5, 6; 1 Yo. 5:19.
BENA KIDISHITU BA BINYIBINYI ABEKITSHISHAA BUA KUKITA BUTAALE NA BANGI
Anka bu bibatukatuka mu kumona, mianda yetu i lelo ngilekeene ngofu na ya bena Isaleele ba kala. Biabia, kuno kuilekeena ta ngi penda tubingilo tua buakinyi t’atuenda ku ngoshi nya. Kui tungi tubingilo. Bu kileshesho, Efile Mukulu baadi mupue kutemuka’shi baaba booso bakalongiesha, “t’abakayiyi dimo bya kulwa ngoshi” sunga kutuelakana mu yanka. (Yesh. 2:2-4) Yesu bakuile bua balongi baye’shi “ta mba pa nsenga nya;” na’shi abashaalaa kushi kutuelakana mu mianda ya mishikua ya pano pa nsenga.—Yo. 15:19, Kilombeeno Kipya 2014.
Kidishitu baadi dingi munyingishe balongi baye bua kukita bikile paapa. Yesu baadi muibape elango bua’shi balekie kinangu akibatakula ku mushikua, ku nsungu i bukopo, na mu kulua ngoshi. (Mat. 5:21, 22) Yesu baadi mulangie dingi balongi baye buabadia kuikala “bantu abafwishaa butaale,” na kufula beshikuanyi babo.—Mat. 5:9, 44.
Tui kukita bino naminyi? Biabia, tui kukutua kuikala na lukalo lua kulua ngoshi mu mushindo ooso wawa, anka tuekala na binangu bia buntomboshi muishimba dietu bilombene kufuisha mushikua sunga kuiyabulushena mu kakongie su? Biabia, tutungunukieyi na kuikitshisha bua kukatusha bino binangu bioso muishimba dietu.—Shak. 4:1, 11.
Ta tui balombene kutuelakana mu ngoshi ya bisamba bia ino nsenga nya, atuikitshishaa bua kuikala na butaale na kifulo munkatshi muetu. (Yo. 13:34, 35) Tui balombene kushaala kushi kutuelakana mu mianda ya ngoshi, patuki’atutengiela efuku diabakakatusha mianda yooso ya ngoshi bua losoo kui Yehowa.—Mis. 46:9.
a Ingi nsaa, bena Isaleele babaadi abalu abo banabeene, ino ngoshi ta ibaadi ayisankisha Yehowa. (1 Bf. 12:24) Ingi misuusa Yehowa baadi akumiina ino ngoshi, muanda bingi bisamba bibaadi abimutombokiela sunga bibaadi abikitshi miluisho ikata.—Bans. 20:3-35; 2 Mya. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8.