Gaanliba

Wan sëmbë dë a di kemeente ka i dë di ta mbei hati fii boonu ö? Wë soni an o tooka ee ja ta mbei möiti u hati fii an ta boonu ku ën möön. Di Bëibel ta taki taa te i ta tei wotowan ku wai a i pisi, nöö i sa ko dë möön gaan mati ku de, te kisi dee felantima fii seei (Nöng. 25:21, 22). Te i kai wan sëmbë ko a i pisi, nöö a sa heepi i u hati fii an ta boonu ku ën möön, söseei i ku ën sa ko dë mati. I sa ko ta si dee seei fasi dee Jehovah bi si nëën di a bi hai ën ko a di tuutuu lei (Joh. 6:44). Ee lobi hën bi mbei i kai wan sëmbë ko a i pisi, hii fa an bi dë ku di mëni taa i bi o kai ën, nöö i ku ën o sa ko dë mati. Unfa i sa sabi ee lobi hën ta mbei i kai sëmbë ko a i pisi? Wan fasi fa u sa ko sabi di soni aki, hën da te u ta du di soni di sikifi a di tëkisi u tide. U musu pakisei na un fasi dee baaa ku dee sisa fuu hei möön u. Kandë u sa djeesi de a di biibi di de abi, a di fasi fa de ta hoi dou, ku woto fasi di wan Keesitu sëmbë musu abi. Te u ta pakisei u dee bunu fasi di dee baaa ku dee sisa fuu abi, nöö woo möön lobi de, söseei an o ta taanga da u fuu kai de ko a u pisi. w18.03 bld. 19 pal. 18, 19

Wan u dee soni di sa mbei a ta taanga da mama ku tata u de piki Jehovah buka, hën da te de puu wan mii u de a di kemeente. De bi puu di mujëë mii u wan sisa a di kemeente, nöö di mujëë mii bi foloisi go ta libi a woto kamian. Di sisa bi taki taa: „Mi bi ta suku soni a dee buku fuu di ta da mi pasi u mi sa ta hulu ku di mujëë mii u mi ku di mujëë mii fëën.” Ma di manu u di sisa aki bi heepi ën a wan suti fasi faa ko si taa de an abi taki a di mujëë mii u de liba möön, ma de musu hoi deseei a Jehovah. Baka wantu jaa, hën de bi toona tei di mujëë mii u de a di kemeente. Di mama u di sisa ta taki taa: „A ta lesipeki mi ku mi manu gaanfa, u di a sabi taa u bi piki Gadu buka.” Joo „buta futoou a Jehovah ku hii i hati”, ee de puu wan mujëë mii fii nasö wan womi mii fii a di kemeente u? Joo mbei Jehovah si taa ja ta „buta futoou a iseei ö?” (Nöng. 3:5, 6) Un dee mama ku dee tata, un musu ta hoi a pakisei nöömö taa di sitaafu di Jehovah ta sitaafu sëmbë, ku di tii di a ta tii wan sëmbë, da wan bunu soni, aluwasi ee a ta taanga fuu ta piki hën buka. Haika te Gadu ta bai i a soni, ma na hopo fia ku ën. w18.03 bld. 30 pal. 12, 13

Di Bëibel an ta piki u taa wan sëmbë musu dou wan apaiti jaa ufö a sa tei dopu. A Giikitöngö, di wöutu di de ta puu ko „mbei de ko dë bakama”, di dë a Mateosi 28:19, kë taki taa i musu lei wan sëmbë soni faa ko dë bakama u wan sëmbë. Wan bakama u Jesosi da wan sëmbë di ko sabi dee lei u Jesosi, a dë wan sëmbë di ta fusutan dee lei u Jesosi, söseei a dë wan sëmbë di ta du dee soni dee Jesosi bi ta lei sëmbë. Fëën mbei te wan womi ku wan mujëë pai wan mii, nöö de musu bigi ta lei ën soni u Bëibel a sö wan fasi taa bakaten a sa buta hën libi a Jehovah maun, nöö a ko toon wan bakama u Keesitu. An dë u taki taa beibi an sa tei dopu. Ma tökuseei di Bëibel ta lei u taa piki mii sa fusutan dee lei u Bëibel, söseei de sa ko lobi de tu. Timoteo bi dë wan bakama u Jesosi, di bi bigi dini Jehovah a dee njönku jaa fëën (2 Tim. 1:5; 3:14, 15). Timoteo bi abi söwan 20 jaa, di a bi kisi wantu apaiti faantiwöutu a di kemeente.​—Tjab. 16:1-3. w18.03 bld. 10 pal. 4, 5

Di u bi bigi dini Gadu, hën u bi tooka soni a u libi. Ma baka di u tei dopu seei, u bi tooka soni a u libi go dou. U di u da zöndu libisëmbë, mbei u musu ta tooka soni a u libi nöömö (Fil. 3:12, 13). Wë u sa hakisi useei dee soni aki: ’Mi ko ta möön si soni kumafa Gadu ta si soni ö? Mi ko ta möön du soni kuma Keesitu ö? Andi mi ta si a di fasi fa mi ta tja miseei te mi dë a dee komakandi? Fuun soni mi ta taki möön gaanfa? Te mi luku di fasi fa mi ta lei soni u Bëibel, di fasi fa mi ta bisi soni, söseei di fasi fa mi ta du soni te de da mi lai, nöö andi mi ta si a miseei? Andi mi ta du te wan soni ta pooba mi u mi du soni di an ta kai ku Gadu? Mi ko dë wan Keesitu sëmbë di taanga a di biibi ö?’ (Efeise 4:13) Te u ta hakisi useei dee soni aki, nöö de sa heepi u fuu ko sabi ee u ko ta möön si soni kumafa Gadu ta si soni. w18.02 bld. 23 pal. 4, 5

U ta libi a wan ten di tooka gaanfa seei ku hii dee ten dee pasa. Nöunöu Jehovah ta tja wanlö gaan hia sëmbë ko makandi. Dee sëmbë aki „kumutu a hii pei nasiön, ku hii pei lö, ku hii pei föluku, ta fan hii dee peipei töngö u goonliba tuu”, kumafa di Bëibel bi taki a fesi. Dee sëmbë aki pasa aiti milion sëmbë. De ta dë waiwai, nöö de ta „taanpu a di könubangi u Masa Gaangadu fesi dë ta dini ën ndeti ku didia” (Ako. 7:9, 15; Jes. 60:22). Sëmbë an bi dë di bi lobi Gadu sö hia wan daka, söseei sëmbë an bi dë di bi lobi wotowan sö wan daka tu. Di Bëibel bi taki a fesi tu taa a di ten fuu aki, sëmbë di an dë mati u Gadu bi o ta lobi woto soni. Di Bëibel ta piki u taa de bi o lobi deseei nöö. Apösutu Paulosu bi sikifi taa a dee lasiti daka, sëmbë „o lobi deseei nöö”, „de o lobi möni”, söseei „de o lobi piizii ka u de lobi Gadu” (2 Tim. 3:1-4, NW). Di lö lobi aki an dë kuma te sëmbë ta lobi Gadu. Wë u sa taki taa di lobi di sëmbë ta lobi deseei nöö, ta mbei di libi ta taanga da hii sëmbë. w18.01 bld. 21 pal. 1, 2

U di Noa bi lei soni u Gadu, mbei a bi ko abi biibi, söseei a bi ko abi di köni di Gadu ta da sëmbë. Di soni aki bi heepi ën fu an du soni di bi o sa hati Jehovah. Unfa sö? Noa bi kë dë wan mati u Gadu, fëën mbei an bi go dë mati ku sëmbë di an bi ta biibi Jehovah Gadu, söseei di an bi kë dini ën. Noa an bi mbei dee taku jeje dee bi ko a goonliba aki ganjëën, kumafa de bi ganjan dee woto sëmbë. Dee sëmbë bi lobi dee soni di dee taku jeje aki bi ta du, nöö kandë de bi kë dini de tu (Ken. 6:1-4, 9). Noa bi sabi tu taa Jehovah bi kë u libisëmbë pai miii fuu di goonliba (Ken. 1:27, 28). Fëën mbei di dee taku jeje bi tei mujëë pai miii, nöö Noa bi sabi taa di soni aki an bunu. Di soni aki bi ko dë gbelingbelin u si, di dee mii u dee taku jeje bi ta ko möön bigi, söseei di de bi ta ko taanga möön dee woto mii. Te u kaba fëën, Jehovah bi piki Noa taa a bi o mbei wan Gaan Wata ko kii hii dee takuhati sëmbë. U di Noa bi ta biibi di soni di Jehovah bi taki, mbei a bi mbei di ark, nöö hën ku dee sëmbë fëën bi fika a libi.​—Heb. 11:7. w18.02 bld. 11 pal. 8

Ee i du wan gaan zöndu, nöö hoi a pakisei taa Jehovah dë kabakaba u da i paadon. A kë heepi i fii ku hën ko bunu baka. Ma i musu haika dee gaanwomi dee a buta a di kemeente u heepi i (Nöng. 24:16; Jak. 5:13-15). Fëën mbei ja musu biabia! Biga i sa lasi di teego libi di i bi o sa feni. Ma ee a ko dë taa i ta tjali u wan zöndu di Jehovah bi da i paadon fëën kaa wë, nöö andi i musu du? So juu apösutu Paulosu bi ta fii bookosaka u dee zöndu dee a bi du a di ten di pasa. A bi taki taa: „Biga wë fa mi dë aki mi dë di möön lagi wan a dee tjabukama u Masa Jesosi mindi. Ma bumbuu tjika u de kai mi wan tjabukama fëën seei, biga mi bi du hogi ku dee biibima u Gadu a fesi” (1 Kol. 15:9). Jehovah bi sabi taa Paulosu bi dë wan zöndu libisëmbë, ma tökuseei a bi tei Paulosu kumafa a bi dë, nöö a bi kë u Paulosu sabi di soni aki. Ee i ta tjali tuutuu u di soni di i du, nöö i kondëën da Jehovah, söseei da dee gaanwomi ee a dë fanöudu, nöö i sa dë seiki taa Jehovah o da i paadon. I musu biibi taa Jehovah da i paadon, nöö na kuutu iseei möön!​—Jes. 55:6, 7. w18.01 bld. 8 pal. 17, 18

Ee u kë dë wan mati u Jehovah, nöö u musu ta haikëën, söseei u musu ta fan ku ën tu. Di fasi fa u ta haika Jehovah möön gaanfa, hën da te u ta lei soni u Bëibel. Di soni aki kë taki taa u musu ta lesi di Wöutu u Gadu, ku dee woto buku fuu dee ta taki soni u Bëibel, nöö u musu ta pakisei fundu u de tu. Te i ta lei soni a di Bëibel, nöö na hoi nöö i musu ta hoi dee soni a hedi kumafa i ta du ën te i musu mbei exame a siköö. Ma i musu ta öndösuku soni a di Bëibel fii ko sabi Jehovah möön bunu. Te i ta du sö, nöö joo ko möön zuntu ku Gadu, nöö hënseei o ko zuntu fii tu. Di ölganisaasi u Jehovah ta da u sömëni soni di sa heepi u fuu ta lei soni u Bëibel. Wan pisi dë a jw.org de kai „Wat leert de bijbel echt?”, nöö di pisi dë dë a di pisi „Werkbladen voor Bijbelstudie”. Dee soni aki sa heepi i fii ko abi wan möön taanga biibi, söseei de sa heepi i fii sa konda soni u di biibi fii da wotowan.​—Ps. 119:105. w17.12 bld 23 pal. 8, 9

Wë unfa a du ko taa sëmbë o sa ta libi makandi sö? Di tjabukama woto ta piki u taa, u di „di goonliba o fuu ku di lei u Jehovah”. Wë mbeti an sa lei soni u Jehovah. Fëën mbei u sa taki taa di tjabukama woto aki ta taki soni u libisëmbë di tooka di fasi fa de bi ta tja deseei (Jes. 11:6, 7). Ufö sömëni u dee baaa ku dee sisa fuu bi ko sabi soni u Jehovah, de bi hogi leti kuma taku mbeti. Ma nöunöu de ko dë sëmbë di ta libi fiifii ku wotowan. I sa lesi di woto u de a di pisi „Bijbel e kenki sma libi”, di dë a jw.org/srn. Sömëni sëmbë di ko ta dini Jehovah nöunöu, bi ta libi kuma taku mbeti, ma de ’tei di njunjun libi di Gadu da de, nöö de ko ta djeesi ën seei. Biga hën ta libi bunu a hii futu ku limbo hati’ (Ef. 4:23, 24). Te sëmbë ko sabi soni u Gadu, nöö de ta ko fusutan taa de musu ta hoi dee wëti fëën. Di soni aki ta heepi de u de ko ta biibi woto soni, u de ko ta pakisei woto fasi, söseei u de ko ta du soni woto fasi tu. A dë sö tuu taa a ta taanga u tooka dee soni aki, ma di jeje u Gadu o heepi dee sëmbë dee kë du soni di ta kai ku Gadu. w18.01 bld. 31 pal. 15, 16

Di Bëibel ta taki taa hiniwan u dee sëmbë dee o weki ko a libi baka u go libi a liba ala „abi ën leti juu faa weki baka”. Wë di soni aki mbei u sa biibi taa te sëmbë o weki ko a libi baka u de libi a goonliba aki, nöö an o dë fanjanfanjan tu, ma hii soni o seeka a wan bunu fasi. Kandë di soni aki sa mbei u ta hakisi useei dee soni aki: Unfa a dë ku dee sëmbë dee dëdë kölö sö ufö di Dusu Jaa Tii u Keesitu bigi? De fosu o weki ko a libi baka sö taa dee sëmbë u de sa tei de ku wai ö? Unfa a dë ku dee womi dee Gadu bi buta u tii dee sëmbë fëën a di ten di pasa? De fosu o weki ko a libi baka u de heepi tii dee sëmbë u Gadu a di njunjun goonliba u? Andi o pasa ku dee sëmbë dee an bi dini Jehovah nöiti? Na un ten de de o weki ko a libi baka, söseei naasë de o weki baka? Wë sömëni soni dë seei di u sa hakisi useei jeti. Ma a dë fuu booko u hedi ku dee soni aki nöunöu ö? An bi o möön bunu fuu wakiti u si fa Jehovah o du soni a di ten dë u? Ufö di ten dë dou, u musu mbei möiti fuu ko ta biibi Jehovah möön gaanfa. A bi mbei Jesosi seei piki u taa an o fëëkëtë dee sëmbë dee dëdë, ma a o weki de ko a libi baka.​—Joh. 5:28, 29; 11:23. w17.12 bld. 14 pal. 20, 21

I ta si soni a di tëkisi aki di sa heepi i ku dee sëmbë fii wosudendu ö? Di Bëibel ta piki dee womi dee abi mujëë taa: „Un dee womi dee abi mujëë a wosu, un musu lobi dee mujëë fuunu. Wan musu libi hogi ku de e.” Wan womi di lobi di mujëë fëën ta lei taa a ta lesipeki di mujëë te a ta haika te di mujëë fëën ta piki ën unfa a ta pakisei, nöö a ta lei ën tu taa a ta tei dee soni dee a ta taki, u bigi (1 Pet. 3:7). Hii fa na hii juu a sa du di soni di hën mujëë ta hakisi ën, tökuseei a ta du wan soni a wan möön bunu fasi te a wegi di soni di hën mujëë taki ufö a du wan soni (Nöng. 15:22). Wan womi di lobi hën mujëë, an o ta musu ën faa lesipeki ën, ma a o ta suku u du soni di sa mbei hën mujëë lesipeki ën. Te wan womi lobi hën mujëë ku dee mii fëën, nöö di soni dë sa mbei de ta dini Jehovah waiwai makandi. Nöö a sö wan fasi de o sa feni di gaan bunu di Gadu kë da u. w17.11 bld. 30, 31 pal. 12, 15

Apösutu Paulosu bi sikifi wan biifi manda da dee Keesitu sëmbë u Kolosën, di a bi dë a dunguwosu a Loomë a wan pisiten u di jaa 60 te go miti di jaa 61. A bi konda da de faandi mbei de bi musu abi ’di fusutan ku telu di di santa jeje u Gadu ta da u’, hën da u de ko abi di köni u si soni kumafa Jehovah ta si soni (Kol. 1:9). Paulosu bi taki taa: „Nöö mi ta konda dee soni aki da unu, dee sëmbë, u sëmbë an musu ko ganjan unu ku dee bödjëëbödjëë fan u de. Nöö un haika, dee sëmbë. Un musu köni e, be na wan sëmbë musu ko lei unu wan oto fasi fuun dini Gadu. Biga de o ko biinga u de wini unu ku dee sösö lei u di goonliba aki taa ee i kë dini Gadu nöö i musu hoi dee peipei wëti u de, dee deseei mbei. Ma wan musu piki e. Biga dee lö lei dë an kumutu a Keesitu, ma a libisëmbë pakisei ku dee makiti dee ta tii goonliba de kumutu” (Kol. 2:4, 8). Baka di dë, hën a konda da de faandi mbei di fasi fa sömëni sëmbë ta pakisei an bunu, ma a bi taki tu faandi mbei sömëni sëmbë lo’ u pakisei sö. Di fasi fa dee sëmbë aki ta pakisei ta mbei de si kuma de köni möön wotowan, nasö taa de bunu möön wotowan. Di soni aki mbei Paulosu bi sikifi di biifi aki u heepi dee baaa ku dee sisa u de köni ku di fasi fa dee sëmbë u di goonliba aki ta pakisei, söseei u de an go du dee soni di de ta du.​—Kol. 2:16, 17, 23. w17.11 bld. 21 pal. 1

Andi da wantu soni di wan Keesitu sëmbë musu du ee a kë taa Jehovah musu ta abi tjalihati fëën hii juu? A musu dë kabakaba u disa so soni di a lobi gaanfa seei ee a dë taa dee soni dë o mbei a go du wan gaan zöndu (Mat. 18:9). Kandë dee mati fii ta mbei i du soni di an ta kai ku Jehovah. Ma ee a dë sö, nöö joo ta hulu dee mati fii dë jeti ö? Ee i sabi taa a ta taanga da i fu ja bebe daan pasa maaka, nöö joo nango a kamian ka a sa taanga da i fii hoi iseei ö? Ee i sabi taa a ta taanga da i fu ja pakisei fanafiti soni a di së u manu ku mujëë soni, nöö joo go ta luku fëlön, nasö soni a Internet, nasö a woto kamian di sa mbei i pakisei soni di an fiti ö? Hoi a pakisei taa hiniwan soni di u ta du u hoi dee wëti u Jehovah o tja wini ko da u. Di fii di wan sëmbë ta fii taa Jehovah an dë ku ën möön da di möön hogi soni di sa miti ën. Ma na wan soni dë di bunu möön di fii di wan sëmbë ta fii taa Jehovah lobi ën.​—Jes. 54:7, 8. w17.11 bld. 12 pal. 12

Sakalia 5:4 ta taki taa fuuku o „denda go a di wosu u dee fufuuma”, nöö „a o tan a di wosu dë, söseei a o poi ën tu”. Di soni aki ta lei u taa Jehovah o tja hiniwan hogidu di dee sëmbë fëën ta du ko a limbo, nöö a o kuutu de tu. Aluwasi wan sëmbë di ta fufuu sa tjubi di soni di a du da siköutu, da di basi fëën, da dee gaanwomi, nasö da hën mama ku hën tata, tökuseei an o sa tjubi ën da Jehovah. Gadu o tja hiniwan fufuu di sëmbë ta fufuu ko a limbo (Heb. 4:13). U ta wai seei taa u ta dini Gadu makandi ku sëmbë di ta mbei hii möiti u de ta libi ku wan limbo hati „nöömö”! (Heb. 13:18) Jehovah buuse di soni de kai fufuu, aluwasi piki soni seei wan sëmbë fufuu. A dë wan gaandi da u fuu ko sabi dee wëti u Jehovah dee ta piki u andi da bunu ku andi da hogi. A dë wan gaandi da u tu fuu sa hoi dee wëti fëën, söseei fuu sa libi a wan fasi di an ta poi hën në. Te u ta du dee soni aki, nöö Jehovah an o sitaafu u makandi ku dee sëmbë dee an ta piki hën buka. w17.10 bld. 16, 17 pal. 6, 7

Di libi di u musu ta libi fiifii ku dee baaa ku dee sisa fuu dë wan gaan fanöudu soni seei. Aluwasi u ta fii kuma wotowan an ta fusutan u, nasö taa de an libi bunu ku u, tökuseei u musu du hii soni di u sa du u libi fiifii ku de (Lom. 12:17, 18). Ee u du wan soni, nasö taki wan soni di hati wan sëmbë, nöö u musu hakisi di sëmbë faa da u paadon. Ma u musu du di soni aki ku hii u hati. A dë fanöudu gaanfa seei taa sëmbë di tööu musu ta libi fiifii ku deseei. An bi o bunu ee wan womi ku hën mujëë ta du kuma de lobi deseei te de dë a sëmbë fesi, ma te de dë de wanwan nöö de an ta fan ku deseei. Kandë de ta taki soni u hati di wotowan u de, nasö de ta libi hogi ku deseei. U musu dë kabakaba u da wotowan paadon ku hii u hati. Ee wan sëmbë du wan soni ku u di hati u, nöö u ta dëën paadon, söseei wa ta hoi ën a bëë tu. U musu du di soni aki aluwasi di sëmbë seei an sabi taa sö a du wan soni di hati u. Ee u kë da wan sëmbë paadon ku hii u hati, nöö wa musu ta pakisei di soni di di sëmbë bi du ku u möön. „Ee i lobi wan sëmbë . . . , nöö ja o ta hoi ën a bëë” (1 Kol. 13:4, 5). Ma ee u hoi wan baaa nasö wan sisa a bëë, nöö a sa mbei taa u ku di baaa nasö di sisa fuu an dë mati möön, söseei a sa mbei u ku Jehovah seei an dë mati möön tu.​—Mat. 6:14, 15. w17.10 bld. 7, 8 pal. 14, 15

Unfa di bosikopu u Sakalia bi heepi dee Dju? Jehovah bi paamusi de taa a bi o heepi de, söseei taa a bi o tjubi de, sö taa de bi sa kaba mbei di Wosu fëën. Di soni aki bi da de taanga. Ma kandë de bi ta hakisi deseei ee unfa sö biti sëmbë bi o sa du sö wan gaan wooko. Fëën mbei Sakalia bi piki de wan soni di bi da de kötöhati. Boiti di dë, Heldai, Tobia, ku Jedaaja bi ko heepi de tu, nöö Jehovah bi taki taa sömëni woto sëmbë bi o ko ’heepi mbei di Wosu fëën’ jeti. Dee Dju bi dë seiki taa Jehovah bi ta heepi de ku di wooko. De bi tei degihati go mbei di Wosu u Gadu, hii fa di könu u Pëlsia bi tapa di wooko. Di soni dë bi dë kuma wan gaan kuun di bi ta tapa pasi da de, ma an bi tei longi seei, hën Jehovah bi puu ën. Te u kaba fëën, de bi kaba mbei di Wosu u Gadu a di jaa 515 bifö Keesitu (Ësl. 6:22; Sak. 4:6, 7). Ma dee soni dee Jehovah bi taki, nama ku wan möön gaan soni di ta pasa a di ten aki. w17.10 bld. 26 pal. 17

Jehovah bi da Salumon wan apaiti wooko faa du. A bi musu tei fesi te de bi o mbei di Wosu u Gadu a Jelusalen. Di wooko aki bi o dë wan u dee möön gaan wooko di sëmbë bi o du a goonliba! Di Wosu aki bi o dë „wan apaiti wosu seei”, nöö hii sëmbë bi o jei soni u di waiti fëën. Boiti di dë, a bi o dë „di wosu u Jehovah, di tuutuu Gadu” (1 Klon. 22:1, 5, 9-11). Könu Dafiti bi dë seiki taa Gadu bi o heepi Salumon. Ma Salumon bi ’njönku jeti, nöö an bi abi öndöfeni’. A bi o abi degihati tjika u tei di wooko di Gadu bi kë dëën u? Naa a bi o fëëë u tei di wooko u di a njönku? Salumon bi musu abi degihati faa bi sa du di wooko. Ee Salumon an bi abi degihati, nöö a bi o fëëë tee taa an bi o pena bigi di wooko seei. Di soni dë bi o dë wan gaan hogi soni. Leti kumafa Jehovah bi musu heepi Salumon faa abi degihati u du di wooko di a bi musu du, sö nöö useei abi Jehovah fanöudu fuu sa abi degihati u du di wooko di a da u. w17.09 bld. 27, 28 pal. 1, 2, 4, 5

Unfa di libi fii bi o dë ee ja bi abi wan Bëibel? Wë ja bi o sabi unfa i musu du dee soni dee i ta du hiniwan daka. Ja bi o sabi dee tuutuu lei dee nama ku Gadu. Ja bi o sabi soni u di libi, nasö u di ten di ta ko. Söseei ja bi o pena sabi andi Jehovah bi du da libisëmbë a di ten di pasa. U wai taa soni an dë sö ku u. Jehovah da u di Wöutu fëën, di Bëibel. A paamusi u taa dee soni dee sikifi nëën o dë u nöömö. Apösutu Petuisi bi toona taki di soni di sikifi a Jesaaja 40:8. Di tëkisi aki an ta taki u di Bëibel seei, ma a ta taki u di bosikopu di sikifi a di Bëibel (1 Pet. 1:24, 25). A dee höndöhöndö jaa dee pasa, sëmbë bi mbei taanga möiti u puu di Bëibel ko a woto töngö, hii fa so sëmbë bi kë tapa de. Jehovah kë taa „hii sëmbë u goonliba tuu musu feni libi u teego nëën. A kë fu hii sëmbë musu ko sabi dee soni fëën”.​—1 Tim. 2:3, 4. w17.09 bld. 15 pal. 1, 2

Wanlö soni kuma di soni bi miti Josëfu, ta miti sömëni njönkuwan di dë Keesitu sëmbë a di ten aki tu (Ken. 39:7). Wan u dee njönkuwan aki da wan sisa de kai Kim. Te dee mii fëën kalasi bi go a siköö munde, nöö de bi lo’ u taki unfa de bi duumi ku womi a di sata nasö a di sonde di pasa. Kim an bi ta abi dee lö woto dë faa konda da de. A bi taki taa u di an bi dë kuma dee wotowan, mbei so juu a bi ta fii kuma a dë „hën wanwan, söndö mati”, söseei dee wotowan bi ta si kuma a kaba a sösö u di an bi ta duumi ku womi. Ma wan köni soni wë Kim bi du. Kim bi fusutan taa te i njönku, nöö di fii u duumi ku womi sa taanga gaanfa seei (2 Tim. 2:22). Woto mii a siköö bi lo’ hakisi ën ee an duumi ku womi wan daka. Di soni aki bi dëën di okasi faa konda da de faandi mbei an ta du ën. U ta wai ku dee njönkuwan dee ta mbei möiti u de an libi fanafiti a di së u manu ku mujëë soni, nöö Jehovah ta wai ku de tu! w17.09 bld. 5 pal. 8, 10

So sëmbë hati ta boonu hesi seei, nöö de ta taki hogihati soni, nasö de ta kosi wotowan. Te de ta du dee soni aki, nöö a ta hati dee sëmbë u di wosudendu u de tu. Di Bëibel ta bai u taa u musu köni be hati fuu an ta boonu, fu wa ta fan goofu ku wotowan, söseei fu wa ta buja ku sëmbë (Ef. 4:31). Dee soni aki ta mbei sëmbë ta du hogi soni. A di ten aki, sömëni sëmbë a di goonliba aki ta si kuma an dë wan gaan soni te sëmbë hati ta boonu, nasö te de ta du hogi soni. Ma te wan sëmbë ta libi sö, nöö an ta tja gafa ko da di Gadu di mbei u. Sömëni baaa ku sisa fuu bi tooka dee fasi di de bi abi fosu, hën de ko abi njunjun fasi (Kol. 3:8-10). Wan u dee awoo fasi di sëmbë bi sa abi ufö a ko a di tuutuu lei, hën da mindi soni. Sömëni sëmbë ta mindi soni u di de an kë paka lanti möni, nasö u di de an kë tja di sitaafu u wan föutu di de mbei. Ma Jehovah da „di Gadu di ta taki tuutuu soni” (Ps. 31:5). Fëën mbei a kë u hii dee dinima fëën musu ta ’fan gbelingbelin söndö ganjan’, söseei de an musu „ta lëgëdë ta mindi soni” (Ef. 4:25; Kol. 3:9). Hën da u musu ta taki fa soni dë tuutuu, aluwasi a ta taanga da u.​—Nöng. 6:16-19. w17.08 bld. 16, 18-20 pal. 3, 5, 12, 13, 15

A di ten aki Jehovah ta tii u ku di Wöutu fëën, di Bëibel. Di psalöm sikifima taki taa di soni di Jehovah taki ta „paaja hesi” u heepi u. A ta tii u a di soifi fasi, söseei a ta tii u a di soifi ten. Pakisei dee wini dee i ta feni a di Bëibel, a dee buku u „di köni saafu di dë u futoou”, a JW Broadcasting, a jw.org, söseei a dee gaanwomi, ku dee baaa ku dee sisa fii (Mat. 24:45, NW). I bi si wan daka kaa fa Jehovah ta tii i hesihesi ö? Di psalöm sikifima bi sabi taa u hii dee woto nasiön u goonliba, Jehovah tei dee Isaëli sëmbë kuma sëmbë fëën. De bi dë di wan kodo nasiön di Gadu ’bi piki andi de musu du’, söseei di a bi da dee „wëti fëën” (Ps. 147:19, 20). A di ten aki u abi di gaandi u tja di në u Gadu. U ta tei ën u bigi taa u ko sabi ën, taa a da u di Wöutu fëën sö taa a sa tii u, söseei taa u ku ën sa ko dë gaan mati. Leti kumafa di sëmbë di sikifi kapitë 147 u di buku Psalöm bi abi sömëni soni di mbei a bi sa „gafa Jah”, sö nöö sömëni soni dë di mbei taa u musu ta gafa Gadu, nöö u musu ta da wotowan degihati u du di wan seei soni tu. w17.07 bld. 19, 20 pal. 15, 16, 18

Dee bakama u Jesosi a di ten aki, te kisi dee wan milion sëmbë di ta du di hii-ten diniwooko seei ta mbei hii möiti u du andi Paulosu taki. De an ta mbei dee popokanda soni u di goonliba aki mbei de ko abi langahati. De ta hoi di mama wëti u Bëibel a pakisei, di ta taki taa: „Di sëmbë di lo’ u leni möni ta ko dë wan futuboi u di sëmbë di leni ën di möni” (Nöng. 22:7). Saatan kë fuu tei hii di ten fuu ku di kaakiti fuu, fuu ta wooko da di goonliba aki. So sëmbë ta leni gaan möni u de sa go a möön hei siköö, u de sa bai wan wosu, wan wagi, nasö u de hoi wan tööu. Ee wa ta köni, nöö u sa ko dë a wan gaan paima sömëni jaa longi. U ta lei taa u ta du soni a wan köni fasi te u ta libi ku dee soni dee u abi fanöudu, ku te wa ta mbei paima, söseei te wa ta poi möni. A sö wan fasi woo sa dini Gadu möön bunu, nöö wa o dë saafu u di bai di sëmbë ta bai soni ta sei a di goonliba aki.​—1 Tim. 6:10. w17.07 bld. 6 pal. 13

Jehovah hën abi di leti u tii hii soni. Wë a ta wooko ku di makiti di a abi a wan leti fasi. A ta piki u taa: „Mi Jehovah da di sëmbë di ta libi bunu ku sëmbë, di sëmbë di ta kuutu soni a wan leti fasi, söseei di sëmbë di ta du soni a wan leti fasi a goonliba. Dee soni aki sö mi lobi” (Jel. 9:24). Jehovah an abi dee wëti u libisëmbë fanöudu u heepi ën faa sabi andi bunu. Ma hën ta taki andi bunu. Te a ta buta wëti da libisëmbë, nöö de ta nama ku di fasi fa a ta du soni a wan leti fasi. Di psalöm sikifima bi taki taa: „Di goonsei u di könubangi fii ku di leti fasi fa i ta kuutu soni da letidu.” Fëën mbei hii dee wëti, ku dee mama wëti, söseei hii dee soni di Jehovah buta taa a o du, da bunu soni (Ps. 89:14). Saatan bi taki taa Jehovah da wan Tiima di an ta tii a wan leti fasi. Ma tökuseei Saatan an sa tja leti libi ko a goonliba. w17.06 bld. 22 pal. 5

A Jehovah tuutuu lei ta kumutu (Ps. 31:5). Nöö u di a dë wan Tata di lo’ u da sëmbë soni, mbei a kë lei u dee tuutuu soni aki. Te kuma tide u ta lei sömëni u dee soni aki, u di u ta lesi di Bëibel, dee buku fuu, söseei u di u nango a dee könklësi, dee keling-komakandi ku dee komakandi dee u ta hoi hiniwan wiki. Möön u ta ko sabi dee tuutuu lei, möönmöön woo ko abi di soni di Jesosi bi kai „kamba fuufuu ku awoo ten ku njunjun ten gudu tuu” (Mat. 13:52). Jehovah o heepi u fuu lai di gudu „kamba” fuu, ee u ta mbei möiti u ko sabi dee tuutuu lei kumafa u bi o suku gudu di dë a goon basu (Nöng. 2:4-7). Unfa u ta du di soni aki? Hii juu u musu ta lei soni a di Bëibel, söseei u musu ta lei soni a dee buku fuu, nöö u musu ta öndösuku soni finifini tu. Di soni aki o heepi u fuu ko sabi „njunjun” lei, nasö soni di wa bi sabi jeti (Jos. 1:8, 9; Ps. 1:2, 3). Ma u musu ta öndösuku soni fuu ko sabi möön soni di nama ku di tuutuu lei. w17.06 bld. 12, 13 pal. 13, 14

Wan njönku baaa di an tööu jeti bi ta pakisei di soni di sikifi a 1 Kolenti 7:28, di ta taki taa dee sëmbë dee tööu o „abi sömëni fuka u de tjai”. Di njönku baaa aki bi fan ku wan gaanwomi di tööu kaa, hën a hakisi ën taa: „Andi da dee ’fuka’ aki, nöö unfa mi o sa tja dee fuka aki ee mi ko tööu?” Ufö di gaanwomi piki di hakisi aki, hën a piki di njönku baaa faa buta pakisei a wan woto soni di apösutu Paulosu bi sikifi. Di baaa bi piki ën taa: Jehovah da di Gadu di ta „heepi u fuu feni kötöhati” a hii „dee fuka dee ta miti u” (2 Kol. 1:3, 4). U sabi taa di Tata fuu de kai Jehovah lobi u, nöö a ta da u kötöhati te fuka ta miti u. Kandë i ta mëni jeti unfa Jehovah bi heepi i, söseei unfa a bi tii i ku di Wöutu fëën. U sa dë seiki taa a kë da u dee möön bunu soni, kumafa a bi da dee dinima fëën a di ten di pasa.​—Jel. 29:11. w17.06 bld. 3 pal. 1, 2

Na soni u njan ku soni u bisi nöö dee baaa ku dee sisa fuu dee fusi kumutu a de köndë abi fanöudu. U musu ta lei taa u ta booko u hedi ku de, söseei u musu ta da de taanga ku di Bëibel (Mat. 4:4). Dee gaanwomi sa heepi de u de feni buku a di töngö u de, söseei de sa heepi de u miti baaa ku sisa di ta fan di töngö u de. Di soni aki dë wan fanöudu soni seei, u di dee sëmbë aki bi musu fusi go disa hii soni di de bi guwenti. De ta hangi dee famii u de, di köndë u de, ku di kemeente u de. De musu ta si taa u lobi de kumafa Jehovah lobi de, söseei taa u ta booko u hedi ku de. Ee de an ta si dee soni aki, nöö a sa pasa taa de go suku heepi a dee sëmbë di de ku de kumutu a di wan köndë, ma di an ta dini Jehovah (1 Kol. 15:33). Te u ta mbei de fii bunu a di kemeente, hën da u ku Jehovah ta wooko makandi u tjubi „dee woto köndë sëmbë”. Kandë dee baaa ku dee sisa aki an sa toona go a wosu, solanga dee sëmbë dee bi kë du ku de ta tii jeti. Ma kandë wotowan an kë toona go a de köndë baka, u di de an sa fëëkëtë dee hogi soni dee bi miti de. Hakisi iseei di soni aki: ’Unfa mi bi o kë u wotowan libi ku mi ee dee lö soni aki bi miti mi?’​—Mat. 7:12. w17.05 bld. 7 pal. 15, 16

Wë u di u ta libi a di hogi goonliba u Saatan, mbei sömëni soni dë di sa mbei u lasi hati (1 Joh. 5:19). Ma ee u ta lasi hati, nöö di biibi fuu sa ko suwaki, söseei wa o ta lobi Gadu sö möön. Kandë sömëni fuu sa ta miti bookohedi u di u ta ko gaandi, u di u dë ku siki, nasö u di u abi möni fuka. Nasö kandë u ta tjali u di wa sa du so soni kumafa u bi o kë du de. Nöö kandë woo fii booko saka u di soni an waka kumafa u bi mëni. Ma aluwasi andi ta miti u, tökuseei nöiti u musu si kuma Jehovah go disa u. Pakisei di soni di sikifi a Psalöm 136:23: „A bi pakisei u di u bi lasi hati, nöö di bunuhati fëën dë u teego.” U sa dë seiki taa Jehovah o haika u ’te u ta begi ën’, nöö a o piki dee begi fuu.​—Ps. 116:1; 136:24-26. w17.05 bld. 16 pal. 8

Leti kumafa Galasia 2:11-14 ta taki, nöö Petuisi bi ko ta fëëë sëmbë (Nöng. 29:25). Petuisi bi sabi unfa Jehovah ta si woto köndë sëmbë. Tökuseei a bi fëëë taa dee Keesitu sëmbë u Jelusalen dee bi dë Dju, di bi abi di maaka u dee Dju an bi o ta lesipeki ën möön, u di a bi ta hulu dee Keesitu sëmbë dee an bi dë Dju. Apösutu Paulosu bi piki Petuisi taa hën da wan bödjëëma (Tjab. 15:12; Gal. 2:13). Petuisi bi lei taa a abi sakafasi, hën a tei di lai di Paulosu bi dëën. Di Bëibel an ta taki taa Petuisi bi lasi dee gaandi fëën. Ma bakaten di santa jeje u Gadu bi mbei Petuisi sikifi tu biifi dee dë a di Bëibel. Jesosi di dë hedima u di kemeente bi ta dëën wooko faa du jeti (Ef. 1:22). Dee baaa ku dee sisa u di kemeente bi o djeesi Jesosi ku hën Tata, ee de bi da Petuisi paadon. Wë kandë na wan sëmbë bi mbei di soni di Petuisi du mbei de lasi hati, u di a bi dë wan zöndu libisëmbë. w17.04 bld. 25, 26 pal. 16-18

Jehovah bi kii hii dee sëmbë u di pisiwata dë, sö taa hogidu bi sa kaba a dee köndë dë. Nöö „a di fasi dë a buta wan maaka” da dee hogihati sëmbë u di ten aki. Leti kumafa Jehovah bi kii hii dee sëmbë dee bi ta libi fanafiti a di së u manu ku mujëë soni a di ten dë, sö nöö a o du ën abiti möön te a o poi di hogi goonliba aki kaba a sösö. Andi o ko a dee hogi di sëmbë ta du kamian? A di njunjun goonliba woo abi sömëni bunu soni u du di o ta da u piizii. A di ten dë, woo mbei di goonliba ko toon wan paladëisi, nöö woo mbei wosu da useei, söseei da dee sëmbë fuu. Söseei woo da dee milionmilion sëmbë dee o ko a libi baka wan suti ko, nöö woo lei de soni u Jehovah, söseei woo lei de hii dee soni dee a du da libisëmbë (Jes. 65:21, 22; Tjab. 24:15). A di ten dë, woo ta du soni di o mbei u ta piizii, söseei di o ta tja gafa ko da Jehovah! w17.04 bld. 13 pal. 11, 12

Kandë di Jefita bi soi di soi aki, nöö a bi sabi taa di mujëë mii fëën bi o dë di fosu sëmbë di bi o ko miti ën. Ma aluwasi a bi sabi, nasö ee an bi sabi, tökuseei di hoi di a bi musu hoi hënseei a Jehovah bi dë wan taanga soni da hën ku di mujëë mii fëën tuu. Di Jefita si di mujëë mii fëën, hën tjali kisi ën. Di mujëë mii fëën seei ’go këë, u di hii hën libi longi a bi o dë wan mujëë di an duumi ku womi wan daka’. Faandi mbei? Jefita an bi abi womi mii, nöö di wan kodo mujëë mii fëën an bi o tööu nöiti, söseei an bi o pai miii tu. Di famii në u Jefita bi o kaba naandë. Jefita ku di mujëë mii fëën tuu bi ko fusutan taa de an bi musu ta buta pakisei a dee fii u de nöö. Jefita bi taki taa: „Mi jabi buka paamusi Jehovah wan soni, nöö ma o sa tooka di soni di mi paamusi ën.” Hën di mujëë mii fëën taki taa: „Du di soni di i bi paamusi taa joo du ku mi” (Kuutm. 11:35-39). Jefita ku di mujëë mii fëën bi dë sëmbë di bi ta hoi deseei a Jehovah, nöö nöiti de bi o pakisei u booko di soi di de soi da Jehovah, aluwasi a bi taanga da de.​—Deto. 23:21, 23; Ps. 15:4. w17.04 bld. 4 pal. 5, 6

Sëmbë an bi ta libi bunu ku Josëfu. Di fosu soni di bi miti ën, hën da dee baaa fëën bi sei ën kuma saafu di a bi abi söwan 17 jaa. Bakaten, hën di mujëë u di masa fëën bi mindi soni dëën taa a bi kë kisi ën (Ken. 39:11-20; Ps. 105:17, 18). A bi ta djei kuma hogi nöö bi ta miti Josëfu, hii fa a bi dë wan sëmbë di bi ta dini Gadu ku hii hën hati. Ma baka 13 jaa hën soni ko tooka. De bi puu Josëfu a dunguwosu, hën a bi ko dë di möön hei sëmbë u di köndë Egepiti, baka könu (Ken. 41:14, 37-43; Tjab. 7:9, 10). Ma dee soni dee bi miti Josëfu aki bi mbei hati fëën bi boonu ö? A bi ta fii kuma Jehovah an bi dë ku ën möön u? Wë nönö. Josëfu bi wakiti Jehovah ku pasensi. Ma andi bi heepi ën faa du di soni aki? Wë, di biibi di a bi abi a Jehovah hën bi heepi ën. A bi fusutan taa hii soni bi dë a Jehovah maun. U ta si di soni aki te u luku di soni di a bi piki dee baaa fëën. A bi taki taa: „Hii fa un bi kë du hogi ku mi, tökuseei Gadu bi kë u di hogi di un bi kë du ku mi aki ko toon wan bunu soni, nöö a bi kë u sömëni sëmbë fika a libi, kumafa a o mbei de fika a libi tide aki” (Ken. 50:19, 20). Josëfu bi sabi taa an bi o hati ën bakaten ee a wakiti Jehovah ku pasensi faa du dee soni dee a bi paamusi ën. w17.08 bld. 4, 6 pal. 6, 12, 13