Sebitaa-liba

Te Gadu bai u a wan soni, nöö a sa hati u. Ma te wa haika te a bai u a soni, nöö a ta möön hati seei (Heb. 12:11). Wë u sa lei wan soni a di soni di bi miti Kain. Di Gadu si taa Kain bi buuse hën baaa, söseei taa a bi kë kii ën, hën a bai Kain. A piki ën taa: „Faandi mbei hati fii boonu sö? Faandi mbei fesi fii dë gudjuu sö? Ja pakisei taa ee i bia ko ta du bunu baka, mi o toona wai ku i ö? Ma ee ja du sö, nöö zöndu dë leti a i dööbuka ta lulu i. A kë hai i tja go du hogi. Ma i si kuma joo sa koti pasi dëën u?” (Ken. 4:6, 7) Kain an haika di Jehovah bai ën a soni, nöö fëën mbei a kii hën baaa. Te u kaba fëën a tja sömëni fuka u di soni aki hedi hii hën libi longi (Ken. 4:11, 12). Ee Kain bi haika di Gadu bi ta bai ën, nöö an bi o abi di pen dë ta tja. Jehovah an kë u di soni aki miti u! (Jes. 48:17, 18) Fëën mbei boo ’du dee soni dee Gadu ta lei u, sö taa u sa ko köni’.​—Nöng. 8:33. w18.03 bld. 32 pal. 18-20

Unfa Daniëli bi du ko sabi Jehovah? A musu u dë sö taa hën mama ku hën tata bi heepi ën faa ko lobi Jehovah ku di Wöutu fëën. Nöö hii hën libi longi, a bi lei taa a lobi Jehovah ku di Wöutu fëën. Di a bi ko gaandi seei, a bi ta lei soni a di Wöutu u Gadu finifini jeti. Daniëli bi sabi Jehovah bumbuu. Söseei a bi sabi hii dee soni dee Jehovah bi du da dee Isaëli sëmbë. U ta si di soni aki te u lesi dee soni dee Daniëli bi taki a wan begi a Daniëli 9:3-19. Lesi di tëkisi aki, nöö pakisei fundu fëën. Wë a bi sa taanga da wan Dju di bi ta dini Gadu, u hoi hënseei a Gadu a di köndë Babilon. Jehovah bi piki dee Dju taa: „Wan musu mbei toobi a di köndë ka mi mbei un go a katibo dë” (Jel. 29:7). Ma Gadu bi piki de tu taa de bi musu ta dini ën ku hii de hati (Ëki. 34:14). Wë nöö unfa Daniëli bi o sa du dee tu soni aki? Di köni di Gadu bi dëën, bi heepi ën faa fusutan taa a bi musu piki Jehovah buka möön di u dee tiima. Höndöhöndö jaa baka di dë, hën Jesosi bi taki u di wan seei soni.​—Luk. 20:25. w18.02 bld. 12 pal. 11, 12

Di libi ta taanga da i u di i dë ku suwaki, u di i abi möni fuka, nasö u di sëmbë ta du ku i ö? A ta taanga da i so juu fii dë waiwai a di dini di i ta dini Jehovah u? Wë ee sö i ta fii, nöö joo feni taanga te i öndösuku di woto u Noa, Daniëli ku Jöpu. Dee womi aki bi dë zöndu libisëmbë, nöö so juu soni bi ta taanga da de tu, kumafa a ta taanga da u a di ten aki. So juu sëmbë bi ta kë kii de tu. Ma de bi hoi deseei a Jehovah, nöö Jehovah bi ta si de kuma sëmbë di u sa djeesi a di fasi fa de bi ta biibi ën, söseei a di fasi fa de bi ta piki hën buka (Eze. 14:12-14). Di Ezekiëli bi dë a Babilonia a di jaa 612 bifö Keesitu, hën a sikifi Ezekiëli 14:4 (Eze. 1:1; 8:1). Di soni aki pasa wantu jaa ufö de ko booko Jelusalen kaba a sösö, a di jaa 607. Wantu sëmbë nöö bi dë a Jelusalen di bi ta hoi deseei a Gadu, söseei di bi ta piki hën buka kumafa Noa, Daniëli ku Jöpu bi ta piki hën buka, nöö dee sëmbë dë nöö bi fika a libi (Eze. 9:1-5). Dee sëmbë dee Jehovah ta si taa dë limbohati sëmbë kuma dee lö sëmbë dë nöö o fika a libi a di ten di ta ko tu, te a o poi di hogi goonliba aki.​—Ako. 7:9, 14. w18.02 bld. 3, 4 pal. 1-3

Wë ee i dë wan njönkuwan, nöö hakisi iseei di soni aki: ’Mi nango a dee komakandi, söseei a di peleikiwooko u di mi mama ku mi tata kë u mi du ën u? Naa mi ta du dee soni aki u di mi ku Gadu dë mati?’ Hii u tuu musu buta andi woo du a di dini di u ta dini Jehovah, aluwasi u njönku nasö aluwasi u ko gaandi kaa. Te u du di soni aki, nöö a o heepi u fuu ko ta möön si soni kumafa Gadu ta si soni (Peleik. 12:13). Te u ko si kaa andi u sa du möön bunu a di dini di u ta dini Jehovah, nöö wantewante u musu tooka soni a u libi. Di soni aki sa mbei u feni libi, nasö a sa mbei u lasi u libi (Lom. 8:6-8). Jehovah sabi taa u da zöndu libisëmbë. Fëën mbei a ta da u di santa jeje fëën faa heepi u. Ma tökuseei useei musu ta mbei taanga möiti tu. Hii fa di Bëibel da wan buku di suti u lesi, tökuseei wa musu ta hoi taa a o dë kuma wan kontu woto. U musu mbei taanga möiti fuu ko sabi dee tuutuu lei u Bëibel dee sa heepi u. w18.02 bld. 25, 26 pal. 10, 11

Wan sëmbë an musu u ko sabi hii soni u Bëibel ufö a sa buta hën libi a Gadu maun, nöö a tei dopu. Biga hiniwan bakama u Keesitu musu ta lei soni go dou, aluwasi a dopu kaa (Kol. 1:9, 10). Wë nöö andi ku andi wan sëmbë musu ko sabi faa sa tei dopu? Wan woto u wanlö sëmbë u wan wosudendu fu awooten, sa heepi u a di ten aki (Tjab. 16:25-33). A di jaa 50, Paulosu bi go a di foto Filipi di a bi go du di sëndëlengi wooko di u tu pasi. Di a bi dë ala, hën de kuutu hën ku Silasi a wan föutu fasi, hën de buta de a dunguwosu. A di ndeti dë, hën goon seki, hën dee döö u di dunguwosu tuu ko dë jabijabi hooo. Di wakitima bi hai hën së ufangi faa kii hënseei, u di a bi ninga taa hii dee sëmbë dee bi dë a dunguwosu tuu kule go. Ma Paulosu bi tapëën fu an kii hënseei. Bakaten Paulosu ku Silasi bi lei di wakitima ku dee sëmbë fëën wosudendu soni u Jesosi. Dee sëmbë aki bi biibi dee soni di de bi lei, söseei de bi ko si taa a dë fanöudu u piki Jesosi buka. Fëën mbei de bi tei dopu wantewante dë. w18.03 bld. 10, 11 pal. 7, 8

Jehovah da wan Gadu di dë waiwai, nöö dee sëmbë fëën ta dë waiwai tu. Boiti di dë, dee sëmbë u Jehovah an dë kuma dee sëmbë dee ta pakisei deseei nöö. De an ta suku bunu u de wanwan nöö a kaba, ma de lo’ u da wotowan soni, nöö di soni dë hën ta mbei de ta dë waiwai (Tjab. 20:35; 2 Tim. 3:2). Unfa u sa ko sabi ee u ko ta lobi useei möön fa u lobi Gadu? Pakisei di soni di sikifi a di tëkisi aki: „Wan musu ta du soni fuun feni nëbai hedi e, dee sëmbë. Wan musu mbei taa i hei möön otowan tu, ma be i saka i seei da dee otowan fii ta luku de kuma de hei möön i. Ja musu ta mëni fii wanwan soni nöö a kaba e, ma hibiwan fuunu musu ta mëni soni u di otowan fëën tu” (Fil. 2:3, 4). U sa hakisi useei dee soni aki: ’Mi ta du di soni di sikifi a di tëkisi aki ö? Mi ta mbei möiti u heepi wotowan a di kemeente, söseei a di peleikiwooko u?’ So juu a sa ta taanga da u fuu tei di ten ku di kaakiti fuu u heepi wotowan. Kandë u musu disa so soni di u lo’ u du fuu sa du di soni aki. Ma na wan soni dë di sa mbei u ta dë waiwai kuma di sabi di u ta sabi taa di Sëmbë di ta tii hii di mundu, ta wai ku u! w18.01 bld. 22, 23 pal. 6, 7

Unfa u sa du di soni aki? Wë u sa hakisi useei dee soni aki: ’Mi ta biibi tuutuu taa di ölganisaasi aki hën Jehovah tei u du di kë fëën u? Mi ta mbei möiti u peleiki, söseei u lei sëmbë soni u di bunu buka u? Di fasi fa mi ta libi ta lei taa mi ta biibi taa u ta libi a dee lasiti daka, söseei taa abiti möön di tii u Saatan an o dë möön u? Mi ta futoou Jehovah ku Jesosi, kumafa mi bi ta futoou de di mi bi bigi dini Jehovah u?’ (Mat. 24:14; 2 Tim. 3:1; Heb. 3:14) Te u ta pakisei dee soni aki, nöö de o heepi u fuu ta ’wegi useei luku’ ee unfa u dë tuutuu. Wan fasi fa i sa seeka iseei da di mëni di woo mëni di dëdë u Jesosi, hën da te i ta lesi woto di ta lei u faandi mbei di komakandi aki dë fanöudu, söseei te i ta pakisei fundu u dee woto aki (Joh. 3:16; 17:3). Di wan kodo fasi fa u sa feni di libi u teego, hën da te u ko sabi Jehovah, söseei te u ta biibi di Womi Mii fëën de kai Jesosi. Ee u kë seeka useei da di mëni di woo mëni di dëdë u Jesosi, nöö u sa öndösuku soni di sa heepi u fuu ko möön zuntu ku Jesosi ku hën Tata. w18.01 bld. 10 pal. 5, 6

Te i ta lesi di Bëibel ku dee buku fuu, söseei te i nango a dee komakandi, nöö i ta ko sabi unfa Jehovah bi heepi wotowan u de bi sa hoi deseei nëën. Ma te i ku Jehovah ta ko dë möön gaan mati, nöö iseei o si unfa Jehovah ta heepi i tu. Unfa iseei bi si taa Jehovah bunu? Hiniwan Keesitu sëmbë sa taki taa a ko si a wan apaiti fasi, unfa Jehovah bunu tjika. A ta kai hiniwan fuu u ko nama ku ën ku di Womi Mii fëën. Kandë wan njönkuwan sa taki taa: ’Jehovah hai mi mama ku mi tata ko nëën, nöö hën mi ta waka a de baka.’ Ma na fëëkëtë taa sensi di i buta i libi a Jehovah maun tei dopu, nöö i ku Jehovah seei bi ko dë gaan mati. Di Bëibel ta piki u taa: „Ee wan sëmbë i lobi Gadu, nöö di sëmbë dë Gadu ta sabi taa i dëën sëmbë” (1 Kol. 8:3). Hii juu i musu ta si di gaandi di i abi u dë a di ölganisaasi u Jehovah, kuma wan gaan soni. w17.12 bld. 24 pal. 12, 13

Te i jei di wöutu „sitaafu”, nöö a sa mbei i pakisei di hupi di de ta hupi wan mii. Ma na di soni dë nöö di wöutu aki kë taki. Di Bëibel ta taki taa sitaafu ta bunu da u so juu, nöö te di Bëibel ta taki soni u sitaafu, nöö so juu a ta nama tu ku di lei di wan sëmbë ta lei soni, a ta nama tu ku köni, lobi ku libi (Nöng. 1:2-7; 4:11-13). Di soni aki dë sö, u di te Gadu ta sitaafu u, nöö a ta lei taa a lobi u, söseei taa a kë fuu libi u teego (Heb. 12:6). Hii fa Gadu ta sitaafu u so juu, tökuseei an ta du ën a wan hogihati fasi, söseei nöiti di sitaafu di a ta sitaafu u ta tja hogi ko da u. Di wöutu „sitaafu” ta nama möön gaanfa ku di lei di de ta lei wan sëmbë soni, leti kumafa wan mama nasö wan tata ta lei wan mii fëën soni. U di u da Keesitu sëmbë, mbei u sa taki taa u da sëmbë u di wosudendu u Gadu (1 Tim. 3:15). Jehovah, di Tata fuu abi di leti u piki u andi da bunu ku andi da hogi, söseei a sa sitaafu u tu te wa piki hën buka. Boiti di dë, di sitaafu di Jehovah ta sitaafu u baka te u du wan soni di an bunu, sa heepi u fuu hoi a pakisei taa hii juu u musu ta piki hën buka.​—Gal. 6:7. w18.03 bld. 21, 22 pal. 1, 3

Kandë i njönku, nöö i ta si kuma dee gaan sëmbë fii an ta fusutan i, nasö taa de ta buta hia wëti da i poi. Di soni aki sa mbei hati fii boonu tee taa kandë ja kë dini Jehovah möön. Ma ee i disa Jehovah u dini, nöö joo ko si taa na wan sëmbë lobi i kumafa i mama ku i tata lobi i, söseei kumafa dee baaa ku dee sisa fii a di kemeente lobi i. Pakisei di soni aki: Unfa i bi o sabi ee dee gaan sëmbë fii lobi i ee nöiti de ta bai i a soni? (Heb. 12:8) A dë sö tuu taa de ta mbei föutu. Fëën mbei di fasi fa de ta bai i a soni sa mbei hati fii boonu. Ma na buta pakisei a di soni dë. Ma te de ta bai i a wan soni, nöö pooba u ko fusutan faandi mbei de ta du ën. Dë piii, nöö na hopo ligei ku de. Biinga fii ko dë wan sëmbë di ta si soni kumafa Jehovah ta si soni, nöö i haika dee gaan sëmbë fii te de ta bai i a soni, aluwasi ja lobi di fasi fa de ta fan ku i.​—Nöng. 1:8. w17.11 bld. 32 pal. 16, 17

Kandë i bi si so njönkuwan tei dopu, ma bakaten de bigi ko ta libi a wan fasi di ta lei taa de an dë seiki möön ee soni o waka bunu da de te de hoi dee wëti u Gadu. Kandë i bi si fa so u de bi tapa u dini Gadu. Nöö kandë di soni dë mbei i ko ta si kuma di seei soni sa miti di mii fii tu. Andi i sa du u heepi di mii fii faa sa ta lobi Jehovah nöömö, söseei faa sa „nango a fesi seei” sö taa a sa feni heepi a Gadu? (1 Pet. 2:2) Wë u sa feni di piki, a di soni di Paulosu bi sikifi da Timoteo. A bi taki taa: „I musu ta du dee soni dee i lei te ta biibi, u di sëmbë bi lei i gbelingbelin taa sö de dë tuu. Biga i sabi dee sëmbë dee bi lei i de, taa i sa futoou de. I sabi tu taa sensi di i bi dë piki mii seei, i bi ko sabi dee soni dee sikifi a Gadu Buku [dee Hebelejën Buku u Bëibel]. Dee soni aki sa heepi i fii ko köni, fii sa feni heepi a Gadu u di i ta biibi a Jesosi Keesitu” (2 Tim. 3:14, 15). Hoi a pakisei taa Paulosu bi taki taa Timoteo bi sabi dii soni. (1) A bi sabi dee soni dee sikifi a Gadu Buku, (2) a bi lei de te ta biibi, söseei (3) a bi ko köni, faa sa feni heepi a Gadu, u di a bi ta biibi a Jesosi Keesitu. w17.12 bld. 15, 16 pal. 2, 3

Sömëni u dee keiki ta lei sëmbë taa Gadu o tjuma sëmbë a faja u teego, de ta puu möni a sëmbë, söseei de ta nama ku politiki soni. Wë hii dee soni aki ta mbei sömëni sëmbë ta feni taa i sa abi wan piizii libi hii fa ja nango a keiki! Wë aai. Wan sëmbë sa dë waiwai, ee an nango a poipoi keiki. Ma na wan sëmbë sa abi wan piizii libi ee an dë wan mati u Jehovah, „di piizii Gadu” (1 Tim. 1:11, NW). Hii soni di Jehovah ta du, ta heepi wotowan. U dee dinima u Jehovah ta dë waiwai u di useei ta suku fasi u heepi wotowan tu (Tjab. 20:35). Pakisei unfa di tuutuu biibi ta heepi sëmbë u wan wosudendu u de sa abi wan piizii libi. A ta heepi u fuu ta lesipeki di sëmbë di u ku ën tööu, söseei fuu ta hoi useei nëën. A ta heepi fuu sa kiija dee mii fuu u de sa abi lesipeki, söseei fuu sa ta lobi u na u a di wosudendu. Di tuutuu biibi ta heepi dee dinima u Jehovah u de sa ta wooko fiifii makandi ku deseei a di kemeente, söseei u de ta lobi de na de. w17.11 bld. 22 pal. 6, 7

Sömëni dinima u Gadu ta lasi hati a di ten aki kumafa Paulosu bi lasi hati. Wë faandi mbei di soni aki ta pasa sö? Wë biga hii fa u ta kë du soni di ta kai ku Jehovah, tökuseei hii u tuu da zöndu libisëmbë, nöö u ta mbei föutu. Fëën mbei a sa pasa taa u ta lasi hati te wa bi du soni di ta kai ku Jehovah. So Keesitu sëmbë di bi du wan gaan zöndu, bi ta si kuma Jehovah an bi o sa da de paadon nöiti. Di Bëibel ta piki u taa ee u go suku heepi a Jehovah, nöö an o dë fuu ta kuutu useei möön (Ps. 34:22). U di Paulosu an bi sa ta piki Jehovah buka söndö fu an mbei föutu, mbei a bi bai taa: „Ee maingë, unfa seei mi o du te mi kumutu a di fuka aki basu?” Ma baka di dë, hën a bi taki taa: „Gaantangi u Gadu di a dë taa a manda heepi ko a Jesosi Keesitu u Masa” (Lom. 7:25). Andi Paulosu bi kë taki ku di soni aki? Wë fosufosu Paulosu bi ta du soni di an ta kai ku Gadu, ma a bi bia libi. Hën da a bi ta biibi taa Jehovah bi dëën paadon u di Jesosi paka di lusupaima. Nöö u di Jesosi paka di lusupaima, mbei u sa abi wan limbo háti, söseei u sa abi kötöhati (Heb. 9:13, 14). U di Jesosi da di Gaan Mindima fuu, „mbei a sa tjubi dee sëmbë dee a ta heepi u dou a Gadu fesi, u di a ta libi nöömö faa sa ta fan ku Gadu da de”.​—Heb. 7:24, 25. w17.11 bld. 9, 14 pal. 1, 2, 15

Unfa u sa hoi useei a dee soni dee u bi paamusi Jehovah? Peipei tesi ta miti u „hiniwan daka”. Dee soni dee u ta du te dee tesi aki ta miti u, ta lei unfa u ku Jehovah dë mati tjika (Ps. 61:8). Andi joo du ee wan sëmbë a siköö, nasö wan sëmbë a wooko ta pidi i? Joo piki Jehovah buka u di ja o ta buta pakisei a di soni dë u? (Nöng. 23:26) Ma unfa a dë ee i wanwan ta dini Jehovah a di famii fii? I ta hakisi Jehovah faa heepi i fii ta tja iseei kuma wan Keesitu sëmbë hii juu ö? I ta da Jehovah tangi hiniwan daka u di lobi di a lobi i, ku di heepi di a ta heepi i, aluwasi andi ta miti i ö? I ta mbei möiti fii ta lesi di Bëibel hiniwan daka u? Wë u bi paamusi Jehovah taa u bi o du hii dee soni aki di u bi buta u libi nëën maun. Te u ta piki Gadu buka, söseei te u ta du hii soni di u sa du fuu sa dini ën, nöö u ta lei taa u lobi ën, söseei taa u da sëmbë fëën. Di dini di u ta dini Jehovah musu dë di möön gaan soni a u libi. w17.10 bld. 18 pal. 11, 12

Wan nëbai sëmbë di ta mindi kanda, bi taki taa: „Te i ta jei dee wöutu u wan kanda, nöö a ta mbei i ta pakisei soni. Te i ta haika wan poku, nöö i ta fii bunu. Ma te iseei ta kanda, nöö dee wöutu ta dou i hati.” Dee kanda fuu ta gafa di Tata fuu de kai Jehovah, söseei de ta lei unfa u lobi ën tjika. De ta mbei u ku ën ta ko dë möön gaan mati. Fëën mbei u sa taki taa kanda da wan fanöudu soni a di dini di u ta dini Jehovah, aluwasi u ta kanda u wanwan, nasö aluwasi u ta kanda makandi ku dee baaa ku dee sisa fuu. Unfa i ta fii te i musu kanda taanga te i dë a komakandi? Sen ta kisi i ö? A so föluku, womi sëmbë an guwenti u kanda a wotowan fesi. Di soni aki an bunu da dee sëmbë u di kemeente, möönmöön ee dee gaanwomi an ta kë kanda, nasö ee de ta dë ta du soni te dee wotowan ta kanda a komakandi (Ps 30:12). Di kanda di u ta kanda, da wan pisi u di dini di u ta dini Jehovah. Fëën mbei wa kë go dë ta du woto soni te u musu kanda a dee komakandi. w17.11 bld. 3, 4 pal. 1-3

Hii u tuu kë wan bööböö libi, nöö u kë koti pasi da hiniwan soni di sa da u bookohedi. Fëën mbei u ta tei ën u bigi taa Jehovah da u di „kötöhati” fëën. Di kötöhati aki ta heepi u te wan soni ta toobi u (Fil. 4:6, 7). U di u buta u libi a Gadu maun, mbei „u ku Gadu ko fii”. Di soni aki kë taki taa u ku Gadu ko dë gaan mati (Lom. 5:1). Ma di juu an dou jeti ka Gadu o mbei hii sëmbë a goonliba libi bööböö. U ta libi a dee lasiti daka u di goonliba aki. Fëën mbei sömëni soni dë di ta da u bookohedi. Sömëni hogihati sëmbë dë a di goonliba aki (2 Tim. 3:1-4). Söseei u musu mbei möiti u Saatan an kisi u ganjan, nöö u musu ta köni ku dee poipoi soni dee a ta lei sëmbë (2 Kol. 10:4, 5). Ma di soni di sa möön da u bookohedi, hën da te dee famii fuu dee an ta dini Jehovah ta du ku u. Kandë so u de ta mbei u fa, nasö kandë de ta piki u taa u ta paati di bëë. De sa piki u tu taa wa o sa dë sëmbë u de möön ee wa disa di dini di u ta dini Jehovah. w17.10 bld. 9 pal. 1, 2

U di wan töngö ta tooka, mbei dee sëmbë dee ta puu Bëibel ko a woto töngö musu ta taki soni woto fasi. Kandë a di ten di pasa de bi puu wan soni soifi, nöö an bi taanga u lesi, ma möön di ten ta pasa, möön a sa ko taanga u lesi. Wan soni di ta mbei u fusutan di soni aki, hën da te u luku di Bëibel de kai King James Version, di de tja ko a döö a di jaa 1611. A bi ko dë wan u dee möön nëbai Bëibel di bi dë a Ingisitöngö. Di de bi kaba sikifi di King James Version, nöö de bi si taa di Ingisitöngö di de bi sikifi, bi bunu da di ten dë. Ma möön di ten bi ta pasa, möön de bi ta ko ta si taa so wöutu bi ko ta djei wöutu di sëmbë bi ta taki na awooten. Nöö a di ten fuu aki, a ta taanga da sëmbë u fusutan dee soni dë. Di wan seei soni bi pasa di sëmbë bi puu dee Bëibel fu awooten ko a woto töngö. U ta tei ën u bigi seei taa u abi di Bijbel​—Nyun-Grontapuvertaling, ka soni taki kumafa u ta fan a di ten aki. Di Bëibel aki nasö wantu pisi fëën dë u feni a möön leki 150 töngö. Di soni aki kë taki taa gaansë sëmbë sa lesi di Bëibel aki a di u de töngö. U di de sikifi soni a di Bëibel aki kumafa u ta fan a di ten fuu aki, söseei u di dee soni dë gbelingbelin u fusutan, mbei di bosikopu fëën ta dou u hati. w17.09 bld. 16, 17 pal. 5, 6

Njönkuwan di ta dini Jehovah musu taki da deseei andi de o du. De musu abi degihati ee de kë tei bunu mati, ee de kë mbei piizii a wan fasi di ta kai ku Gadu, ee de kë dë limbolimbo a Gadu wojo, söseei ee de kë tei dopu. De musu abi di lö degihati aki, u di Saatan ta mbei Gadu fa, nöö a o kë tapa de u de an dini Gadu. Wan u dee fanöudu soni di dee njönkuwan musu du, hën da de musu taki da deseei andi de o du ku de libi. A so köndë, de ta da dee njönkuwan taanga u de go a hei siköö, u de sa feni wan wooko ka de o ta paka de hia möni. A woto köndë, möni soni an ta waka bunu, nöö dee njönkuwan sa pakisei taa de musu wooko u heepi dee sëmbë u de. Te dee njönkuwan ta lei taa de abi degihati, u di de ta buta maaka di de kë dou a di dini u Jehovah, söseei u di de ta buta di Könuköndë a di fosu kamian, nöö Jehovah o mbei de feni gaan bunu. A o heepi de u de sa sölugu dee sëmbë u de. Di njönku kijoo de kai Timoteo, di bi libi a di ten u dee fesiten Keesitu sëmbë, bi dini Gadu hii hën libi longi, nöö iseei sa du di soni dë tu.​—Fil. 2:19-22. w17.09 bld. 29 pal. 10-12

Wan Keesitu sëmbë sa ko ta duwengi hënseei ee a ta lei soni u Bëibel finifini, söseei ee a ta pakisei fundu u dee soni dee a ta lei. Na un fasi? Di Bëibel abi woto di ta lei u dee wini dee u ta feni te u ta duwengi useei, söseei di ta lei u dee hogi dee sa miti u te wa ta du ën. Na u sösö Jehovah mbei sëmbë sikifi dee lö woto aki (Lom. 15:4). A bi o dë wan köni soni fuu ta lesi dee woto aki, ta öndösuku de möön bunu, söseei fuu ta pakisei fundu u de. Luku unfa de sa heepi i ku dee sëmbë u di wosudendu fii. Begi Jehovah faa heepi i fii du dee soni dee i ta lei a di Wöutu fëën. Ee i ko si taa ja sa ta duwengi iseei a so soni, nöö na du kuma na sö a dë. Begi Jehovah faa heepi i, nöö mbei taanga möiti fii sa duwengi iseei (Jak. 1:5). Öndösuku dee buku fuu fii sa feni lai di sa heepi i. w17.09 bld. 8 pal. 15, 16

Di „njunjun sëmbë di abi njunjun fasi” nama ku dee fasi dee Gadu kë taa u musu ko abi, sö taa u sa „ko ta djeesi ën” (Ef. 4:24). Ma woo sa ko abi dee njunjun fasi aki ö? Wë aai. Jehovah mbei libisëmbë kumafa hënseei dë. Fëën mbei u sa djeesi ën a dee bunu fasi dee a abi (Ken. 1:26, 27; Ef. 5:1). Paulosu bi taki taa ee u kë ko dë njunjun sëmbë di abi njunjun fasi, nöö wa musu lobi wan sëmbë möön wan wotowan. A bi taki taa: „Antoobi möön aluwasi ee i dë Dju sëmbë, ee ja dë Dju sëmbë, ee i koti di maaka u Dju, ee ja koti ën, ee i sabi soni, ee ja sabi wan wojo soni, ee i dë saafuma, ee i dë fiima.” Na wan sëmbë a di kemeente musu fii kuma a bunu möön wotowan, u di a ta si kuma di nasiön fëën möön hei, di köndë fëën möön hei, nasö u di a ta si kuma di wooko di a ta du möön hei. Faandi mbei an musu dë sö? U di u dee bakama u Keesitu tuu „dë di wan” (Kol. 3:11; Gal. 3:28). Te u ko dë njunjun sëmbë di abi njunjun fasi, nöö woo ta lesipeki hii sëmbë, aluwasi un nasiön sëmbë de dë, nasö aluwasi unfa de kiija de.​—Lom. 2:11. w17.08 bld. 21, 22 pal. 1, 3, 4

Jehovah an o hakisi u fuu du wan soni di hënseei an bi o kë du. Hën da di möön bunu sëmbë di u sa djeesi a di fasi fa a ta dë kabakaba u wakiti (2 Pet. 3:9). Sömëni dusu jaa pasa, di Adam ku Eva bi dë a di djai u Eden, hën Saatan bi taki taa Jehovah an ta du soni a wan leti fasi. Jehovah ta „wakiti ku pasensi” u te di ten dou ka di në fëën o ko santa. Di soni dë o tja gaan bunu ko da dee sëmbë „dee ta wakiti ën nöömö” (Jes. 30:18). Jesosi seei bi dë kabakaba u wakiti tu. Di a bi dë a goonliba aki, a bi ta hoi hënseei a Gadu u tefa a dëdë. A di jaa 33, a bi go a liba ala, hën a go a Gadu fesi go paka puu u a zöndu ku dëdë basu, ku di buuu fëën. Ma a bi musu wakiti u te di jaa 1914 dou, ufö a bi sa bigi tii kuma Könu (Tjab. 2:33-35; Heb. 10:12, 13). Boiti di dë, Jesosi musu wakiti u te di kaba u di Dusu Jaa Tii fëën dou, ufö a o sa puu hii dee felantima fëën a pasi (1 Kol. 15:25). Tökuseei an o wakiti u sösö, biga Gadu o mbei a feni gaan bunu. w17.08 bld. 7 pal. 16, 17

Wan sisa de kai Susi bi taki taa: „Hii fa di womi mii fuu bi dëdë wan jaa kaa, tökuseei a bi ta hati u gaanfa jeti.” Wan baaa bi taki taa di di mujëë fëën dëdë, nöö hën „sinkii bi ta hati ën gaanfa seei”. A tjali taa di soni aki ta miti sömëni woto sëmbë tu. A dee kemeente a di ten aki, sömëni baaa ku sisa an bi ta mëni taa sëmbë u de bi o dëdë ufö Amagedon dou. Kandë wan sëmbë di i bi lobi ko dëdë, nasö kandë i sabi taa wan sëmbë ta tjali. Te a dë sö, nöö kandë i sa pakisei taa: ’Unfa wan sëmbë di ta tjali sa feni kötöhati?’ So sëmbë ta taki taa te dee daka ta pasa, nöö ja o ta tjali sö möön. Ma sö a dë hii juu ö? Wan mujëë di manu fëën dëdë taki taa: „Mi si kuma a bi o möön bunu u taki taa di soni di wan sëmbë ta du a di pisiten dë, hën ta heepi ën fu an tjali sö möön.” Ee i abi wan kasikaasi, nöö a ta tei ten faa ko bëtë, söseei i musu ta kulëën tu. A di wan seei fasi a ta tei ten u wan sëmbë an ta tjali sö möön, söseei a musu ta du soni fu an ta fii sö möön tu. w17.07 bld. 9, 10 pal. 1-3

Un soni Jehovah ta si taa bunu da i? Ee i kë dë waiwai, nöö i musu ko sabi Jehovah, söseei i musu ta dini ën. A di lö fasi aki Jehovah mbei libisëmbë (Ps. 128:1; Mat. 5:3). Di wan kodo soni di mbeti ta du, hën da de ta njan, de ta bebe, nöö de ta pai miii. Ma Jehovah kë fii seti soni a i libi a sö wan fasi taa joo sa ta dë waiwai, söseei taa joo sa abi wan bunu libi. Di Gadu di mbei i „nëën lobi . . . ta kumutu”, hën da di ’piizii Gadu’ di mbei libisëmbë „kumafa hënseei dë” (2 Kol. 13:11; 1 Tim. 1:11; Ken. 1:27). Joo ta dë waiwai te i ta djeesi di lobihati Gadu fuu. Di Bëibel taki taa: „Dee sëmbë ta da sëmbë soni, de dë waiwai möön leki dee sëmbë ta feni” (Tjab. 20:35). Sö i ta fii te i ta da sëmbë soni ö? Di soni aki da wan soni di an ta tooka. Fëën mbei Jehovah kë fii seti soni a di libi fii a wan fasi di o lei taa i lobi woto sëmbë, söseei taa i lobi ën.​—Mat. 22:36-39. w17.07 bld. 22 pal. 3

Gadu ta lesipeki u. A ta sölugu u möön leki fa u bi o sa sölugu useei. Jehovah lobi hii dee sëmbë fëën tuu. Ma a ta buta pakisei a hiniwan u de apaiti tu. Pakisei andi bi pasa na awooten. Söwan dii höndö jaa longi Jehovah bi buta kuutuma u tii dee sëmbë fëën, nöö a bi mbei de wini dee felantima u de. Hii fa dee soni aki bi ta pasa, tökuseei Jehovah bi ta buta pakisei a hiniwan u de apaiti. Wan u dee sëmbë aki da di mujëë de kai Luti. An bi dë wan Isaëli sëmbë, nöö a bi go disa sömëni soni faa sa toon wan dinima u Jehovah. Jehovah bi mbei a feni wan manu, söseei a bi mbei a pai wan womi mii. Boiti di dë, di womi mii u Luti bi dë a di famii di bi o pai di Mësiasi. Jehovah bi mbei de sikifi di woto u Luti a Bëibel tu, nöö di buku dë ta tja di në fëën. Unfa i pakisei taa Luti o fii te a ko a libi baka, nöö a ko jei taa sö soni bi pasa?​—Luti 4:13; Mat. 1:5, 16. w17.06 bld. 23 pal. 8, 9

A di jaa 1970 wan baaa de kai Peter bi abi 19 jaa, nöö a bi bigi ta wooko a di Bëtëli u Ingisiköndë. Di Peter bi go peleiki da sëmbë a de pisi, hën a bi miti wan womi ku wan gaan bia. A bi hakisi di womi ee a bi o kë ko fusutan dee lei u Bëibel. Di womi bi dë wan leima u dee Dju de ta kai labi, nöö a bi foondo taa wan njönku kijoo ta si kuma a sa lei ën soni u Bëibel. Di womi aki bi kë pooba Peter luku, hën a hakisi ën taa: „Wë baa oo, na un töngö de bi sikifi di buku u Daniëli? Hën Peter piki ën taa: „Wan pisi fëën sikifi na Alamëitöngö.” Peter taki tu taa: „Di labi bi foondo taa mi bi sabi di piki, ma miseei bi foondo taa mi sabi di piki tu! Unfa mi bi du sabi di piki? Wë bakaten di mi bi go a wosu, hën mi luku dee Hei Wakitimawosu ku dee Ontwaakt! u dee liba dee pasa, hën mi ko si taa wan woto bi ta taki taa di buku Daniëli sikifi na Alamëitöngö” (Dan. 2:4). Awa, di santa jeje sa heepi u fuu toona mëni wan soni di u bi lesi.​—Luk. 12:11, 12; 21:13-15. w17.06 bld. 13 pal. 17

Pakisei tu unfa wan womi ku hën mujëë sa fii te de ko fusutan taa de o pai wan mii. Hii fa de o ta wai, tökuseei de o ta booko de hedi tu. Kandë de o ta pakisei ee hii soni o waka bunu, nasö ee di mii o dë gösöntu. De sabi tu taa de o abi möön hia möni fanöudu. Te de pai di mii kaa, nöö de musu tooka woto soni a de libi. Kandë di mujëë o ta dë ku di mii möön gaanfa. Di womi ku di mujëë an o ta abi sö hia ten da deseei möön kumafa de bi naa. Di tata seei o ko abi möön faantiwöutu. A musu sölugu taa di mujëë ku di mii tuu musu ta feni dee soni di de abi fanöudu. So womi ku mujëë di tööu abi wan woto fuka. De ta kë miii, ma de an sa pai. Te di mujëë an sa ko dë ku bëë, nöö a sa ta tjali gaanfa seei. w17.06 bld. 3, 4 pal. 1, 5, 6

Keesitu sëmbë lobi tuutuu lei. A di Wöutu u Gadu u sa feni tuutuu lei. Jesosi bi piki hën Tata taa: „Di Wöutu fii hën da di Tuu” (Joh. 17:17). Ee u kë lobi dee tuutuu lei u Bëibel, nöö u musu sabi andi sikifi a di Bëibel (Kol. 1:10). Ma u musu du möön soni. Luku unfa di sikifima u Psalöm 119 ta heepi u fuu fusutan andi u musu du (Ps. 119:97-100). Te u lesi wan soni a di Bëibel, nöö hii di daka dë u musu ta pakisei fundu u di soni di u bi lesi. Te u ta pakisei fundu u dee wini dee u sa feni te u ta libi ku dee tuutuu lei u Bëibel, nöö möönmöön woo ko lobi ën. Dee buku di di ölganisaasi u Gadu ta mbei, dë kuma suti njanjan. Te u ta njan wan soni di u lobi, nöö u ta kë tei u ten fuu njan mën. A di wan seei fasi u musu ta tei u ten fuu lei useei soni u Bëibel. Nöö woo ta möön piizii u dee „suti wöutu” u di tuutuu lei, söseei an o taanga da u fuu ta hoi dee soni dee u bi lesi, söseei fuu wooko ku de u heepi wotowan.​—Peleik. 12:10. w17.05 bld. 18 pal. 11, 12

U kë heepi dee sëmbë dee abi bookohedi, te kisi dee sëmbë dee an ta dini Jehovah seei tu (Luk. 10:33-37). Di möön bunu fasi fa u sa heepi dee sëmbë aki, hën da te u ta lei de soni u di bunu buka. Wan gaanwomi di bi heepi sömëni u dee sëmbë aki, bi taki taa a dë fanöudu fuu piki de wantewante taa u da Jehovah Kotoigi. U musu piki de taa di fosu soni di u ko du, hën da u heepi de u de ko fusutan dee soni dee sikifi a di Bëibel di nama ku di ten di ta ko, ma wa ko u tja gudu ko da de. Te u ta lei taa u lobi „dee woto köndë sëmbë” tuutuu, nöö a ta tja gaan wini ko da de (Ps. 146:9). Wan sisa bi taki taa dee famii fëën bi musu fusi kumutu a di köndë Elitelea, u di de bi ta du hogihati soni ku sëmbë a di köndë. Fö u dee mii fëën bi musu waka söwan aiti daka longi a wan sabana dendu. De waka tee de ko dou a di köndë Sudan. Di sisa taki taa: „Dee baaa ku dee sisa bi libi ku de seei kuma de ku de da famii. De bi da de soni u njan, soni u bisi, wan kamian u libi, söseei de bi ta lëi de go a kamian. Ambë seei bi o tei sëmbë di de an sabi a de wosu u di de ta dini di wan seei Gadu? Wë Jehovah Kotoigi wanwan bi o sa du di soni aki!”​—Joh. 13:35. w17.05 bld. 8 pal. 17, 19, 20

„I si kuma Gadu sa tei wan libisëmbë u du wan bunu soni ö? Di möön Makiti Gadu ta wai te i dë wan sëmbë di ta libi a wan leti fasi ö? Nasö a ta feni wini te i ta du bumbuu soni ö?” (Jöpu 22:1-3) Elifasi bi sabi gbelingbelin taa na sö a dë. Wan u dee woto womi de kai Bilidati wan womi u Suwa, bi taki möön taa nöiti Gadu bi sa si wan libisëmbë kuma wan sëmbë di ta libi a wan leti fasi (Jöpu 25:4). Elifasi ku Bilidati bi kë u Jöpu si kuma u sösö a ta dini Jehovah. Dee womi aki bi kë u Jöpu biibi taa Gadu ta si u kuma bitju (Jöpu 4:19; 25:6). Jehovah bi piki Elifasi, Bilidati ku Sofali, di bi dë di u dii womi di bi go fan ku Jöpu taa de ta mindi soni. Hën Gadu taki taa a bi ta wai ku Jöpu hën a kai ën „mi futuboi” (Jöpu 42:7). Fëën mbei u dë seiki taa „Gadu sa tei” zöndu libisëmbë u du wan bunu soni. w17.04 bld. 27 pal. 1, 2

Sensi di wojo fuu limbo, hën u ta si hogi soni ta pasa te wa ta pena buta mëni möön unfa de ta da u bookohedi tjika. Kandë dee sëmbë dee ta libi ka hia wagi ta lëi pasa an ta buta pakisei möön taa dee wagi ta kai wolo. Nöö kandë dee sëmbë dee ta libi zuntu ku wan sundju liba an ta sumëë möön taa di sundju liba ta tingi. Ma te Jehovah o puu hii dee hogi dee ta miti sëmbë, nöö woo böö seei! Andi o ko a hii dee soni dee ta da u bookohedi kamian? Luku di soni di sikifi a di tëkisi u tide. Di soni aki ta da u kötöhati seei u di u sabi taa di soni aki Jehovah kë du da u! U musu du hii soni di u sa du fuu dë zuntu ku Jehovah ku di ölganisaasi fëën, hii fa u ta libi a wan ten di ta da u bookohedi. Di libi di joo feni a di ten di ta ko, da wan gaan dii soni seei. Fëën mbei pakisei fundu fëën, be a dë wan tuutuu soni da i, söseei konda soni fëën da wotowan (1 Tim. 4:15, 16; 1 Pet. 3:15). A sö wan fasi i sa dë seiki taa te di goonliba aki o poi kaba a sösö, nöö joo dë a libi, söseei joo ta dë waiwai u nöömö! w17.04 bld. 14 pal. 16, 17

Di soni aki an taanga da u fuu fusutan. Ma andi u woo du te wan baaa nasö wan sisa du wan soni ku u di hati u? Woo djeesi Jehovah u di woo kuutu soni a wan leti fasi ö? Andi joo du ee wan gaanwomi taki wan soni di ta djei kuma a lobi wan sëmbë möön di wotowan? Ee wan gaanwomi taki wan soni söndö u pakisei fëën, nöö di soni di a taki dë hati i, joo lasi hati ö? Joo abi pasensi u wakiti Jesosi, di hedima u di kemeente, ka fii ta pakisei taa di baaa an fiti u dë gaanwomi ö? Joo mëni dee sömëni jaa di di baaa bi hoi hënseei a Jehovah, ka fii ta pakisei di föutu di a mbei ö? Ee wan baaa du wan soni ku i di hati i ma a dë gaanwomi jeti, nasö a ta kisi möön faantiwöutu a di ölganisaasi, joo wai ku ën u? Ee i dë kabakaba u da wotowan paadon, nöö i ta lei taa i ta djeesi Jehovah a di kuutu di a ta kuutu soni a wan leti fasi.​—Mat. 6:14, 15. w17.04 bld. 26 pal. 18