Wajamaka-liba

Wan u dee möön gaan faantiwöutu di mama ku tata abi, hën da u de heepi dee mii u de u de ko lobi Jehovah (Ps. 127:3). A di ten u dee Isaëli sëmbë, nöö fa i si de bi pai wan mii, nöö a bi ta dë wan sëmbë di buta hën libi a Jehovah maun kaa. Ma an dë sö ku dee mii fuu a di ten aki. Na u di dee mama ku dee tata lobi Jehovah ku di tuutuu lei, mbei dee mii u de seei o ko lobi Jehovah ku di tuutuu lei tu. Fa i si de pai dee mii kaa, nöö dee mama ku dee tata musu heepi dee mii u de u de ko toon bakama u Jesosi, u de buta de libi a Gadu maun, söseei u de tei dopu. Soni an dë di bigi möön di soni aki. Te wan sëmbë buta hën libi a Gadu maun, te a tei dopu, ku te a dini Jehovah ku hii hën hati, nöö nëën ufö Jehovah o sa tjubi ën a di pisiten u di gaan fuka (Mat. 24:13). Un dee mama ku dee tata, woon sa ta dë waiwai tu te dee mii fuunu buta de libi a Jehovah maun, nöö de tei dopu. w18.03 bld. 14 pal. 16, 17

Te mama ku tata, nasö dee gaanwomi o wooko ku di Bëibel u bai wan sëmbë a soni, nöö de musu ta djeesi Keesitu. Te de ta du di soni aki, nöö de o lei taa de kë u Gadu ku di Womi Mii fëën tii de. Ee u ta tei di sitaafu di Gadu ta sitaafu u, söseei ee u ta djeesi Jehovah ku Jesosi a di fasi fa de ta bai sëmbë a soni, nöö woo feni gaan bunu! Woo sa ta libi fiifii ku dee sëmbë fuu, söseei woo sa ta libi fiifii ku dee baaa ku dee sisa fuu a di kemeente. Di soni aki o mbei taa woo ta lobi useei, ta lesipeki useei, söseei woo ta fii bunu. Wë u ta si pikisö kaa unfa woo ta libi fiifii ku useei, söseei unfa woo ta dë waiwai a di ten di ta ko (Ps. 72:7). Di bai di Jehovah ta bai u a soni, ta seeka u nöunöu kaa fuu sa libi fiifii makandi u teego kuma wan famii, nöö Jehovah o dë di Tata fuu (Jes. 11:9). Ee u hoi dee soni aki a pakisei, nöö woo ko si taa di sitaafu di Gadu ta sitaafu u, ta lei taa a lobi u. w18.03 bld. 25, 26 pal. 15, 17, 19

Faandi mbei sëmbë bi nango a Johanisi faa dopu de? De bi ta du ën u lei taa de ta tjali u dee zöndu u de. Hën da de bi ta lei taa de an bi hoi dee wëti di Gadu bi da Mosesi, nöö di soni dë bi ta hati de (Mat. 3:1-6). Ma di dopu di Johanisi bi dopu Jesosi, bi dë wan apaiti dopu. Johanisi bi abi di gaandi u dopu di Womi Mii u Gadu (Mat. 3:13-17). Jesosi an bi du zöndu wan daka. Fëën mbei an bi dë faa lei taa a ta tjali u wan zöndu di a du (1 Pet. 2:22). Wë nöö faandi mbei Jesosi bi tei dopu? Wë u di Jesosi bi kë lei taa a dë kabakaba faa du andi Gadu kë, aluwasi andi o pasa (Heb. 10:7). Di Jesosi bi bigi du di peleikiwooko, hën dee bakama fëën seei bi bigi dopu sëmbë tu (Joh. 3:22; 4:1, 2). Wë dee sëmbë dë seei bi ta tei dopu, u di de bi kë lei taa de ta tjali u dee soni di de bi du. De an bi hoi dee wëti di Gadu bi da Mosesi. Ma baka di Jesosi dëdë toona weki baka, nöö dee sëmbë dee bi kë ko dë bakama fëën bi musu ta tei dopu u wan woto soni hedi. w18.03 bld. 5 pal. 6, 7

Wan sëmbë di ta si soni kumafa Gadu ta si soni, ta booko hën hedi ku di dë di hën ku Gadu musu dë mati. A ta mbei di santa jeje u Gadu tii ën, söseei a ta mbei möiti u djeesi Jehovah (Ef. 5:1). A ta mbei möiti faa ko sabi unfa Jehovah ta pakisei, sö taa hënseei sa ko ta pakisei sö tu. A ta si Gadu kuma wan tuutuu sëmbë. Wan sëmbë di ta si soni kumafa Gadu ta si soni, ta lesipeki dee wëti u Jehovah Gadu a hiniwan soni di a ta du (Ps. 119:33; 143:10). An ta du ’dee soni di hati fëën ta mandëën faa du dee na ta kai ku Gadu’, ma a ta mbei möiti faa ko abi dee fasi di di ’jeje u Masa Gadu’ ta da sëmbë.​—Gal. 5:22, 23. w18.02 bld. 17 pal. 3, 6

Daniëli bi musu libi a di foto Babilon, hii fa an bi sabi di foto dë, söseei hii fa di foto bi fuu ku sëmbë di bi ta dini poipoi gadu ku sëmbë di bi ta du obia wooko. Dee sëmbë u di foto dë an bi lobi dee Dju, nöö de bi ta mbei de fa, ta kosi Jehovah di Gadu u de (Ps. 137:1, 3). Di soni aki bi musu u hati Daniëli ku dee woto Dju dee bi lobi Jehovah! Sëmbë bi kë taa de bi musu ta njan dee soni di di könu bi ta da de u de njan. Ma so u dee soni dë, bi dë soni di Jehovah an bi kë u dee sëmbë fëën njan. Fëën mbei Daniëli an bi kë „sundju hënseei ku di suti njanjan u Könu” (Dan. 1:5-8, 14-17). Wan woto soni bi dë tu di Daniëli bi musu ta köni ku ën. A bi köni gaanfa, nöö fëën mbei di könu bi dëën wantu apaiti faantiwöutu (Dan. 1:19, 20). Ma Daniëli an bi ko abi gaanfasi, söseei an bi ta si kuma hën bi ta taki dee möön bunu soni. A bi abi sakafasi, nöö an bi ta si kuma a sabi hii soni. Hii juu a bi ta taki taa Jehovah hën bi ta mbei soni ta waka bunu dëën (Dan. 2:30). Pakisei di soni aki: Di Jehovah bi taki taa Noa ku Jöpu da sëmbë di u sa djeesi, nöö a bi kai Daniëli tu. A di ten dë Noa ku Jöpu bi dini Jehovah te dëdë kaa, ma Daniëli hën a bi dë wan njönku kijoo jeti (Eze. 14:14). Jehovah bi abi di futoou taa Daniëli seei bi o dini ën hii hën libi longi tu! Nöö sö a bi pasa tuu, u di Daniëli bi ta dini Jehovah, ta piki hën buka hii hën libi longi. w18.02 bld. 5, 6 pal. 11, 12

Jesosi bi lei u andi u musu du sö taa piizii an ko dë di möön gaan soni a u libi. Jesosi bi go a wan „tööu wosu”, söseei a bi go a wan „gaan piizii” (Joh. 2:1-10). Di a bi go a di tööu wosu, nöö win an bi tjika, hën a mbei wata ko toon win. Ma tökuseei Jesosi an bi mbei piizii ko dë di möön fanöudu soni nëën libi. A bi buta Jehovah a di fosu kamian, söseei a bi du hii soni di a bi sa du u heepi wotowan. A bi dë kabakaba u dëdë a wan hogihati fasi, sö taa a bi sa puu libisëmbë a zöndu ku dëdë basu. Jesosi bi piki dee sëmbë dee bi kë toon bakama fëën taa: „Un dë bunu e, dee sëmbë, ee sëmbë ta kosi unu ta toobi unu ta mindi hii sootu pei hogi ta buta a unu hedi fu di un ta waka a mi baka hedi. Un musu ta wai da di dë e. Un musu ta piizii seei, biga a Masa Gadu Köndë ala woon feni wan gaan paima” (Mat. 5:11, 12). U di u lobi Gadu, söseei u di u kë taa a musu wai ku u, mbei na du nöö wa o ta du soni di u sabi taa an bunu, ma te u ta si kuma dee soni dee u kë du an o kai ku ën, nöö wa o du de tu.​—Mat. 22:37, 38. w18.01 bld. 25, 26 pal. 16-18

U ta da Jehovah soni u di u lobi ën, söseei u di u ta tei dee soni dee a ta du da u u bigi. Te u ta pakisei hii dee soni dee Jehovah du da u, nöö u ta kë dëën tangi. Dafiti bi taki taa Jehovah hën ta da u hii dee soni dee u ta feni, söseei a bi taki taa dee soni dee Jehovah da u, de nöö u ta toona dëën baka (1 Klon. 29:11-14). Na kë nöö u musu ta kë u sëmbë da u soni, ma u musu ta kë da sëmbë soni tu. Pakisei taa wan mama ku wan tata ta da wan mii u de wan piki möni hiniwan liba faa sa ta bai soni. Ma ka u di mii bai wan soni fu hënseei, hën a tei so u di möni dë bai wan soni da hën mama ku hën tata. Unfa i pakisei taa di mama ku di tata bi o fii? Pakisei taa wan njönku baaa nasö wan njönku sisa ta du di pioniliwooko. A ta libi ku hën mama ku hën tata, nöö a ta da de wan piki möni u de sa ta paka di juu wosu nasö u de sa ta bai soni u njan da di wosudendu. Hën mama ku hën tata an bi o hakisi ën faa du di soni aki, ma tökuseei de ta tei di möni nöö. Faandi mbei i si kuma de ta tei di möni? Wë u di de sabi taa te de tei di möni, nöö de ta da di mii di okasi faa lei taa a ta tei hii dee soni di de ta du dëën u bigi. Wë sö nöö Jehovah sabi taa a ta bunu da u te u ta dëën dee bunu soni dee u abi. w18.01 bld. 16 pal. 4, 6

Ee i kë heepi dee mii fii u de ko abi wan taanga biibi, nöö na piki nöö i musu ta piki de andi da bunu ku andi da hogi. I musu heepi de u de ko sabi soni kuma: ’Faandi mbei di Bëibel ta bai u a so soni di u ta si taa bunu da u? Unfa mi sa ko dë seiki taa dee soni dee sikifi a Bëibel o ta tja wini ko da mi hii juu?’ (Jes. 48:17, 18) Ee di mii fii kë tei dopu, nöö heepi ën faa pakisei bunu u dee faantiwöutu di wan sëmbë ta abi te a tei dopu. Unfa di mii fii ta si dee faantiwöutu dë? Un wini a sa feni te a tei dopu? Andi sa ta taanga dëën? Faandi mbei u sa taki taa dee wini dee a o feni hia möön dee fuka dee o miti ën? (Maik. 10:29, 30) A dë fanöudu faa pakisei dee soni aki bunu ufö a tei dopu. Di soni aki sa heepi ën faa ko ta biibi möön gaanfa taa te a du andi di Bëibel ta taki, nöö hii juu soni o ta waka bunu dëën. w17.12 bld. 19 pal. 14, 15

Sömëni fuu ta tja sitaafu u di u abi wan taku siki. So fuu musu ta sölugu famii fuu di ko gaandi kaa, hii fa useei ko abi jaa kaa. Söseei so fuu musu ta wooko taanga u sölugu dee sëmbë fuu wosudendu. Ma so fuu abi hii dee fuka aki tuu ta tja. Wë ee Jehovah ta booko hën hedi ku dee teeja, nöö i sa dë seiki taa a ta booko hën hedi ku i tu! Ja ta dini Jehovah u di i musu u dini ën, ma i ta dini ën u di i lobi ën (Ps. 19:1, 3, 14). Di Tata fuu Jehovah sabi hii soni fii. Di Bëibel ta taki taa ’te dou ku un mëni niën uwii dë a u hedi’ seei a sabi (Mat. 10:30). Jehovah kë fuu sabi taa „a sabi andi ta miti dee bunuhati sëmbë” (Ps. 37:18). Jehovah ta si hii dee fuka dee i abi, nöö a sa da i di kaakiti di i abi fanöudu fii sa hoi dou. w18.01 bld. 3, 4 pal. 1, 4

Di weki di Petuisi bi weki Tabita ko a libi baka bi bigi da sömëni sëmbë tee taa de „bendi ko a di së u Masa Jesosi”. Dee sëmbë aki bi go konda soni u Jesosi da wotowan, söseei de bi go konda da hii sëmbë taa Jehovah abi di kaakiti u weki wan sëmbë di dëdë, ko a libi baka (Tjab. 9:36-42). Wanlö sëmbë bi si tu unfa Paulosu bi weki wan sëmbë ko a libi baka. Wan daka, apösutu Paulosu bi dë a wan kamba a liba a wan komakandi, a di foto Toasi. A di ten aki, di foto dë dë a Tolukuköndë. Paulosu bi fan a di komakandi dë te gaan ndeti. Nöö wan kijoo de kai Etikusi bi dë a wan fënsë buka sindosindo ta haika. Te wan pisi, hën a bigi ta djönkö, hën a duumi go piii, hën a puu kai go a goon. Kandë Lukasi bi dë di fosu sëmbë di bi kule go dou a Etikusi. Lukasi bi dë wan data. Fëën mbei a bi sa si wantewante kaa taa di njönku kijoo aki bi dëdë. Paulosu seei bi saka go luku di kijoo. A baasa Etikusi, hën a taki taa: „A dë ku libi.” Di soni aki bi bigi da dee sëmbë dee bi sai dë. Dee sëmbë bi sabi taa di njönku kijoo aki bi dëdë, hën a toona ko a libi baka. Fëën mbei de bi „wai tee. Hati u de toona kisi goon baka”.​—Tjab. 20:7-12. w17.12 bld. 5, 6 pal. 10, 11

Libisëmbë bi sa puu dee fuka dee ta miti sëmbë sensiten kaa u? Wë an dë u taki taa de an lei u du soni a sö wan fasi taa gaan feti an ta dë. Soni kuma hogidu, di du di sëmbë ta suku u du hogi ku sëmbë ku Internet, di fon di sëmbë ta fon sëmbë u de wosudendu, ku di fia di sëmbë ta hopo fia ku lanti, ta ko möön hogi daka fu daka. Nöö möön siki ta ko di sëmbë an sa kula. Dee soni aki an ta foondo u. A di ten aki, dee sëmbë dee ta tei fesi a dee ölganisaasi dee ta luku möni soni ku politiki soni u di goonliba, ta pakisei deseei nöö. Dee sëmbë aki an sa puu gaan feti ku hogidu. Söseei de an sa puu siki ku hangi pena tu. Di Könuköndë u Gadu wanwan tö sa puu dee soni aki. Pakisei dee soni dee Jehovah o du da libisëmbë. Di Könuköndë fëën o puu hii dee soni dee ta mbei sëmbë ta feti. Dee soni aki da di pakisei di sëmbë ta pakisei deseei nöö, di ganjan di sëmbë ta ganjan wotowan, di lobi di sëmbë ta lobi di köndë u de pasa maaka, ku dee poipoi biibi. Söseei Saatan an o dë möön tu (Ps. 46:9). Di Könuköndë u Gadu o puu hogidu. Di Könuköndë aki ta heepi milionmilion sëmbë nöunöu kaa u de ta lobi de na de, söseei u de ta futoou de na de. Na wan woto tii dë di sa du di soni aki (Jes. 11:9). Abiti möön Jehovah o puu siki, nöö na wan sëmbë o ta siki möön (Jes. 35:5, 6). Jehovah o puu pena, nöö a o mbei hii sëmbë ko abi wan piizii libi, söseei de o ko dë gaan mati ku ën. Ja sa tei möni maaka ku na wan u dee soni aki.​—Ps. 72:12, 13. w17.11 bld. 24-26 pal. 14-16

Wan u dee möön gaan soni di mbei lowema foto bi dë a Isaëli, hën da u di Gadu an bi kë u dee Isaëli sëmbë ko abi buuu-paima. Jehovah an lobi te sëmbë ta kii wotowan, ma a kë u sëmbë dë a libi (Nöng. 6:16, 17). U di a dë wan santa Gadu di ta kuutu soni a wan leti fasi, mbei an kë ta si taa wan sëmbë dëdë, aluwasi ee na ku sabi de kii ën. Jehovah ta si di libi kuma wan gaan soni. Ma dee Sabima u Wëti ku dee Faliseima an bi ta lei taa de ta si di libi u wotowan kuma wan gaan soni. Jesosi bi piki de taa: „Un ta tei dee oto u Masa Gadu tuu ta tapa buta dë fu sëmbë an musu sabi de. Unu seei, wan kë mbei möiti fuun musu sabi de, nöö ee wan sëmbë kë sabi de nöö un ta tapa pasi da de” (Luk. 11:52). Andi Jesosi bi kë taki ku di soni aki? Dee Sabima u Wëti ku dee Faliseima bi musu ta heepi dee sëmbë u de ko fusutan di Wöutu u Gadu, söseei de bi musu ta heepi sëmbë u de feni di libi u teego. Ma ka u de bi du di soni aki, nöö de bi ta tapa sëmbë u de an waka a Jesosi baka, hii fa hën da „di bumbuu Sëmbë di ta da hii mundu libi” (Tjab. 3:15). Hën da de bi ta tja sëmbë go kaba a sösö. Dee Sabima u Wëti ku dee Faliseima bi abi gaanfasi, de bi ta pakisei deseei nöö, söseei de an bi ta booko de hedi ku sëmbë libi. Di soni aki ta lei u taa de bi abi hogihati, söseei taa de an bi lobi sëmbë! w17.11 bld. 17, 18 pal. 9, 10

Kandë di dee Jehovah Kotoigi bi bigi ta lei u soni u Bëibel, nöö wa bi kë piki dee famii fuu. Ma di di biibi fuu ko möön taanga, hën u ko fusutan taa u musu piki dee famii fuu taa u kë dini Jehovah. Kandë di hoi di i bi kë hoi iseei a Gadu bi mbei i ku dee famii fii bi kisi toobi. Mbei möiti fii ko sabi unfa de ta fii. U ta wai seei taa u ko sabi dee tuutuu lei u Bëibel, hii fa dee famii fuu sa ta si kuma sëmbë ganjan u fuu go a wan pei keiki. De sa ta pakisei taa wa lobi de möön, u di wa ta hoi dee gaan piizii daka ku de möön. Kandë de ta fëëë tu taa hogi o miti u baka te u dëdë. U musu mbei möiti fuu ko sabi unfa de ta fii, nöö u musu ta haika bumbuu andi de ta taki, sö taa u sa ko sabi faandi mbei de ta booko de hedi ku u (Nöng. 20:5). Apösutu Paulosu bi ta pooba u fusutan „hii sootu pei sëmbë”, sö taa a bi sa konda di bunu buka da de. Te u ta mbei möiti fuu ko sabi unfa dee famii fuu ta fii, nöö di soni aki sa heepi u fuu ko sabi unfa u sa lei de soni u di tuutuu lei.​—1 Kol. 9:19-23. w17.10 bld. 12 pal. 11, 12

Kandë i ta fëëë u kanda u di ja sa’ u kanda. Ma soni dë di sa heepi i fii ko ta kanda möön bunu. I sa ko sa’ u kanda taanga te i ta hai böö bunu. Leti kumafa sitolomu ta mbei wan faja sëndë, sö nöö te i ta hai böö, nöö i sa ta kanda möön taanga, nasö i sa ta fan möön taanga. I musu ta kanda taanga kumafa i ta fan, nasö möön taanga seei. So juu di Bëibel ta piki dee dinima u Jehovah taa de musu ta „bai ta kanda” te de ta gafëën (Ps. 33:1-3). I sa pooba dee soni aki: Suku wan u dee kanda di i möön lobi a di kanda buku fuu. Lesi dee wöutu u di kanda bumbuu, ma i musu lesi de taanga. Nöö a di wan seei fasi i musu lesi wan pisi u di kanda puu wan pasi. Te i kaba, nöö i kanda di pisi dë taanga (Jes. 24:14). Di soni aki o heepi i fii ko ta kanda möön taanga. Ja musu fëëë u du di soni aki, nöö sen an musu kisi i tu! w17.11 bld. 6 pal. 11-13

Di dee Dju bi ta waka di longi pasi kumutu a Babilon go a Jelusalen, nöö de bi musu u ta taki unfa soni o dë te de dou. Dee gaan sëmbë u de bi piki de unfa Jelusalen ku di Wosu u Gadu bi waiti tjika (Ësl. 3:12). Ee i bi dë ta waka makandi ku de, nöö unfa i bi o fii te i bi si Jelusalen di fosu pasi? I si kuma tjali bi o kisi i te i bi o si unfa uwii bi göö tapa dee wosu dee bi booko u? Tjali bi o kisi i taa dee gaan peni bi booko u, söseei taa dee hei wakitima wosu bi dë ku wanlö gaan baaku ö? Kandë i bi o taki taa dee peni dë an dë kuma dee gaan peni u Babilon. Ma dee Dju an bi lasi hati. Faandi mbei de an bi lasi hati? Wë Jehovah bi tjubi de di de bi dë a pasi nango a Jelusalen. Di de dou ala, hën wantewante dë de mbei wan begitafa a di kamian ka di Wosu u Gadu bi dë, nöö hiniwan daka de bi ta tja mbeti go tjuma da Jehovah.​—Ësl. 3:1, 2. w17.10 bld. 21, 22 pal. 2, 3

Salumon bi musu u sabi andi da degihati, u di hën tata Dafiti bi abi degihati. Dafiti bi lei taa a bi abi degihati, di a bi feti ku di gaan djanga womi de kai Goliati. Gadu bi heepi Dafiti faa kii Goliati ku wan piki sitonu (1 Sam. 17:45, 49, 50). U sa fusutan faandi mbei Dafiti bi dë di möön bunu sëmbë di bi sa da Salumon taanga faa tei degihati mbei di Wosu u Gadu. Jehovah bi o heepi ën u te a kaba mbei di Wosu. A musu u dë taa Salumon bi pakisei fundu u di soni dë, nöö an bi mbei di njönku di a bi njönku ku di sabi di an bi sabi hia soni tapëën fu an du di wooko. Ma a bi lei taa a bi abi degihati, nöö Jehovah bi heepi ën faa mbei wan gaan waiti Wosu dëën a seibi jaa ku hafu dendu. Jehovah bi heepi Salumon, nöö a sa heepi u fuu abi degihati u du di wooko fëën tu, aluwasi a di wosudendu fuu nasö a di kemeente (Jes. 41:10, 13). Te u ta lei taa u abi degihati a di dini di u ta dini Jehovah, nöö u sa dë seiki taa a o mbei u feni gaan bunu nöunöu kaa, söseei a di ten di ta ko. w17.09 bld. 28, 32 pal. 3, 4, 20, 21

Dee sëmbë u Jehovah ta biibi taa di Wöutu fëën, nasö di bosikopu di a manda da libisëmbë, abi „kaakiti ku libi”. U si unfa di Bëibel bi heepi u a di libi fuu, söseei u si unfa a heepi wotowan tu. Ufö u ko dë Kotoigi, nöö so fuu bi ta fufuu, so fuu bi ta hai taku tabaku, söseei so fuu bi ta libi fanafiti a di së u manu ku mujëë soni. So fuu bi dë gaan nëbai sëmbë, nasö u bi abi hia möni. Ma tökuseei u bi ta fii kuma wan soni ta makei a di libi fuu (Peleik. 2:3-11). Sömëni sëmbë an bi sabi andi de musu du ku de libi, ma nöunöu de ko sabi andi de musu du, söseei de ko sabi taa soni o waka bunu da de a di ten di ta ko. U bi lesi sömëni woto u sëmbë a di pisi di dë a di Waktitoren fuu de kai „Bijbel e kenki sma libi”. Ma aluwasi wan sëmbë ko dë Keesitu sëmbë seei, tökuseei a musu ta mbei di Bëibel heepi ën fu hën ku Jehovah ko dë möön gaan mati. w17.09 bld. 21 pal. 1

Wë di soni di bi pasa a di libi u Lötu aki ta lei u taa Jehovah ta fusutan hii dee fuka dee u ta abi tu (Jes. 63:7-9; Jak. 5:11; 2 Pet. 2:9). Jehovah bi lei dee sëmbë fëën unfa deseei musu abi tjalihati u wotowan. Pakisei wan u dee wëti di a bi da dee Isaëli sëmbë. Ee wan sëmbë bi leni wan wotowan wan möni, nöö di sëmbë dë bi sa tei di koosu u di wotowan fëën hoi u te di sëmbë pakëën baka (Ëki. 22:26, 27). Ma a bi musu toona tja di koosu u di sëmbë go dëën ufö sonu go, sö taa a sa tapa kötö te ndeti. Kandë wan sëmbë di an bi abi tjalihati u wotowan, an bi o kë tja di koosu go da di sëmbë, ma Jehovah bi lei dee sëmbë fëën taa de musu abi fii da wotowan. Andi u ta lei a di wëti aki? Wë u ta lei taa nöiti u musu du kuma wa ta si taa dee baaa ku dee sisa fuu abi heepi fanöudu. Ee u si taa u sa heepi wan baaa nasö wan sisa di dë ku fuka, nöö u musu du hii soni di u sa du u heepi ën.​—Kol. 3:12; Jak. 2:15, 16; 1 Joh. 3:17. w17.09 bld. 10 pal. 4, 5

Di Jesosi bi dë a di posu ta tja sitaafu, hën a bi hakisi hën Tata faa da dee sëmbë dee bi ta kii ën paadon. Aluwasi Jesosi bi ta tja sitaafu seei, tökuseei a bi ta lei taa a abi saapifasi ku pasensi (1 Pet. 2:21-23). Paulosu bi lei u wan fasi fa u sa lei taa u abi saapifasi ku pasensi. A bi sikifi taa: „Un musu hoi pasensi da unuseei ta da unuseei paadon ku hii unu hati, aluwasi un feni taa wan wotowan du wan soni di hati unu. Leti kumafa Jehovah ta da unu paadon, sö nöö un musu ta da wotowan paadon tu” (Kol. 3:13, NW). Ee u kë ta da wotowan paadon, nöö u musu ko abi saapifasi ku pasensi. Di soni aki o mbei woo sa ta libi fiifii ku useei a di kemeente. Jehovah kë taa u musu abi saapifasi ku pasensi te u ta libi ku wotowan. U musu ko abi dee fasi aki ee u kë libi a di njunjun goonliba (Mat. 5:5; Jak. 1:21). Te u abi saapifasi ku pasensi, nöö u ta tja gafa ko da Jehovah, söseei u ta da wotowan taanga u de ko abi dee fasi aki sö tu.​—Gal. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25. w17.08 bld. 25 pal. 15-17

U ta feni sömëni woto a di Bëibel ka Jehovah bi du soni di sëmbë an bi mëni. Di Könu Esikia bi ta tii Juda, hën di könu fu Asilia de kai Sahelepi bi go feti wini hii dee köndë u Juda, boiti Jelusalen (2 Kön. 18:1-3, 13). Baka di dë, hën Sahelepi ko faa ko feti ku Jelusalen. Ma andi Könu Esikia bi du? Di fosu soni di a bi du, hën da a bi begi Jehovah faa heepi ën, hën a go hakisi di tjabukama u Jehovah de kai Jesaaja faa dëën lai (2 Kön. 19:5, 15-20). Baka di dë, hën Esikia bi du soni ku köni u di a bi paka Sahelepi di möni di a bi hakisi ën faa pakëën (2 Kön. 18:14, 15). Bakaten, hën a seeka soni a di foto u de bi sa dë kabakaba te dee sodati fu Asilia bi o ko lontu di foto (2 Klon. 32:2-4). Andi bi ko pasa te u kaba fëën? Wë Jehovah bi manda wan ëngëli go kii 185.000 sodati u Sahelepi a wan kodo ndeti. Esikia seei an bi mëni taa sö wan soni bi o pasa!​—2 Kön. 19:35. w17.08 bld. 11, 12 pal. 7, 12

Unfa i sa seeka iseei fii du di hii-ten diniwooko? Ee i kë dini Jehovah a wan bunu fasi, nöö i musu ko abi dee fasi di wan Keesitu sëmbë musu abi. I musu ta lei soni a di Wöutu u Gadu hii juu, i musu ta pakisei fundu fëën, söseei i musu mbei möiti fii ta da piki a dee komakandi. Ee i nango a siköö, nöö i sa ta mbei möiti fii sa konda soni u di bunu buka da wotowan. Lei taa i ta booko i hedi ku wotowan, u di joo ta hakisi de a wan lesipeki fasi unfa de ta pakisei u wan soni, nöö haika bunu te de o piki i. Söseei i sa heepi du soni a di kemeente. Kandë i sa heepi seeka di Könuköndë zali faa sa ta dë limbolimbo, nasö i sa heepi mbei wan soni di booko. Jehovah ta piizii u wooko ku sëmbë di abi sakafasi, söseei ku sëmbë di dë kabakaba u du wooko dëën (Ps. 110:3; Tjab. 6:1-3). Apösutu Paulosu bi kai Timoteo faa ko du di sëndëlengi wooko ku ën, u di a bi „abi bunu në a dee otowan fëën”.​—Tjab. 16:1-5. w17.07 bld. 23, 26 pal. 7, 14

Solanga di soni di Saatan bi taki u di leti di Jehovah abi u tii an seeka, nöö dee ëngëli ku libisëmbë an o sa libi bööböö, söseei de an o sa libi makandi kuma wan famii. Ma te dee ëngëli ku libisëmbë ko si taa Jehovah hën abi di leti u tii, nöö de o libi u teego a di tii aki basu. Bööböö libi o dë a hii së u di mundu (Ef. 1:9, 10). Di leti di Gadu abi u tii o ko dë gbelingbelin u si, nöö di tii u Saatan ku libisëmbë an o dë möön. Soni o waka bunu te Gadu o mbei di Mësiasi tii di Könuköndë fëën. Dee sëmbë dee o hoi deseei a Gadu o lei taa libisëmbë sa hoi deseei a di tii u Gadu (Jes. 45:24). U kë dë wan u dee sëmbë aki ö? Wë ee u kë dë wan u dee sëmbë aki, nöö u musu ko fusutan faandi mbei di soni di Saatan taki, dë wan gaan fanöudu soni. w17.06 bld. 16 pal. 4, 5

Wa sa sabi un longi wan sëmbë o ta tjali te wan sëmbë fëën dëdë. Te wan sëmbë dëdë, nöö bigibigi sömëni mati ku famii ta ko u da dee wotowan kötöhati. Ma bakaten de an ta ko sö möön, ma tökuseei dee sëmbë dee ta tjali ta abi kötöhati fanöudu jeti. Fëën mbei i musu dë kabakaba u go heepi de. U musu ta da dee sëmbë dee ta tjali kötöhati nöömö, aluwasi un longi de o ta tjali jeti (1 Tes. 3:7). Hoi a pakisei taa hiniwan ten wan sëmbë sa bigi tjali baka. Dee soni dee sa mbei a bigi ta tjali baka sa dë te a o mëni di daka di de bi tööu, te a o haika so poku, te a o luku footoo, te a o pakisei so soni di de bi ta du makandi, nasö wan soni di a sumëë, wan soni di a jei, nasö wan apaiti pisiten u di jaa. Te wan sisa di manu fëën dëdë nasö te wan baaa di mujëë fëën dëdë, bigi go hën wanwan a dee gaan komakandi, nasö a di mëni di u ta mëni di dëdë u Jesosi, nöö a sa ta hati ën seei u di di wotowan fëën an dë nëën bandja möön. Na fëëkëtë taa hii juu dee sëmbë dee ta tjali ta abi degihati fanöudu. w17.07 bld. 14 pal. 17-19

Te u ta tei di ten fuu u du bunu soni da wotowan, nöö u ta fëëkëtë dee fuka dee useei abi. Sömëni sisa di tööu, nasö di an tööu, sabi taa te de ta paaja di bunu buka u di Könuköndë da wotowan, nöö de ta wooko makandi ku Jehovah, söseei de ta du di kë fëën. Di soni aki ta mbei de ta dë waiwai. Hii u tuu sa lei taa u ta booko u hedi ku wotowan, u di woo ta konda soni u di bunu buka da de. Nöö te u ta du bunu soni da dee baaa ku dee sisa fuu, nöö u ku de ta ko dë möön gaan mati. Di soni aki apösutu Paulosu bi ta du tu. A bi ta booko hën hedi ku wotowan kumafa „wan mama ta kiija dee piki mii fëën”. Paulosu bi ta da dee baaa ku dee sisa fëën kötöhati ku degihati tu leti „kumafa wan tata ta kiija dee mii fëën” (1 Tes. 2:7, 11, 12). Dee njönkuwan dee ko sabi soni u Jehovah, söseei dee ko lobi ën, sa da dee famii u de degihati ku kötöhati. Na un fasi? Wë te de ta lesipeki de mama ku de tata, ku te de ta heepi de a soni. Te dee mii ta hoi deseei a Jehovah, nöö di soni dë ta da hii dee famii u de degihati tu. w17.06 bld. 6, 8 pal. 13, 14, 17

So sëmbë abi gaan hia möni tee taa dee bakamii u de seei sa feni di möni dë njan, hii fa milionmilion sëmbë pooti gaanfa seei. Jesosi bi sabi taa di Könuköndë u Gadu wanwan tö sa puu di bai di sëmbë ta bai soni ta sei a di goonliba aki. Di Bëibel taki taa „dee wënkëma”, nasö dee seisonima u di goonliba aki, dee politikima, ku dee keiki, da wan pisi u di goonliba u Saatan (Ako. 18:3). Dee sëmbë u Gadu an ta nama ku dee politiki soni u di goonliba aki, söseei de kumutu a dee poipoi keiki. Ma tökuseei gaansë u dee sëmbë u Gadu an sa dë nöö de an ta bai soni ta sei a di goonliba u Saatan seepiseepi. U kuma Keesitu sëmbë musu ta öndösuku di fasi fa u ta si di bai di sëmbë ta bai soni ta sei a di goonliba aki. Te u ta du di soni aki, nöö u musu hakisi useei taa: ’Na un fasi mi sa wooko ku dee gudu dee mi abi u lei taa mi ta hoi miseei a Gadu? Andi mi sa du u ma ta buta hii mi pakisei a di bai di mi ta bai soni ta sei? Andi ta lei taa dee sëmbë u Gadu ta buta hii de futoou a Gadu a di ten aki?’ w17.07 bld. 3, 4 pal. 1-3

A di woto di Jesosi bi konda u di womi di bi ta paandi soni, a bi taki taa so sëmbë bi o haika „di buka u di Njunjun Tii u Gadu”, nöö bigibigi de bi o ko dë fajafaja a di dini u Gadu. Ma bakaten dee ’bookohedi a soni u di goonliba aki ku dee gudu u di goonliba aki bi o ganjan de’ u ’hai de a baka’, nöö dee sëmbë aki an bi o dë fajafaja möön (Mat. 13:19-22; Maik. 4:19). Ee wa ta köni ku di soni aki, nöö dee bookohedi dee u ta abi hiniwan daka sa mbei wa dë fajafaja a di dini u Jehovah möön. U ta lei unfa u lobi Keesitu tjika, te u ta buta di peleikiwooko a di fosu kamian a u libi. Andi u sa du fuu sa ta du di soni aki nöömö? U sa hakisi useei dee soni aki: ’Andi da dee soni dee mi lobi tuutuu a mi hati dendu? Di dini u Jehovah hën ta möön da mi piizii ö, naa woto soni?’ w17.05 bld. 22 pal. 3, 4

Te „woto köndë sëmbë” an ta libi zuntu ku di kemeente ka de ta fan di töngö u de, nöö de musu go a wan kemeente di ta fan di töngö u di köndë ka de foloisi go (Ps. 146:9). Ma ee wan kemeente dë a zuntu di ta fan di töngö u de seei, nöö di hedima u di wosudendu musu luku un kemeente o möön bunu da dee sëmbë fëën. Ufö a taki andi a o du, a musu pakisei fundu fëën, söseei a musu begi Jehovah. A musu fan ku hën mujëë ku dee mii tuu (1 Kol. 11:3). Mama ku tata musu pakisei luku andi dee mii u de abi fanöudu tuutuu. Ee de kë u dee mii fusutan dee tuutuu lei u Bëibel bunu, nöö na dee wantu juu dee de ta lei soni u Bëibel a dee komakandi nöö de abi fanöudu. Ma pakisei di soni aki: Te dee mii nango a wan komakandi ka de ta fan di töngö di de ta fusutan möön bunu, nöö dee mii ta feni wini fëën te de sai dë kaa. Kandë de o lei möön soni möön fa de mama ku de tata bi mëni seei. Ma dee mii an o lei soni ee de an ta fusutan di töngö bumbuu.​—1 Kol. 14:11. w17.05 bld. 11, 12 pal. 10, 11

Hiniwan fuu musu hakisi useei di soni aki: ’Mi abi di biibi ku di degihati di dë fanöudu u mi sa wooko ku hiniwan soni di mi abi u dini Jehovah u? Mi ta pakisei u go a wan woto köndë nasö a wan woto kamian u go wooko möni u mi sa ko abi wan möön bunu libi ö? Ee sö a dë, mi ta hakisi Jehovah andi di foloisi di mi o foloisi o du ku di famii u mi ku di kemeente u?’ Jehovah da u wan gaandi u di a da u di okasi u heepi di tii fëën. Sensi di ten u Adam ku Eva, hën Didibi an kë u libisëmbë tei di së u Jehovah. Ma te u ta heepi di tii u Jehovah, nöö u ta lei Saatan gbelingbelin na ambë së u dë. U di u abi biibi, söseei u di u ta hoi useei a Jehovah, mbei woo kë dë kabakaba u du wooko da Jehovah, nöö di soni aki ta mbei Jehovah ta wai seei (Nöng. 23:15, 16). Te u ta hoi useei a di Gadu fuu, söseei te u ta piki hën buka, nöö a o sa piki Saatan u di mbei di a ta mbei ën fa (Nöng. 27:11). Di piki di u ta piki Jehovah buka da wan soni di u sa dëën, a dë wan dii soni dëën, söseei a ta mbei a ta wai seei. w17.04 bld. 31, 32 pal. 15, 16

Di Wëti di Gadu bi da Mosesi, ta taki taa ee wan womi soi da Jehovah, nöö „a musu du di soni di a taki. A musu du hii soni di a taki taa a o du” (Nöb. 30:2). Bakaten, hën Salumon bi sikifi di soni di dë a di tëkisi u tide. Jesosi bi lei u taa di soi di wan sëmbë ta soi a Gadu fesi, da wan gaan soni seei. A bi taki taa: „De bi fan ku dee gaan sëmbë fuu möön taa te i tei Gadu në soi, nöö ja musu booko di soi dë möönsö. I musu du di soni nöömö” (Mat. 5:33). A dë gbelingbelin u si taa u musu ta si hiniwan soni di u paamusi Jehovah kuma wan gaan soni. Di fasi fa u ta si dee soi dee u soi da Jehovah, sa mbei u ko dë möön gaan mati ku ën, nasö de sa mbei u ku ën poi. Dafiti bi taki u di soni aki tu, di a bi hakisi taa: „Ambë sa subi go a di kuun u Jehovah? Ambë sa go a di santa kamian fëën?” Dafiti seei bi toona piki dee hakisi aki, di a bi taki taa Jehovah o tei hiniwan sëmbë di „an ta mbei wan soi u ganjan wotowan”.​—Ps. 24:3, 4. w17.04 bld. 4 pal. 3, 4

Ee u ta si kuma de an kuutu u a wan leti fasi a di kemeente, nöö u musu köni be wa ta tei ën ta konda da wotowan. Ma u musu hakisi dee gaanwomi u de heepi u, söseei u musu piki de ee wan baaa nasö wan sisa du wan gaan zöndu (Leif. 5:1). Ma sömëni u dee soni aki an ta dë wan gaan zöndu, nöö u sa go seeka di taki ku di baaa nasö di sisa fuu ka fuu tei di soni dë go ta konda da wotowan. Nasö kandë an dë fuu go kondëën da dee gaanwomi seei (Mat. 5:23, 24; 18:15). Boo hoi useei a Jehovah, söseei boo du andi dee mama wëti u Bëibel ta taki te dee soni aki ta miti u. So juu a sa pasa taa wa bi kaba fusutan andi bi pasa, nasö kandë na u de bi kuutu. Wë nöö woo wai seei taa wa bi mbei di toobi dë ko möön bigi, u di wa bi go taki hogi u di baaa nasö di sisa fuu! Hoi a pakisei taa aluwasi u abi leti nasö ee wa abi leti, tökuseei na di taki di woo taki soni u hati wotowan hën o mbei di soni ko möön bunu. Te u ta hoi useei a Jehovah, söseei te u ta hoi useei a dee baaa ku dee sisa fuu, nöö a o heepi u fu wa du di soni aki. w17.04 bld. 19 pal. 14