Gaanliba

Te u ta lesi Kenesesi kapitë 1 ku 2, nöö u ta ko si unfa Adam ku Eva bi ta libi fiifii. Wë a di ten aki di libi dë hën sëmbë ta kë. Adam ku Eva bi abi hii soni di de bi abi fanöudu, de an bi ta fëëë taa soni o du de, söseei na wan sëmbë bi ta libi hogi ku de. De an bi ta booko de hedi ku njanjan soni ku wooko soni, söseei de an bi ta booko de hedi taa de sa ko siki, nasö taa de sa dëdë (Ken. 1:27-29; 2:8, 9, 15). U musu ko fusutan taa Jehovah wanwan tö sa du hii soni di a kë. Faandi mbei u taki sö? Wë u di hën mbei hii soni, söseei hën da di Tiima u hii di mundu (1 Tim. 1:17; Ako. 4:11). Dee soni dee Jehovah mbei buta a liba ala ku goonliba aki an sa du hii soni di de kë, u di de musu u ta hoi deseei a wëti. Jehovah Gadu kë fuu ko fusutan taa hën wanwan abi di leti u taki andi bunu ku andi an bunu. Sensi di Jehovah bigi mbei soni, hën a buta wëti da de. w18.04 bld. 4 pal. 4, 6

Di libi taanga seei a di goonliba aki, ma tökuseei u sa hoi dou u di Jehovah ta heepi u (2 Kol. 4:7, 8). Pakisei dee sëmbë dee an dë mati u Jehovah. A musu u ta taanga da de seei u libi a di goonliba aki. U ta fii da dee sëmbë dë, kumafa Jesosi bi ta fii da de. Di soni dë ta mbei u ta kë konda wan ’bunu buka da de u wan möön bunu soni’. Fëën mbei u musu ta hoi pasensi da dee sëmbë dee u ta lei soni u Bëibel. Hoi a pakisei taa kandë dee sëmbë dë an bi buta pakisei wan daka a so u dee lei u Bëibel dee u sabi bumbuu. Boiti di dë, so sëmbë lobi dee soni di de ta biibi gaanfa. Kandë de ta si kuma dee soni di de ta biibi ta heepi de u de libi makandi ku dee famii u de, ku dee sëmbë di de ku de dë u di wan föluku, söseei ku dee sëmbë di de ku de ta libi a di wan kamian. U musu heepi dee sëmbë u de ko sabi dee „njunjun” soni di de lei a di Bëibel, söseei u de ko lobi de. Bakaten ufö u sa da de taanga u de an biibi dee „awoo” soni möön. Te u du soni a di lö fasi dë ufö de o kë tooka di fasi fa de ta si soni. A sa tei ten u heepi sëmbë u de tooka soni a de libi.​—Lom. 12:2. w19.03 bld. 22 pal. 10; bld. 23-24, pal. 12-13

Di fasi fa Jehovah ta lei taa a lobi wotowan, söseei di fasi fa a ta lei u taa libi fuu ta kai ku ën, ta heepi u fu useei suku okasi fuu sa da wotowan taanga tu (Joh. 5:20). U ta fii bunu seei te wan sëmbë di u lobi ta lei taa a lobi u tu, söseei te a ta gafa u u dee bunu soni dee u ta du. Dee baaa ku dee sisa u di kemeente, ku dee sëmbë fuu wosudendu kë taa u lei de taa u lobi de, söseei de kë fuu ta da de taanga. Te u ta gafa wotowan, nöö di biibi u de ta ko möön taanga, söseei u ta heepi de u de dini Jehovah ku hii de hati. Mama ku tata musu ta möön da dee mii u de taanga. Te mama ku tata ta gafa dee mii u de ku hii de hati, söseei te de ta lei taa de lobi dee mii u de, nöö dee mii ta fii bunu. Dee wöutu „Libi fii ta kai ku mi”, ta lei taa Jehovah bi abi di futoou taa Jesosi bi o du andi hën Tata kë. Jehovah ta futoou di Womi Mii fëën, nöö fëën mbei useei musu biibi taa di Womi Mii fëën o sa du hii dee soni di Jehovah paamusi u taa a o du da u (2 Kol. 1:20). Te u ta pakisei soni u Jesosi, nöö u ta ko möön dë kabakaba fuu lei soni fëën, söseei fuu djeesi ën a di fasi fa a bi ta libi.​—1 Pet. 2:21. w19.03 bld. 8 pal. 3; bld. 9 pal. 5-6

Te wan sëmbë da u wan apaiti kado, nöö u ta tei ën u bigi. Ma dee Isaëli sëmbë an bi ta tei di fii di Jehovah bi mbei de ko fii, u bigi. Wantu liba nöö bi pasa di Jehovah bi puu de a Egepiti, hën de bi bigi ta fii taa de bi kë toona feni dee soni di de bi ta njan a Egepiti. De bi ta kaagi u di de an bi kë di mana di Jehovah bi ta da de. De bi kë toona go a Egepiti baka! De bi möön lobi di ’fisi, dee kömköm, dee baasia, dee ajon, ku di lai-ajon’ di de bi ta njan a Egepiti, möön di fii di Jehovah bi mbei de ko fii u de bi sa dini ën. Wë u ta fusutan faandi mbei Jehovah hati bi ko boonu ku de gaanfa (Nöb. 11:5, 6, 10; 14:3, 4). U ta lei wan fanöudu soni a di woto aki Jehovah bi seeka soni ku di lusupaima u di Womi Mii fëën Jesosi Keesitu, u mbei u ko fii. Paulosu bi piki dee Keesitu sëmbë taa hii juu de musu ta tei di soni aki u bigi.​—2 Kol. 6:1. w18.04 bld. 10-11 pal. 6-7

Hii u tuu ta kë u wotowan lobi u. Nöö hii u tuu ta kë u wotowan libi ku u a wan leti fasi. Ee a ta pasa möön gaanfa taa sëmbë an ta libi ku u a di lö fasi aki, nöö kandë u sa ko ta fii kuma wa dë wan hojo soni. Jehovah sabi taa u ta kë u wotowan lei taa de lobi u, söseei taa u ta kë u sëmbë libi ku u a wan leti fasi (Ps. 33:5). U sa dë seiki taa Gadu lobi u gaanfa, söseei taa a kë u wotowan libi ku u a wan leti fasi. U ta si di soni aki te u luku di Wëti di Jehovah bi mbei Mosesi da dee Isaëli sëmbë. Te u ta lei soni a di Wëti di Gadu bi da Mosesi, nöö u ta ko si di fasi fa Jehovah Gadu lobi u tjika (Lom. 13:8-10). Wë u sa si taa lobi hën mbei Jehovah bi da Mosesi di Wëti, u di hii soni di Jehovah ta du, a ta du ku lobi (1 Joh. 4:8). Tu soni bi mbei Jehovah da dee Isaëli sëmbë di Wëti. Di fosu soni, hën da u di a bi kë u de lei taa de lobi ën, söseei u di a bi kë u de lei taa de lobi wotowan (Leif. 19:18; Deto. 6:5; Mat. 22:36-40). Hiniwan u dee wëti di Jehovah bi da Mosesi, ta lei u unfa Jehovah lobi u tjika. w19.02 bld. 20-21 pal. 1-4

Jöpu bi ta köni ku di fasi fa a bi ta libi ku mujëë sëmbë (Jöpu 31:1). An bi ta buta pakisei a woto mujëë a di së u manu ku mujëë soni. A di ten aki, sömëni soni dë a di goonliba di de ta buta u hai sëmbë pakisei a di së u manu ku mujëë soni. Woo mbei möiti fu wa ta buta pakisei a wan mujëë di an dë mujëë fuu leti kumafa Jöpu bi ta du ën u? Woo köni tu ku hiniwan soni di bi o sa weki dee manu ku mujëë fii fuu ö? (Mat. 5:28) Ee u ta duwengi useei hiniwan daka fu wa ta buta pakisei a dee soni aki, nöö a o heepi u fuu sa ta hoi useei a Gadu nöömö. Jöpu bi ta piki Jehovah buka tu te a bi nama a di fasi fa a bi ta si gudu. Jöpu bi fusutan taa ee a bi buta futoou a dee gudu dee a bi abi, nöö a bi o du wan gaan zöndu di bi o mbei a kisi sitaafu (Jöpu 31:24, 25, 28). U ta libi a wan goonliba ka sëmbë ta biinga u de ko gudu. Ee u ta libi ku dee mama wëti u Bëibel di ta heepi u fuu si möni ku gudu a di soifi fasi, nöö a o heepi u fuu ko ta möön hoi useei a Gadu.​—Nöng. 30:8, 9; Mat. 6:19, 20. w19.02 bld. 6 pal. 13-14

Dee soni di Jesosi bi du bi ta lei taa a lobi u gaanfa seei kumafa Jehovah lobi u (1 Joh. 4:8-10). Di möön gaan soni di bi mbei Jesosi ko dëdë da u, hën da u di a lobi u ku hii hën hati. Aluwasi u dë wan salufuwan nasö wan u dee „oto sikafu”, tökuseei u ta feni wini u di lusupaima di Jehovah ku Jesosi paka da u, u di de lobi u (Joh. 10:16; 1 Joh. 2:2). Pakisei dee soni dee u ta tei u mëni di dëdë u Jesosi. Dee soni aki seei ta lei u taa Jesosi lobi dee bakama fëën, söseei taa a ta hoi de a pakisei. Na un futu? Jesosi lei taa a lobi dee salufu bakama fëën, u di an buta de u de ta du wan gaan taanga soni u mëni di dëdë fëën. Hiniwan jaa dee salufu bakama aki bi musu ta mëni di dëdë u Jesosi, aluwasi unfa soni bi dë da de, aluwasi de bi dë a dunguwosu seei (Ako. 2:10). Ma dee salufuwan aki bi sa du di soni di Jesosi taki ö? Wë aai! Sensi di Jesosi dëdë, hën dee tuutuu bakama fëën ta mëni di dëdë fëën. w19.01 bld. 24 pal. 13-15

U ta da Jehovah tangi taa a puu u a poipoi biibi, taa a mbei wojo fuu ko limbo, söseei taa a heepi u fu wa ta biibi soni di an dë sö tuutuu. U ta wakiti di ten di ta ko, ka woo ’ko fii u di woo ko dë miii u Gadu’ (Lom. 8:21, NW). Te i ta libi ku dee soni di Keesitu ta lei i, nöö nöunöu kaa i sa ko fii u so soni. A di lö fasi aki, joo ko „sabi sondi gbelingbelin, leti kumafa a dë a Gadu wojo”. Nöö na sabi nöö joo ko sabi dee soni dë, ma joo ta libi ku de tu! A di ten aki, di libi di sëmbë ta kai di bunu libi, seei an ta dë longi. Na wan libisëmbë sabi andi o pasa amanjan (Jak. 4:13, 14). Fëën mbei di möön bunu soni di i sa du, hën da fii du soni di o heepi i fii sa feni „di tuutuu libi”. Di libi dë da di libi u teego di woo feni a di njunjun goonliba (1 Tim. 6:19). Jehovah an ta duwengi na wan sëmbë u dini ën. Hiniwan fuu musu luku andi woo du. Fëën mbei i musu du soni u mbei Jehovah ko dë ’di gudu fii’, u di joo ta du soni hiniwan daka u mbei i ku ën ko dë möön gaan mati. Söseei i musu ta tei hii dee „bunu soni” dee a ta du da i, u bigi (Ps. 103:5). I sa dë seiki taa Jehovah sa mbei i piizii gaanfa seei, nöö a sa mbei i ta dë waiwai u teego!​—Ps. 16:11. w18.12 bld. 26 pal. 19, 21

Keesitu sëmbë musu ta lesipeki di tööu libi kuma Jehovah ku Jesosi. Ma a ta pasa taa so juu so sëmbë an ta du di soni aki, u di hii u tuu da zöndu libisëmbë (Lom. 7:18-23). Fëën mbei an ta bigi da u taa so u dee fesiten Keesitu sëmbë bi ta abi gaan bookohedi a di tööu libi u de. Paulosu bi taki taa „dee mujëë an musu paati ku dee manu u de möönsö”. Ma so juu di soni dë bi ta pasa (1 Kol. 7:10). Paulosu an bi taki andi bi mbei so womi ku so mujëë di tööu paati ku deseei. Ma u sabi taa na u di di womi bi waka da di mujëë. Ee a bi dë sö, nöö di mujëë bi o abi leti u booko di tööu, nöö a toona tööu. Paulosu bi taki taa ee wan mujëë bi paati ku hën manu, nöö a ’musu fika a ganda nöömö. Ma ee a kë tei manu nöö a musu go mindi ku di awoo manu fëën’. Hën da Gadu ta si dee sëmbë dë kuma de dë tööutööu jeti. Paulosu bi taki taa aluwasi un bookohedi dee sëmbë dee tööu abi a di tööu libi u de, de musu go mindi ku deseei baka, solanga na waka wan u de waka da di wotowan. Hën da de musu seeka di bookohedi di de abi, nöö de dë ku deseei go dou. De sa hakisi dee gaanwomi u de heepi de. w18.12 bld. 13 pal. 14-15

Gadu kë fuu ku ën ko dë mati, söseei a kë fuu mbei hii möiti fuu konda soni u di bunu buka da sëmbë (Mat. 28:19, 20; Jak. 4:8). Ma a sa pasa taa so sëmbë di kë bunu fuu o kë tapa u leti kumafa Petuisi bi kë tapa Jesosi. Kandë di basi fii kë da i möön hia möni, ma i sabi taa a o dë fii wooko möön longi, söseei taa ja o abi ten sö möön fii nango a dee komakandi, söseei a di peleikiwooko ku dee baaa ku dee sisa u di kemeente. Nasö andi joo du ee i nango a siköö jeti, hën dee sëmbë dee ta lei i soni a siköö da i di okasi fii go a wan möön hei siköö, hii fa a o dë fii musu foloisi go dë a wan woto kamian? Wë ee di soni aki pasa, nöö a bi o bunu fii begi, fii öndösuku soni a dee buku fuu, söseei a bi o bunu fii fan ku woto sëmbë, ufö i taki andi joo du. A bi o bunu fii ko sabi nöunöu kaa unfa Jehovah ta si dee soni aki, söseei fii mbei möiti fii ko ta si soni kumafa Jehovah ta si soni. Nöö ee wan daka sëmbë ko a i ku dee taki aki, nöö an o taanga da i fii sabi andi i musu du. Joo sabi andi i musu du, u di i bi buta kaa taa joo buta hii i pakisei a di dini di i ta dini Jehovah. w18.11 bld. 31 pal. 18

Salumon bi ko toon wan könu u Isaëli di a bi dë wan njönku kijoo. Di a bi bigi tii, hën Jehovah ko fan ku ën a wan sunjan. Jehovah bi piki ën taa: „Piki mi andi i kë u mi da i.” Hën Salumon piki Jehovah taa: „Mi dë kuma wan piki womi mii jeti. Ma sa’ u du soni seei. . . . Heepi mi u mi piki i buka fu mi sa kuutu dee sëmbë fii aki” (1 Kön. 3:5-10). Salumon bi hakisi Jehovah faa heepi ën faa piki hën buka. Di soni aki ta lei taa Salumon bi abi sakafasi seei! U sa fusutan faandi mbei Jehovah bi lobi Salumon! (2 Sam. 12:24) Di Gadu fuu bi wai seei ku di soni di di njönku könu bi hakisi ën. Fëën mbei a bi dëën „köni” (1 Kön. 3:12). Salumon bi ta feni gaan bunu u di a bi hoi hënseei a Gadu. A bi feni di gaandi u mbei wan Wosu ’di bi o ta tja Gadu në’ (1 Kön. 8:20). Hii sëmbë bi ko sabi Salumon u di Gadu bi mbei a ko köni. Nöö dee soni dee a bi taki di di santa jeje u Gadu bi ko nëën liba, dë u feni a dii buku u Bëibel. Wan u dee buku aki da di buku Nöngö. w19.01 bld. 14 pal. 1-2

So sëmbë an ta kë u na wan sëmbë tooka di fasi fa de ta si soni. De lo’ u taki taa: „Ma kë u sëmbë piki mi unfa mi musu si soni.” Boo taa dee sëmbë aki ta kë taki da deseei andi de kë du, söseei de ta kë lei taa de abi leti u du sö. De an kë u wotowan abi taki a de liba, nasö u wotowan duwengi de u de ko dë kuma dee woto sëmbë. A bunu fuu hoi a pakisei taa ee u ko ta si soni kumafa Jehovah ta si soni, nöö an kë taki taa wa o abi wan fasi fa u ta pakisei tu. 2 Kolenti 3:17 ta taki taa: ’Di jeje u Gadu, hën nöö sa mbei sëmbë ko fii.’ Jehovah ta da u pasi fuu taki da useei un pei sëmbë u kë ko dë. U sa abi soni fuu apaiti di u lobi, söseei u sa abi soni di u lo’ u du di ta da u piizii. Jehovah hën mbei u a di lö fasi aki. Ma di soni aki an kë taki taa u sa du hii soni di u kë du (1 Pet. 2:16). Te u musu luku ee wan soni bunu nasö ee an bunu, nöö Jehovah kë fuu wooko ku di Wöutu fëën fuu ko sabi andi u musu du. w18.11 bld. 22 pal. 5-6

Di u bi ko sabi soni u di tuutuu lei, hën u ko si taa di dini di u musu ta dini Jehovah bunu gaanfa möön gudu, nöö u bi dë kabakaba u disa dee soni dë fuu bi sa ko a di tuutuu lei. Ma möön di ten ta pasa, möön u sa ta si fa sëmbë ta bai dee möön njunjun soni di könima ta mbei nasö woto soni. Nöö di soni aki sa mbei u ko ta si kuma u ta lasi wan soni. Te u kaba fëën, nöö kandë wa o dë tifeedi möön ku dee soni dee u abi, nöö woo ko ta buta pakisei a di ko di u musu ko abi möön hia gudu, ka fuu buta pakisei a di dini di u musu ta dini Jehovah. Di soni aki ta mbei u mëni di soni di bi pasa ku Demasi. A bi lobi „dee soni u goonliba aki” tee taa a disa di wooko di hën ku apösutu Paulosu bi ta du. A kan taa Demasi bi lobi gudu möön di dini di a bi musu dini Gadu. Nasö kandë an bi kë disa so soni möön faa bi sa dini Gadu makandi ku Paulosu. Andi u ta lei a di woto aki? Wë kandë u bi lobi gudu ufö u ko a di tuutuu lei, nöö ee wa köni nöö a sa pasa taa u toona ko lobi gudu kumafa u bi lobi ën fosu. Di soni aki sa mbei wa ko lobi di tuutuu lei möön. w18.11 bld. 12 pal. 9

Wan hogihati soni seei Saatan bi du di a piki Eva faa njan di pau njanjan, biga a bi sabi taa ee a bi njan mën, a bi o dëdë. Nöö sö soni bi ko pasa tu. Eva bi pasa Gadu buka, hën bakaten, hën Adam seei pasa Gadu buka tu (Ken. 3:6; 5:5). Ma boiti di dë, u di Adam bi du zöndu mbei „dëdë ko ta kii hii sëmbë”. Sensi di ten dë, ’hii sëmbë ta dëdë, hii fa de an bi poi wëti a di wan seei fasi fa Adam bi poi ën’ (Lom. 5:12, 14). U di soni dë mbei u ko abi zöndu, söseei fëën mbei wa ta libi u teego kumafa Gadu bi këën. Ka fuu libi u teego, hën u ko ta libi „seibiteni jaa, nöö ee u taanga u sa libi aititeni jaa. Ma bookohedi ku fuka tö u ta abi a dee jaa dë” (Ps. 90:10). Hii dee soni aki ko ta pasa u di Saatan bi mindi soni! Jesosi bi taki a Johanisi 8:44 taa: „[Saatan] an nama wan daka seei a tuu soni möönsö, biga di soni de kai tuu, an dë nëën hati seei” (Joh. 8:44). Saatan an tooka. A ta „ganjan sëmbë a hii di goonliba” ku dee mindimindi woto fëën jeti (Ako. 12:9). Ma wa kë u Saatan feni u ganjan. w18.10 bld. 3-4 pal. 1-4

Te u fosu ta du soni fuu ku wotowan ko fii ku useei, nöö di soni dë sa mbei u ta dë waiwai. Apösutu Jakobosi bi sikifi taa: „Dee sëmbë dee lo’ u libi fiifii ku sëmbë ta heepi otowan u de libi fiifii ku de na de tu, nöö dee lö sëmbë dë o ta tja di bunu libi u Gadu ko a sëmbë dendu te a hia” (Jak. 3:18). Fëën mbei ee a ta taanga da i fii ta libi bunu ku wan sëmbë a di kemeente ka i dë nasö ku wan famii fii, nöö begi Jehovah faa heepi i fii libi fiifii ku di sëmbë dë. Nöö Jehovah o da i di santa jeje fëën, di o heepi i fii lei taa i abi dee fasi di wan Keesitu sëmbë musu abi, nöö a sö wan fasi joo ta dë waiwai. Jesosi bi lei fa a dë fanöudu tjika fuu fosu mbei möiti fuu libi fiifii ku wotowan, di a bi taki taa: „Nöö mi taki möön e, taa ee i [ta] tja soni go da Gadu nöö hën i ko mëni taa wan sëmbë ta hoi i a bëë a wan sondi, nöö i musu disa di paima fii leti dë, nöö i go a di otowan go seeka di taki te i kaba bifö nöö i toona ko da Gadu di soni di i bi o dëën awaa.”​—Mat. 5:23, 24. w18.09 bld. 19 pal. 17

A di lasiti ndeti di Jesosi bi dë ku dee bakama fëën, hën a bi taki soni u lobi, söwan 30 pasi. A bi piki dee bakama fëën taa de musu ’lobi de na de’ (Joh. 15:12, 17). Dee bakama u Jesosi bi musu ta lobi deseei sö gaanfa taa sëmbë bi musu si taa de da bakama u Keesitu tuutuu (Joh. 13:35). Di lobi di Jesosi bi taki aki, an dë wan soni di wan sëmbë ta fii nöö, ma a dë wan gaan bunu fasi di sëmbë musu ko abi, u de sa ta lei taa de lobi wotowan möön fa de lobi deseei. Jesosi bi taki taa: „Biga na wan sëmbë sa lobi sëmbë ku sö wan gaan lobi kuma di sëmbë di o lasi ën libi fëën mati hedi. Un si? Nöö mi ku unu o dë mati, ee un ta du dee soni dee mi ta manda unu fuun ta du” (Joh. 15:13, 14). A di ten aki, sëmbë ta si taa dee dinima u Jehovah lobi wotowan tuutuu, söseei taa de ta libi fiifii makandi (1 Joh. 3:10, 11). Di soni aki dë sö, aluwasi de dë sëmbë u peipei nasiön nasö u peipei köndë, aluwasi de ta fan peipei töngö, nasö aluwasi ka de kiija de. w18.09 bld. 8-9 pal. 1-2

Jehovah kë fuu ta sölugu dee famii fuu. Kandë i ta wooko fii sa bai dee soni di dee sëmbë fii abi fanöudu. Sömëni mujëë ta fika a wosu u de sa ta luku dee mii u de. Te dee gaansëmbë fuu an sa sölugu deseei möön, nöö u musu sölugu de. Ee i abi famii di i musu sölugu, nöö kandë ja o ta du sö hia soni da Jehovah kumafa i bi o kë. Ma na lasi hati! Jehovah ta feni ën bunu te i ta sölugu dee sëmbë fii wosudendu (1 Kol. 10:31). Ee ja abi sëmbë di i musu ta sölugu hiniwan daka, nöö kandë i sa heepi dee baaa ku dee sisa dee dë ku suwaki, dee ko gaandi kaa, nasö dee abi heepi fanöudu a wan woto fasi. Nasö kandë i sa heepi dee sëmbë dee ta sölugu dee sëmbë dë. Luku ee sëmbë dë a di kemeente di i sa heepi a dee lö fasi aki tu. Te i ta du dee soni aki, nöö a sa pasa taa i ta wooko makandi ku Jehovah u heepi wan sëmbë di bi ta begi ën faa heepi ën. ​—1 Kol. 10:24. w18.08 bld. 22 pal. 3, 5

Pakisei di woto u Josëfu. Jakopu bi lobi Josëfu möön hii dee woto womi mii fëën. Di soni aki bi mbei dee baaa fëën bi ko ta haun ku ën seei. Di Josëfu bi abi 17 jaa, hën de sei ën kuma saafu (Ken. 37:2-4, 23-28). Söwan 13 jaa longi a bi tja sitaafu a Egepiti. Bigibigi a bi dë wan saafu, hën bakaten, hën de söötö ën a dunguwosu. Josëfu an bi dë nëën tata bandja möön. Wë di soni aki bi sa mbei a fii bookosaka seei, nasö a bi sa mbei hati fëën boonu. Ma andi bi heepi ën? Di Josëfu bi dë a dunguwosu, nöö a bi musu u dë sö taa a bi ta buta pakisei a di fasi fa Jehovah bi ta heepi ën (Ken. 39:21; Ps. 105:17-19). Kandë a bi ta mëni dee soni dee Gadu bi mbei a sunjan di a bi möön njönku, nöö a bi ta fii taa Jehovah bi dë ku ën. Kandë a bi begi gaanfa seei, hën a piki Jehovah hii soni di dë nëën hati (Ps. 145:18). Wë Jehovah bi piki di begi u Josëfu, u di a bi mbei a fii taa a o dë ku ën aluwasi andi ta pasa. w18.10 bld. 23 pal. 3-4

Te wan sëmbë gudu, nasö te wan sëmbë pooti, nöö a sa pasa taa u ta si ën wan pei fasi. Unfa di gudu di wan sëmbë gudu, nasö di pooti di wan sëmbë pooti, sa tooka di fasi fa i ta si ën? Gadu hën bi mbei Salumon taki di tjali soni di sikifi a di tëkisi u tide. Andi di soni aki ta lei u? Ee wa ta köni, nöö u sa kë ta dë mati ku baaa nasö sisa di gudu, ma wa o ta kë dë mati u dee baaa ku sisa di pooti. Faandi mbei an bunu fuu ta kuutu sëmbë u di de pooti nasö u di de gudu? U di te u ta du sö, nöö a sa mbei u paati sëmbë ku sëmbë a di kemeente. Di soni aki bi pasa a so kemeente a di ten u dee fesiten Keesitu sëmbë, nöö Jakobosi bi bai dee Keesitu sëmbë aki a di soni dë (Jak. 2:1-4). Wa musu du soni u paati sëmbë ku sëmbë a di kemeente, Söseei u musu ta köni fu wa kuutu sëmbë u di de pooti nasö u di de gudu. w18.08 bld. 11-12 pal. 8-10

U ta lei taa u ta tei ën u bigi taa u ku Jehovah dë mati, ku di fasi fa u ta libi ku dee baaa ku dee sisa fuu. U ku de tuu da sëmbë u Jehovah. Ee u ta hoi di soni aki a pakisei, nöö hii juu woo ta libi bunu ku de, söseei woo ta lobi de (1 Tes. 5:15). Unfa di soni aki dë fanöudu tjika? Jesosi bi piki dee bakama fëën taa: „Te un ta lobi sö kaa, nöö hii sëmbë o si taa bakama u mi gbelin un dë e” (Joh. 13:35). Maleaki bi taki taa Jehovah „ta buta pakisei” a di fasi fa dee sëmbë fëën ta libi ku de na de, nöö a „ta haika de tu” (Mal. 3:16). Jehovah „sabi ambë da dee sëmbë fëën” (2 Tim. 2:19). A ta si hii soni di u ta du, nöö a ta jei hii soni di u ta taki (Heb. 4:13). Jehovah ta si te wa ta libi bunu ku dee baaa ku dee sisa fuu. Ma u sa dë seiki ta Jehovah ta si tu te u ta tei sëmbë ku wai, te u ta da sëmbë soni, te u ta da sëmbë paadon, söseei te u ta libi bunu ku de.​—Heb. 13:16. w18.07 bld. 24 pal. 15; bld. 25 pal. 17

A dë wan köni soni te u dë wan mati u Jehovah. Na wan sëmbë abi makiti kuma hën, na wan sëmbë köni kuma hën, söseei na wan sëmbë lobi sëmbë kuma hën! Hii u tuu kë hoi useei nëën, söseei u kë dë nëën së (Ps. 96:4-6). Ma so sëmbë di bi ta dini Gadu an bi hoi deseei nëën. Pakisei di woto u Kain. An bi ta dini poipoi gadu, ma tökuseei Jehovah an bi wai ku di dini di a bi ta dini ën. Faandi mbei? Wë Jehovah bi si taa Kain bi ta kë du soni di an bunu (1 Joh. 3:12). Jehovah bi bai Kain a di soni dë. A bi piki ën taa: „Ja pakisei taa ee i bia ko ta du bunu baka, mi o toona wai ku i ö? Ma ee ja du sö, nöö zöndu dë leti a i dööbuka ta lulu i. A kë hai i tja go du hogi. Ma i si kuma joo sa koti pasi dëën u?” (Ken. 4:6, 7) Jehovah bi piki Kain gbelingbelin taa ee a bi tooka di fasi fa a ta pakisei, nöö a tei hën së, nöö hënseei bi o dë a Kain së tu. Ma Kain an bi haika Gadu. w18.07 bld. 15 pal. 1, 3; bld. 16 pal. 4

Di peleiki di u ta peleiki, ku di lei di u ta lei sëmbë soni u de sa ko dë bakama u Keesitu, da wan fanöudu fasi fa u ta mbei libi fuu dë kuma wan faja limbo (Mat. 28:19, 20). Boiti di peleiki di u ta peleiki, di fasi fa u ta tja useei ta tja gafa ko da Jehovah tu. Sömëni sëmbë ta si u te u ta peleiki. Te u ta lafu da de, söseei te u ta da de odi, nöö di soni dë sa mbei de an ta pakisei hogi fuu, söseei a sa mbei de an ko ta pakisei hogi u di Gadu fuu. Jesosi bi piki dee bakama fëën taa: „Te woon denda a di wosu, nöö un da dee sëmbë odi” (Mat. 10:12). Jesosi bi ta peleiki a wan kamian ka sëmbë bi guwenti u kai sëmbë ko a de wosu, aluwasi de an bi sabi de. Ma na a hii kamian sëmbë ta libi sö a di ten aki. So sëmbë ta fëëë nasö hati u de ta boonu te de si wan sëmbë di de an sabi, ko taanpu a de dööbuka. Ma ee u ta fan ku de a wan suti fasi, nöö de o ta fii möön bunu. Kandë i si kaa taa te i ta peleiki ku di bukuwagi, hën i lafu da wan sëmbë, hën i dëën odi, nöö a ta möön fii u waka ko tei wan buku. w18.06 bld. 22 pal. 4-5

Petuisi bi ta nama ku dee Dju wanwan. Ma Gadu bi mbei de ko fusutan taa wan Keesitu sëmbë an musu si wan sëmbë hei möön wotowan. Di soni dë bi mbei Petuisi go peleiki da Konelisi, wan Loomë sodati (Tjab. 10:28, 34, 35). Baka di dë, hën Petuisi bigi ta dë makandi ta njan ku Keesitu sëmbë dee an bi dë Dju. Wantu jaa baka di dë, di Petuisi bi dë a di foto Antiokia, hën an bi kë njan ku dee Keesitu sëmbë di an bi dë Dju (Gal. 2:11-14). Paulosu bi bai Petuisi a di soni dë, nöö Petuisi bi haika Paulosu. Unfa u du sabi di soni aki? Di Petuisi bi sikifi di fosu biifi fëën manda da dee Keesitu sëmbë dee bi dë Dju, ku dee an bi dë Dju, dee bi ta libi a Piki Asia, hën a bi taki unfa a dë fanöudu tjika fuu ta lobi hii dee baaa ku dee sisa (1 Pet. 1:1; 2:17). U di Jesosi bi lobi hii sëmbë, mbei dee apösutu fëën seei bi ko lei u lobi „hii pei föluku” tu (Joh. 12:32; 1 Tim. 4:10). De bi ko ta si sëmbë woto fasi, hii fa di soni aki bi tei ten. U di dee Keesitu sëmbë aki bi ko dë „njunjun sëmbë”, mbei de bi ko ta si taa sëmbë an hei möön wotowan. Hën da de bi ko ta si sëmbë kumafa Gadu ta si de.​—Kol. 3:10, 11. w18.06 bld. 13 pal. 15-16

De bi ta mbei di soni di dee sodati u Loomë bi ta bisi u ta tapa de hati mindi, möön gaanfa ku felu pisi. Hii juu wan sodati bi musu ta luku ee dee felu pisi an ta pusa kumutu ka de musu dë, u di di felu soni aki bi ta tjubi hën hati, ku woto kamian fëën sinkii!. Dee wëti u Jehovah dë kuma di felu soni aki. De ta tjubi u hati (Nöng. 4:23). Wan sodati an bi o saka di felu soni dë buta a wan së, nöö a go tei wan wotowan di de an mbei ku felu. Sö nöö useei wa o disa dee wëti u Jehovah, nöö u du soni kumafa useei ta pakisei. Wa köni tjika fuu sa tjubi di hati fuu (Nöng. 3:5, 6). Fëën mbei hii juu u musu ta luku ee di „felu” soni di ta tjubi di hati fuu, an pusa kumutu nëën kamian. Möön u ta ko lobi dee lei di dë a di wöutu u Gadu, möönmöön woo sa hoi dee wëti u Gadu. Hën da an o taanga da u sö möön fuu bisi di felu soni di wan sodati ta ’bisi tapëën hati’.​—Ps. 111:7, 8; 1 Joh. 5:3. w18.05 bld. 22 pal. 3-4, 6; bld. 23 pal. 7

Hii fa Mosesi bi tii dee sëmbë u Gadu u wan longi pisiten, tökuseei dee sëmbë bi ta guunjan jeti. De an bi ta guunjan u di wata an bi dë nöö a kaba, ma de bi feni taa Mosesi hën buta de da dëëwata ta kii (Nöb. 20:1-5, 9-11). U di Mosesi hati bi ko boonu gaanfa seei, mbei an bi lei taa a abi saapifasi möön. Jehovah bi piki ën faa fan ku di sitonu, ma Mosesi bi bia fan ku dee sëmbë ku hatiboonu, söseei a piki de taa hën o du wan foombo soni da de u de sa feni wata. Hën a naki di sitonu tu pasi, hën wata kumutu a di sitonu djulululu. Gaanfasi ku hatiboonu bi mbei taa Mosesi mbei wan gaan föutu (Ps. 106:32, 33). U di kölö pisiten di Mosesi an bi lei taa a abi saapifasi, hën Jehovah an bi dëën pasi faa go a di Paamusi Köndë möön (Nöb. 20:12). U ta lei sömëni bunu soni a di woto aki. Di fosu soni di u ta lei, hën da hii juu u musu ta mbei möiti fuu abi saapifasi. Ee wa ta mbei möiti fuu abi saapifasi go dou, nöö hesihesi seei a sa pasa taa u ko abi gaanfasi, nöö a sa mbei u taki soni nasö du soni di an bunu. Di u tu soni di u ta lei, hën da te u ta booko u hedi ku soni, nasö te soni ta hebi da u, nöö a sa taanga da u fuu lei taa u abi saapifasi. Fëën mbei u musu ta mbei möiti fuu sa ta lei taa u abi saapifasi, aluwasi soni ta hebi da u. w19.02 bld. 12-13 pal. 19-21

Di peleiki di u ta peleiki ta hebi da u poi ö? Na seei. Baka di Jesosi bi konda di woto u di doloifi pau da dee bakama fëën, hën a bi taki taa te woo ta du di peleikiwooko, nöö di wai di a abi nëën hati o dë a u hati tu (Joh. 15:11). Ma unfa di wai di Jesosi bi abi nëën hati bi o sa dë a u hati tu? Hoi a pakisei taa Jesosi bi taki taa a dë kuma di doloifi pau, nöö dee bakama fëën dë kuma dee pau maun (Joh. 15:5). Dee pau maun ta feni wata ku dee woto soni di de abi fanöudu te de dë namanama ku di pau seei. Wë a di wan seei fasi, u sa ta dë waiwai kumafa Jesosi bi ta dë waiwai ee u fika namanama ku ën, söseei te u ta djeesi ën. Hën da di wai di Jesosi bi abi nëën hati o dë a u hati tu, te u ta du di kë u Gadu (Joh. 4:34; 17:13; 1 Pet. 2:21). Hanne da wan Kotoigi di ta du di pioniliwooko möön leki 40 jaa longi kaa, nöö a ta taki taa: „Di wai di mi ta abi a mi hati te mi kaba peleiki, ta da mi taanga u dini Jehovah go dou.” Di piizii di u ta piizii te u ta du di peleikiwooko ta da u taanga fuu peleiki go dou, aluwasi gaansë sëmbë an ta kë haika.​—Mat. 5:10-12. w18.05 bld. 9 pal. 2; bld. 12 pal. 14

A sa dë taa apösutu Paulosu da di apösutu di möön da dee baaa fëën taanga a di ten u dee fesiten Keesitu sëmbë. Di santa jeje bi manda Paulosu faa bi go peleiki da dee Giiki sëmbë, dee Loomë sëmbë, ku woto sëmbë di bi ta dini peipei gadu (Gal. 2:7-9). Paulosu bi waka a di köndë di de ta kai Tolukuköndë a di ten aki. A bi waka a Giikiköndë ku Italiaköndë tu. A bi peleiki da dee sëmbë dee an bi dë Dju, nöö a bi seti wantu kemeente u Keesitusëmbë. Soni bi ta taanga da dee sëmbë dee bi ko toon Keesitu sëmbë. Dee sëmbë u di köndë u de bi ta du ku de, fëën mbei de bi abi kötöhati fanöudu (1 Tes. 2:14). A di pisiten u di jaa 50, hën Paulosu bi sikifi wan biifi da dee baaa ku dee sisa u Tesalonika u da de taanga. A bi taki taa: „Wë nöö dee sëmbë, u kë fuun ko sabi taa hiniwan ten te u ta begi nöö u ta mëni hii unu tuu a u Tata Masa Gaangadu fesi. U ta dëën tangi da unu seei. Biga u ta mëni fa un ta biinga da di wooko u Gadu fu di un ta biibi ën hedi, nöö u ta mëni tu fa un ta wooko taanga fu di di lobi u Gadu dë a unu hati. U ta mëni fa un ta tai hati a dee sitaafu dee un ta tja naandë te go dou” (1 Tes. 1:2, 3). A bi piki dee baaa ku dee sisa tu taa de musu ta da de na de degihati. A bi taki taa: „Be un ta da unu seei degihati ta heepi unu na unu fuun nango fesi nöömö.”​—1 Tes. 5:11. w18.04 bld. 19-20 pal. 16-17

Te i ta buta pakisei a di feni di Jehovah musu feni i bunu, nöö joo ta kë konda soni fëën da wotowan. Fëën mbei di peleikiwooko musu dë wan u dee möön fanöudu soni da u. I bi o sa ta peleiki möön gaanfa u? I bi o sa du di pioniliwooko u? Andi i sa du ee ja kaba lobi di peleikiwooko? Nöö andi sa heepi i fii ko möön sa’ u konda soni u di biibi fii da wotowan? Tu soni o heepi i: I musu ta seeka iseei bunu, nöö na fëëë u konda soni u Jehovah da wotowan. Kandë joo foondo seei te i ko si fa joo ko lobi di peleikiwooko. Seeka iseei fii sa piki dee mii dee i ku de ta sindo a di wan kalasi te de o hakisi i wan soni. De sa hakisi i taa: „Faandi mbei i ta biibi taa Gadu dë tuutuu?” Peipei woto sikifi a di website fuu jw.org di sa heepi i fii piki de, woto kuma „Waarom geloof ik in God?” Luku fa de sikifi soni a di pisi dë fii sa seeka di soni di i bi o piki. w18.04 bld. 29-30 pal. 10-11

Hii fa Adam ku Eva bi sa du sömëni soni, tökuseei de an bi sa du hii soni di de bi kë. So u dee wëti di de bi musu ta hoi, an bi taanga seei. Wan u dee soni aki da, ee de bi kë dë a libi, nöö de bi musu ta njan, de bi musu ta hai böö, söseei de bi musu ta duumi. Dee soni aki bi hebi da de u? Wë nönö. Jehovah bi seti soni sö taa te de bi o ta du dee soni aki, nöö de bi o ta dë waiwai, söseei de bi o ta fii bunu tu (Ps. 104:14, 15; Peleik. 3:12, 13). Jehovah bi piki Adam ku Eva u de du wan apaiti soni. De bi musu pai miii fuu di goonliba, nöö de bi musu seeka di goonliba. Di soni aki bi mbei de an bi dë fiifii möön u? Wë nönö! Di soni aki bi da de pasi u de bi sa mbei hii di goonliba ko toon wan paladëisi, nöö de ku dee mii u de bi o sa libi u teego nëën, söseei de an bi o abi zöndu. Di soni aki wë Gadu bi kë (Jes. 45:18). Ee wan sëmbë an tööu nasö an pai miii a di ten aki, nöö an kë taki taa an ta piki Gadu buka. Ma tökuseei so sëmbë ta tööu, ta pai miii, hii fa a ta mbei de ko abi bookohedi so juu (1 Kol. 7:36-38). Ma nöö faandi mbei de ta du ën? Wë u di de ta kë dë waiwai, söseei de ta kë fii bunu (Ps. 127:3; Jes. 45:18). Wë ee Adam ku Eva bi piki Jehovah buka, nöö de bi o ta dë waiwai a di tööu libi u de, söseei de bi o ta piizii ku dee mii u de u teego. w18.04 bld. 4-5 pal. 7-8

Ee u ta hoi pasensi da dee sëmbë dee u ta miti a di peleikiwooko, nöö wa o ta dë ku di mëni taa wantewante de musu fusutan dee soni u Bëibel dee u lei de, nasö taa wantewante de musu tei dee soni dee u ta lei de. Pakisei unfa u bi o sa heepi wan sëmbë faa ko biibi taa sëmbë o sa libi u teego a wan paladëisi a goonliba aki. Sömëni sëmbë ta biibi taa te wan sëmbë dëdë, nöö an o sa libi nöiti möön, nasö de ta biibi taa hii dee bunuhati sëmbë nango a Gadu Köndë. Wan baaa bi taki unfa a ta heepi sëmbë u de ko biibi taa sëmbë sa libi u teego a goonliba aki. A ta lesi Kenesesi 1:28 da di sëmbë, nöö baka di dë, a ta hakisi di sëmbë ee naasë Gadu bi kë u sëmbë musu libi, söseei un pei libi a bi kë u de musu abi. Gaansë u dee sëmbë ta piki taa: „A kë u de abi wan bunu libi a goonliba aki.” Baka di dë, nöö di baaa ta lesi Jesaaja 55:11, nöö a ta hakisi di sëmbë ee di soni di Gadu bi abi a pakisei ko tooka. Sëmbë lo’ u piki taa nönö an tooka. Di lasiti soni di di baaa ta du, hën da a ta lesi Psalöm 37:10, 11 da di sëmbë, nöö a ta hakisi ën ee unfa di libi o dë da libisëmbë a di ten di ta ko. U di di baaa bi ta wooko ku di Bëibel a sö wan fasi, mbei a bi heepi sömëni sëmbë u de ko fusutan taa Gadu an tooka pakisei, ma a kë u dee sëmbë dee ta libi bunu, libi u teego a di Paladëisi a goonliba aki. w19.03 bld. 24 pal. 14-15; bld. 25 pal. 19

Jehovah bi lei gbelingbelin taa a kë fuu haika dee soni di di Womi Mii fëën ta taki, söseei a kë fuu ta du dee soni dee a taki. Jesosi bi lei dee bakama fëën unfa de musu ta paaja di bunu buka, söseei a bi ta piki de taa de musu dë setiseti ta mëni ën (Mat. 24:42; 28:19, 20). A bi ta da de taanga tu u de du andi Gadu kë, söseei a bi ta da de taanga u de hoi dou (Luk. 13:24). Jesosi bi taki tu unfa a dë fanöudu tjika u dee bakama fëën ta lobi de na de, ta libi fiifii makandi, söseei u de musu ta hoi dee wëti fëën (Joh. 15:10, 12, 13). Useei musu ta hoi useei a dee soni aki tu. Jesosi bi taki taa: „Hibiwan sëmbë di kë jei tuutuu soni, nöö a o haika andi mi ta fan” (Joh. 18:37). U ta lei taa u ta haika andi Jesosi ta taki te u ta ’hoi pasensi da useei ta da useei paadon ku hii u hati’ (Kol. 3:13, NW; Luk. 17:3, 4). U ta lei tu taa u ta haikëën te u ta paaja di bunu buka ee ’u a’ peesa u kondëën, ee wa a’ peesa seei, ee sëmbë kë jei ën, ee de an kë jei’.​—2 Tim. 4:2. w19.03 bld. 10 pal. 9-10