Ëlufumu-liba

Te u ta dini Jehovah, nöö woo feni hii dee soni dee Adam ku Eva bi lasi, te kisi di libi u teego di de lasi. Adam ku Eva an bi dini Jehovah go dou, u di de an bi mbei möiti u de ko lobi Jehovah ku hii de hati. Hii fa a bi dë sö, tökuseei Jehovah bi da de pasi u de pai miii, söseei u de taki unfa de bi o kiija dee mii di de pai. Dee soni dee bi ko pasa u di Adam ku Eva an bi kë dë a Jehovah basu, bi ko lei taa de an bi du soni a wan köni fasi. Di fosu womi mii u de bi kii hën baaa, nöö pikipiki libisëmbë bi ko ta du hogi ku wotowan, söseei de bi ko ta pakisei deseei nöö (Ken. 4:8; 6:11-13). Ma Jehovah bi seeka soni sö taa hii dee bakamii u Adam ku Eva dee bi o kë dini ën, bi o sa feni bunu (Joh. 6:38-40, 57). Möön i ta si unfa Jehovah abi pasensi ku fa a lobi sëmbë tjika, möön joo ko lobi ën. Ja o kë du soni kumafa Adam ku Eva bi du soni, ma joo kë buta i libi a Jehovah maun. w19.03 bld. 2 pal. 3; bld. 4 pal. 9

Ee i kë ko ta fii da wotowan, nöö i musu mbei möiti fii ko sabi dee fuka di dee sëmbë fii wosudendu, nasö dee sëmbë u di kemeente fii abi. Lei taa i ta booko i hedi ku dee njönkuwan, dee sëmbë dee dë ku suwaki, dee sëmbë dee ko gaandi kaa, ku dee sëmbë dee sëmbë u de dëdë. Hakisi de unfa a nango ku de. Haika bunu te de ta konda da i unfa de ta fii. Lei de taa i ta fusutan andi ta miti de. Piki de taa i dë kabakaba u heepi de. Te u ta du di soni aki, nöö u ta lei taa u lobi de tuutuu (1 Joh. 3:18). U musu ko dë wan sëmbë di dë kabakaba u fiti hënseei ee u kë heepi wotowan. Faandi mbei u taki sö? Wë biga sëmbë sa du soni a peipei fasi te fuka ta miti de. So sëmbë ta dë kabakaba u fan, ma wotowan an ta kë fan. Fëën mbei hii fa u kë heepi wan sëmbë, tökuseei u musu ta köni fu wa hakisi ën soni di sa mbei a fii wan fasi (1 Tes. 4:11). Ma aluwasi so sëmbë ta fan te u hakisi de soni, tökuseei a kan taa dee soni di de ta taki an ta kai ku u. U musu hoi a pakisei taa sö de ta fii. Fëën mbei wa kë biinga u taki soni hesi poi, ma u kë dë kabakaba u haika.​—Mat. 7:1; Jak. 1:19. w19.03 bld. 19 pal. 18-19

I ta fëëë te i musu taki soni u Jehovah a wotowan fesi ö? Pakisei Nehemia. A bi ta wooko a wan könu wosu, nöö di könu dë bi abi makiti seei. Nehemia bi ta tjali u di a bi jei taa dee peni ku dee gaan döö u Jelusalen bi booko kaba a sösö (Neh. 1:1-4). Pakisei unfa a bi ta fëëë di di könu bi hakisi ën faa konda dëën faandi mbei a bi ta tjali. Wantewante dë Nehemia begi, hën a piki di könu. Hën di könu du sömëni soni u heepi dee sëmbë u Gadu (Neh. 2:1-8). Pakisei di woto u Jona tu. Di Jehovah hakisi ën faa go fan ku dee sëmbë u Ninifei, hën Jona fëëë tee taa a fusi go a wan woto kamian (Jona 1:1-3). Ma u di Jehovah bi heepi ën, mbei te u kaba fëën a bi sa go peleiki a di foto Ninifei. Nöö dee soni dee a bi taki bi tja wini ko da dee sëmbë u Ninifei (Jona 3:5-10). A di woto u Nehemia u ta lei taa a dë fanöudu fuu begi bifö u da wan piki. Nöö a di woto u Jona u ta lei taa Jehovah sa heepi u fuu dini ën aluwasi u ta fëëë u du so soni a di dini fëën. w19.01 bld. 11 pal. 12

Te u ta bigi libi ku dee soni dee u ta lei a di Bëibel, nöö a sa kan taa u ku dee mati fuu ku dee famii fuu an ko dë kumafa u bi dë fosu möön. Jesosi bi heepi u fuu ko fusutan di soni aki, di a bi begi da dee bakama fëën. A bi begi Gadu taa: „Mi begi i, Taata, fii lei de di Wöutu fii, be de si soni gbelingbelin kumafa a dë tuutuu, nöö de o ko dë apaiti da i söndö föutu. Biga di Wöutu fii hën da di Tuu” (Joh. 17:17). Te u bigi libi ku dee lei u Bëibel, nöö u ta ko dë apaiti sëmbë u Gadu, u di u ta libi ku dee wëti u Gadu, ma wa ta libi möön kumafa dee sëmbë u di goonliba aki ta libi. Hii fa woo ta mbei möiti ta libi bunu ku dee mati ku dee famii fuu go dou, tökuseei a sa pasa taa so u de an o lobi u kuma fosu möön, nasö a sa pasa taa de o bigi du ku u u di biibi fuu hedi. Di soni aki an ta foondo u. Jesosi bi taki taa: „Dee möön gaan felanti di wan sëmbë o abi, de o dë dee bëë fëën seei” (Mat. 10:36). Ma Jesosi bi paamusi u taa aluwasi u lasi soni u di biibi fuu hedi, tökuseei woo toona feni hii dee soni dë sömëni toon möön hia! w18.11 bld. 6 pal. 11

Apösutu Paulosu bi ta lei tu taa a bi ta kai dee baaa ku dee sisa fëën gaan soni. Di soni aki bi ta dë u si a di fasi fa a bi ta taki soni u de. Hii juu a bi ta da Gadu tangi taa a bi abi de kuma hën baaa ku hën sisa. Nöö te a bi ta sikifi biifi da de, a bi ta piki de unfa a lobi de tjika. A Loomë 16:1-15, Paulosu bi kai di në u 27 Keesitu sëmbë. A bi taki u Pesila ku Akila taa: „A fika piki de bi dëdë fu mi hedi.” Söseei a bi taki u Fiibi di bi „heepi sömëni sëmbë gaanfa seei”, nöö a bi heepi Paulosu tu. A bi gafa dee baaa ku dee sisa aki, u di de bi ta wooko taanga da Masa (Lom. 16:1-15). Paulosu bi sabi taa dee baaa ku dee sisa bi ta mbei föutu, tökuseei a bi buta pakisei a dee bunu fasi di de abi. I sa fusutan unfa dee baaa ku dee sisa bi feni taanga a dee soni di Paulosu bi sikifi, di de bi lesi di biifi da de! Di soni aki mbei de ku Paulosu ko dë möön gaan mati. I ta lei taa i ta dë ku tangi a hati da dee soni di dee baaa ku dee sisa u di kemeente fii ta du ö? w19.02 bld. 16 pal. 8-9

U musu u dë wan sëmbë di an ta mbei föutu fuu sa hoi useei a Jehovah u? U sabi taa u ta mbei hia föutu. Wa abi fu dë sëmbë di an ta mbei föutu fuu sa hoi useei a Gadu, u di Jehovah an ta buta pakisei a dee föutu fuu. Di Wöutu fëën ta taki taa: „Jehovah, ee föutu hën i bi ta luku, nöö ambë seei bi o sa taanpu a i fesi?” (Ps. 130:3) Jehovah sabi taa u da zöndu libisëmbë, nöö a dë kabakaba u da u paadon (Ps. 86:5). Söseei Jehovah sabi andi u sa du ku andi wa sa du, nöö an ta hakisi u fuu du soni di wa sa du (Ps. 103:12-14). Te i lobi Jehovah ufö i sa hoi iseei nëën. U musu lobi di Gadu fuu di dë a liba ala, söseei u musu ta hoi useei nëën ku hii u hati. Te u ta lei taa u lobi Jehovah a di fasi dë, aluwasi tesi ta miti u, hën da u ta hoi useei nëën (1 Klon. 28:9; Mat. 22:37). U sabi taa Jehovah abi wëti di u musu hoi, nöö u kë du soni di ta kai ku di Tata fuu de di dë a liba ala. U di u lobi ën, mbei hii juu u ta pakisei ën ufö u du wan soni söseei u ta lei taa u ta hoi useei a Gadu. w19.02 bld. 3 pal. 4-5

Te u ta si un wini u ta feni te u ta du soni a wan bunu fasi, nöö di biibi fuu ta ko möön taanga (Jak. 1:2, 3). U ta wai u di u sabi taa u bi du soni di sa mbei Jehovah tei u ko dë miii fëën. Nöö di soni aki ta mbei u ta kë piki hën buka möön gaanfa (Nöng. 27:11). Hiniwan tesi di ta miti u o da u di okasi fuu lei ee u ta dini di Tata fuu ku hii u hati (Ps. 119:113). Ma te u ta pasa wan tesi, nöö a o dë u si taa u lobi Jehovah ku hii u hati, söseei taa u dë kabakaba u du hii soni di a ta piki u fuu du (1 Kön. 8:61). Ma i si kuma woo ta mbei föutu ö? Wë aai, u di u da zöndu libisëmbë. Ee u mbei wan föutu, nöö boo hoi di woto u Könu Esikia a pakisei. A bi mbei föutu. Ma dee soni dee a bi du bi hati ën. Bakaten, hën ku Jehovah bi ko dë mati baka, nöö a dini Jehovah ku „hii hën hati go dou” (Jes. 38:3-6; 2 Klon. 29:1, 2; 32:25, 26). Boo mbei taanga möiti sö taa Saatan an mbei u ko ta pakisei kumafa hën a ta pakisei. Boo begi Jehovah faa heepi u fuu sa ta piki hën buka hii juu.​—1 Kön. 3:9; Ps. 139:23, 24. w19.01 bld. 18-19 pal. 17-18

Useei ta feni wini te u ta da piki a dee komakandi (Jes. 48:17). Na un futu? Di fosu soni, hën da te u buta taa woo da wan piki a komakandi, nöö di soni dë ta da u taanga fuu seeka useei bunu da di komakandi. Te u ta seeka bunu da di komakandi, nöö u ta ko fusutan di Wöutu u Gadu möön bunu. Möön u ko ta fusutan di Wöutu u Gadu, möön woo sa du dee soni dee u ta lei. Di u tu soni hën da, woo möön lobi dee komakandi u di useei ta da piki tu. Di u dii soni hën da, u di u musu mbei möiti fuu da wan piki, mbei wa o fëëkëtë dee soni dee u bi taki hesihesi. Jehovah ta wai ku u tu te u ta konda soni u di biibi fuu. U sa dë seiki taa Jehovah ta haika u, söseei taa a ta tei ën u bigi te u ta mbei möiti fuu ta da piki te u dë a dee komakandi (Mal. 3:16). A ta lei u taa a ta wai ku u u di a ta mbei u feni gaan bunu, te u ta mbei möiti fuu du soni di ta kai ku ën (Mal. 3:10). A dë gbelingbelin u si taa a bunu fuu ta da piki a dee komakandi. w19.01 bld. 8 pal. 3; bld. 9-10 pal. 7-9

Te u luku fa Jehovah ta libi ku u, nöö u ta si taa a köni gaanfa seei. An ta da u te a hia wëti fuu hoi, ma a ta lei u taa u musu ta lobi wotowan. A ta lei u taa u musu ta libi ku dee mama wëti fëën, söseei taa u musu buuse hogilibi. A di taki di di Womi Mii fëën bi hoi a di kuun liba, a bi taki soni di ta heepi u fuu ko fusutan faandi mbei sëmbë ta du hogi (Mat. 5:27, 28). Nöö a di njunjun goonliba, te Jesosi o ta tii di Könuköndë u Gadu, nöö Jesosi o heepi u fuu ko ta si soni kumafa a ta si soni. Hën da a o heepi u fuu ko sabi andi da bunu ku andi da hogi (Heb. 1:9). Jesosi o heepi u tu fu wa ko abi zöndu möön. Pakisei unfa soni o dë te wa o ta fii u du hogi soni möön, söseei te wa o ta tja fuka möön, u di zöndu an o dë a u dendu möön. Wë te soni ko dë sö kaa, nöö woo wai seei, u di woo ko fii kumafa Jehovah bi paamusi u (Lom. 8:21). Te u dë a di njunjun goonliba, tökuseei wa o sa ta du hii soni kumafa u kë. Wë di soni aki ta lei u taa di wan kodo fasi fa u sa ko fii tuutuu, da te u ta djeesi Gadu.​—1 Joh. 4:7, 8. w18.12 bld. 26 pal. 19-20

Wan womi u Isaëli bi sa booko tööu ku hën mujëë „ee di womi ko feni taa an lobi di mujëë fëën möön, u di di mujëë du wan soni di an fiti”. Di Wëti an bi ta taki andi bi sa dë di soni di di mujëë du „di an fiti”. Ma u ta fusutan taa di soni dë an bi o sa dë wan piki soni, ma a bi musu u dë wan gaan sen soni (Deto. 23:14). Ma a dë wan tjali soni taa a di ten u Jesosi, sömëni u dee Dju womi bi ta booko tööu ku dee mujëë u de ’fu hiniwan pikipiki’ soni hedi (Mat. 19:3). Wë an dë u taki taa wa bi o kë ko ta du soni a di lö fasi dë. A di ten u di tjabukama u Gadu de kai Maleaki, dee womi bi abi di guwenti u booko tööu ku di fosu mujëë u de, nöö so juu de bi ta du ën u de bi sa tööu ku wan möön njönku mujëë di an bi ta dini Jehovah. Ma Gadu bi mbei de ko fusutan gbelingbelin unfa a bi ta si di tööu libi. A bi piki de taa: „Ma lobi te sëmbë ta booko tööu kwetikweti” (Mal. 2:14-16). Sensi di Gadu mbei sëmbë, hën a bi taki taa wan womi „o go nama ku hën mujëë, nöö de o ko toon wan sinkii”. Nöö di fasi fa Gadu ta si di tööu libi an tooka (Ken. 2:24). Boiti di dë, Jesosi seei bi lei taa a ta si di tööu libi kumafa hën Tata ta si ën, di a bi taki taa: „Wë nöö fa Masa Gaangadu buta [wan womi ku hën mujëë] ko di wan dë, nöö libisëmbë aan leti u paati de möönsö e.”​—Mat. 19:6. w18.12 bld. 11 pal. 7-8

Baaa ku sisa dë di ta du di soni aki. Dee baaa ku dee sisa aki dë kuma di tjabukama u Gadu de kai Jesaaja. Jehovah bi hakisi taa: „Ambë o dë bosikopuma fuu? Ambë mi o manda go?” Hën Jesaaja bi piki taa: „Luku mi aki! Manda mi” (Jes. 6:8). I bi o sa du soni u heepi di ölganisaasi u Jehovah u? I ta dë kabakaba u du soni u heepi di ölganisaasi u Jehovah u? Di Jesosi bi ta taki soni u di peleiki di dee bakama fëën musu ta peleiki ta heepi sëmbë u de ko dë bakama fëën, hën a bi taki taa: „Nöö un musu begi di goon Masa, be a manda möön hia wookoma fu de koti di njanjan buta a suwa” (Mat. 9:38). Kandë i sa go du di pioniliwooko a wan kamian ka möön peleikima dë fanöudu, nasö kandë i sa heepi wan woto sëmbë faa du di soni aki. Sömëni baaa ku sömëni sisa ta si taa di möön bunu fasi fa de sa lei taa de lobi Gadu, söseei taa de lobi woto sëmbë, da te de ta du di pioniliwooko a wan kamian ka möön peleikima dë fanöudu. I sa pakisei luku na un woto fasi i bi o sa du möön soni da Jehovah. Wë ee i du möön soni da Jehovah, nöö joo ta dë waiwai seei. w18.08 bld. 25-26 pal. 14-15

Di woto di ta taki u di pai di de pai Jesosi ta lei u unfa Jehovah ta si gudu. Gadu bi mbei Josëfu ku Malia kiija di Womi Mii fëën, hii fa de an bi abi hia möni (Leif. 12:8; Luk. 2:24). Di Malia pai Jesosi, hën a „kandi ën buta a wan këdë dendu ka sëmbë ta buta ahun da dee mbeti u njan. Biga a mbeti wosu de bi buta de fu de duumi, fu di kamian an bi dë a di lantiwosu möön” (Luk. 2:7). Ee Jehovah bi kë, nöö a bi sa mbei de pai Jesosi a wan möön bunu kamian. Ma Jehovah bi kë u sëmbë di ta buta di dini di de ta dini ën a di fosu kamian, kiija Jesosi. Di soni dë hën Jehovah bi ta si kuma di möön fanöudu soni. Di woto aki ta lei u unfa Jehovah ta si gudu. So mama ku tata ta kë u dee mii u de ko abi dee möön bunu soni, aluwasi ee a sa mbei dee mii ku Jehovah an dë gaan mati möön. Ma an dë u taki taa Jehovah ta si di dë di u ku ën dë mati kuma di möön fanöudu soni. I ta si di soni aki kumafa Jehovah ta si ën u? Andi sëmbë ta si te de luku di fasi fa i ta du soni? w18.11 bld. 28-29 pal. 7-8

Jehovah hën ta mbei sëmbë ta dë waiwai tuutuu. Fëën mbei a kë fuu ta dë waiwai, nöö a ta da u sömëni soni di ta mbei u ta dë waiwai (Deto. 12:7; Peleik. 3:12, 13). Ma faandi mbei a sa ta taanga da u fuu ta dë waiwai a di ten aki? Te wan sëmbë fuu lasi libi nasö te wan sëmbë fuu go disa Jehovah, te di tööu fuu booko, nasö te u lasi wooko, nöö a sa taanga da u fuu ta dë waiwai. Söseei a sa taanga da u fuu dë ku piizii te soni an nango bunu a di wosudendu, te dee sëmbë dee u ku de ta wooko nasö te dee mii a siköö ta mbei u fa, nasö te sëmbë ta du ku u, nasö te de buta u a dunguwosu u di u ta dini Jehovah. A sa pasa taa wa dë sö gösöntu möön, nasö taa u abi wan siki di data an sa kula, nasö taa u ta fii bookosaka. Ma hoi a pakisei taa Jesosi Keesitu, „di wan kodo Tiima, di ta dë waiwai”, lo’ u kötö sëmbë hati, söseei a ta mbei de dë waiwai (1 Tim. 6:15, NW; Mat. 11:28-30). A di taki di Jesosi bi hoi a di kuun liba, a bi kai wanlö fasi di u musu abi, di sa heepi u fuu sa ta dë waiwai aluwasi u ta abi sömëni bookohedi u di u ta libi a di goonliba u Saatan. w18.09 bld. 15-16 pal. 1-3

Wan u dee soni di ta möön taanga da so sëmbë u de disa, da dee gaansëmbë soni u de, nasö dee soni di de guwenti du, di an ta kai ku Jehovah (Nöng. 23:23). Hii fa so sëmbë ko sabi taa dee soni dë an ta kai ku Jehovah, tökuseei a ta taanga da de u de disa. De ta booko de hedi ku di fasi fa dee famii u de ku dee mati u de o si de, söseei ku di fasi fa dee sëmbë di de ku de ta wooko a di wan kamian o si de. De sabi taa gaansë pasi sëmbë ta si so guwenti kuma gaan fanöudu soni di de musu ta hoi, kuma di da di sëmbë lo’ u da dee sëmbë u de dee dëdë, gaandi. Ma andi sa heepi u fuu disa dee soni aki? Wë u sa lei soni a dee sëmbë fu awooten dee bi tooka soni a de libi, di de bi ko sabi soni u di tuutuu lei. Andi so u dee sëmbë aki bi du di de bi ko dë Keesitu sëmbë? Di Bëibel ta taki taa: „De tja dee obia pampia u de go mbei gufalu tjuma gbegede a lanti fesi dë. Nöö di de konda di mëni dusu de bi sa feni fu dee pampia dë, nöö a pasa feifiteni dusu soofu möni. Nöö sö di buka u Masa Jesosi ko ta a’ poosian nango fesi nöömö a Efeise köndë dë” (Tjab. 19:19, 20). Dee Keesitu sëmbë aki bi dë kabakaba u tjuma dee diidii pampia u de, nöö Jehovah bi mbei de feni gaan bunu u di de bi du di soni dë. w18.11 bld. 7-8 pal. 15-16

Kölö sö baka di dee Isaëli sëmbë aba Joodan lio, hën Josua miti wan womi ku wan feti ufangi. A bi dë wan ëngëli di bi dë kabakaba u hopo feti da dee sëmbë u Gadu (Jos. 5:13-15). Di ëngëli bi piki Josua finifini andi a bi musu du faa bi sa feti wini di foto Jelikou. A bi sa djei kuma dee soni dee a bi piki Josua, an bi dë bumbuu soni. Di ëngëli bi piki Josua taa a bi musu buta di maaka u dee Dju da hii dee sodati. Di soni aki bi kë taki taa sömëni daka longi de an bi o sa feti (Ken. 34:24, 25; Jos. 5:2). Kandë dee sodati bi ta hakisi deseei taa: ’Unfa woo sa tjubi dee famii fuu ee dee felantima fuu ko feti ku u?’ Ma te wan pisi, hën wan foombo soni ko pasa! U ta lesi taa: „Dee sëmbë u Jelikou bi tapa hii dee döö u di foto, u di de bi ta fëëë dee Isaëli sëmbëu” (Jos. 6:1). Di soni aki bi musu u da dee Isaëli sëmbë taanga u de möön futoou Gadu a di fasi fa a bi ta tii de! w18.10 bld. 17 pal. 5-7

Boo taki u wan soni di u musu ta du, di ta lei taa u abi sakafasi. U musu dë kuma Paulosu. Nöiti u musu si kuma di peleikiwooko di u ta du, ku dee soni dee Jehovah heepi u fuu du, ta mbei u hei möön wotowan. U sa hakisi useei dee soni aki: ’Unfa mi ta si dee sëmbë u di pisiwata ka mi ta peleiki? Mi ta si so u dee sëmbë aki wan fasi, u di de dë u wan woto pei föluku ö?’ A hii së u di goonliba, dee Jehovah Kotoigi ta suku dee sëmbë dee bi o kë jei soni u di bunu buka. So u dee Kotoigi ta mbei möiti u lei wan woto töngö, nasö de ta mbei möiti u de ko sabi unfa sëmbë u wan woto föluku ta du soni, hii fa sëmbë sa ta si dee sëmbë dë kuma sösö sëmbë. Dee Kotoigi an ta fii kuma de hei möön dee sëmbë di de ta peleiki da. Ma de ta mbei hii möiti u de ko sabi unfa de sa heepi sëmbë u de ko sabi soni u di Könuköndë bosikopu di de ta tja. w18.09 bld. 5 pal. 9, 11

Dee Loomë sëmbë bi kii Judasi. Boiti Judasi ku dee Dju dee bi ta hopo deseei ta fia ku dee sëmbë u Loomë, gaansë u dee Dju bi ta wakiti u di Mësiasi ko. De bi mëni taa di Mësiasi bi o ko puu de a Loomë basu, söseei taa a bi o mbei Isaëli ko toon wan gaan föluku baka (Luk. 2:38; 3:15). Sömëni sëmbë bi mëni taa di Mësiasi bi o seti wan könuköndë a Isaëli, nöö di soni dë bi o mbei dee Dju dee bi ta libi a dee peipei köndë, toona go libi a Isaëli. Wan daka Johanisi di Dopuma seei bi manda hakisi Jesosi taa: ’I da di sëmbë di Gadu bi paamusi u taa a o manda ko, naa u musu luku wan oto sëmbë möön?’ (Mat. 11:2, 3) Kandë Johanisi bi kë sabi ee wan woto sëmbë bi o ko u puu dee Dju a Loomë basu. Baka di Gadu bi weki Jesosi ko a libi baka, hën tu bakama u Jesosi bi miti Jesosi a pasi di de bi nango a Emausu. De bi taki taa de bi mëni taa Jesosi bi o ko puu dee Dju a dee Loomë sëmbë basu (Luk. 24:21). Baka di dë, dee apösutu bi hakisi Jesosi taa: „Joo puu dee Loomë sëmbë a u dee Isaëli sëmbë liba awaa, fuu sa toona tii u seei baka nö?”​—Tjab. 1:6. w18.06 bld. 4 pal. 3-4

U musu ta köni ku soni di sëmbë ta taki u dee sëmbë u Jehovah. Hoi a pakisei taa di Bëibel ta kai Saatan „di könkuma di ta sei dee baaa fuu” (Ako. 12:10). Jesosi bi taki taa dee felantima fuu bi o ta „mindi hii sootu pei hogi” da u (Mat. 5:11). Ee u biibi taa sö di soni aki o ta pasa, nöö an o ta bigi da u poi te woo ta jei de ta taki hogi u dee sëmbë u Jehovah. I lo’ u manda e-mail nasö app ku woto soni da dee mati fii ö? Te i jei wan woto a njunsu, nasö te i jei wan soni di bi pasa, i ta fii kuma wantewante dë i musu u mandëën da wotowan u? Wë ufö i mandëën, nöö hakisi iseei dee soni aki: ’Mi dë seiki u di woto aki ö? Mi sabi unfa soni dë tuutuu ö?’ Ee ja dë seiki u di soni aki, nöö a kan taa joo ta paaja mindimindi woto. Fëën mbei ee ja sabi ee wan woto dë sö tuutuu, nöö na mandëën da wotowan. Feki ën! w18.08 bld. 3 pal. 3; bld. 5 pal. 6-7

Jesosi kë fuu ta da sëmbë soni, u di a sabi taa di soni dë o mbei u ta dë waiwai. Te u lo’ u da sëmbë soni, nöö sömëni sëmbë seei o ko ta da sëmbë soni tu. Ma na hii sëmbë o ta tei ën u bigi te i ta da de soni, tökuseei i musu ta da sëmbë soni go dou. Ja sa sabi nöiti unfa di lo’ di i lo’ u da sëmbë soni, sa heepi wan sëmbë tjika. Dee sëmbë dee lo’ u da wotowan soni tuutuu, an ta dë ku di mëni taa dee sëmbë dë o toona da de wan soni baka. Jesosi bi taki taa: „Te joo kai sëmbë u de ko a i wosu ko njan, nöö i musu suku dee pootima e. Ee wan sëmbë aan möni, ee wan sëmbë wojo booko, ee wan sëmbë lan, nöö de i musu ta kai be de ko njan a i wosu. Nöö joo feni bunu fëën. Biga dee lö sëmbë dë, de an sa toona paka i baka” (Luk. 14:13, 14). Di Bëibel ta taki tu taa: „Di sëmbë di lo’ u da sëmbë soni o feni gaan bunu.” Söseei a ta taki taa: „Di sëmbë di ta heepi dee pooti sëmbë dë waiwai” (Nöng. 22:9; Ps. 41:1). U musu lo’ u da sëmbë soni u di u kë heepi de tuutuu. w18.08 bld. 19 pal. 15-16

A di ten aki a ta taanga u ko sabi unfa soni dë tuutuu, söseei a ta taanga u wegi soni luku a wan soifi fasi. Faandi mbei? Wë u di sömëni u dee soni dee u ta jei, da soni di wan pisi u de ta dë tuu, ma di woto pisi u de an ta dë sö tuutuu, söseei u di u da zöndu libisëmbë. Ma andi sa heepi u? Dee mama wëti dee dë a Bëibel sa heepi u! Wan u dee mama wëti u Bëibel ta taki taa a dë wan don soni te wan sëmbë ta piki wan woto ufö a jei unfa a dë tuutuu (Nöng. 18:13). Wan woto mama wëti ta heepi u fuu ko fusutan taa na hii soni di u ta jei u musu ta biibi (Nöng. 14:15). Aan toobi un longi u ta dini Jehovah kaa, tökuseei wa musu ta futoou useei. Dee mama wëti u Bëibel ta heepi u fuu wooko ku soni di u sabi taa dë tuutuu, sö taa u sa du soni a wan köni fasi. w18.08 bld. 8 pal. 19

U ta lei Jehovah taa u ta tei dee soni dee a du da u u bigi, te u buta u libi nëën maun, nöö Te u tei dopu. Nöö hii sëmbë sa ko si taa u da u Jehovah, söseei taa u dë kabakaba u piki hën buka a soni. Jesosi seei bi tei dopu u lei di soni aki. A bi dë kuma a bi ta piki Jehovah taa: „Gadu o, mi ta wai u du andi i kë e” (Ps. 40:7, 8). Unfa Jehovah bi feni di tei di Jesosi tei dopu? Di Bëibel ta taki taa: „Nöö di [Johanisi] dopu ën te a kaba, hën Masa Jesosi ta kumutu a di wata. Nöö wantewante dë, hën mundu jabii wajaa gbegedee nëën liba, hën a si di [santa jeje] u Masa Gadu kuma wan pomba saka ko nëën liba. Hën de jei wan töngö piki te a liba ala taa: ’Ja si di sëmbë aki ö? Hën wë da di lobi womi mii u mi. Libi fëën ta kai ku mi’” (Mat. 3:16, 17). Jesosi bi dë u Jehovah kaa. Ma Jehovah bi wai di a si taa Jesosi bi dë kabakaba u tei hën libi u dini hën wanwan. Jehovah ta wai tu te u buta u libi nëën maun, nöö a o paka u u di soni dë.​—Ps. 149:4. w18.07 bld. 22 pal. 4-5

Di Mosesi bi taa „u”, nöö a ta djei kuma a bi ta taki u hën ku Alon. Di soni di Mosesi bi taki, bi lei taa an bi lesipeki Jehovah seepiseepi, u di an bi mbei Jehovah feni gafa u di foombo soni di bi pasa. Psalöm 106:32, 33, ta taki taa: „De mbei Mosesi hati ko boonu ku de, di de bi dë a Meliba ka di wata bi kumutu. Di soni aki bi mbei soni an bi waka bunu da Mosesi. De bi mbei Mosesi hati ko boonu tee taa a bi taki soni di an bi fiti” (Nöb. 27:14). Mosesi an bi da Jehovah di gafa di a bi musu kisi. Jehovah bi piki Mosesi ku Alon taa: „Wan bi piki mi buka” (Nöb. 20:24). Di soni di de bi du bi dë wan gaan zöndu! A di ten di pasa, Jehovah an bi mbei sömëni Isaëli sëmbë pasa go a di Paamusi Köndë u di de an bi piki hën buka (Nöb. 14:26-30, 34). Fëën mbei u sa taki taa Jehovah bi du soni a wan leti fasi, di an da Mosesi pasi faa go a di Paamusi Köndë. Mosesi an bi pasa go a di Paamusi Köndë, leti kumafa wanlö Isaëli sëmbë an bi go a di Paamusi Köndë tu. w18.07 bld. 11 pal. 9, 12; bld. 12 pal. 13

U musu ta köni fu wa du soni di sa toobi wotowan. Fëën mbei aluwasi di Bëibel an ta tapa u fu wa bebe daan, tökuseei u musu ta köni be wa bebe ën ee u sabi taa di bebe di woo bebe ën dë, sa toobi wotowan. Kandë wan baaa bi ta bebe daan ufö a ko sabi soni u di tuutuu lei, nöö di soni dë bi taanga dëën faa disa. Ma di a ko disëën, hën a buta taa an o ta bebe wan piki wan möön seei. Wë ee a dë sö, nöö wa bi o kë du wan soni di sa mbei di baaa dë ko dë a di sitaafu dë baka (1 Kol. 6:9, 10). Ee u bi o kai sö wan baaa ko a u pisi, nöö u bi o dëën daan faa bebe hii fa a piki u taa an kë u? Wë nönö! Di Timoteo bi dë wan njönku kijoo, hën a bi mbei de buta di maaka u dee Dju dëën, hii fa di soni dë bi sa hati ën seei. A bi sabi taa dee Dju dee a bi o go peleiki da bi ta si di soni dë kuma wan gaan fanöudu soni seei. Timoteo ku Paulosu an bi kë du soni di bi sa toobi wotowan (Tjab. 16:3; 1 Kol. 9:19-23). I dë kabakaba u disa wan soni di i bi o kë du, u di di soni dë sa toobi wotowan u? w18.06 bld. 18 pal. 12-13

Te i miti wan sëmbë di an dë a di tuutuu lei u di fosu pasi, nöö an dë u taki taa ja ta sabi hia soni fëën. Kandë i sa sabi di në fëën, nasö kandë i hoi di fesi fëën, ma kandë ja o sabi woto soni fëën möön. Ma di soni aki tooka ku te i miti wan sëmbë di dë a di tuutuu lei u di fosu pasi. I ta sabi taa a lobi Jehovah. I ta sabi taa Jehovah si wan bunu soni a di sëmbë aki, nöö a tei ën kuma wan dinima fëën (Joh. 6:44). Aan toobi naasë di sëmbë aki kumutu, nasö unfa de kiijëën, tökuseei i ta sabi sömëni soni fëën kaa, söseei hënseei ta sabi sömëni soni fii tu! Te i miti wan Kotoigi, nöö i ta sabi kaa taa wanlö fanöudu soni dë di i ku ën tuu ta du. I sabi tu taa aluwasi wan ta fan di wan töngö, tökuseei un ta fan „di soifi töngö” u di tuutuu lei. Di soni aki kë taki taa hii unu tuu ta biibi a Gadu, un ta hoi dee seei wëti, söseei unu tuu dë ku di mëni u soni waka bunu a di ten di ta ko kumafa Gadu paamusi u. Dee soni aki ta heepi i fii futoou di wotowan fii, söseei a ta mbei i ku ën ko dë gaan mati u teego. w18.12 bld. 17-18 pal. 9-10

Keesitu bi tii di tii kulupu u de mbei dee woto Keesitu sëmbë di an bi dë Dju ko fusutan taa an bi dë fanöudu u de buta di maaka u dee Dju (Tjab. 15:19, 20). Ma tökuseei sömëni jaa baka di dë, sömëni Dju bi ta buta di maaka u dee Dju da dee womi mii u de jeti. Ma kandë u ta hakisi useei ee faandi mbei Jesosi bi da pasi taa de bi ta taki soni u di maaka u dee Dju sö longi jeti, hii fa an bi dë fanöudu u de ta hoi di Wëti u Mosesi möön di Jesosi dëdë (Kol. 2:13, 14). A sa tei ten u wan sëmbë wooko ku wan njunjun fasi fa sëmbë ko ta si soni. So u dee bakama u Keesitu dee bi dë Dju, bi abi ten fanöudu u de ko fusutan taa de an bi dë a di Wëti u Mosesi basu möön (Joh. 16:12). De bi ta biibi taa te de bi abi di maaka u dee Dju, nöö hën da de ku Gadu bi dë gaan mati seei (Ken. 17:9-12). Wotowan bi ta fëëë taa dee woto Dju bi o ta du ku de, u di de an bi o ta du soni a di wan seei fasi kuma de möön (Gal. 6:12). Ma bakaten, Keesitu bi mbei Paulosu sikifi biifi u lei de fa de musu ta du soni.​—Lom. 2:28, 29; Gal. 3:23-25. w18.10 bld. 18-19 pal. 10-12

Kajafasi bi wakiti u ndeti tapa ufö, hën a manda dee sodati fëën u de go kisi Jesosi. Ma Jesosi bi sabi taa sö de bi kë kii ën. Fëën mbei di a bi ta njan di lasiti pasi makandi ku dee apösutu fëën, hën a piki de u de go tei tu së ufangi. Dee tu ufangi aki bi o tjika faa lei de wan soni (Luk. 22:36-38). Bakaten a di ndeti dë seei, wanlö sëmbë bi ko u ko kisi Jesosi, hën Petuisi hati bi boonu sö tee taa a hai di së ufangi, hën a koti wan u dee womi (Joh. 18:10). Hën Jesosi piki Petuisi taa: „Nönö womi, toona tuusi di ufangi fii nëën dosu e. Biga di sëmbë di hopo ufangi a liba nöö ju ufangi o kii” (Mat. 26:52, 53). Andi Jesosi bi lei dee bakama fëën? A bi lei de taa de an musu dë kuma dee sëmbë u di goonliba aki. Di soni dë Jesosi bi begi hakisi hën Tata di ndeti dë (Joh. 17:16). Gadu wanwan abi di leti u kuutu sëmbë u dee hogi soni di de ta du. Ma u dee sëmbë u Jehovah ta libi fiifii makandi. Te Jehovah ta luku unfa dee sëmbë u di goonliba aki an ta libi fiifii ku deseei, nöö a musu u ta wai te a ta si unfa dee sëmbë fëën ta libi fiifii ku deseei.​—Sef. 3:17. w18.06 bld. 7 pal. 13-14; bld. 8 pal. 16

Saatan kë mbei u fëëë, u di a ta mbei sëmbë du ku u sö taa wa hoi useei a Jehovah möön. A sa mbei dee tiima kë tapa di peleikiwooko fuu. A sa mbei dee sëmbë dee u ku de ta wooko a di wan kamian, nasö dee sëmbë dee u ku de nango a di wan siköö, mbei u fa u di u ta libi ku dee wëti u Bëibel (1 Pet. 4:4). Saatan sa mbei dee famii fuu tapa u fu wa go a dee komakandi möön (Mat. 10:36). Andi u sa du u finga futu gingin te Saatan ta mbei sëmbë du ku u? An musu bigi da u te dee soni aki ta miti u, u di u sabi taa Saatan hën ta feti ku u (Ako. 2:10). Söseei wa musu fëëkëtë taa Saatan taki taa te soni nango bunu da u ufö woo dini Jehovah, ma te soni an nango bunu, nöö woo go disëën (Jöpu 1:9-11; 2:4, 5). Hii juu u musu ta hakisi Jehovah faa da u kaakiti. Hoi a pakisei taa nöiti Jehovah o disa u.​—Heb. 13:5. w18.05 bld. 20 pal. 14

Nöiti u musu fëëkëtë taa di go di u nango a di peleikiwooko sa mbei sëmbë kë ko sabi soni u Jehovah, aluwasi a ta djei kuma na wan sëmbë ta haika. Sëmbë ta luku u, nöö de ta si unfa u ta bisi soni a wan fasi di fiti, de ta si taa u abi lesipeki, söseei taa u abi sutifasi. Te u kaba fëën, di soni aki sa mbei sëmbë di bi ta taki hogi fuu, kë ko sabi soni fuu. Sergio ku Olinda bi si taa di soni aki dë sö tuu. Sergio bi taki taa: „U di u bi ta suwaki, mbei wa bi go peleiki wan hii pisiten a di kamian ka hia sëmbë lo’ u waka pasa. Di u bi bigi go baka, hën wanlö sëmbë di bi lo’ u waka pasa dë, bi ta hakisi u taa: ’Andi pasa? Wa si unu djunsu.’”Solanga ja ta mbei „maun fii böö” u di i ta konda soni u di bunu buka u di Könuköndë u Gadu da wotowan, hën da i ta du wan pisi u di gaan wooko di ta du a hii së u goonliba „be hii föluku musu jei” (Mat. 24:14). I sa ta dë ku wai gaanfa seei, u di i sabi taa i ta mbei Jehovah ta wai. A lobi hii dee sëmbë dee libi u de „ta pai njanjan nöömö”!​—Luk. 8:15. w18.05 bld. 8 pal. 16-18

Jehovah da wan Gadu di ta da sëmbë taanga. A bi bigi du di soni aki sensi di libisëmbë ko abi zöndu. Baka di Adam ku Eva hopo fia ku Gadu, hën wantewante dë a taki wan tjabukama woto di bi o sa da dee bakamii u Adam ku Eva taanga. Di tjabukama woto aki sikifi a Kenesesi 3:15, nöö a ta taki taa Saatan Didibi ku dee hogi di a ta du, an o dë möön (Ako. 12:9; 1 Joh. 3:8). Buta pakisei a di fasi fa Jehovah bi da Noa taanga. Dee sëmbë dee bi ta libi a di ten u Noa bi abi hogihati, söseei de bi ta libi fanafiti a di së u manu ku mujëë soni. Noa ku dee sëmbë fëën nöö bi ta dini Jehovah. Di soni aki bi sa mbei Noa lasi hati (Ken. 6:4, 5, 9, 11; Jud. 6). Ma Jehovah bi da Noa degihati faa sa dini ën go dou, söseei faa ta du bunu soni (Kenesesi 6:9). Jehovah bi piki Noa taa a bi o kii dee hogihati sëmbë, söseei a bi piki ën andi a bi musu du, fu hën ku dee sëmbë fëën bi sa fika a libi (Ken. 6:13-18). Jehovah bi da Noa taanga tuutuu. w18.04 bld. 15 pal. 1-2

Andi i sa du ee a ta taanga da i fii piki wotowan unfa i ta pakisei u de? Te u luku ën bunu, an dë wan taanga soni u da wotowan taanga. Mbei möiti u ta lafu da wotowan. Ee wan sëmbë an toona lafu da i baka, hën da wan soni ta toobi ën, nöö a abi wan sëmbë fanöudu fu hën ku ën fan. Di sëmbë sa fii bunu aluwasi haika nöö i haikëën (Jak. 1:19). Hiniwan fuu sa da wan baaa nasö wan sisa taanga te a abi ën fanöudu. Könu Salumon bi taki taa: „Wan soni di de taki a wan soifi ten, bunu seei! Te wan sëmbë ta dë waiwai nöö hati fëën ta dë ku piizii. Wan bunu buka ta mbei bonu ko fatu” (Nöng. 15:23, 30). Paulosu bi taki tu taa u musu ta kanda Könuköndë kanda makandi fuu sa fii bunu (Kol. 3:16; Tjab. 16:25). A dë fanöudu seei fuu ta da useei taanga, möönmöön fa di daka u Jehovah ta ko zuntu aki.​—Heb. 10:25. w18.04 bld. 25 pal. 16; bld. 26 pal. 18-19