Sebitaa-liba

U di Jehovah lobi u, mbei a mbei sëmbë sikifi dee fö buku dee ta taki soni u di libi u Jesosi, fuu sa ko sabi soni u di libi u di Womi Mii fëën. Dee fö buku aki ta taki soni u di libi ku di diniwooko u Jesosi. De ta konda da u andi Jesosi bi ta taki, de ta konda da u andi a bi ta du, söseei de ta mbei u ko sabi unfa a bi ta fii so juu. Dee fö buku aki ta heepi u fuu „mëni” fa Jesosi bi ta libi. Te u ta öndösuku soni a dee buku aki, nöö de ta heepi u fuu ko sabi Jesosi möön bunu, nöö di soni dë ta heepi u fuu sa waka nëën baka. Ee u kë feni wini tuutuu u dee fö buku dee ta taki soni u di libi u Jesosi, nöö na lesi wanwan nöö u musu ta lesi de. Ma u musu ta tei ten u öndösuku de finifini, söseei u musu ta pakisei fundu u de (Jos. 1:8). Te i ta lesi dee fö buku dee ta taki soni u di libi u Jesosi, nöö du kuma iseei bi sai dë ta si, ta jei, nasö ta fii unfa soni bi ta pasa. Wan soni di sa heepi i fii du di soni aki, hën da te i ta öndösuku soni a dee buku di di ölganisaasi u Jehovah ta da u. w21.04 bld. 4-5 pal. 11-13

Höndöhöndö jaa ufö Jesosi bi ko a goonliba, Jehovah bi taki a di Wöutu fëën taa de bi o sei di Mësiasi da 30 pisi soofu möni (Sak. 11:12, 13). Di sëmbë di bi o sei ën bi o dë wan u dee gaan mati fëën (Ps. 41:9). Di tjabukama de kai Sakalia seei bi taki taa: „De o fon di sikapuma, nöö dee sikapu o paaja fanjanfanjan go u de” (Sak. 13:7). Sëmbë di bi abi wan limbohati an bi o disa di biibi di de ta biibi Jesosi u dee soni aki hedi. Ma di biibi u de bi o ko möön taanga te de bi o ta si fa dee tjabukama woto di nama ku Jesosi ta pasa tuutuu. U ta si di wan seei soni a di ten aki ö? Wë aai. A di ten fuu aki seei, wantu Kotoigi di sömëni sëmbë sabi, go disa di tuutuu lei. De ko dë sëmbë di bia baka da di biibi, nöö de ta suku fasi u puu wotowan a Jehovah. Dee sëmbë aki ta mindi soni da dee Jehovah Kotoigi, nöö de ta buta dee woto aki a teefei, a ladio, ku Internet. Ma dee limbohati sëmbë an ta da pasi u dee sëmbë aki ganjan de. De fusutan taa dee soni aki da soni di di Bëibel bi taki a fesi kaa taa bi o pasa.​—Mat. 24:24; 2 Pet. 2:18-22. w21.05 bld. 11 pal. 12; bld. 12-13 pal. 18-19

U di di Bëibel ta taki taa dee sëmbë u Gadu o fusutan dee lei u Bëibel möön bunu möön di ten ta pasa (Kol. 1:9, 10). Pikipiki Jehovah ta mbei u ko sabi di tuu. Nöö u musu wakiti ku pasensi fuu fusutan di tuutuu lei möön bunu. Te dee baaa u di Tii Kulupu si taa u musu tooka di fasi fa u ta si wan soni, nasö taa u musu tooka di fasi fa u ta du wan soni, nöö de ta tooka soni wantewante. Sömëni keiki fesima ta tooka di fasi fa de ta si soni, u di de kë mbei soni kai ku dee sëmbë dee ta ko a di keiki u de, nasö de ta tooka soni sö taa dee sëmbë u di goonliba aki lobi de. Ma dee Jehovah Kotoigi ta tooka soni u di de kë taa de ku Gadu musu dë mati, söseei u di de kë dini Gadu a di fasi fa Jesosi bi ta du ën (Jak. 4:4). Wa ta tooka soni u di soni musu kai ku di fasi fa dee sëmbë u di goonliba aki ta si soni, ma u ta tooka soni u di u ta fusutan dee lei u Bëibel möön bunu. Awa, u lobi di tuutuu lei!​—1 Tes. 2:3, 4. w21.10 bld. 22 pal. 12

Andi i sa du te i ta fii taa i dë i wanwan? Buta pakisei a di fasi fa Jehovah ta heepi i (Ps. 55:22). Di soni dë o heepi i fii si taa ja dë ju wanwan. Pakisei tu unfa Jehovah ta heepi dee baaa ku dee sisa dee ta fii taa de dë de wanwan (1 Pet. 5:9, 10). Wan baaa de kai Hiroshi, bi dë di wan kodo sëmbë fu hën famii di bi dë a di tuutuu lei, nöö di soni dë bi dë sö sömëni jaa longi. Di baaa aki bi taki taa: „U sabi taa hii u tuu ta mbei möiti fuu sa dini Jehovah ka u sa dini ën dou, nöö di soni dë sa da so fuu taanga ee wa abi famii a di tuutuu lei.” Boiti di dë, du dee soni dee i musu ta du a di dini u Jehovah. I musu ta piki Jehovah gbelingbelin unfa i ta fii. A dë fanöutu taa i ta lesi di Wöutu u Gadu hiniwan daka, söseei i musu ta kai pakisei a dee woto u Bëibel dee ta lei taa Jehovah lobi i. Dee famii u wan sisa de kai Bianca bi ta piki ën soni di bi ta mbei a fii bookosaka. So baaa ku sisa ta hoi tëkisi a hedi di ta da de kötöhati seei. Tu u dee tëkisi aki da Psalöm 27:10 ku Jesaaja 41:10. Wotowan ta haika dee buku fuu di dee baaa lesi, te de ta seeka deseei da dee komakandi, nasö te de ta haika di Bëibel seei. De ta taki taa di soni dë ta heepi de u de an fii sö möön taa de dë de wanwan. w21.06 bld. 9-10 pal. 5-8

I ta tjali u di wan sëmbë di i lobi dëdë u? I sa mbei di biibi fii ko möön taanga, te i ta tei ten u lesi woto u sëmbë a Beibel di bi toona ko a libi baka. I ta tjali u di de puu wan famii fii a di kemeente u? I sa öndösuku soni a di Wöutu u Gadu di o lei taa di fasi fa Gadu ta sitaafu u da di möön bunu fasi. Aluwasi un fuka ta miti i, i sa tei di okasi dë u mbei di biibi fii ko möön taanga. Konda hii soni di dë a i hati da Jehovah. Na ta dë i wanwan, ma mbei möiti fii ta dë makandi ku dee baaa ku dee sisa fii (Nöng. 18:1). Mbei möiti fii ta du soni di o heepi i fii hoi dou, aluwasi joo ta këë te i mëni dee soni dee bi pasa (Ps. 126:5, 6). Go a dee komakandi ku di peleikiwooko, söseei ta lesi di Bëibel go dou kumafa i bi naa. Boiti di dë, ta pakisei dee gaan bunu dee Jehovah o da i a di ten di ta ko. Te i ta si fa Jehovah ta heepi i nöunöu, nöö di biibi fii o ko möön taanga. w21.11 bld. 23 pal. 11; bld. 24 pal. 17

Na un fasi dee bakama u Jesosi dë kuma „piki mii”? Wë ambë dee sëmbë u di goonliba aki ta si kuma fanöudu sëmbë? Dee guduma, dee nëbai sëmbë, ku dee sëmbë dee abi makiti. Ma dee bakama u Jesosi an lo’ u dë dee lö sëmbë dë. Fëën mbei dee sëmbë u di goonliba aki, ta si de kuma „piki mii”, di an dë wan hojo soni (1 Kol. 1:26-29). Ma Jehovah an ta si de sö. Faandi mbei Jesosi bi taki soni u „dee piki mii kuma di i si aki sö”? Dee bakama fëën bi hakisi ën wan soni. De bi taki taa: „Masa o, u kë hakisi i wan soni. Undi fuu sa dë di möön hei wan a di Njunjun Tii u Gadu dendu di ta ko aki?” (Mat. 18:1) A di ten dë, sömëni Dju bi ta kë u woto sëmbë si de kuma heihei sëmbë. Wan womi di ta öndösuku soni fu awooten, bi taki taa: „Dee womi bi ta si nëbai, ku di lesipeki di wotowan bi musu lesipeki de, kuma di möön fanöudu soni a di libi. Jesosi bi sabi taa dee bakama fëën bi o abi u mbei taanga möiti u na si deseei hei möön wotowan, u di sömëni Dju bi ta pakisei sö. w21.06 bld. 20 pal. 2; bld. 21 pal. 6, 8; bld. 22 pal. 9

Apösutu Paulosu bi dë wan gaanwomi di wotowan sa djeesi. Paulosu bi leti dee baaa ku dee sisa u Tesalonika buta a pasi, di a bi dë fanöudu. Ma ufö a taki u dee soni di de an bi ta du bunu, a bi gafa de u di bunu wooko di de bi ta du. A bi taki u di lobi di de bi ta lei taa de bi abi, söseei u di hoi di de bi ta hoi dou. A bi buta pakisei a di fasi fa di libi bi dë da de, nöö a bi piki de taa a sabi taa soni an bi dë kösökösö da de, söseei taa de bi ta hoi dou, hii fa sëmbë bi ta du ku de (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4). A bi piki de tu taa de bi dë sëmbë di dee woto Keesitu sëmbë bi sa djeesi (1 Tes. 1:8, 9). A musu u dë sö taa de bi wai gaanfa seei di de jei dee soni di Paulosu bi taki! A bi dë gbelingbelin u si taa Paulosu bi lobi dee baaa ku dee sisa fëën gaanfa seei. Fëën mbei a bi sa leti de buta a pasi a wan bunu fasi, a dee tu biifi di a bi sikifi da de.​—1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12. w22.02 bld. 15 pal. 6

Saatan ta wooko ku dee fesima u dee poipoi keiki u mbei sëmbë biibi taa Jehovah da wan sëmbë di abi hogihati, söseei taa hën ta mbei libisëmbë ta tja sitaafu. Te wan mii dëdë, nöö so u de ta taki seei taa Gadu hën tei ën, u di a bi abi möön ëngëli fanöudu a liba ala. Gadu an ta feni di soni dë u bunu seepiseepi. Uu sabi taa Jehovah da wan lobihati Tata. Te u dë ku suwaki nasö te wan sëmbë fuu ko lasi libi, nöö wa ta taki taa Gadu hën mbei. Ma u ta biibi taa wan daka a o seeka hii soni ko bunu baka. U sa piki hii sëmbë di kë haika u unfa Jehovah lobi sëmbë tjika. A di lö fasi dë Jehovah sa feni wan soni piki di sëmbë di ta fia ku ën (Nöng. 27:11). Jehovah da wan Gadu di ta fii da sëmbë. An lo’ te u ta tjali, u di u ta tja sitaafu. An lo’ te u ta tjali u di sëmbë ta du ku u, u di u dë ku suwaki, nasö u di u abi suwakifasi (Ps. 22:23, 24). Jehovah ta fii ku u. A kë du wan soni sö taa wa tja sitaafu möön, nöö a o du wan soni tu.​—Luku Ëkisodesi 3:7, 8; Jesaaja 63:9. w21.07 bld. 9-10 pal. 9-10

Abiti möön, sëmbë di ta piki Jehovah buka o feni di möön bunu soni di wan sëmbë sa feni. De o feni di gaandi u de lei taa de lobi Jehovah u teego, söseei u de dini ën u teego. Jesosi o puu hii dee bookohedi di Adam ku Eva bi tja ko, di de kumutu a di wosudendu u Gadu. Jehovah o weki milionmilion sëmbë ko a libi baka, nöö a o da de di okasi u de libi u teego a goonliba aki a wan paladëisi, nöö de o dë gösöntu (Luk. 23:42, 43). Pikipiki dee sëmbë u di wosudendu u Gadu o ko dë sëmbë di an o abi zöndu möön. Te u kaba fëën hiniwan u de o abi di „hei” di Dafiti bi sikifi soni fëën. Wë ee i da wan sëmbë di o libi a goonliba aki u teego, hën da joo feni wan gaan bunu seei (Ako. 7:9). Gadu lobi i, nöö a kë fii ko dë sëmbë u di wosudendu fëën. Fëën mbei i musu du hii soni di i sa du fii sa ta piki hën buka. Hiniwan daka i musu ta mëni dee soni dee Gadu paamusi u. I musu ta tei ën u bigi taa i abi di gaandi fii sa ta dini di Tata fuu di dë a liba ala hiniwan daka, söseei taa joo sa dini ën u teego! w21.08 bld. 7 pal. 18-19

Di tjabukama Jelemia peleiki möön leki 40 jaa longi, hii fa sëmbë an bi ta haika, söseei hii fa de bi ta du ku ën. A bi lasi hati sö tee taa a bi kë tapa u peleiki, u di de bi ta „kosi ën”, söseei u di de bi ta „mbei ën fa” (Jel. 20:8, 9). Ma Jelemia bi hoi dou! Andi bi heepi Jelemia faa bi sa hoi dou, söseei faa bi sa du di diniwooko fëën waiwai go dou? A bi ta hoi tu fanöudu soni a pakisei. Wë di fosu soni, hën da di buka u Gadu di a bi musu tja go da dee sëmbë, bi o mbei de si taa „soni o waka bunu a di ten di ta ko” (Jel. 29:11). Di u tu soni da, Jehovah bi tei ën u tja di buka fëën go da dee sëmbë (Jel. 15:16). Wë useei ta tja wan buka go da sëmbë taa soni o waka bunu a di ten di ta ko, nöö Jehovah tei u tu fuu tja di buka fëën go da sëmbë. Te u ta buta pakisei a dee soni aki, nöö aantoobi fa sëmbë o piki di buka fuu, tökuseei woo ta dë waiwai. Fëën mbei wa musu lasi hati te u si kuma di sëmbë di u ta lei soni Bëibel an nango a fesi hesi tjika. U musu abi pasensi te u ta lei sëmbë soni u Bëibel.​—Jak. 5:7, 8. w21.10 bld. 27 pal. 12-13

Aluwasi un longi kaa u ta dini Jehovah, tökuseei u musu ta mbei möiti hii juu u di biibi fuu an ko suwaki. Faandi mbei u musu ta du di soni aki? Wë u di ee wa köni, nöö di biibi fuu sa ko suwaki. Hoi a pakisei taa biibi da wan soni di ja ta si ku wojo, ma i sabi taa a dë tuutuu. Wë a sa pasa hesihesi taa u fëëkëtë wan soni di wa ta si ku wojo. Fëën mbei Paulosu bi taki taa di biibi di wa ta biibi da „di zöndu di sa kisi u söndö fuu mëni.” Wë unfa u sa ta köni u di biibi fuu an ko suwaki? (2 Tes. 1:3) Di fosu soni di i sa du u di biibi fii an ko suwaki, hën da i musu begi Jehovah faa da i di santa jeje fëën, nöö i musu ta du ën nöömö. Faandi mbei u musu ta du di soni aki? Wë biga di santa jeje u Gadu hën ta heepi wan sëmbë faa sa ko abi biibi (Gal. 5:22, 23). Ee na di santa jeje u Jehovah hën heepi u, wa o sa abi biibi. Ee u ta hakisi Jehovah hii juu faa da u di santa jeje fëën, nöö a o da u ën (Luk. 11:13). U sa hakisi ën taa: „Heepi u be di biibi fuu ko möön taanga” (Luk. 17:5). Di u tu soni di i sa du u di biibi fii an ko suwaki, hën da i musu ta lei soni a di Wöutu u Gadu hii juu.​—Ps. 1:2, 3. w21.08 bld. 18-19 pal. 16-18

Sömëni soni dë di dee baaa ku dee sisa dee ko gaandi sa du a di ölganisaasi u Jehovah. Hii fa kandë de an dë sö kaakaa möön kuma fosu, tökuseei u sa lei sömëni soni a de. Jehovah sa mbei dee gaansëmbë aki du peipei soni dëën Di Bëibel ta konda woto u dinima u Jehovah, di bi ta dini ën ku hii de hati u te de ko gaandi. Mosesi bi abi söwan 80 jaa di a bi toon wan tjabukama u Jehovah, söseei di a bi toon fesima u dee Isaëli sëmbë. Hii fa Daniëli bi abi möön leki 90 jaa, tökuseei Jehovah bi ta dëën bosikopu faa ta tja dëën jeti. Apösutu Johanisi seei bi abi möön leki 90 jaa, di Jehovah bi heepi ën ku di santa jeje fëën faa sikifi di buku Akoalimbo. Simion bi dë wan gaan bumbuu sëmbë di bi ta libi kumafa Gadu kë ta hoi dee wëti fëën.” Di Bëibel an ta taki hia soni fëën. Ma Jehovah bi sabi ën, nöö a bi dëën di gaandi faa si Jesosi di Jesosi bi dë miii. Söseei a bi dëën di gaandi faa taki wan tjabukama woto, di nama ku di mii ku hën mama.​—Luk. 2:22, 25-35. w21.09 bld. 3-4 pal. 5-7

Mama ku tata musu köni u de an tei wan u dee mii u de maaka ku wan wotowan, söseei de an musu ta suku u wan mii u de du soni di an o sa du. Ee mama ku tata ta du dee soni aki, a sa mbei di mii lasi hati (Ef. 6:4). Wan sisa de kai Sachiko bi taki taa: „Dee sëmbë dee bi ta lei mi soni a siköö bi ta kë u mi wooko möön bunu möön dee woto mii dee mi ku de bi dë a di wan kalasi. Mi mama an bi kë u mi mbei na wan föutu seei te mi bi ta mbei exame. Ma ma bi o sa du di soni dë. Sömëni jaa pasa kaa di mi kaba siköö, ma tökuseei so juu mi ta fii kuma Jehovah an ta wai ku mi, hii fa mi ta du hii soni di mi sa du dëën.” Könu Dafiti bi taki taa „an bi ta suku u du soni di bi bigi dëën tumisi faa du”, nasö an bi ta suku u du soni di an bi o sa du. U di a bi abi sakafasi mbei a bi sa dë tifeedi (Ps. 131:2). Andi mama ku tata sa lei a di soni aki? Wë ee de kë lei taa de abi sakafasi, nöö de an musu duwengi deseei nasö dee mii u de u du soni di de an sa du. Mama ku tata musu luku andi dee mii u de sa’ u du bunu ku andi de an sa’ u du sö bunu, nöö de musu buta maaka da dee mii di de sa dou. w21.07 bld. 21-22 pal. 5-6

U musu hoi a pakisei taa Jehovah da hiniwan fuu pasi fuu sa taki andi woo du ku u libi. Di soni aki kë taki taa a da u pasi fuu taki ee woo piki hën buka, nasö ee wa o piki hën buka. So miii an bi feni taanga a de mama ku de tata u de dini Jehovah. Ma tökuseei de bi buta taa de o dini Jehovah, söseei taa de bi o hoi deseei nëën. Ma i abi wotowan di de mama ku de tata bi ta heepi de u de ko lobi Jehovah sensi di de piki, ma di de ko möön bigi, hën de go disa Jehovah. Hën da ee fuu taki ën, nöö hiniwan fuu musu taki ee woo dini Jehovah (Jos. 24:15). Fëën mbei mama ku tata di ta tjali u di wan mii u de go disa Jehovah an musu ta si kuma de mbei di soni dë pasa! So juu a ta pasa taa mama ku tata ta disa di tuutuu lei (Ps. 27:10). Di soni dë sa hati dee mii gaanfa seei, u di miii ta lesipeki de mama ku de tata, söseei de ta si de kuma sëmbë di de musu ta djeesi a di fasi fa de ta du soni. Ee i da wan njönkuwan di wan u dee gaansëmbë fii go disa di tuutuu lei, nöö i sa dë seiki taa Jehovah saanfa di soni dë ta hati i tjika. A lobi i, söseei a ta tei ën u bigi taa i ta hoi dou. Hoi a pakisei taa na i mbei taa wan u dee gaansëmbë fii du di soni dë. w21.09 bld. 27 pal. 5-7

U sa tei wan sëmbë di de puu a di kemeente maaka ku wan sikapu di abi wan siki di sa kisi dee woto sikapu. Söwan sëmbë suwaki a di biibi (Jak. 5:14). Leti kumafa wan sëmbë di dë ku suwaki sa mbei woto sëmbë ko suwaki tu, sö nöö sëmbë di suwaki a di biibi sa mbei wotowan ko suwaki a di biibi tu. Fëën mbei so juu a ta dë fanöudu u de puu wan sëmbë di suwaki a di biibi a di kemeente. Di soni aki da wan fasi fa Jehovah ta tjubi dee woto sëmbë u di kemeente. Boiti di dë, a sa heepi di sëmbë di du wan zöndu faa si taa a mbei wan gaan föutu, nöö a tjali u di zöndu di a du. Te de puu ën a di kemeente, nöö a sa ta ko a dee komakandi jeti u lei soni u Jehovah, sö taa di biibi fëën sa ko taanga baka. A sa ta feni buku tu faa ta lesi, a sa ta lei soni u Bëibel, söseei a sa ta luku dee Broadcasting. Nöö te dee gaanwomi si taa a ko ta du soni woto fasi, nöö kandë de o fan ku ën so juu u heepi ën faa ko sabi andi a musu du fu hën ku Jehovah sa ko dë mati baka. w21.10 bld. 10 pal. 9, 11

A di ten aki, u ta djeesi dee fesiten Keesitu sëmbë. Leti kuma dee fesiten Keesitu sëmbë useei seti soni a di ölganisaasi fuu. U abi baaa di ta du di sëndëlengi wooko, u abi gaanwomi, ku dinai (Fil. 1:1; Tit. 1:5). Söseei leti kuma dee fesiten Keesitu sëmbë, u ta hoi dee wëti u Jehovah di nama ku di duumi di womi ku mujëë ta duumi ku deseei, söseei u ta hoi dee wëti di nama ku di tööu libi. U ta hoi dee wëti dee nama ku buuu, söseei u ta tjubi di kemeente da sëmbë di an ta kë hoi dee wëti u Gadu (Tjab. 15:28, 29; 1 Kol. 5:11-13; 6:9, 10; Heb. 13:4). Di Bëibel ta piki u gbelingbelin taa „wan biibi nöö” ta kai ku Gadu (Ef. 4:4-6). A dë wan gaandi u dë sëmbë u Jehovah, söseei u ko sabi soni u Jehovah ku dee soni dee a o du da u! Wë boo du hii soni di u sa du, u fika a di tuutuu lei. w21.10 bld. 23 pal. 15-17

Könu Josafati bi ko abi wan gaan bookohedi. Wanlö gaan hia sodati bi taki taa de bi o ko du hogi ku ën ku hën wosudendu ku dee sëmbë dee a ta tii. Dee sodati aki bi dë Amon sëmbë, Moab sembë, ku wanlö womi di ta dë a dee kuun kamian a Seil (2 Klon. 20:1, 2). Wë andi Josafati bi du? A bi hakisi Jehovah faa heepi ën. Te u luku di fasi fa Josafati begi a 2 Kloniki 20:5-12, nöö u ta si unfa a bi ta futoou Jehovah tjika. Jehovah bi mbei wan Leifi womi de kai Jahasiëli fan ku Josafati, a dee wöutu u di tëkisi u tide. U di Josafati bi ta futoou Jehovah ku hii hën hati, mbei a bi du di soni di Jehovah bi piki ën. Di Josafati ku dee sëmbë fëën bi go miti dee felantima u de, nöö na dee taanga sodati fëën a bi buta a fesi. A bi buta wanlö kandama di an bi dë ku fetilai. Jehovah an bi da Josafati sen. A mbei a wini dee felantima fëën ku hii dee sodati u de.​—2 Klon. 20:18-23. w21.11 bld. 15-16 pal. 6-7

Te tesi ta miti u, nöö u sa dë seiki taa Jehovah o heepi u. A o da u di taanga di u abi fanöudu fuu hoi useei nëën (2 Kol. 4:7-9). U sa abi di biibi taa di bunuhati u Jehovah an o kaba, leti kumafa di psalöm sikifima bi taki. A bi taki taa: „Jehovah ta buta pakisei a dee sëmbë dee ta lesipeki ën, ku dee ta wakiti faa abi bunuhati u de” (Ps 33:18-22). Ufö u bi bigi dini Jehovah, nöö a bi lobi u kumafa a lobi hii libisëmbë tuu. Ma di u bigi dini ën, hën u bigi feni wini u di bunuhati fëën tu. Di bunuhati di a abi da u aki, ta mbei taa u ta feni tjubi nëën. Hii ten a o hoi u zuntu ku ën, nöö a o du dee soni dee a paamusi u. A kë fuu ku ën dë mati u teego! (Ps. 46:1, 2, 7) Fëën mbei aluwasi un tesi ta ko miti u, Jehovah o da u di taanga di u abi fanöudu fuu hoi useei nëën. w21.11 bld. 7 pal. 17-18

Sömëni fuu sabi sëmbë kandë a wooko, a siköö, nasö kandë a di famii fuu, di bi hoi wan wotowan a bëë. So juu de hoi di wotowan u de a bëë sömëni jaa longi seei! Hoi a pakisei taa dee teni baaa u Josëfu bi hoi ën bëë, nöö di soni dë mbei te u kaba fëën de bi libi hogi ku ën (Ken. 37:2-8, 25-28). Ma Josëfu an bi toona libi hogi ku de baka! Di di okasi bi dou faa bi sa toona du hogi ku de baka, hën a bi lei taa a bi abi tjalihati u de. Josëfu an bi hoi dee baaa fëën a bëë. Ma a bi du di soni di sikifi a Leifitiki 19:18 (Ken. 50:19-21). Keesitu sëmbë musu djeesi Josëfu ee de kë u Gadu wai ku de. Josëfu an bi du hogi ku dee baaa fëën baka, söseei an bi hoi de a bëë. Di Jesosi bi lei dee bakama fëën u de begi, a bi taki taa u musu ta da wotowan paadon (Mat. 6:9, 12). Apösutu Paulosu bi piki dee Keesitu sëmbë taa: „Un dee lobi mati u mi dë, un haika e. Wan musu paka hogi ku hogi baka.”​—Lom. 12:19. w21.12 bld. 11 pal. 13-14

A 14 Nisan u di jaa 33 baka Keesitu, Jesosi bi go a di djai de kai Gëtiseimani a wan gaan ndeti. Naandë a konda hii soni di bi dë nëën hati da Jehovah (Luk. 22:39-44). Soni bi hebi da Jesosi a di juu dë. Fëën mbei „a go a Gadu ku gaan begi, ku bai këë, ku wata a wojo seei” (Heb. 5:7). Faandi Jesosi bi ta begi di ndeti ufö a dëdë? A bi ta begi Jehovah faa dëën taanga faa bi sa hoi hënseei nëën, söseei faa bi sa du di kë fëën. Jehovah bi jei dee begi u di womi mii fëën, hën a manda wan ëngëli go dëën taanga. Jesosi bi sabi taa a bi dë fanöudu faa hoi hënseei a Jehovah bi haika di begi u Jesosi. Faandi mbei? U di a bi dë wan fanöudu soni da Jesosi faa hoi hënseei nëën Tata, söseei faa tja gafa ko da di në fëën. Ee useei ta si ën kuma wan fanöudu soni u hoi useei a Jehovah, söseei fuu tja gafa ko da di në fëën, nöö a o haika dee begi fuu tu.​—Ps. 145:18,19. w22.01 bld. 17-18 pal. 15-17

Sömëni sëmbë a di ten aki an lobi u, u di wa ta tei së a politiki soni u köndë. De ta feni taa u musu ta sitëm tu. Ma u ta fusutan taa ee u tei wan libisëmbë ko tiima fuu, nöö Jehovah o si taa wa kë faa dë tiima fuu möön (1 Sam. 8:4-7). So sëmbë ta feni taa u musu ta mbei siköö ku hatiwosu, söseei u musu ta da lanti soni. Nöö sömëni sëmbë an ta lobi u, u di wa ta buta pakisei a di seeka di sëmbë ta kë seeka dee bookohedi u di goonliba aki, ma u ta möön buta pakisei a di peleikiwooko. Andi sa heepi u fu wa lasi di biibi fuu? (Mat. 7:21-23) Di möön fanöudu soni di u musu du, hën da di wooko di Jesosi da u fuu. Nöiti u musu mbei dee politiki soni, ku dee bookohedi u di goonliba aki, puu u pakisei a di wooko di Jesosi da u fuu du. U lo’ sëmbë, nöö u ta booko u hedi ku de tu. Ma u sabi taa di möön bunu fasi fa u sa heepi de, hën da te u ta lei de soni u di Könuköndë u Gadu, söseei te u ta heepi de u de ko dë mati u Jehovah. w21.05 bld. 7 pal. 19-20

Hii fa sömëni u dee tiima u di goonliba aki ta taki taa de ta dini Gadu, tökuseei de an kë saka deseei a di tii u Gadu basu. Fëën mbei dee tiima u di ten aki ta fia ku Jesosi, di Sëmbë di Jehovah Salufu. De ta du ku dee bakama u Jesosi, leti kumafa dee tiima u di ten u Jesosi bi du ku dee bakama fëën (Tjab. 4:25-28). Andi Jehovah ta du? A ta taki a Psalöm 2:10-12 taa: „Fëën mbei un dee könu, un waka ku köni. Un dee kuutuma u goonliba, un tei lei. Un dini Jehovah, nöö un lei taa un abi gaan lesipeki dëën. Un piizii, nöö un dëën gaandi. Un bosi di womi mii, sö taa Gadu hati an boonu, söseei be an pusa unu puu a di leti pasi, biga hati fëën ta boonu hesi. Dee sëmbë dee nango suku tjubi nëën, dë bunu.” U di Jehovah abi bunu fasi, mbei a ta da dee sëmbë dee ta fia ku ën ten u de sa bia du soni a wan bunu fasi. De sa tooka pakisei, nöö de bia tei di së u di Könuköndë u Jehovah. Ma ten an fika hia möön (Jes. 61:2). Nöunöu da di ten ka sëmbë musu ko sabi soni u di tuutuu lei, nöö de bia ko ta dini Jehovah. w21.09 bld. 15-16 pal. 8-9

Paulosu bi kë taki taa u musu dë tifeedi ku dee soni dee u abi (Fil. 4:12). Ku di soni aki Paulosu bi ta libi tu. Di möön gaan gudu di u abi, da di dë di u ku Gadu dë mati (Hab. 3:17, 18). Luku andi Mosesi bi piki dee Isaëli sëmbë baka di de bi dë 40 jaa longi a di sabana. A bi piki de taa: „Jehovah di Gadu fuunu mbei hii soni waka bunu da unu. . . . Hii dee föteni jaa dee pasa, Jehovah un Gadu bi dë ku unu. Wan bi makei na wan soni” (Deto. 2:7). A dee föteni jaa dë, Jehovah bi da dee Isaëli sëmbë mana u de njan. Dee koosu di de bi abi sensi di de bi kumutu a Egepiti an bi ko gaandi möönsö (Deto. 8:3, 4). Jehovah o wai ku u ee u ta lei taa u dë tifeedi ku dee soni dee u abi. A kë taa u musu wai ku dee soni dee a ta da u, söseei a kë fuu si de kuma kado di a ta da u. w22.01 bld. 5 pal. 10-11

Un dee womi di tööu, un abi di faantiwöutu u sölugu dee sëmbë fuunu wosudendu. Fëën mbei un ta wooko taanga u sölugu de, söseei u tjubi de tu. Te un abi bookohedi, nöö un sa ta si kuma unuseei hën musu seeka di bookohedi dë. Ma wan musu buta futoou a di u fuunu seei köni. Te un dë unu wanwan a wan kamian, nöö un sa begi Jehovah faa heepi unu. Boiti di dë, un sa begi fajafaja makandi ku unu mujëë. Be Jehovah tii i, u di joo öndösuku soni a di Bëibel, nasö soni di di ölganisaasi sikifi a dee buku fuu, nöö i du andi i lei. Kandë wotowan an o wai ku di soni di i buta taa joo du di i öndösuku soni a di Bëibel. De sa ta piki i taa möni hën o puu i ku dee sëmbë fii wosudendu a fuka, söseei hën o tjubi unu. Ma hoi di woto u Könu Josafati a pakisei (2 Klon. 20:1-30). A bi futoou Jehovah, nöö a bi dë u si a dee soni dee a bi du. Jehovah an go disëën, nöö an o go disa i tu.​—Ps. 37:28; Heb. 13:5. w21.11 bld. 15 pal. 6; bld. 16 pal. 8

Gadu mbei u kumafa hënseei dë. Fëën mbei u ta kë si taa sëmbë ta libi bunu ku wotowan (Ken. 1:26). Ma u di u da zöndu libisëmbë, mbei a sa pasa taa u kuutu soni a wan föutu fasi, hii fa u sa pakisei taa u sabi hii soni finifini. Kandë i ta mëni di woto u Jona jeti. Jona hati bi boonu ku Jehovah, u di Jehovah bi abi tjalihati u dee sëmbë u Ninifei (Jona 3:10–4:1). Ma pakisei andi bi ko pasa u di Jehovah bi abi tjalihati. Möön leki 120.000 sëmbë u di foto Ninifei an bi dëdë, u di de bi lei taa de bi tjali u dee zöndu di de bi du. A dë gbelingbelin u si taa Jona hën bi musu tooka di fasi fa a ta si soni, ma na Jehovah. Jehovah an musu u konda da u faandi mbei a ta du so soni. A dë sö tuu taa Jehovah bi da dee dinima fëën a di ten di pasa di okasi u de bi sa taki unfa de bi ta pakisei u wan soni di a bi du, nasö di a bi buta taa a bi o du (Ken. 18:25; Jona 4:2, 3). So juu Jehovah bi ta konda faandi mbei a bi o du wan soni (Jona 4:10, 11). Ma Jehovah an musu u taki fiti ku u ufö a du wan soni, nasö baka te a du wan soni.​—Jes. 40:13, 14; 55:9. w22.02 bld. 3-4 pal. 5-6

U ta tja useei kuma di möön pikiwan, te u ta ’saka useei da dee wotowan fuu ta luku de kuma de hei möön u’ (Fil. 2:3). Te u ta mbei möiti fuu ta tja useei a di lö fasi dë, nöö an o ta pasa hesihesi taa u ta du soni di ta mbei wotowan naki futu. Hii dee baaa ku dee sisa fuu sa’ u du wan soni bunu möön u. Di soni aki an ta taanga u si, te u ta buta pakisei a dee bunu fasi di de abi. A dë fanöudu seei fuu buta pakisei a di soni di Paulosu bi piki dee sëmbë u Kolenti. A bi piki de taa: „Wë ambë da i di köni di i abi? Na Gadu ta da u hii soni nö? Wë ee Gadu hën da i ën, nöö unfa i sa njan buka fëën?” (1 Kol. 4:7) Nöiti wan daka seei u musu kë u wotowan ko ta si u kuma wan apaiti sëmbë. Söseei nöiti u musu ko ta si kuma u hei möön wotowan. Ee wan baaa sa’ u hoi taki bunu seei, nasö ee wan sisa abi di köni u feni sëmbë u lei soni u Bëibel, nöö Jehovah de musu ta da di gaandi. w21.06 bld. 22 pal. 9-10

A ta taanga da sömëni peleikima u de miti sëmbë a wosu te de go peleiki da de. So peleikima ta libi a wan kamian ka sëmbë abi gaangaan wosu, ku gaan hei döö, nöö dee sëmbë aki seti soni sö taa woto sëmbë an sa ko a dendu. So juu dee sëmbë aki ta abi wakitima a de dööbuka, nöö ee na buka i ku di sëmbë di abi di wosu bi mbei, nöö de an o da i pasi fii denda ko a dendu. Woto peleikima an ta miti sëmbë sö hia nasö de ta peleiki a wan kamian ka biti sëmbë ta libi. So juu dee peleikima aki musu ta waka, nasö de musu ta lëi longi seei ufö de go miti wan sëmbë, hii fa a sa pasa taa di sëmbë an pena dë a wosu seei. Wë ee a dee lö kamian dee u kai aki i ta peleiki, tökuseei ja musu lasi hati. Pooba u miti sëmbë a wan woto ten. Woo sa miti möön hia sëmbë te u ta peleiki a di pisiten te de ta dë a wosu. Hii fa sëmbë nango a kamian, tökuseei de musu toona ko a wosu baka, na sö nö? Wë sömëni baaa ku sisa ta feni ën bunu u de peleiki a sapate, u di a di ten dë de ta möön miti sëmbë. Boiti di dë, dee sëmbë di de ta peleiki da, an ta abi hia soni u du a dee lö juu dë, nöö de ta möön kë haika de. w21.05 bld. 15 pal. 5, 7

U ta si di wan seei soni a di ten aki ö? Wë aai. Sömëni sëmbë hati ta boonu ku dee Jehovah Kotoigi te de an ta hoi dee piizii daka di an ta kai ku di Bëibel. Hati u de ta boonu ku de tu te de an ta hoi fujai daka, nasö te de an ta hoi Bëdaki. Wotowan hati ta boonu ku de te de an ta hoi dee piizii daka u di köndë, nasö te de an ta du so soni di nama ku di fasi fa de o bei wan sëmbë te a dëdë. Wë a kan taa hati u dee sëmbë aki ta boonu ku dee Jehovah Kotoigi, u di dee sëmbë aki ta mëni taa de ta dini Gadu a di soifi fasi. Ma Gadu an o wai ku dee sëmbë aki ee de ta möön hoi dee wëti u libisëmbë, möön leki dee wëti dee dë a di Bëibel. (Maik. 7:8, 9). Andi sa heepi u fu wa lasi di biibi fuu? U musu ko lobi dee wëti ku dee mama wëti u Jehovah gaanfa (Ps. 119:97, 113, 163-165). Te u lobi Jehovah, nöö wa o du na wan soni di libisëmbë guwenti u du di an ta kai ku ën. Wa o mbei na wan soni tapa u fu wa lobi Jehovah möön. w21.05 bld. 6 pal. 15-16

Unfa u sa wooko ku di soni di apösutu Paulosu taki aki? Wë u musu mbei di biibi fuu ko taanga, u di woo ta lei soni u Bëibel hii juu, u di woo ta begi, söseei u di woo ta du di wooko di Jehovah da u fuu du (2 Tim. 4:4). Ee u abi biibi, nöö wa o ta panta te u ta jei sëmbë ta taki hogi u dee Jehovah Kotoigi (Jes. 28:16). Di lobi di u lobi Jehovah, di Wöutu fëën, ku dee baaa ku dee sisa fuu, o heepi u fu wa buta pakisei a dee soni di dee sëmbë dee go disa Jehovah ta taki. A di pisiten di Jesosi bi dë a goonliba aki, sömëni sëmbë an bi biibi ën. Ma tökuseei wotowan bi biibi ën. Wan u dee sëmbë di bi biibi Jesosi, bi dë wan womi u di kuutuwosu u dee Dju, ku „wanlö hia begima” (Tjab. 6:7; Mat. 27:57-60; Maik. 15:43). A di ten aki seei, milionmilion sëmbë ta biibi Jesosi. Unfa a waka? Wë u di de sabi dee tuutuu lei di dë a di Wöutu u Gadu, söseei de lobi de tu. Di Wöutu u Gadu ta piki u taa: „Dee sëmbë dee lobi di wëti fii o abi kötöhati pasa maaka. Na wan soni o mbei de naki futu.”​—Ps. 119:165. w21.05 bld. 13 pal. 20-21

Paulosu bi sabi taa na ku hënseei kaakiti a bi ta du dee soni dee a bi sa du a di dini di a bi ta dini Jehovah. Ma a bi sa du dee soni dë u di Jehovah hën bi ta dëën kaakiti. Jehovah bi da Paulosu kaakiti ku di santa jeje fëën, faa bi sa du di diniwooko fëën, aluwasi sëmbë bi ta du ku ën, aluwasi de bi butëën a dunguwosu, nasö aluwasi woto fuka bi ta miti ën. Timoteo bi dë wan njönku baaa di bi ta wooko makandi ku Paulosu, nöö hënseei bi musu ta futoou di kaakiti u Gadu faa sa du di diniwooko fëën. Timoteo bi ta du di sëndëlengi wooko makandi ku Paulosu, nöö Paulosu bi lo’ u mandëën faa go da dee baaa ku dee sisa a dee kemeente taanga (1 Kol. 4:17). Kandë Timoteo bi ta sa si kuma an bi o sa du di wooko aki. Nöö a kan taa fëën mbei Paulosu bi piki ën taa: „Ja musu mbei sëmbë dou i ku wojo fu di i njönku mbei e” (1 Tim. 4:12). A di pisiten dë, Timoteo bi lo’ u dë ku siki (1 Tim. 5:23). Ma Timoteo bi sabi taa Jehovah bi o dëën di santa jeje fëën, faa bi sa ta du di peleikiwooko go dou, söseei faa bi sa heepi dee baaa ku dee sisa fëën.​—2 Tim. 1:7. w21.05 bld. 21 pal. 6-7

Ee u kë fan ku wan sëmbë u lei ën wan soni, nöö u musu hoi di mama wëti di sikifi a Jakobosi 1:19 a pakisei. Jakobosi bi taki taa: „Wan musu hesi u taki soni tumisi e, ma un musu hesi u jei soni. Söseei hati fuunu an musu lo’ u boonu hesi tu.” Wan gaanwomi sa si kuma a sabi andi ta miti di sëmbë, ma aan fu dë sö. Nöngö 18:13 ta piki u taa: „Te wan sëmbë piki wan woto ufö a jei unfa a dë tuutuu, nöö di soni dë da wan don soni. A o tja sen ko dëën.” A möön bunu faa hakisi di sëmbë be hënseei konda unfa soni dë dëën. Di soni aki kë taki taa di gaanwomi musu haika bunu ufö a taki wan soni. A sa hakisi di sëmbë soni kuma: „Un fuka ta miti i?” „Andi mi sa du u heepi i?” Te gaanwomi ta mbei möiti u ko sabi unfa soni dë tuutuu, nöö de o sa möön sabi unfa de musu heepi dee baaa ku dee sisa u de, söseei u da de degihati. Te u kë fan ku wan sëmbë u lei ën wan soni, nöö na lesi u musu lesi wanlö mama wëti u Bëibel dëën, nasö lei ën andi a sa du möön bunu, nöö a kaba. Dee baaa ku dee sisa fuu musu ta fii taa u ta booko u hedi ku de, taa u ta fusutan de, söseei taa u kë heepi de. w22.02 bld. 17 pal. 14-15