Ëlufumu-liba

Jehovah heepi i a sömëni woto fasi jeti. A bi heepi i fu ja ta fëëë te sëmbë bi ligei ku i a di peleikiwooko. A bi heepi i tu fii toona mëni Bëibel tëkisi, te wan sëmbë bi kë haika di bunu buka. Söseei a bi heepi i fii hoi dou te sëmbë an bi ta kë haika i te i bi go peleiki da de (Jel. 20:7-9). Jehovah bi lei u tu unfa a abi bunuhati tjika, u di a heepi u fuu ko sa’ u du di peleikiwooko. A di komakandi fuu di u ta hoi a mindiwiki, de ta lei u unfa u sa peleiki da wotowan. De ta da u taanga fuu ta wooko ku dee soni aki te u dë a di peleikiwooko. Bigibigi u sa ta fëëë fuu bigi ku wan njunjun soni, ma te u du ën kaa, nöö u ta ko si taa soni ta waka bunu seei. De ta da u taanga a dee komakandi ku dee könklësi fuu tu, fuu ta mbei möiti u du di peleikiwooko a peipei fasi. U sa fëëë pikisö fuu du di soni aki, ma te u mbei möiti fuu du ën, nöö Jehovah o mbei u feni gaan bunu. w21.08 bld. 27 pal. 5-6

Di Paulosu bi sikifi biifi manda da dee baaa ku dee sisa u Kolenti, nöö a bi leti de buta a pasi. Baka di a sikifi di biifi dë, hën a manda Titusi go a de. Wë a bi wai seei di a ko jei taa de bi du dee soni dee a bi taki a di biifi (2 Kol. 7:6, 7). Dee gaanwomi sa djeesi Paulosu te de ta dë makandi ku dee woto baaa ku sisa u de. Wan fasi fa de sa ta du di soni aki, hën da te de ta dou fuuku a dee komakandi sö taa de sa ta da woto ku wotowan. Möön gaanfa, wantu miniti nöö tjika kaa u de sa taki wan soni di sa da dee baaa ku dee sisa u de taanga (Lom. 1:12). Wan gaanwomi di ta djeesi Paulosu, o wooko ku di Wöutu u Gadu u da dee baaa ku dee sisa taanga, söseei a o heepi de u de ko dë seiki taa Gadu lobi de. A ta gafa de a hiniwan okasi di a feni. Te wan gaanwomi o leti wan sëmbë buta a pasi, nöö a ta wooko ku di Wöutu u Gadu. A ta taki soni kumafa a dë tuutuu. Ma tökuseei an ta fan goofu ku wotowan, u di a ta hoi dee fii u de a pakisei.​—Gal. 6:1. w22.03 bld. 28-29 pal. 11-12

A di ten aki, Jehovah ta da dee sëmbë fëën „di gaan kaakiti” fëën, sö taa de sa ta hoi deseei nëën. Wan fasi fa u sa feni kaakiti, hën da te u ta begi. Apösutu Paulosu ta piki u a Efeise 6:18, taa u musu ta begi Gadu „hiniwan juu”. Te u du sö, nöö Gadu o heepi u. So juu u sa fii kuma wa o sa hoi dou te fuka ta miti u, söseei wa ta sabi andi u musu taki te woo begi Jehovah. Ma Jehovah ta da u taanga fuu begi ën aluwasi wa saandi u musu taki. (Lom. 8:26, 27). A ta wooko ku di Bëibel u da u kaakiti tu. Leti kumafa Paulosu bi ta feni kaakiti te a bi ta lesi di Bëibel, sö nöö useei sa feni kaakiti te u ta lesi ën (Lom. 15:4). Te u ta lesi di Wöutu u Gadu, söseei te u ta kai pakisei a dee soni dee u ta lesi, nöö Jehovah sa da u di santa jeje fëën fuu sa si unfa dee soni dee u ta lesi sa heepi u.​—Heb. 4:12. w21.05 bld. 22 pal. 8-10

U sabi taa a dë fanöudu seei fuu ta lei sëmbë soni u Bëibel. Ma so juu a sa ta taanga da u fuu du di wooko aki kumafa u bi o kë du ën. Kandë wa sa du sö hia soni kumafa u bi o kë. So peleikima ko gaandi kaa nasö so u de dë ku suwaki. Sö a dë ku i tu ö? Ee sö a dë, nöö hoi a pakisei taa u ko si taa u sa lei sëmbë soni u Bëibel ku tëlëfön. Hën da i sa dë a i pisi ta lei sëmbë soni u Bëibel. Ma wan woto wini dë jeti. So sëmbë bi o kë lei soni u Bëibel, ma de an ta feni ten u du ën a di juu di dee baaa ku dee sisa ta peleiki. Ma kandë u sa miti de a fuuku mamate nasö a gaan ndeti. I bi o sa seti soni fii sa lei dee lö sëmbë aki soni u Bëibel ö? Jesosi bi lei di womi de kai Nikodemusi soni a ndeti, u di di ten dë bi möön bunu da Nikodemusi.​—Joh. 3:1, 2. w21.07 bld. 5 pal. 10-11

A bi ta bigi da dee bakama u Johanisi di Dopuma, taa dee bakama u Jesosi an bi ta dë söndö njan sömëni daka kumafa dee Dju bi guwenti u du ën. Ma Jesosi bi piki de taa dee bakama fëën an bi musu u ta du soni a di lö fasi dë te a dë a libi (Mat. 9:14-17). Hii fa a bi piki de di soni dë, tökuseei dee Faliseima ku woto sëmbë di bi ta kë du ku Jesosi, bi kuutu ën u di an bi ta kë du so soni kumafa dee Dju bi guwenti u du soni. Hati u de bi ta boonu te Jesosi bi ta kula sëmbë a Saba daka (Maik. 3:1-6; Joh. 9:16). De bi ta njan buka fa de bi ta hoi Saba daka tjika, ma a di wan seei ten de bi ta bai soni ta sei a di Wosu u Gadu. Hati u de bi boonu gaanfa seei di Jesosi bi kuutu de u di soni dë (Mat. 21:12, 13, 15). Dee sëmbë dee Jesosi bi ta peleiki da a di keikiwosu u dee Dju di bi dë a Nazalëti, hati bi boonu gaanfa seei di Jesosi bi taki taa de bi ta pakisei deseei nöö, söseei taa de an bi abi biibi (Luk. 4:16, 25-30). Di soni aki mbei sömëni sëmbë an bi kë waka a Jesosi baka.​—Mat. 11:16-19. w21.05 bld. 5-6 pal. 13-14

Wan u dee fasi fa Jehovah ta bai u fuu köni be wa ko abi gaanfasi, söseei fu wa ko abi langawojo, hën da ku di taanga di a ta du fuu lei soni a woto u sëmbë. Te u ta pakisei soni u langawojo, nöö a kan taa woo ta mëni soni u Saatan Didibi. U di Saatan bi dë wan u dee ëngëli u Jehovah, mbei a musu u dë sö taa a bi abi sömëni faantiwöutu. Ma a bi kë möön soni jeti. A bi kë u sëmbë dini ën, hii fa Jehovah nöö da di sëmbë di fiti u sëmbë musu dini. Saatan kë fuu ko dë kuma hën. A kë taa wa musu dë tifeedi möön ku dee soni dee u abi kaa. Di fosu pasi di a bi du di soni aki, bi dë di a bi fan ku Eva. U di Jehovah bi lobi Eva ku hën manu, mbei a bi mbei te a hia soni u njan da de. De bi „sa njan hii dee pau njanjan dee [bi] dë a di djai”, boiti wan u de nöö (Ken. 2:16). Ma ku ën söseei Saatan bi ganjan Eva faa ko ta si kuma a bi musu njan di pau njanjan di Gadu bi piki de taa de an bi musu njan. Eva an bi dë tifeedi ku dee soni dee a bi abi. A bi kë möön soni jeti. U sabi andi bi pasa bakaten. Eva bi du zöndu, hën te u kaba fëën hën a dëdë.​—Ken. 3:6, 19. w21.06 bld. 14 pal. 2-3; bld. 17 pal. 9

Adam ku Eva bi musu pai miii, nöö de bi musu ta seeka di goonliba, di bi dë kuma wan wosu di Jehovah bi da de. Ee Adam ku Eva bi piki Jehovah buka, söseei ee de bi du soni kumafa Jehovah bi abi a pakisei, nöö de ku dee bakamii u de bi o sa dë sëmbë u di wosudendu u Jehovah u teego. Adam ku Eva bi abi wan bunu libi a di wosudendu u Jehovah. A Psalöm 8:5, Dafiti bi taki u di fasi fa Jehovah mbei libisëmbë. A bi taki taa: „I mbei ën pikisö möön lagi möön dee ëngëli, i hei ën, nöö i dëën gaandi.” A dë sö tuu taa Jehovah an mbei libisëmbë ku di seei kaakiti, ku di seei köni kuma dee ëngëli (Ps. 103:20). Ma „pikisö” nöö Jehovah mbei de lagi möön dee ëngëli. Wë a tjali taa Adam ku Eva bi lasi di gaandi di de bi abi u dë sëmbë u di wosudendu u Jehovah. Di soni aki bi tja hogi ko da dee bakamii u de. Ma di pakisei u Jehovah an tooka. A kë taa sëmbë di ta piki hën buka musu dë miii fëën u teego. w21.08 bld. 2-3 pal. 2-4

A di ten aki sëmbë ta du ku sömëni u dee sëmbë dee ta dini Jehovah. So u de ta libi a köndë ka lanti ta du soni u tapa di wooko fuu, nöö de sa söötö dee baaa, nöö de ta tja de go a dee „hedima u köndë” sö taa de sa konda soni u di biibi u de da de (Mat. 10:17, 18). Woto fasi dë tu fa sëmbë ta du ku dee baaa ku dee sisa fuu. So u de ta libi a wan köndë ka de sa dini Jehovah fiifii, ma dee famii u de ta du ku de nöömö, u di de an kë u de dini Gadu (Mat. 10:32-36). A lo’ u pasa taa te dee famii fuu dee ta du ku u ko si taa wa ta tapa u dini Jehovah möönsö, nöö de an ta du ku u möön. A pasa tu taa sëmbë di bi ta du ku u gaanfa seei, bi ko ta dini Jehovah fajafaja bakaten. Hoi dou te sëmbë ta du ku i! Abi degihati. Jehovah ta heepi i ku di santa jeje fëën, nöö fëën mbei ja a’ fu fëëë. w22.03 bld. 16 pal. 8

Di Bëibel ta taki taa Jehovah ta buuse „sëmbë di ta luku wotowan ku gaanfasi, sëmbë di ta lëgëdë ta mindi soni, [ku] sëmbë di ta kii wotowan di na du na wan hogi” (Nöng. 6:16, 17). Söseei a ta buuse „sëmbë di ta kii woto sëmbë, söseei di ta ganjan wotowan” (Ps. 5:6). Jehovah ta buuse dee lö soni aki sö gaanfa taa a di ten u Noa a kii hii dee sëmbë dee bi ta du dee soni aki (Ken. 6:13). Boiti di dë, Jehovah bi mbei di tjabukama de kai Maleaki taki taa a buuse sëmbë di ta booko tööu u pikipiki soni hedi. Jehovah an ta feni di dini di dee lö sëmbë aki ta dini ën u bunu, söseei a o kuutu de (Mal. 2:13-16; Heb. 13:4). Jehovah kë taa u musu ’buuse hiniwan soni di u si taa hogi’ (Lom. 12:9). Te u ta buuse wan soni, nöö wa ta kë si ën a wojo seei. Te a nama a soni di Jehovah ta buuse, nöö wa musu kë du de seepiseepi. w22.03 bld. 4-5 pal. 11-12

Abiti möön di Tata fuu di dë a liba ala o mbei u feni gaan bunu te di Könuköndë fëën o tii. Dee sëmbë dee ta hoi pasensi ta wakiti Jehovah o feni sömëni gaan bunu nöunöu kaa, söseei a di njunjun goonliba. Te dee sëmbë u Gadu o dë a di njunjun goonliba, nöö dee fuka dee ta miti de a di ten aki an o ta miti de a di ten dë möön. Sëmbë an o ta libi hogi ku wotowan möön, söseei pen an o dë möön (Ako. 21:4). An o dë fuu ta booko u hedi möön taa wa o abi dee soni dee u abi fanöudu, u di soni o hia tjika da hii sëmbë (Ps. 72:16; Jes. 54:13). Di ten dë o suti seei! Jehovah ta seeka u nöunöu kaa fuu sa dë a di tii fëën basu, u di a ta heepi u fuu wini dee suwakifasi fuu, söseei fuu ko abi fasi di ta kai ku ën. Be wa lasi hati, söseei be wa disa di dini di u ta dini Jehovah. Wan möön bunu libi dë ta ko. Ee u ta buta pakisei a dee bunu soni dee woo feni a di ten di ta ko, nöö di soni dë o heepi u fuu ta dë waiwai, hii fa u ta wakiti Jehovah faa du dee soni dee a taki taa a o du. w21.08 bld. 12-13 pal. 17-19

Kölö sö baka di dee Keesitu sëmbë a Judea bi kisi di biifi di apösutu paulosu bi manda da de, hën de bi musu go disa wosu u de, wooko u de, ku famii u de di an bi ta dini Jehovah, nöö de „kule hesihesi go tjubi a dee gaan kununu liba” (Mat. 24:16). A musu u dë sö taa a bi dë fanöudu seei u de ta heepi deseei a di ten dë. Wë ee de bi ta libi ku di soni di Paulosu bi piki de, nöö soni an bi o taanga da de. Kandë na hii juu dee baaa ku dee sisa fuu o konda dee fuka u de da u. Fëën mbei a dë fanöudu u mbei wotowan fii taa hii juu de sa ko hakisi i fii heepi de. A musu u dë sö taa i sabi baaa ku sisa a di kemeente ka i dë, di ta dë kabakaba u heepi wotowan hii juu. Na wan daka seei de ta mbei u fii taa u ta toobi de. U sabi taa de o dë kabakaba u heepi u te u abi heepi fanöudu, nöö u bi o kë dë kuma de. w22.02 bld. 23-24 pal. 13-15

Te u luku dee jaa dee pasa aki, nöö de bi tooka soni a sömëni kemeente u dee keling. Ee de hakisi u fuu go a wan woto kemeente, nöö a sa dë wan taanga soni da u fuu disa dee famii ku dee mati fuu. Di ölganisaasi ta piki dee gaanwomi na un kemeente de musu manda hiniwan peleikima go u? Wë nönö. Di soni dë sa mbei a taanga da u fuu du andi dee gaanwomi taki. Ma Jehovah ta futoou dee gaanwomi taa de sa du dee lö soni dë, nöö fëën mbei useei musu futoou de tu. Faandi mbei u musu wooko makandi ku dee gaanwomi te de buta taa de o du wan soni, aluwasi ee di soni di de o du an ta kaba kai ku u? Wë u di te u ta du sö, nöö u ta heepi u dee sëmbë u Gadu ta libi kuma wan famii. Te hii sëmbë a di kemeente ta saka deseei, ta du andi dee gaanwomi ta piki de u de du, nöö soni ta waka bunu a di kemeente (Heb. 13:17) Ma di möön fanöudu soni, hën da u ta lei Jehovah taa u ta futoou ën, u di u ta wooko makandi ku dee sëmbë dee a ta futoou taa de sa tii u.​—Tjab. 20:28. w22.02 bld. 4-5 pal. 9-10

Ee i da wan dopudopu baaa, nöö i sa mbei möiti fii ko sa’ u fan möön bunu, söseei fii ko sa’ u lei sëmbë soni möön bunu. Faandi mbei di soni aki dë wan fanöudu soni? Wë u di te i mbei hii möiti fii ko sa’ u lesi bunu, fii ko sa’ u fan bunu, söseei fii ko sa’ u lei sëmbë soni a wan bunu fasi, nöö joo sa möön heepi dee sëmbë dee ta haika i (1 Tim. 4:15). I sa mbei möiti fii lei unfa i sa wooko ku hiniwan u dee pisi u di brochure Ko toon wan möön bunu lesima ku wan möön bunu leima. Lei soni u hiniwan u dee pisi aki apaiti. Pooba u du dee soni te i dë a wosu, nöö wooko ku de te joo hoi wan taki. Hakisi di baaa di dë laima u di mindiwiki komakandi faa heepi i, nasö i sa hakisi wan woto gaanwomi ’di ta konda di buka da sëmbë bunu ku di ta lei sëmbë a wan bunu fasi’ (1 Tim. 5:17). Na suku fii ko fusutan dee soni dee sikifi a di brochure wanwan nöö a kaba, ma buta pakisei a di fa i sa heepi di sëmbë di ta haika i faa ko abi biibi, söseei faa sa du dee soni dee a ta lei. Te i ta du sö, nöö i ku de tuu o ko ta möön dë waiwai. w21.08 bld. 24 pal. 17

A sa pasa taa so sëmbë sa’ u du so soni möön u. Ma ee u ta si wotowan kuma de hei möön u, nöö wa o ta fia ku de. Ma woo ta wai da de, möönmöön ee de ta wooko ku di köni di de abi u du soni da Jehovah, sö taa a sa feni gafa. Di soni dë o mbei taa te u kaba fëën hii u tuu o ta libi fiifii ku useei a di kemeente. Ee u ta mbei möiti fuu ko abi sakafasi, nöö woo sa duwengi useei fu wa ta haun ku wotowan, u di woo ta hoi a pakisei taa na hii soni u sa du. Ee u abi sakafasi, nöö wa o ta suku u lei taa u sa’ u du soni möön hiniwan woto sëmbë. Ma woo ta mbei möiti fuu luku andi u sa lei a dee sëmbë dee sa’ u du soni möön u. Boo taa ee wan baaa u di kemeente sa’ u hoi taki a wan bunu fasi seei, nöö u sa hakisi ën ee unfa a ta seeka dee taki fëën. Ee wan sisa sa’ u boi soni bunu seei, nöö u sa hakisi ën faa piki u andi u sa du fuu ko sa’ u boi soni a wan möön bunu fasi. w21.07 bld. 16 pal. 8-9

A di buku Nöbu, nöö u ta si taa Jehovah ta taki taa de bi musu kii wan Isaëli womi, u di a bi go suku udu a Saba Daka. A di u tu buku u Samuëli, u ta lesi taa wantu höndö jaa baka di dë, Jehovah bi da Könu Dafiti paadon hii fa a bi tei sëmbë mujëë, söseei hii fa a bi mbei de kii wan sëmbë (Nöb. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13). Kandë u ta hakisi useei taa: ’Faandi mbei Jehovah bi da Dafiti paadon hii fa a bi mbei de kii wan sëmbë, söseei hii fa a bi tei sëmbë mujëë, ma a bi mbei de kii wan womi di an bi du sö wan gaan zöndu kuma di Dafiti bi du?’ Na hii juu di Bëibel ta taki finifini u wan woto. Te u luku di woto u Dafiti, nöö u ta si taa a bi ta tjali tuutuu u dee soni dee a bi du (Ps. 51:2-4). Ma wa sabi un pei sëmbë di womi di bi pasa di wëti u di Saba Daka bi dë. A bi tjali u di soni di a bi du ö? A bi pasa dee wëti u Jehovah kaa a di ten di pasa u? De bi bai ën a soni kaa, hën an bi jei ö? Di Bëibel an taki na wan u dee soni aki. Ma dee soni dee u ko sabi u di Gadu fuu, mbei u dë seiki taa a dë wan Gadu di ta „du soni a wan leti fasi hii juu”.​—Ps. 145:17. w22.02 bld. 3 pal. 3-4

Te wan sëmbë ta tei taa an sa du so soni, nöö a ta tooka di fasi fa a ta si soni Di soni dë o mbei a ta dë waiwai, söseei a o ta du andi a sa ta du go dou. U sa tei wan sëmbë di ta tei taa an sa du so soni, maaka ku wan sëmbë di ta lëi wan baisigi. Te di sëmbë di ta lëi di baisigi ko dou a wan kiiki ka a musu aba a wan pau faa dou a di woto së, nöö a o dë faa saka ee a kë aba. Tuu taa a o tei möön longi faa dou ka a kë dou, ma te u kaba fëën a o dou. Wë sö nöö soni dë da wan sëmbë di ta tei taa so soni dë di an sa du. A ta si ka a musu tooka soni nëën libi faa sa ta dini Jehovah go dou, söseei faa sa ta heepi wotowan go dou (Fil. 4:5). Pakisei di woto u di womi de kai Balisilai. Di womi aki bi abi 80 jaa di Könu Dafiti bi kai ën faa ko libi a di könu wosu fëën. Ma Balisilai an bi kë. A bi sabi taa an bi o sa du sömëni soni möön. Fëën mbei a mbei wan möön njönku womi de kai Kimihamu go nëën kamian (2 Sam. 19:35-37). Leti kuma Balisilai, dee baaa dee ko gaandi ta wai taa dee möön njönku baaa sa du di wooko di de bi ta du. w21.09 bld. 10 pal. 6-7

A ta taanga da i fii si Jehovah kuma wan Tata di lobi i ö? A sa ta taanga da so fuu fuu du di soni aki. Ee di tata fuu di pai u an bi ta libi bunu ku u, nöö a sa ta taanga da u fuu si wan sëmbë kuma wan tata fuu di lobi u. Ma Jehovah sabi gbelingbelin unfa u ta fii, söseei a sabi faandi mbei u ta fii sö. A kë fuu ku ën dë mati. Fëën mbei di Wöutu fëën ta piki u taa: „Ko zuntu u Gadu, nöö a o ko zuntu fii tu” (Jak. 4:8). Jehovah lobi u, nöö a paamusi u taa a o dë di möön bunu Tata da u. Jesosi sa heepi u fuu ku Jehovah ko dë möön gaan mati. Jesosi sabi hën Tata bumbuu, söseei a abi dee seei fasi dee hën Tata abi. Fëën mbei Jesosi bi taki taa: „Di sëmbë di si mi, nöö mi Tata a si naandë kaa” (Joh. 14:9). Jesosi dë kuma wan gaan baaa fuu. Fëën mbei a ta lei u unfa u sa ta lesipeki u Tata, söseei unfa u sa ta piki hën buka. A ta lei u tu unfa u sa ta du soni di ta kai ku ën. Ma Jesosi ta möön heepi u fuu si unfa Jehovah abi bunu fasi tjika, söseei unfa a lobi u tjika. w21.09 bld. 21 pal. 4-5

Dee sëmbë u Jehovah ta dini ën makandi. Jehovah da dee gaanwomi wan gaan faantiwöutu. Di faantiwöutu dë, da u heepi di kemeente faa ta dë limbolimbo. Ee wan Keesitu sëmbë du wan gaan zöndu, nöö Jehovah kë taa dee gaanwomi musu öndösuku luku ee di sëmbë dë sa fika a di kemeente nasö ee de musu puu ën a di kemeente. Wan woto soni di de musu du tu, hën da de musu ko sabi ee di sëmbë ta tjali tuutuu u di soni di a du. Di sëmbë sa taki taa a ta tjali u di soni di a du, ma a dë sö taa a ta buuse di soni di a du tuutuu ö? A dë kabakaba u na du di zöndu dë möön u? Ee taku mati hën mbei taa a go du wan zöndu, a dë kabakaba u disa dee taku mati dë u? Ufö dee gaanwomi öndösuku soni, de ta begi, nöö de ta luku andi di Bëibel ta taki u di soni di di sëmbë du. Ma de ta luku tu unfa di sëmbë ta pakisei u di soni di a du. Te de du dee soni aki, nöö nëën ufö de ta luku ee sö wan sëmbë sa fika a di kemeente nasö ee de musu puu ën a di kemeente. So pasi, a ta pasa taa de musu puu ën a di kemeente.​—1 Kol. 5:11-13. w22.02 bld. 5 pal. 11-12

Aluwasi ee u dopu wantu daka nöö, nasö aluwasi ee u dopu sömëni jaa longi kaa, tökuseei hii u tuu kë ko dë wan sëmbë di Jehovah lobi. Ma fuu sa ko dë wan sëmbë di Jehovah lobi, nöö u musu tooka di fasi fa u ta pakisei. Faandi mbei u taki sö? Wë u di möön gaanfa di fasi fa u ta pakisei, ta dë u si a dee soni dee u ta du. Ee u ta pakisei hii juu u du soni di hati fuu ta kë, nöö woo ta taki soni nasö du soni di an bunu (Ef. 4:17-19). Ma ee u ta pakisei bunu soni, nöö möön gaanfa woo ta taki soni, söseei woo ta du soni di ta kai ku Jehovah, di Tata fuu (Gal. 5:16). Hii fa wa sa tapa hii hogi soni u de an ko a u pakisei. Ma tökuseei ee wan soni di an bunu ko a u pakisei, nöö u sa duwengi useei fu wa go du di soni dë. Ufö u dopu, nöö wa musu ta taki soni möön di Jehovah ta buuse, söseei wa musu ta du soni di a ta buuse tu. Dee soni aki da dee fosu soni dee u musu tooka a u libi. Ma fuu sa mbei Jehovah wai ku u tuutuu, nöö u musu ko dë njunjun sëmbë di abi njunjun fasi. w22.03 bld. 8 pal. 1-2

An dë wan kösökösö soni da dee gaanwomi u de ko sabi ee wan sëmbë ta tjali tuutuu u wan zöndu di a du. Faandi mbei u taki sö? Wë dee gaanwomi an sa si go a sëmbë hati. Nöö a ta dë u de wooko ku dee soni di de ta si, sö taa de sa ko sabi ee a ko ta hati di sëmbë tuutuu taa a du di zöndu. Fëën mbei de o kë ko sabi ee tuutuu di baaa di du di zöndu tooka di fasi fa a ta pakisei, ku di fasi fa a ta du soni, söseei ee a ta tjali u di a du wan soni di hati Jehovah. A sa tei ten u di baaa aki ko ta du soni a wan woto fasi, u lei taa a ta tjali tuutuu u di zöndu di a du. Ee wan sëmbë di de puu a di kemeente kë lei taa a ta tjali tuutuu u di zöndu di a du, nöö a musu ta ko a dee komakandi hii juu, a musu ta begi hii juu, söseei a musu ta lesi di Bëibel hiniwan daka, kumafa dee gaanwomi piki ën. Boiti di dë, a o ta köni fu an ta nama ku soni di sa mbei taa a toona go du di seei zöndu. Ee a ta mbei hii möiti fu hën ku Jehovah ko bunu baka, nöö a sa dë seiki taa Jehovah o dëën paadon ku hii hën hati, söseei taa dee gaanwomi o toona tei ën a di kemeente baka. w21.10 bld. 6 pal. 16-18

Jesosi bi lobi Jehovah gaanfa seei. Fëën mbei a bi ta dini Jehovah wanwan. A bi ta du di soni aki di a bi dë a liba ala, söseei di a bi ko a goonliba aki (Luk. 4:8). Jesosi bi piki dee bakama fëën taa de seei musu ta dini Jehovah wanwan. Na wan daka seei Jesosi nasö dee bakama fëën bi wooko ku pindi a di dini di de bi ta dini Jehovah. Jehovah da wan jeje. Fëën mbei na wan sëmbë sa mbei wan soni di ta djei Jehovah (Jes. 46:5). Ma unfa a dë ee wan sëmbë mbei wan pindi u wan sëmbë di a ta si kuma wan santa sëmbë, nöö a tjökö kini a goon begi ën? Jehovah bi da dee sëmbë fëën teni wëti u de hoi. Di u tu bi ta taki di soni di sikifi a di tëkisi u tide. Dee sëmbë dee ta kë du soni di ta kai ku Gadu, ta fusutan taa Gadu an kë fuu dini pindi. Dee könima dee ta öndösuku soni bi taki taa dee fesiten Keesitu sëmbë bi ta dini Gadu wanwan. A di ten aki, dee Jehovah Kotoigi ta si di soni aki di seei fasi nöö. w21.10 bld. 19-20 pal. 5-6

Jesosi bi piki dee fesiten keesitu sëmbë di bi ta libi a Judea taa ’sodati bi o lontu di foto Jelusalen buta a djegi’ (Luk. 21:20-24). Nöö te de bi si di soni aki, nöö de bi musu „kule go tjubi a dee gaan kuun mindi”. Ee de bi kule, nöö de bi o libi, ma de bi o abi u disa sömëni soni a baka. Wan Hei Wakitimawosu u wantu jaa pasa bi taki taa: „De bi go disa dee goon u de ku dee wosu u de. De an bi tei dee gudu di de bi abi a wosu seei. De bi ta biibi taa Jehovah bi o tjubi de, söseei taa a bi o heepi de. Fëën mbei de buta di dini di de musu dini ën a di fosu kamian.” Di Hei Wakitimawosu bi taki tu taa: „A di ten di ta ko, soni sa miti u ka a o dë u si unfa u ta kai gudu gaan soni tjika. Gudu da di möön fanöudu soni da u ö, naa di hoi di u musu hoi useei a Gadu hën da di möön fanöudu soni da u? Te di kaba u di goonliba aki dou, nöö a o dë fuu hoi dou, hii fa soni o sa taanga da u, söseei a o dë fuu disa so soni. U musu dë kabakaba u du hii soni di u musu du.” w22.01 bld. 4 pal. 7-8

Kölö sö baka di dee Isaëli sëmbë kumutu a Egepiti, hën Jehovah bi piki Mosesi un pei sëmbë a dë. A bi taki taa: „Jehovah, Jehovah, wan Gadu di abi tjalihati u sëmbë, nöö a lobi sëmbë tu. Hati fëën an ta boonu hesi, a abi bunuhati pasa maaka, nöö hii juu a ta du dee soni dee a ta taki. A ta du bunu da dusudusu sëmbë, nöö a ta da sëmbë paadon te de mbei wan föutu, te de du hogi, söseei te de du zöndu” (Ëki. 34:6, 7). Di soni di Jehovah bi taki aki bi heepi Mosesi faa ko fusutan wan apaiti soni u di bunuhati fëën. Andi da di soni dë? Jehovah an taki nöö taa a abi bunuhati, ma a taki taa „a abi bunuhati pasa maaka”. Di Bëibel ta taki u di soni aki sikisi woto pasi jeti (Nöb. 14:18; Neh. 9:17; Ps. 86:15; 103:8; Joë. 2:13; Jona 4:2). Hiniwan juu te a ta taki di soni aki, nöö u Jehovah a ta taki, ma na u libisëmbë. A dë wan gaan soni taa Jehovah seei ta taki a di Bëibel unfa a abi bunuhati tjika. w21.11 bld. 2-3 pal. 3-4

Womi ku mujëë di tööu sa lei wan soni na apösutu Petuisi ku hën mujëë. Söwan sikisi liba te kisi wan jaa sö baka di Petuisi bi miti Jesosi, hën a du wan gaan soni nëën libi. Petuisi bi ta du fisiwooko faa sölugu dee sëmbë fëën wosudendu. Fëën mbei di Jesosi hakisi Petuisi faa ko dë bakama fëën ta waka nëën baka hii juu, nöö Petuisi bi musu hoi di mujëë fëën a pakisei ufö a du di soni dë (Luk. 5:1-11). Wë Petuisi bi buta taa a o ta du di peleikiwooko makandi ku Jesosi. Nöö a musu u dë sö taa di mujëë fëën bi piki ku di soni di a bi o du dë, nöö a bi heepi ën tu. Di Bëibel ta lei u taa baka di Jesosi toona go a liba ala baka, nöö di mujëë u Petuisi bi go ku Petuisi a wanlö kamian u du di wooko jeti u wan pisiten (1 Kol. 9:5). An dë u taki taa u di a bi dë wan bumbuu mujëë, mbei Petuisi bi sa taki soni gbelingbelin kumafa a dë, di a bi sikifi soni u di fa Keesitu sëmbë di tööu musu ta tja deseei (1 Pet. 3:1-7). Petuisi ku hën mujëë tuu bi ta biibi taa Jehovah o sölugu de ee de buta di Könuköndë u Gadu a di fosu kamian a de libi.​—Mat. 6:31-34. w21.11 bld. 18 pal. 14

Apösutu Paulosu bi lobi dee baaa ku dee sisa fëën, nöö a bi ta mbei hii möiti faa bi sa heepi de (Tjab. 20:31). Di soni aki mbei dee baaa ku dee sisa bi lobi Paulosu gaanfa seei. Wan pasi a bi pasa seei taa dee gaanwomi u Efeise tuu bi ta „bai ta këë” di de jei taa fa Paulosu o go dë, nöö de an o si ën nöiti möön (Tjab. 20:37). Wë sö nöö dee gaanwomi fuu lobi dee baaa ku dee sisa gaanfa seei, nöö de ta du hii soni di de sa du u de heepi de (Fil. 2:16, 17). Ma tökuseei so juu soni ta taanga da dee gaanwomi tu. Wë andi sa heepi de? Wë dee gaanwomi fuu dee ta wooko taanga, sa djeesi Paulosu. Paulosu an bi dë kuma dee basia u Gadu köndë. A bi dë wan zöndu libisëmbë di a bi ta taanga da so juu u du soni a wan bunu fasi (Lom. 7:18-20). A bi abi sömëni bookohedi. Ma tökuseei an bi lasi hati, ma a bi ta dë waiwai go dou. Te dee gaanwomi ta djeesi Paulosu, nöö de o sa pasa dee tesi dee ta miti de, söseei de o sa ta dini Jehovah waiwai go dou. w22.03 bld. 26 pal. 1-2

Leifitiki 19:3 ta taki u di hoi di sëmbë bi musu ta hoi di Saba daka. Keesitu sëmbë an dë a di Wëti u Mosesi basu möön. Fëën mbei an dë fanöudu u de ta hoi Saba daka. Ma tökuseei u sa lei fanöudu soni seei a di fasi fa dee Isaëli sëmbë bi ta hoi di Saba daka, söseei u di wini di de bi ta feni te de bi ta hoi ën. Di Saba daka bi dë wan daka u böö dendu, söseei u buta pakisei a soni u Gadu. Fëën mbei a di Saba daka Jesosi bi nango a di keikiwosu u dee Dju di bi dë a di kamian ka a bi ta dë, faa go lesi di Wöutu u Gadu (Ëki. 31:12-15; Luk. 4:16-18). Gadu bi piki dee Isaëli sëmbë a Leifitiki 19:3 taa: „Un musu hoi dee Saba daka u mi.” Di piki di a bi piki de di soni aki musu da u taanga fuu ta buta ten hiniwan daka fuu sa ta buta pakisei a soni u Gadu. I si kuma i sa du soni a wan möön bunu fasi a di pisi dë u? Ee hii juu i ta tei ten u buta pakisei a soni u Jehovah Gadu, nöö i ku ën o ko dë gaan mati. Di soni dë da wan fanöudu soni di o heepi i fii sa ko dë santa. w21.12 bld. 5 pal. 13

Di Jesosi bi dë a goonliba aki, a bi ta nama ku hii pei sëmbë. A bi ta sindo njan makandi ku dee guduma, nöö a bi ta sindo ta njan makandi ku heihei sëmbë. Ma a bi lo’ u dë makandi ku dee pooti sëmbë tu. Boiti di dë, a bi ta fii da sëmbë di wotowan bi ta si kuma „takulibi sëmbë”. So sëmbë di bi abi gaanfasi, an bi ta kë haika Jesosi u dee soni aki hedi. So u de bi hakisi dee bakama u Jesosi taa: ’Faandi mbei un ta njan ta bebe ku dee sëmbë dee ta pii lanti möni dë ku dee oto takulibi sëmbë u di köndë?’ Hën Jesosi piki de di soni di sikifi a di tëkisi u tide aki (Luk. 5:29-31) Gaanduwe ufö di Mësiasi bi ko a goonliba aki, hën di tjabukama Jesaaja bi taki taa sëmbë u di goonliba aki an bi o biibi taa Jesosi da di Mësiasi. Di tjabukama woto bi taki taa: „Sëmbë bi sösö ën, nöö de bi ta koti pasi dëën . . . A dë kuma a tapëën fesi sö taa wa sa si ën. Sëmbë mbei ën fa, nöö u bi ta si ën kuma wan sösö sëmbë” (Jes. 53:3). Di tjabukama woto bi taki a fesi taa sëmbë bi o „ta koti pasi” da di Mësiasi. Fëën mbei dee Dju u di ten u Jesosi bi musu u sabi taa sëmbë an bi o ta biibi Jesosi. w21.05 bld. 8-9 pal. 3-4

So Keesitu sëmbë di bi dë njunjun a di biibi an bi ta du dee soni di de bi ta piki de wantewante (Jak. 1:22). So sëmbë bi ta hei baaa ku sisa di bi gudu möön wotowan (Jak. 2:1-3). Wotowan an bi ta köni ku dee soni di de bi ta taki (Jak. 3:8-10). Hii fa dee Keesitu sëmbë aki an bi ta du so soni a wan bunu fasi, tökuseei Jakobosi an bi ta si kuma de an bi o sa tooka möönsö. An bi ta fëëë u piki de andi de bi musu tooka, ma a bi ta du ën a wan lobihati fasi. Söseei a bi ta da dee sëmbë dee soni bi ta taanga da, u de go suku heepi a dee gaanwomi (Jak. 5:13, 14). Andi u ta lei? I musu ta si soni kumafa a dë tuutuu, ma i musu ta buta pakisei a dee bunu fasi u wotowan tu. A sa ta taanga da sömëni u dee sëmbë dee u ta lei soni u Bëibel u de du dee soni di de ta lei (Jak. 4:1-4). A sa tei ten u de tooka so u dee fasi di de bi abi di an bunu, söseei u de ko abi fasi di Keesitu sëmbë musu abi. U musu abi hati u piki dee sëmbë dee u ta lei soni u Bëibel andi ku andi de musu tooka. Ma u musu ta buta pakisei a dee bunu soni di de ta du tu, söseei u musu abi di biibi taa Jehovah ta hai dee sëmbë dee abi sakafasi ko nëën, nöö a o heepi de u de tooka soni a de libi.​—Jak. 4:10. w22.01 bld. 11 pal. 11-12

Hii Keesitu sëmbë kë ta djeesi Jehovah a di tjalihati di a abi u sëmbë. Faandi mbei u kë du ën? Wë wan u dee soni mbei u kë du ën, hën da u di Jehovah an ta haika dee begi u dee sëmbë dee an abi tjalihati u wotowan. Na wan fuu bi o kë taa Jehovah an haika dee begi fuu, fëën mbei hii juu u ta kë mbei möiti u lei taa u abi tjalihati u sëmbë. Te wan baaa nasö wan sisa fuu dë ku fuka, nöö wa musu du kuma wa si ën, ma u musu dë kabakaba u haika te „wan möfina sëmbë ta bai ta suku heepi”. Söseei u musu ta mbei hii möiti fuu du di soni di sikifi a di Bëibel. A taki taa: „Ee wan sëmbë ja bi a tjalihati u sëmbë nöö söseei Gadu an o a tjalihati fii tu. Ma ee i bi ta a tjalihati u sëmbë, nöö ja o fëëë te Gadu o kuutu i. Biga a o a tjalihati fii baka” (Jak. 2:13). Te u ta hoi a pakisei taa u ta kë taa wotowan musu abi tjalihati fuu, nöö an o taanga da u fuu lei wotowan taa u abi tjalihati u de. U musu ta abi tjalihati möönmöön ku dee sëmbë dee bi du wan gaan zöndu, nöö de toona ko a di kemeente baka. Dee woto a Bëibel u sëmbë di bi abi tjalihati u wotowan, ta lei u fa u sa ko abi tjalihati u sëmbë, ka fuu dë sëmbë di an abi tjalihati u wotowan. w21.10 bld. 12 pal. 16-17

A di ndeti ufö Jesosi dëdë, a bi suku wan piii kamian ka a bi o sa kai pakisei a soni, söseei ka a bi o sa begi. A bi feni di piii kamian aki a di djai u Gëtiseimani A di ndeti dë, Jesosi bi piki dee bakama fëën wan fanöudu soni u di begi di de musu ta begi. Di de dou a di djai u Gëtiseimani, a bi lati seei, nöö a kan taa tuwalufu juu bi pasa kaa. Jesosi bi piki dee apösutu fëën be de „dë ku wojo”, hën a go begi (Mat. 26:37-39). Ma di a bi dë ta begi, hën de duumi go. Di Jesosi bi ko si taa de ta duumi, hën a da de taanga u de ’ta begi nöömö’ (Mat. 26:40, 41). A bi si taa de bi dë ku gaan bookohedi, söseei taa de bi wei. Jesosi bi fusutan taa ’de an bi taanga sö’. Tökuseei Jesosi bi toona go begi tu pasi möön, nöö di a bi toona ko, hën a bi si taa dee bakama fëën bi ta duumi ka u de begi.​—Mat. 26:42-45. w22.01 bld. 28 pal. 10-11