Tuwalufumu-liba

Jehovah abi di makiti u weki sëmbë ko a libi baka u? Wë aai! Nëën „hii kaakiti u mundu dë” (Ako. 1:8). Jehovah abi makiti tjika u wini hiniwan felantima, te kisi dëdë seei tu (1 Kol. 15:26). Wan woto soni di mbei u sabi taa Gadu sa weki sëmbë ko a libi baka, hën da u di an ta fëëkëtë soni. A sabi dee në u hii dee teeja tuu (Jes. 40:26). Söseei an fëëkëtë dee sëmbë dee dëdë tu (Jöpu 14:13; Luk. 20:38). An o taanga dëën faa mëni soni u dee sëmbë dee a o weki ko a libi baka. A sabi unfa sinkii u de bi mbei, a sabi dee manii di de bi abi, söseei a sabi dee soni dee bi miti de a de libi. A dë gbelingbelin u si taa u sa biibi taa Jehovah o weki sëmbë ko a libi baka a di ten di ta ko, u di a abi di makiti u du ën, söseei u di a kë du ën. Boo taki u wan woto soni di mbei u sa biibi taa Gadu o weki sëmbë ko a libi baka: Jehovah bi weki sëmbë ko a libi kaa. Na awooten, a bi da wanlö womi di bi ta dini ën makiti u de weki sëmbë ko a libi baka. A bi da Jesosi di makiti dë tu. w23.04 bld. 9 pal. 7-9

Ee u ta konda soni u di biibi fuu da sëmbë a wan lesipeki fasi, söseei a wan saapifasi, nöö dee sëmbë sa möön dë kabakaba u haika u, söseei fu u ku de sa fan go dou. Ma ee wan sëmbë kë fia ku u, nasö ee a kë mbei u fa, nöö an dë fuu suku u fan ku ën go dou (Nöng. 26:4). Ma kandë gaansë u sëmbë an o du sö. So u de, nasö gaansë u de sa kë haika u. U fusutan gbelingbelin taa u ta feni sömëni wini te u ta mbei möiti u ko abi saapifasi. Begi Jehovah be a da i di taanga di i abi fanöudu fii sa du soni a wan saapifasi te sëmbë ta hakisi i soni di nama ku di biibi fii, nasö te sëmbë ta taki soni u mbei i fii wan fasi. Na fëëkëtë taa di du di joo ta du soni a wan saapifasi, hën o mbei sëmbë ko ta si soni a wan möön bunu fasi. Nöö te i ta piki de a wan saapifasi, söseei a wan lesipeki fasi, nöö a sö wan fasi joo sa mbei so u dee sëmbë dee ta haika i tooka di fasi fa de ta si u, söseei a sa tooka di fasi fa de ta si dee lei u Bëibel. Hii juu i „musu ta dë kabakaba u hopo taki” da di biibi fii „a wan saapi fasi, söseei ku gaan lesipeki” (1 Pet. 3:15). Awa, be saapifasi mbei i ko möön taanga! w23.09 bld. 19 pal. 18-19

Boo taki u fö fasi fa u sa lei taa u abi pasensi. Di fosu soni, hën da hati u wan sëmbë di abi pasensi an ta boonu hesi. Te wan soni ta toobi ën, nasö te sëmbë du soni u mbei hati fëën boonu, nöö a ta mbei möiti faa hoi hënseei, söseei fu an toona du hogi ku de baka (Ëki. 34:6). Di u tu soni, hën da wan sëmbë di abi pasensi sa dë piii ta wakiti wan soni. Ee wan soni ta tei möön ten möön fa a bi mëni, nöö a ta mbei möiti fu an ko wei u wakiti, söseei fu an fuufei hesi poi (Mat. 18:26, 27). Di u dii soni, hën da wan sëmbë di abi pasensi an ta du soni söndö u pakisei. Te wan sëmbë di abi pasensi abi wan fanöudu soni faa du, nöö an ta du ën valavala. Ma a ta tei ten wegi luku unfa a sa du di soni. Baka di dë, nöö a ta tei ten du ën bumbuu. Di u fö soni, hën da te tesi ta miti wan sëmbë di abi pasensi, nöö a ta tjëën söndö faa kaagi. A o mbei hii möiti faa hoi dou ku piizii. Hën da an o ta buta pakisei a dee hogi soni dee ta miti ën nöö (Kol. 1:11). A dë fanöudu seei fuu dee Keesitu sëmbë ta lei taa u abi pasensi a hii dee fasi aki. w23.08 bld. 20-21 pal. 3-6

Wan soni di mbei u musu ta tjubi di hati fuu, hën da u di Jehovah ta öndösuku di hati fuu. Di soni aki kë taki taa an ta si u kumafa dee woto sëmbë ta si u, ma a ta si un pei sëmbë u dë tuutuu. A o lobi u ee u ta buta pakisei a dee köni dee a ta da u. Di soni dë o heepi u fuu sa libi u teego (Joh. 4:14). Di soni dë o heepi u u Saatan ku di hogi goonliba fëën aki an poi u ku di fasi fa de ta si soni, söseei ku dee mindimindi soni u de (1 Joh. 5:18, 19). Möön u ku Jehovah ta ko dë gaan mati, möön u ta ko lobi ën, söseei möön u ta ko abi lesipeki dëën. U di u lobi di Tata fuu, mbei wa kë pena mëni u du zöndu seei. Marta da wan sisa u di köndë Kolowaasia. Hati u di sisa aki bi ta mandëën faa libi fanafiti a di së u manu ku mujëë soni. A bi taki taa: „A bi taanga da mi u mi si soni a di soifi fasi, söseei a bi taanga da mi u mi duwengi miseei u ma du soni di an bunu. Ma di gaan lesipeki di mi bi abi da Jehovah bi heepi mi.” Unfa di lesipeki di a bi abi da Jehovah bi sa heepi ën faa du di soni dë? Marta bi taki taa a bi ta pakisei luku andi bi sa pasa ee a bi du wan soni di an bunu. Useei sa du di soni dë tu. w23.06 bld. 20-21 pal. 3-4

Jesosi bi sabi taa Jehovah o mbei di në fëën ko santa baka, sö taa sëmbë sa ko sabi taa hii dee mindimindi soni di de taki fëën na tuutuu soni. Fëën mbei Jesosi bi lei dee bakama fëën fu de begi taa: „U Tata di dë a liba ala, be di në fii ko santa e” (Mat. 6:9). Jesosi bi sabi tu taa di soni dë da di möön gaan soni di bi musu seeka. Na wan ëngëli, söseei na wan libisëmbë a mundu bi du soni kuma Jesosi, u mbei di në u Jehovah ko santa. Ma di dee felantima u Jesosi bi kisi ën, hën de bi mindi soni dëën taa a ta poi hën Tata në. Jesosi bi sabi taa di poi di wan sëmbë ta poi di santa në fëën Tata, da di möön gaan zöndu di wan sëmbë sa du. A bi ta hati ën gaanfa seei taa u di soni dë hedi mbei de bi o kisi ën, nöö de lesi sitaafu dëën. A kan taa di soni dë hën bi mbei „soni ko hebi” dëën gaanfa seei ufö de kisi ën.​—Luk. 22:41-44. w24.02 bld. 11 pal. 11

U musu lobi Jehovah ku Jesosi möön dee sëmbë fuu (Mat. 10:37). Di soni aki an kë taki taa u musu buta dee faantiwöutu dee u abi a di wosudendu fuu a wan së, u di u ta si kuma de ta tapa u fuu du soni di o mbei Jehovah ku Jesosi wai ku u. Ee u kë u Jehovah ku Jesosi ta wai ku u, nöö u musu ta tja dee faantiwöutu fuu a di wosudendu (1 Tim. 5:4, 8). Te u ta du di soni dë, nöö woo ta möön dë waiwai. Jehovah sabi taa dee sëmbë u wan wosudendu o ta dë waiwai, te di womi ku hën mujëë lobi deseei, te de ta lesipeki deseei, te de lobi dee mii u de, te de ta lei de soni, söseei te dee mii u de ta piki de buka a soni (Ef. 5:33; 6:1, 4). Aluwasi ee i dë wan mama, wan tata, nasö wan mii, tökuseei i musu ta biibi dee lei u Bëibel. Na ta suku u du soni kumafa iseei kë, kumafa sëmbë guwenti u du soni a di pisiwata ka i ta dë, nasö kumafa dee sëmbë dee ta kai deseei könima ta taki. Wooko ku dee lei dee dë a dee buku fuu. Sömëni mama wëti u Bëibel di sa heepi i dë a de. w23.08 bld. 28 pal. 6-7

Wan sisa musu lei u du soni. Dee soni dee wan mujëë ta lei te a njönku, sa mbei a feni wini hii hën libi longi. A sa lei u lesi, söseei a sa lei u sikifi bumbuu. So sëmbë an ta si kuma a dë wan fanöudu soni u mujëë sëmbë sa’ u lesi, söseei u de sa’ u sikifi. Ma a dë fanöudu seei u hiniwan Keesitu sëmbë lei lesi ku sikifi (1 Tim. 4:13). Fëën mbei ja musu mbei na wan soni tapa i fii ko sa’ u lesi, söseei fii ko sa’ u sikifi bumbuu. Un wini joo feni te i du di soni aki? Wë a sa heepi i fii feni wooko. A o mbei taa an o ta taanga da i sö fii ta lei soni u Bëibel, söseei fii ta lei wotowan soni u Bëibel. Di möön gaan wini di joo feni, hën da ju ku Jehovah o ko dë möön gaan mati u di joo ta lesi di Wöutu fëën, ta kai pakisei nëën.​—1 Tim. 4:15. w23.12 bld. 20 pal. 10-11

Hakisi Jehovah faa heepi i fii finga futu da tesi. U di u da zöndu libisëmbë, mbei hii juu u musu ta mbei taanga möiti u du soni di bunu. Saatan ta du hii soni di a sa du, u mbei soni ko möön taanga da u. A ta wooko ku fanafiti soni di sëmbë ta du u mbei piizii u poi di fasi fa u ta pakisei. Dee soni dë sa mbei u ta pakisei soni di an bunu, söseei de sa mbei u go du wan gaan zöndu (Maik. 7:21-23; Jak. 1:14, 15). Ee u kë finga futu da wan tesi, nöö u abi Jehovah fanöudu, sö taa a sa heepi u fuu ta du soni di bunu. Jesosi bi taki wan fanöudu soni di a bi lei dee bakama fëën unfa de musu begi. A bi taki taa: „Na disa u be soni pooba u e, ma puu u a di hogi maun dendu” (Mat. 6:13). Jehovah kë heepi u, ma u musu go suku heepi nëën. Te u suku heepi nëën te u kaba, nöö u musu mbei möiti tu fu koti pasi da soni di sa mbei u du wan gaan zöndu. w23.05 bld. 6-7 pal. 15-17

Te wan womi ku wan mujëë di tööu ta tei di dë di de ku Jehovah dë mati u bigi, nöö de o ta dë kabakaba u du andi a ta piki de. Di soni dë ta heepi de u de an da pasi u soni mbei di lobi di de abi da deseei ko kötö. Dee sëmbë dee dë gaan mati u Jehovah ta mbei möiti u de djeesi ën tu. De ta mbei möiti u de djeesi ën a di bunuhati fëën, a di pasensi fëën, söseei a di da di a ta da sëmbë paadon (Ef. 4:32–5:1). Te womi ku mujëë di tööu ta lei taa de abi dee fasi aki, nöö de sa ko möön lobi deseei. Wan sisa de kai Lena, di tööu möön leki 25 jaa kaa, bi taki taa: „An taanga u lobi wan sëmbë di dë gaan mati u Jehovah, söseei an taanga u lesipeki ën.” Boo luku wan woto u Bëibel. Di Jehovah bi o tei wan womi ku wan mujëë u de ko dë di mama ku di tata u di Mësiasi, hën a tei Josëfu ku Malia a dee sömëni bakamii u Dafiti dendu. Faandi mbei de a tei? Wë u di dee tu sëmbë dë tuu bi dë gaan mati u Jehovah, nöö Jehovah bi sabi taa de bi o ta du soni a di tööu libi u de a wan fasi di ta kai ku ën. w23.05 bld. 20-21 pal. 3-4

Jesosi, di Fesima fuu, dë söndö föutu, ma dee sëmbë dee a buta u tei fesi a di kemeente a goonliba aki, da zöndu libisëmbë. A sa taanga da u fuu piki de buka, möönmöön te de hakisi u fuu du wan soni di wa kë du. Wan daka, a bi taanga da apösutu Petuisi faa du wan soni di de bi hakisi ën faa du. Wan ëngëli bi piki ën faa njan wanlö mbeti. Ma u di di Wëti u Mosesi bi ta taki taa dee mbeti dë an limbo, mbei Petuisi an bi kë du di soni di di ëngëli bi piki ën. Hii dii pasi a bi piki taa an o du di soni dë! (Tjab. 10:9-16) Faandi mbei? Wë u di an bi fusutan faandi mbei de bi hakisi ën faa du di soni dë. Ma Apösutu Paulosu bi haika di dee gaanwomi dee bi dë a Jelusalen, bi piki ën faa tei fö woto womi, nöö a go a di Wosu u Gadu, nöö a mbei hënseei ko limbo kumafa di Wëti bi ta taki, sö taa sëmbë bi sa si taa a ta hoi di Wëti. Paulosu bi sabi taa dee Keesitu sëmbë an bi dë a di Wëti u Mosesi basu möön. Boiti di dë, an bi du wan soni di an bunu. Ma tökuseei a bi du andi de piki ën. „Di debooko fëën, hën a go nama ku de fö womi nöö hën de go seeka de sinkii kumafa di wëti bi dë fu de sa dë limbolimbo a Gadu fesi.” (Tjab. 21:23, 24, 26) U di Paulosu bi du andi de piki ën, mbei hën ku dee baaa ku dee sisa bi sa libi fiifii go dou.​—Lom. 14:19, 21. w23.10 bld. 10 pal. 15-16

Kandë i bi o si kuma an dë fanöudu u sëmbë di dë mati ku deseei abi gaan lesipeki da deseei u de sa dë mati. Ma dee sëmbë dee kë dë gaan mati u Jehovah, musu abi „gaan lesipeki” dëën. Aluwasi un longi u ta dini Jehovah, tökuseei hiniwan fuu musu abi gaan lesipeki dëën go dou. Ma andi da di gaan lesipeki di u musu abi da Gadu? Wan sëmbë di abi gaan lesipeki da Gadu, da wan sëmbë di lobi ën, söseei a dë wan sëmbë di an ta kë du soni di sa mbei hën ku Gadu poi. Di lö „lesipeki” dë Jesosi bi abi da Jehovah (Heb. 5:7). An bi ta lesipeki Jehovah u di a bi ta fëëë taa a o sitaafu ën (Jes. 11:2, 3). Ma a bi lobi ën gaanfa seei, söseei a bi ta kë piki hën buka a soni (Joh. 14: 21, 31). Jesosi abi gaan lesipeki da Jehovah u di Jehovah lo’ sëmbë, a köni, a abi makiti, söseei a ta du soni a wan leti fasi. Useei abi gaan lesipeki dëën tu, leti kuma Jesosi. U sabi tu taa a lobi u, nöö a ta buta mëni a di fasi fa u ta libi ku dee soni dee a ta lei u. Ee u ta piki hën buka, nöö u sa mbei a wai, ma ee wa ta piki hën buka, nöö u sa mbei a tjali.​—Ps. 78:41; Nöng. 27:11. w23.06 bld. 14 pal. 1-2; bld. 15 pal. 5

Di Könu Usia ko abi makiti, hën a fëëkëtë taa Jehovah hën bi heepi ën u soni bi sa waka bunu dëën. Andi u ta lei a di soni aki? Wë a ta lei u taa a bunu fuu taa hoi a pakisei taa Jehovah hën ta da u dee bunu dee u ta feni, söseei hën ta da u gaandi a di dini di u ta dini ën. A bi o möön bunu fuu ta da Jehovah tangi da dee soni dee u sa’ u du, ka fuu ta njan buka ta taki unfa u ta du soni tjika (1 Kol. 4:7). U musu ta hoi a pakisei taa u da zöndu libisëmbë, söseei taa a ta dë fanöudu u sëmbë leti u buta a pasi so juu. Wan baaa di abi söwan 60 jaa, bi taki taa: „Mi ko si taa hati u mi an musu ta boonu, söseei ma musu ta lasi hati te wotowan taki taa mi mbei wan föutu. Te de leti mi buta a pasi u dee föutu dee mi ta mbei, nöö mi ta mbei möiti u mi du soni woto fasi, söseei u mi dini Jehovah go dou”. Te u abi gaan lesipeki da Jehovah, söseei te u ta du soni ku sakafasi hii juu, nöö soni o waka bunu da u.​—Nöng. 22:4. w23.09 bld. 10 pal. 10-11

Dee fesiten Keesitu sëmbë bi musu hoi dou. Dee fuka dee bi ta miti woto sëmbë a di ten dë, bi ta miti de tu. Ma soni bi ta miti de tu, u di de bi dë Keesitu sëmbë. Dee fesima u dee Dju keiki, dee tiima u Loomë, söseei dee famii u dee Keesitu sëmbë seei bi ta du ku sömëni u de (Mat. 10:21). Boiti di dë, dee Keesitu sëmbë bi musu mbei taanga möiti sö taa dee sëmbë dee bia baka da di tuutuu lei, söseei dee bi ta suku u paaja poipoi lei a di kemeente, an feni de ganjan (Tjab. 20:29, 30). Hii fa dee soni aki bi ta miti de, tökuseei de bi hoi dou (Ako. 2:3). Unfa a waka? Wë de bi ta kai pakisei a dee woto u sëmbë dee sikifi a Bëibel dee ta lei unfa sëmbë bi hoi dou. Wan u dee woto dë, da di woto u Jöpu (Jak. 5: 10, 11). Söseei de bi ta begi Gadu faa da de kaakiti (Tjab. 4:29-31). Boiti di dë, de bi ta hoi a pakisei taa te de hoi dou, nöö Jehovah o mbei de feni gaan bunu (Tjab. 5:41). Woto u sëmbë di bi hoi dou, dë sikifisikifi a di Wöutu u Gadu. Te u ta lesi dee woto dë, söseei te u ta kai pakisei a de, nöö de ta heepi u fuu hoi dou. w23.07 bld. 3 pal. 5-6

Jehovah ku Jesosi an o disa u. Apösutu Petuisi bi musu taki andi a o du, baka di a bi bia baka da Jesosi. A bi musu taki ee a o disa u waka a Jesosi baka, nasö ee a o mbei möiti u dë wan bakama fëën go dou. Jesosi bi begi Jehovah faa heepi Petuisi faa hoi dou. A bi piki Petuisi taa sö a bi begi dëën, söseei taa a o kisi hënseei baka, nöö a o sa da dee wotowan fëën taanga (Luk. 22:31, 32). Dee soni dee Jesosi bi taki aki, bi musu u ta da Petuisi taanga te a bi ta toona pakisei de! Te a ko pasa taa useei musu taki andi woo du tu, nöö Jehovah sa mbei dee gaanwomi ko da u di degihati di u abi fanöudu fuu sa dini ën go dou (Ef. 4:8, 11). Leti kumafa Jehovah bi sölugu Petuisi ku dee woto apösutu, sö nöö a o ta sölugu u tu te di peleikiwooko ko dë di möön fanöudu soni a u libi. w23.09 bld. 24-25 pal. 14-15

Jehovah ta si hii dee pikipiki soni dee u ta du da wotowan. A ta tei di soni dë u bigi seei, söseei a o toona paka u da dee soni dee u bi du. Ee ja dë wan dinai nasö wan gaanwomi möön, wë Jehovah an ta fëëkëtë dee soni dee i bi du a di ten di pasa, söseei an ta fëëkëtë taa lobi hën bi mbei i bi du de (1 Kol. 15:58). A ta si di lobi di i ta lei taa i abi nöunöu. Jehovah kë taa hii u tuu musu ko möön lobi ën, söseei a kë taa u musu ko möön lobi wotowan tu. U sa ko möön lobi Jehovah te u ta lesi di Wöutu fëën, te u ta kai pakisei a dee soni dee u ta lesi, söseei te u ta begi ën. U sa ko ta möön lobi dee baaa ku dee sisa fuu te u ta heepi de a soni. Möön u ko abi lobi, möön u ku Jehovah ku dee baaa ku dee sisa fuu o ko dë gaan mati. Nöö woo ta piizii ku dee mati aki u teego! w23.07 bld. 10 pal. 11; bld. 11 pal. 13; bld. 13 pal. 18

Hiniwan Keesitu sëmbë musu luku andi a o du faa sa dë gösöntu. Te a o du di soni dë, nöö a musu köni fu an pasa dee wëti dee nama ku buuu, söseei fu an du soni di nama ku taku jeje (Tjab. 15:20; Gal. 5:19, 20). Ma boiti di dë, hiniwan sëmbë musu taki da hënseei unfa a kë u de kulëën. Aluwasi u ta si kuma wan fasi u kula bunu möön wan wotowan, tökuseei u musu ta lesipeki dee baaa ku dee sisa fuu ee de an ta si soni kumafa u ta si soni. Fëën mbei a bunu fuu ta hoi dee soni aki a pakisei. Di fosuwan, hën da di Könuköndë u Gadu wanwan tö sa puu siki kaba a mundu (Jes. 33:24). Di u tu soni, hën da hiniwan Keesitu sëmbë „musu sabi gbelin nëën hati” andi möön bunu dëën (Lom. 14:5). Di u dii soni, hën da wa kë kuutu di fasi fa wotowan kë du soni, söseei wa kë du soni di o mbei de naki futu kai (Lom. 14:13). Di u fö soni, hën da Keesitu sëmbë ta lei taa de lobi wotowan, söseei taa de an ta du soni di sa mbei de an ta libi fiifii ku deseei a di kemeente möön (Lom. 14:15,19,20). w23.07 bld. 24 pal. 15

I ta tei ën u bigi taa i ku Jehovah dë mati ö? Wë u dë seiki taa i ta tei ën u bigi! Di soni aki dë sö sensi awooten (Ps. 104:33, 34). Sömëni sëmbë bi disa so soni u de bi sa dini Jehovah. Di soni dë dee Nasilei sëmbë nasö dee sëmbë di buta hënseei u du wan apaiti wooko bi ta du a di ten u dee Isaëli sëmbë. Dee Nasilei sëmbë bi dë Isaëli sëmbë di bi ta wooko taanga da Gadu. De bi ta dë kabakaba u disa so soni u dini Jehovah a wan apaiti fasi. Di Wëti u Mosesi bi ta da wan womi nasö wan mujëë pasi, faa paamusi Gadu taa a o ko dë wan Nasilei sëmbë u wan pisiten (Nöb. 6:1, 2). Te wan sëmbë bi paamusi Gadu taa a bi o ko dë wan Nasilei sëmbë, nöö a bi musu ta du so soni di dee woto Isaëli sëmbë an bi musu u du. Wë nöö faandi mbei wan Isaëli sëmbë bi ta buta taa a o ko dë wan Nasilei sëmbë? A musu u dë sö taa wan Isaëli sëmbë bi ta du sö wan soni, u di a bi lobi Jehovah gaanfa, söseei u di a bi ta tei dee soni dee Jehovah bi ta du dëën u bigi.​—Deto. 6:5; 16:17. w24.02 bld. 14 pal. 1-2

A di Bëibel, di Hebelejën wöutu di de puu ko „hoi iseei a wan sëmbë”, nama ku di disa di ja ta disa wan sëmbë möönsö u di i lobi ën gaanfa seei. Di wöutu dë sikifi a sömëni kamian a di Bëibel, u lei fa Gadu lobi dee dinima fëën tjika. Di seei wöutu sikifi a so kamian tu u lei unfa dee dinima u Gadu lobi deseei tjika (2 Sam. 9:6, 7). Möön ten ta pasa, möön u sa ko ta hoi useei a wotowan. Luku unfa u ta si di soni aki a di woto u Daniëli. Sömëni tesi bi miti Daniëli ka a bi musu lei taa a ta hoi hënseei a Jehovah. Ma wan u dee möön gaan tesi bi miti ën di a bi abi 90 jaa ku miii. So sëmbë di bi ta wooko a di könu wosu an bi lobi Daniëli, söseei de an bi ta lesipeki di Gadu di a bi ta dini. Fëën mbei de bi seti soni u kii Daniëli. De bi mbei di könu naki sitampu a wan pampia di bi dë ku wan wëti, di bi o lei ee Daniëli bi o hoi hënseei a Gadu ee nasö a di könu. Di soni di Daniëli bi musu du u lei taa a ta hoi hënseei a di könu, hën da a bi musu dë 30 daka longi söndö begi Jehovah. Ma Daniëli an bi du di soni di de bi kë.​—Dan. 6:12-15, 20-22. w23.08 bld. 5 pal. 10-12

Jehovah kë fuu ta lei dee baaa ku dee sisa fuu taa u lobi de. Te wan baaa nasö wan sisa an libi ku u kumafa wan Keesitu sëmbë musu ta libi ku wotowan, nöö u sa dë seiki taa na ku hën seei kë a du soni u hati u, söseei a ta mbei möiti u du soni di ta kai ku Jehovah (Nöng. 12:18). Jehovah lobi dee dinima fëën, hii fa de ta mbei föutu. An ta disa u, söseei an ta hoi u a bëë te u mbei wan föutu (Ps. 103:9). U ta tei ën u bigi seei taa Jehovah ta da u paadon, nöö u musu djeesi ën a di da di a ta da sëmbë paadon (Ef. 4:32–5:1). Hoi a pakisei tu taa möön di kaba ta zuntu, möön u musu dë zuntu ku dee baaa ku dee sisa fuu. U musu dë ku di mëni taa sëmbë o du ku u möön gaanfa. Kandë de o buta u a dunguwosu u di biibi fuu hedi. Ee dee soni aki miti u, nöö woo abi dee baaa ku dee sisa fuu fanöudu seei.​—Nöng. 17:17. w24.03 bld. 15-16 pal. 6-7

Di Bëibel ta konda soni u njönkuwan da u di bi mbei möiti u de ko dë Jehovah mati, nöö Jehovah bi feni de u bunu, söseei libi u de bi waka bunu. Dafiti da wan u dee njönkuwan dë. Njönkunjönku kaa a bi buta taa a o dini Jehovah, nöö a bi ko dë wan könu di bi ta hoi hënseei a Gadu (1 Kön. 3:6; 9:4, 5; 14: 8). Ee i lei soni u di woto u Dafiti, nöö i sa feni taanga. Nasö i sa lei soni u Maikusi ku Timoteo. Joo si taa njönkunjönku kaa de bi bigi dini Jehovah, nöö di soni dë bi mbei Jehovah feni de u bunu. Dee soni dee i ta du nöunöu, de o mbei taa libi fii sa waka bunu bakaten. Te i ta futoou Jehovah ka fii futoou iseei, nöö a o heepi i fii sa du soni ku köni. I sa abi wan bunu libi. Hoi a pakisei taa Jehovah ta tei dee soni dee i ta du dëën u bigi, söseei a lobi i. Wan möön bunu soni an dë di i bi o sa du möön di dini di i sa dini di Tata fuu di dë a liba ala! w23.09 bld. 13 pal. 18-19

Di apösutu Paulosu bi sabi taa dee baaa ku dee sisa fëën bi dë zöndu libisëmbë. So u de an bi kë biibi taa a bi dë wan bakama u Keesitu tuutuu (Tjab. 9:26). Bakaten, so u de bi ta paaja mindimindi woto, u mbei sëmbë an futoou Paulosu möön (2 Kol. 10:10). Paulosu bi si fa wan gaanwomi bi du wan soni di bi sa mbei wotowan naki futu (Gal. 2:11, 12). Boiti di dë, wan u dee gaan mati fëën de kai Maikusi, bi du wan soni di bi hati ën gaanfa seei (Tjab. 15: 37, 38). Paulosu bi sa luku hiniwan u dee soni aki, nöö a taki taa an o hulu dee sëmbë dë möön. Ma an du sö. A bi ta kai dee baaa ku dee sisa fëën gaan soni go dou, söseei a bi dini Jehovah fajafaja go dou. Andi bi heepi Paulosu faa hoi dou? Paulosu bi lobi dee baaa ku dee sisa fëën. U di a bi lobi de, mbei an bi ta buta pakisei a dee föutu di de bi ta mbei, ma a bi ta möön buta pakisei a dee bunu fasi di de bi abi. U di Paulosu bi lobi sëmbë, mbei a bi sa du di soni di u ta lesi a di tëkisi u tide. w24.03 bld. 15 pal. 4-5

Sömëni woto u Bëibel ta lei u unfa a bunu tjika fuu abi saapifasi. Boo luku di woto u Isaki. Di a bi ta libi a Gelali a di pisiwata u dee Filisiti sëmbë, hën dee sëmbë dee bi ta libi zuntu ku ën bi tapa dee wata baaku di dee wookoma fu hën tata bi diki, u di de bi ta haun ku ën. Ma Isaki an bi piki de. A bi tei dee sëmbë fëën, hën de foloisi go a wan woto kamian, hën de diki woto wata baaku (Ken. 26:12-18). Ma dee Filisiti sëmbë bi feni taa di wata di bi dë a di pisi dë seei da u de tu. Hii fa soni bi dë sö da Isaki, tökuseei a bi du soni a wan saapifasi (Ken. 26:19-25). Andi bi heepi ën faa bi sa lei taa a abi saapifasi, hii fa a bi dë seei kuma dee sëmbë bi kë du ku ën nömönömö? A musu u dë sö taa a bi lei soni a di saapifasi fa dee gaansëmbë fëën bi ta du soni. Abahamu bi abi saapifasi, nöö Sala bi „ta libi a wan saapi fasi, pii fasi sö”.​—1 Pet. 3:4-6; Ken. 21:22-34. w23.09 bld. 15 pal. 4

Di di ten fëën bi dou, Jehovah bi manda di fosu Womi Mii fëën ko a goonliba aki u lei sëmbë soni u di Könuköndë fëën, söseei fa bi sa dëdë paka paima u puu u a zöndu ku dëdë basu. Baka di dë, hën a toona weki Jesosi fa bi sa dë Könu ta tii a di Könuköndë fëën. U sa taki taa hii di bosikopu u Bëibel nama ku di limbo di di në u Jehovah musu ko limbo. A o mbei Jesosi Keesitu tii di Könuköndë fëën, u mbei soni waka kumafa a kë a goonliba aki. Soni an sa tooka di soni di Jehovah abi a pakisei u du. A paamusi u taa hii soni o waka kumafa a taki (Jes. 46: 10, 11; Heb. 6:17, 18). Di goonliba o ko dë wan paladëisi ka sëmbë an o abi zöndu möön. Dee bakamii u Adam ku Eva dee ta du soni a wan leti fasi, o „dë waiwai u teego” (Ps. 22:26). Ma na di dë nöö. Jehovah kë taa woto soni musu pasa jeti. A kë taa te u kaba fëën, hii dee dinima fëën dee dë a liba ala ku goonliba aki tuu ko ta dini ën makandi kuma wan famii. Baka di dë, nöö Jehovah o dë di Tiima u hii dee sëmbë dee dë a libi tuu, nöö de o ta saka deseei nëën basu (Ef. 1:8-11). An ta bigi da i te i si fa Jehovah seti soni u du andi a abi a pakisei ö? w23.10 bld. 20 pal. 7-8

Di dee Dju dee bi kumutu a Babilon ko dou a Jelusalen, hën a bi ko ta taanga da de u de sölugu dee sëmbë u de. Boiti di dë, hati u de bi ta boonu ku di fasi fa politiki soni u di köndë bi dë, söseei sëmbë bi ta du ku de. A bi ta taanga da so u de, u de si di mbei di de bi musu mbei di Wosu u Jehovah baka kuma di möön fanöudu soni. Fëën mbei Jehovah bi manda Hagai ku Sakalia u de go da de taanga, u de bi sa dini ën fajafaja baka, nöö di soni aki bi tja gaan wini ko da dee sëmbë u Jehovah (Hag. 1:1; Sak. 1:1). Ma a bi ko pasa taa baka söwan 50 jaa, de bi musu toona da dee Dju taanga baka. Di Ësala bi kumutu a Babilon go a Jelusalen, hën a bi toona na dee sëmbë u Gadu taanga baka u de buta di dini di de ta dini Gadu a di fosu kamian a de libi (Ësl. 7:1, 6). Leti kumafa dee tjabukama woto u Hagai ku Sakalia bi heepi dee sëmbë u Jehovah u de futoou ën go dou di sëmbë bi ta du ku de, sö nöö useei sa dë seiki taa Jehovah o heepi u tu, aluwasi un pei soni ta miti u a di ten aki.​—Nöng. 22:19. w23.11 bld. 14-15 pal. 2-3

Unfa u sa lei dee baaa ku dee sisa fuu taa u lobi de? Wan u dee fasi fa u sa lei de taa u lobi de, da te u ta da de „taanga”. Woo sa „ta da u na u taanga” ee u ta fii da wotowan (1 Tes. 4:18). Unfa u sa abi wan taanga lobi da u na u go dou? Wë u sa abi wan taanga lobi da u na u go dou, te u ta mbei hii möiti fuu da dee baaa ku dee sisa fuu paadon aluwasi ee a ta taanga da u. Faandi mbei a dë fanöudu seei fuu lei taa u lobi u na u a di ten aki? Wë Petuisi bi piki u faandi mbei a dë fanöudu. A bi taki taa: „Di ten ko zuntu u hii soni musu kaba. . . . Ma di gaan soni, hën da un musu ta lobi unu na unu makandi gaanfa” (1 Pet. 4:7, 8). Andi u musu ta hoi a pakisei te di kaba u di hogi goonliba aki ta ko möön zuntu? Di Jesosi bi ta fan ku dee bakama fëën, hën a bi taki taa: „Hii sëmbë o ta buuse unu fu di un nama ku mi hedi” (Mat. 24: 9). Fuu sa hoi dou, nöö u musu ta libi fiifii makandi ku useei. Te u ta du sö, nöö Saatan an o sa du soni u paati u, u di lobi ta mbei taa u ta „libi makandi ku wan hati kumafa Gadu kë”.​—Fil. 2:1, 2. w23.11 bld. 13 pal. 18-19

Di Wöutu u Gadu abi kaakiti gaanfa seei. Te u ta lei sëmbë soni u Jehovah Gadu, söseei te u ta heepi de u de ko sabi unfa a dë tuutuu, nöö wan foombo soni ta pasa. Wojo u dee sëmbë dee u ta lei soni ta ko limbo pikipiki, nöö de ta bigi si di Tata fuu kumafa u ta si ën. De ta foombo seei te de ko sabi unfa a abi makiti tjika (Jes. 40:26). De ta lei u futoou ën u di a ta du soni a wan leti fasi (Deto. 32: 4). De ta lei sömëni soni u di fasi fa a köni tjika (Jes. 55:9; Lom. 11:33). Di sabi di de ta ko sabi taa hën da lobi, ta da de kötöhati (1 Joh. 4: 8). Möön de ku Jehovah ta ko dë mati, möön de ta ko dë seiki taa de o ko dë mii fëën, söseei taa de o libi u teego. A dë wan gaan soni seei taa u sa heepi woto sëmbë u de ku Jehovah ko dë mati! Te u ta du di soni dë, nöö Jehovah ta si u kuma sëmbë di u ku ën ta „wooko makandi”.​—1 Kol. 3:5. w24.02 bld. 12 pal. 15

Ee i da wan sëmbë di ta lei soni u Bëibel, nasö ee i da wan mii di kiija a di tuutuu lei, nöö i ta pakisei u dopu ö? Wë a bi o dë wan bunu soni seei! Ma joo abi u buta i libi a Jehovah maun ufö i dopu. Unfa i ta buta i libi a Jehovah maun? I ta paamusi ën taa joo ta dini hën wanwan, söseei taa di dini di i ta dini ën o dë di möön fanöudu soni a di libi fii. Nöö hën da i ta paamusi Jehovah taa joo ta lobi ën u nöömö ’ku hii i hati ku hii i libi ku hii i pakisei, te dou ku hii di kaakiti di i abi’ (Maik. 12:30). Ju ku Jehovah wanwan nöö ta sabi te i buta i libi nëën maun. Baka di dë nöö joo dopu a lanti fesi u lei taa i buta hii di libi fii a Jehovah maun. Di soni aki da wan gaan soni seei di i ta paamusi ën. Fëën mbei Jehovah kë taa di libi fii musu ta kai ku di soni di i paamusi ën.​—Peleik. 5:4. w24.03 bld. 2 pal. 2; bld. 3 pal. 5

Fuka ta dë a di tööu libi. Di Bëibel ta taki gbelin taa sëmbë di tööu „abi sömëni fuka u de tjai” (1 Kol. 7:28). Faandi mbei u taki sö? Wë u di di womi ku di mujëë tuu da zöndu libisëmbë, de abi tookatooka fasi, söseei de abi soni di de lobi, ku soni di de an lobi. Boiti di dë, de sa dë sëmbë di kiija a tookatooka fasi. A sa pasa tu taa, baka di de tööu ufö de ko ta si so fasi a deseei di de an bi si a fesi. Hiniwan u dee soni dee u kai aki sa mbei bookohedi ko dë a di tööu libi. A sa pasa taa de ta suku di föutu a di wotowan u de, hii fa de tu tuu ta mbei föutu, söseei hii fa de tu tuu musu mbei möiti u seeka di toobi. A sa pasa seei taa de ko si kuma a möön bunu u de paati, nasö u de booko di tööu. Ma di soni dë o mbei de ko dë waiwai baka u? Nönö. Jehovah kë taa sëmbë di tööu musu lesipeki di tööu libi u de, aluwasi ee di sëmbë di de ku ën tööu ta mbei di libi ta taanga da de. w24.03 bld. 16 pal. 8; bld. 17 pal. 11

Baka di i bi buta i libi a Gadu maun, hën i dopu. Boiti di dë, i bi ta ko dë gaangaan sëmbë a di biibi, u di i bi ta lei soni u Bëibel go dou. Di soni dë bi mbei taa i bi ko ta möön dë seiki taa di soni di Gadu paamusi taa sëmbë o libi u teego a wan paladëisi a goonliba aki o pasa tuutuu (Heb. 5:13–6:1). A kan taa soni bi waka da i kumafa a sikifi a Loomë 5:2-4. Sömëni soni bi miti i, ma i bi hoi dou, nöö i bi si taa Gadu bi dë ku i. U di i dë seiki taa Gadu ta feni i u bunu, mbei nöunöu i ko ta möön biibi taa joo feni dee soni dee a paamusi u. I ko möön dë seiki fëën, nöö di soni dë ta dë u si a di fasi fa i ta libi. A ta dë u si a di fasi fa i ko ta libi ku dee sëmbë fii, a dee soni dee i ta du, söseei a di fasi fa i ta wooko ku di ten fii. Apösutu Paulosu bi taki wan woto fanöudu soni tu, di nama ku di soni di Gadu paamusi i, u di a ta feni i u bunu. A bi taki wan soni u mbei i dë seiki taa joo feni di soni di Gadu paamusi i.​—Lom. 15:13. w23.12 bld. 12-13 pal. 16-19

Te wan gaan soni miti u, nöö a sa pasa taa wa ta dë kumafa u bi naa. Di fasi fa u ta fii, di fasi fa u ta pakisei, ku di fasi fa u bi guwenti u du soni sa tooka. U sa ta fii seei kuma wa ta feni böö, leti kuma wan boto di wata ta naki nango ta ko. Unfa Jehovah ta heepi u te soni bigi ta hebi da u gaanfa seei? A ta piki u taa a o heepi u fuu taanpu gingin. Te wan gaan ventu ta böö wan sipi, nöö a sa bigi ta naki ën nango ta ko gaanfa seei. Ma fu di sipi sa hoi gingin, mbei de ta buta wanlö soni a dee tu së bandja fëën. Dee soni dë ta dë a di pisi u di sipi, di ta dë a basu wata. Dee soni dë sa heepi di sipi fu an ta seki gaanfa poi, sö taa dee sëmbë dee dë a di sipi sa fii möön bunu. Boiti di dë, dee soni dë ta wooko möön bunu te di sipi ta lëi nango tololoo. Sö nöö a dë da u tu. Te soni ta taanga da u, nöö Jehovah o heepi u fuu hoi gingin te u ta mbei möiti fuu dini ën ku hii u hati go dou. w24.01 bld. 22 pal. 7-8

Te i ta fëëë, nöö i hakisi iseei taa: ’Andi Jehovah du kaa?’ Buta pakisei a dee soni dee a mbei. Te u ta luku fa Jehovah ta sölugu dee fou ku dee folo, hii fa an mbei de kumafa hënseei dë, söseei hii fa de an sa dini ën, nöö di soni aki ta mbei di futoou di u ta futoou taa a o sölugu ko möön taanga (Mat. 6:25-32). Buta pakisei tu a dee soni dee Jehovah bi du da dee dinima fëën. I sa öndösuku soni u sëmbë u fesiten di bi buta futoou a Jehovah, nasö i sa lesi woto u sëmbë u di ten aki di ta dini Jehovah. I sa kai pakisei a di fasi fa Jehovah bi sölugu i a di ten di pasa. Unfa a bi heepi i fii ko sabi soni u di tuutuu lei? (Joh. 6:44) Unfa a bi piki dee begi fii? (1 Joh. 5:14) Unfa i ta feni wini hiniwan daka u di dëdë di di Womi Mii fëën ko dëdë da u?​—Ef. 1:7; Heb. 4:14-16. w24.01 bld. 4 pal. 6; bld. 7 pal. 17