Raitori Di E Kon fu Gado èn den Prakseri fu En
TE WAN sma no sabi san na en, dan a de wan tyalensi; ma te wan sma sabi san na en, dan a no de wan tyalensi. San na en? Wan raitori.
Sma na ini a disiten libimakandra di e wroko moro furu nanga tru tori, nofotron e si raitori leki wan pikin-nengre prei, ma fositen, a raitori „ben de wan fasi fu si efu wan sma koni”, na so The Interpreter’s Dictionary of the Bible e taki.—Teki gersi Odo 1:5, 6.
Presi fu Yehovah taki krin san na a wani fu en noso san na a prakseri fu en, son leisi A kibri fu espresi san den profeiti wortu fu En ben wani taki, te A ben gebroiki agersitori, „dangratori” di sma no ben man fruklari, noso raitori di e bruya sma (Psalm 78:2, King James Version; Numeri 12:8, The Emphasized Bible). Fu taki en leti, ala di den e gebroiki a Hebrew wortu gi raitori soso 17 leisi na ini Bijbel, toku den Buku fu Bijbel lai trutru nanga raitori èn nanga odo.
Bijbel Abi Ipi-ipi Raitori
Sma taki dati Kownu Salomo ben man lusu srefi den moro dangra aksi, noso raitori di sma ben aksi en (1 Kownu 10:1, futuwortu). A de seiker taki disi ben de fu di Gado ben gi en a koni. Efu a tru san den historia skrifiman fu fositen e fruteri fu Salomo taki a ben lasi wan strei di a ben hori nanga Kownu Hiram fu Tirus wan leisi èn di ben abi fu du nanga raitori, dan dati ben de kande baka di a ben lasi a yeye fu Yehovah di a ben fadon komoto na bribi. Krutuman Simson ben sori tu taki a ben lobi raitori. Wan leisi, fu di a ben kisi krakti fu santa yeye, wan raitori ben gi en na okasi fu frede den feanti fu Gado.—Krutubakra 14:12-19.
Ma furu raitori na ini Bijbel abi langalanga fu du nanga den prakseri fu Yehovah. Luku fu eksempre Genesis 3:15. A profeititori disi srefi, di de a fondamenti fu a thema fu Bijbel, na wan dangratori, wan „santa kibritori” (Romesma 16:25, 26). Boiti taki na apostel Paulus ben kisi fisyun nanga openbaring, nanga yepi fu wan krakti di hei moro di fu libisma, a ben si so srefi wan tu penti di ben abi fu du nanga a prakseri fu Gado, ala di a „no [ben] si sani krin”, noso san wani taki trutru „dangratori” (1 Korentesma 13:12; 2 Korentesma 12:1-4). Èn fa a de nanga den furu rai di sma ben rai san na a dangra nomru fu a werdri meti — „siksi hondro siksitenti na siksi” — di kari wantronso èn sondro wan fruklari na ini Openbaring 13:18? Suma man lusu den raitori disi fu Gado, èn san na a marki fu den?
Tyari Santa Kibritori Kon na Krin
Gi furu fu wi, a si di wi man si, warti moro den sani leki yere, firi, tesi noso smeri. Ma libisma pikinmoro no ben o man si efu leti no de. Yu kan taki dati wi ben o breni. So a de tu nanga a frustan fu libisma. A frustan man tyari difrenti pisi fu wan prenki kon na wán, a man denki na wan krin fasi, èn lusu raitori na so fasi. Ma ete wan sani de fanowdu fu tyari santa kibritori kon na krin. Ala di tra sma kan kon nanga wan lusu gi den raitori di de na ini Bijbel, toku soso a Skrifiman fu den, Yehovah, a Gado fu a leti, kan tyari kon na krin san den wani taki trutru.—1 Yohanes 1:5.
Ma a de wan sari taki nofotron libisma abi tumusi bigimemre èn den no wani a yepi fu trawan, dati meki den no wani wakti Yehovah meki a gi den piki. Yu abi sma di, bika den lobi dangratori èn den lobi fu broko den ede nanga nyun tori, no ben suku wan lusu na ini a Wortu fu Gado. Fu eksempre, nanga yepi fu den dangra sani fu den Dyu soleki fa a skrifi na ini a Kabala, den ben ondrosuku fini efu den nomru nanga den letter fu a Hebrew alfabet abi fu du nanga towfru wroko. Na a tra sei, den Gnostisch-sma fu a di fu tu yarihondro, ben gebroiki den Hebrew nanga Griki Buku fu Bijbel fu pruberi fu puru a kibrifasi na ini den.
Ma a heri suku di den ben suku, ben meki taki den ben abi moro fu du nanga den gwenti noso kruktu bribi fu den heiden, èn den ben drifi gowe fu a waarheid fu Gado. ’Ma, efu grontapu lai nanga someni ogri,’ na so den Gnostisch-sma ben rideneri, ’dan a Kriaman fu en, Yahweh, no kan de wan bun Gado.’ ¿Den no ben kan kon nanga wan moro betre prakseri? ¡A fasi fa libisma e rideneri swaki trutru! A no e fruwondru wi taki na apostel Paulus, di ben kakafutu gi den prakseri fu den sma di ben fadon komoto na bribi èn di den sekte fu den Gnostisch-sma ben gebroiki baka ten, ben warskow na wan krakti fasi na ini den brifi fu en: ¡„No go moro fara leki den sani di skrifi”!—1 Korentesma 4:6.
Tyari „Dangratori” Kon na Krin
Ma fu san ede wan Gado fu a leti ben sa taki „dangratori”? A fasi fa wan raitori srefi de, e wroko tapu a prakseri fu wan sma èn disi e meki a man kon na wan bosroiti. Dati meki son leisi den ben gebroiki raitori di de fu feni na ini a heri Bijbel, soso fu wiki a belangstelling fu den arkiman noso fu tyari a boskopu na wan moro krin fasi, neleki switi sowsu na ini wan kefalek switi nyanyan. Te dati ben de so, dan nofotron den ben fruklari den raitori wantewante baka dati.—Esekièl 17:1-18; Mateus 18:23-35.
Yehovah e gi sma koni na wan fri fasi, ma noiti a e du dati na wan bruya fasi (Yakobus 1:5-8). Luku a buku Odo, wan heri ipi odo di Gado meki sma skrifi èn di sma e si leki raitori. A e teki ten fu frustan den èn wan sma musu prakseri dipi fu den. Ma omeni sma wani du a muiti dati? A koni di de na ini den odo na soso gi den sma di wani wroko tranga fu feni en.—Odo 2:1-5.
Yesus ben gebroiki agersitori tu fu puru kon na doro san ben de na ini na ati fu den sma di ben arki en. Sma ben de na en lontu ipi-ipi. Den ben lobi den tori di a ben fruteri. Den ben lobi den wondru di a ben du. Ma omeni fu den ben wani kenki a fasi fa den ben libi èn omeni fu den ben wani waka na en baka? ¡Den disipel fu Yesus ben de heri tra fasi, fu di den ben pruberi ibri leisi baka fu frustan san Yesus ben leri èn nanga den friwani den ben drai den baka gi densrefi fu tron bakaman fu en!—Mateus 13:10-23, 34, 35; 16:24; Yohanes 16:25, 29.
Frutrow Tapu a Leti
„Te wan sma abi belangstelling gi raitori,” na so wan buku e taki, „dan a gersi leki disi e go makandra nanga a ten te a sma en frustan e opo.” Na ini a ten disi wi abi a bigi grani fu libi na ini wan ten pe ’leti na yeye fasi srefi skèin gi’ a pipel fu Gado (Psalm 97:11; Danièl 12:4, 9). ¿Wi abi a pasensi fu wakti Yehovah meki a tyari den prakseri fu en kon na krin akruderi a ten di ensrefi poti? Èn san de moro prenspari, ¿wi e kenki wi libi wantewante te wi kon frustan fa wi kan libi na wan moro bun fasi akruderi a wani fu Gado di a sori wi? (Psalm 1:1-3; Yakobus 1:22-25) Efu wi e du dati, dan Yehovah sa blesi a muiti di wi e du. Na so fasi a santa yeye sa tyari ala den pisi fu a moi prenki fu a prakseri fu Gado kon na ini wi frustan na wan krin fasi, so taki wi kan si moro betre na yeye fasi, neleki fa den grasi fu wan bril e meki wan sma si moro betre.—1 Korentesma 2:7, 9, 10.
Iya, den raitori fu Bijbel e hei Yehovah leki a „Sma di e tyari kibritori kon na krin” (Danièl 2:28, 29). Boiti dati, a de wan Sma tu di e ondrosuku den ati fu sma (1 Kroniki 28:9). A no musu fruwondru wi fu kon sabi taki a leti fu a waarheid fu Gado e kon na krin moro nanga moro ala ten (Odo 4:18; Romesma 16:25, 26). Na presi fu go na den dangratori fu libisma noso a swaki koni di abi sososani leki bakapisi, fu kon sabi den dipi sani fu Gado, meki wi frutrow tapu Yehovah Gado fu a meki a leti fu waarheid skèin go na tapu den „dangratori” fu En, so taki a kan sori den getrow futuboi fu en na en fasti ten san na den tumusi moi prakseri fu en.—Amos 3:7; Mateus 24:25-27.
[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 26]
Biblia Hebraica Stuttgartensia, Deutsche Bibelgesellschaft Stuttgart