„Suku Yehovah”, anbegi en na a fasi di a feni bun

1. Sortu blesi yu e kisi fu di yu de na mindri a pipel fu Gado?

YU SABI a Gado di e meki profeititori kon tru. Dati na trutru wan bigi grani! Yu abi na okasi fu ondrofeni a sani disi di a profeiti Hosea ben taki: „Mi o tan nanga yu ala ten. Yu o sabi Yehovah.” Hosea ben taki dati te a pipel fu Gado ben o komoto na ini Babilon, dan den ben o tan na ini wan presi di ben o gersi wan paradijs, èn drape sani ben o waka bun nanga den. Na so a de tu taki na anbegi fu a pipel fu Gado na ini a ten disi e go na fesi èn sani e waka bun nanga den. A de neleki den de na ini wan paradijs (Hosea 2:18-20). Now yu e tyari a nen fu Gado fu di yu gi yusrefi abra na en. Iya, yu na wan Kotoigi fu Yehovah èn yu wani tan tyari a nen disi.​—Yesaya 43:10, 12; Tori fu den apostel 15:14.

2, 3. (a) Fu san ede Yehovah bigin tegu gi a fasi fa en pipel ben e anbegi en? (b) Fu san ede wi musu poti prakseri na den boskopu fu den profeiti?

² Israel fu owruten ben de wan pipel di ben gi densrefi abra na Yehovah, èn a Gado disi ben gi den wan tu komando di nowan tra pipel ben kisi (Deuteronomium 4:33-35). Ma na a kaba fu a di fu neigi yarihondro Fosi Krestes, a situwâsi fu den Israelsma kenki so te taki Yehovah meki a profeiti Amos taigi den: „Mi no lobi den fesa fu unu kwetikweti. Mi e tegu gi den . . . Mi no o prisiri efu unu tyari heri bron-ofrandi gi mi, awinsi na ofrandi di unu gi mi leki kado” (Amos 5:21, 22). Gado no e taigi a gemeente fu en di de na heri grontapu a sani disi. Ma fa yu ben o firi efu a ben taki a sani dati fu na anbegi fu yu? Wi kan leri wan sani fu a tori disi?

³ Na ini a ten dati, a pipel fu Gado ben taki dati den ben e anbegi Gado na a fasi di a ben feni bun. Ma furu fu den ben e dini falsi gado, soleki a Bâal fu den Kanansma, nanga den popki fu pikin kaw. Trawan fu den ben e tyari ofrandi na den hei presi. Den ben e boigi gi den stari nanga ala den tra sani na hemel, aladi den ben e meki sweri na Yehovah. A sani disi meki taki a tru Gado seni profeiti fu gi a pipel deki-ati fu anbegi en baka na a yoisti fasi (2 Kownu 17:7-17; 21:3; Amos 5:26). Dati meki wi kan frustan taki srefi futuboi fu Gado musu ondrosuku efu den sani di den e du, noso efu a denki fu den e sori taki den e anbegi Yehovah na a fasi di a feni bun.

’SABI FU GADO’

4. San ben de a situwâsi na a ten fu Kownu Yerobeyam II?

⁴ Prakseri a pisi ten di a fosi grupu fu den 12 profeiti bigin taki gi Gado. Den ben e taki dati a dei ben o kon taki Yehovah ben o pori a tin-lo kownukondre Israel. Ma a ben gersi leki sani ben e go bun nanga a pipel. Neleki fa Yona ben taki na fesi, na so Kownu Yerobeyam II puru a kontren fu Israel baka na a anu fu den feanti. Dati ben de a kontren na ini a birti fu Damaskus na a noordsei, te go miti a Dede Se (2 Kownu 14:24-27). Aladi Yerobeyam ben e du ogri, toku Yehovah ben abi pasensi nanga en fu di a no ben wani figi Israel puru na grontapu. Gado gi den Israelsma okasi fu sori berow, so taki den ben kan ’suku Yehovah èn tan na libi’.​—Amos 5:6.

5. San den Israelsma no ben abi di Yehovah bosroiti taki a no wani den moro?

⁵ Den gudu Israelsma ben kan gebroiki a ten dati fu kon sabi Yehovah moro bun èn fu du san a ben wani. Na so den ben o man drai kon baka na en. Ma na presi fu dati, den ben e frutrow tapu densrefi, èn den ben e denki taki ’a rampu no ben o pasa krosibei fu den èn taki nowan rampu ben o miti den’ (Amos 9:10). Yu kan taki dati den ben frigiti Yehovah fu di den ben denki taki den ben abi nofo, èn fu di den ben „kisi heimemre” (Hosea 13:6). Wi no musu denki taki a tori disi na wan owruten tori nomo di no abi noti fu du nanga wi. Luku fu san ede Yehovah ben abi leti fu strafu den Israelsma: „Fu di unu no wani abi sabi, meki mi no o meki unu wroko leki priester gi mi.” Den ben gi densrefi abra na Yehovah èn den ben de na mindri famiriman di ben e anbegi Gado. Toku den no ben abi tru ’sabi fu Gado’.​—Hosea 4:1, 6.

6. Fu san ede wi kan taki dati den Israelsma no ben abi sabi fu Gado?

⁶ A no ben de so taki den Israelsma no ben yere den wortu fu Gado noiti, fu di a pipel disi ben musu taki fu den sani dati nanga den pikin fu den. Furu fu den sma disi ben yere wan tu Bijbel tori fu den papa nanga mama te den ben e taki nanga tra sma, noso te den ben de na den bigi konmakandra (Eksodes 20:4, 5; Deuteronomium 6:6-9; 31:11-13). Fu eksempre, den ben yere san ben pasa di Aron ben meki wan gowtu pikin kaw, na a ten di Moses ben de na tapu Sinai-bergi pe a ben o kisi den Tin Komando (Eksodes 31:18–32:9). Sobun, den Israelsma na ini a ten fu den profeiti ben sabi wan tu sani fu a Wèt èn den ben yere fositen tori fu a pipel fu den. Toku a sabi fu den no ben abi krakti fu di den no ben e gebroiki en fu anbegi Gado na a fasi fa en ben wani.

7. (a) Fa a du kon taki den Israelsma ben e trangayesi Gado so makriki? (b) Fa wan Kresten kan „bigin frigiti a Mekiman fu en”?

⁷ Kande yu e aksi yusrefi: ’Fa a du kon taki den Israelsma ben e trangayesi Gado so makriki?’ Hosea e taki fa dati du kon: „Israel bigin frigiti a Mekiman fu en” (Hosea 8:14). A fiti taki a Hebrew wortu vertaal nanga „bigin frigiti”. A no ben de so taki den Israelsma ben frigiti Yehovah wantronso. Ma safrisafri den frigiti o prenspari a ben de fu anbegi en na a fasi di a feni bun. Yu denki taki Kresten kan fadon tu na ini so wan trapu? Luku na eksempre fu wan man di e si en leki wan seryusu sani fu sorgu en osofamiri (1 Timoteyus 5:8). Wi kan frustan taki a e si a grontapuwroko fu en leki wan prenspari sani. Kande wan sani e pasa èn a feni taki a musu misi wan tu Kresten konmakandra fu man du a wroko fu en. Baka wan pisi ten a e kon moro makriki gi en fu misi moro konmakandra. Safrisafri a e „bigin frigiti a Mekiman fu en”. Wan srefi sortu sani kan pasa nanga wan Kresten di abi papa nanga mama noso famiriman di no de na bribi. A Kresten dati musu aksi ensrefi: Omeni ten mi musu teki gi den, èn o ten mi musu du dati? (Eksodes 20:12; Mateyus 10:37) Omeni ten mi kan gebroiki fu seti sani fu go nanga fakansi, fu du sani di mi lobi, noso fu abi prisiriten?

8. San a ben wani taki fu abi ’krin tifi’ na ini a ten fu Amos?

⁸ Wi studeri Gado Wortu èn wi e du san wi leri. Ma toku a bun te ibriwan fu wi e poti prakseri na a sani disi di skrifi na ini a buku Amos: ’krin tifi’. Gado meki Amos warskow a pipel fu En: „Na ini ala den foto fu unu, un tifi ben krin, fu di mi no ben gi unu nowan brede na den presi pe unu ben tan” (Amos 4:6). A no fu di den ben bosro den tifi meki den tifi ben krin. Ma na fu di den no ben abi noti fu nyan fu di angriten ben de. Boiti dati, Gado ben warskow den: „Angri o kiri unu, ma a no fu di brede no de. Watra o kiri unu, ma a no fu di watra no de. Na presi fu dati unu o angri fu yere den wortu fu Yehovah.”​—Amos 8:11.

9, 10. (a) Fa a bribi fu wan Kresten kan kon swaki aladi bun furu leri de fu kisi? (b) Fu san ede wi musu luku bun taki a bribi fu wi no e kon swaki?

⁹ A sani di Amos ben taki kon tru te yu e luku a takru situwâsi fu den Kresten kerki. Ma tra fasi leki dati, „den sroisi fu hemel” opo gi a pipel fu Gado na heri grontapu. Den e kisi bun furu rai nanga leri fu Gado (Maleaki 3:10; Yesaya 65:13, 14). Ma wan Kresten ben kan aksi ensrefi: ’O furu wini mi e kisi fu den sani di mi e leri fu Gado?’ Wan tu sabiman di ondrosuku sani, kon si taki te wan pisi fu na ede-tonton fu son meti no e wroko bun, dan dati kan meki taki den meti disi no e firi fu nyan èn den kan dede srefi awansi nyanyan lai na den lontu. Yu denki taki wan srefi sortu sani kan miti wan Kresten? Kande wan Kresten no e angri moro fu teki leri fu Gado. Na agersi fasi, so wan Kresten ben kan dede srefi aladi bun furu leri fu Gado de fu kisi.

¹⁰ Denki yu eigi situwâsi te yu e poti prakseri na a sani disi: Yehovah ben sorgu taki den Israelsma ben e kisi bun furu leri fu en. Den ben abi a Wèt, di ben kan yepi den fu kon moro krosibei na en. Den ben abi wan programa tu di ben e yepi den fu gi den pikin fu den leri fu Gado doronomo so taki den no ben e frigiti den sani dati. Boiti dati, den ben abi profeiti di ben e yepi den fu frustan san Gado ben wani fu den. Toku den bigin frigiti Yehovah. Bijbel e taki dati na ini a ten fu Hosea, a pipel ben „kisi heimemre” fu di den ben kon gudu (Hosea 13:6; Deuteronomium 8:11; 31:20). Wi musu luku bun ibri dei taki den sani di wi abi no e kon moro prenspari gi wi leki a matifasi di wi abi nanga Gado.​—Sefanya 2:3.

POTI PRAKSERI NA DEN MORO PRENSPARI SANI

11, 12. (a) Fu san ede den profeiti ben musu gi a pipel deki-ati fu drai kon baka na Yehovah, na a ten di Kownu Usia ben e tiri? (b) San Yoèl sori a pipel krin?

¹¹ Na a ten di Yerobeyam II ben e tiri na ini Israel, Usia (di den e kari sosrefi Asaria) ben e tiri na ini Yuda. A kownu disi teki moro kontren abra èn a bow moro sani na ini Yerusalem. Usia „ben kon abi bun furu makti” fu di „a tru Gado ben e yepi en”. A „tan du san Yehovah feni bun” èn a ’ben e meki muiti fu dini Gado’. Ma furu sma na ini Yuda ben e tan tyari ofrandi na tapu den hei presi.​—2 Kroniki 26:4-9.

¹² A sani disi e sori taki aladi a pipel fu Yuda nanga Israel ben e tyari Gado nen, toku den ben gwenti moksi na anbegi fu den nanga sani di Gado no feni bun. Den profeiti pruberi fu sori den san na tru anbegi èn san na falsi anbegi. „Drai kon baka na mi nanga un heri ati. Un no musu nyan, un musu krei, èn un musu bari”, na so Gado ben meki Yoèl begi den (Yoèl 2:12). Luku a sani disi: Gado ben wani taki a pipel fu en anbegi en nanga ’den heri ati’. Iya, na den ati ben de a problema (Deuteronomium 6:5). Fu taki en leti den ben e anbegi Yehovah, ma den no ben e du dati nanga den heri ati. Ibri tron baka a ben e meki den profeiti sori den krin o prenspari a de fu sori bun-ati, retidu, nanga safri-ati. Ala den fasi disi e komoto fu na ati.​—Mateyus 23:23.

13. Na sortu sani den Dyu di ben komoto na Babilon ben musu poti prakseri?

¹³ Luku tu san pasa baka di den Dyu drai kon baka na ini a kondre fu den. Aladi a tru anbegi ben seti soleki fa a Wèt ben e taki, toku den no ben e du sani soleki fa Gado wani. Den Dyu ben e faste tapu dei pe sani ben pasa di ben abi fu du nanga a pori fu Yerusalem. ’Na gi mi unu ben e faste? Unu ben du dati gi mi trutru?’, na so Yehovah aksi den. A foto dati ben kisi pori fu di Gado ben krutu en, èn a pipel no ben musu sari fu a sani dati. Den Dyu no ben musu sari fu den sani di ben pasa, ma den ben musu meki prisiri. Iya, den ben musu hori fesa fu di den ben breiti nanga den blesi di a tru anbegi ben tyari kon gi den (Sakaria 7:3-7; 8:16, 19). Den ben musu poti prakseri na tra sani. Sortu sani? „Un musu koti krutu na wan reti fasi èn un musu sori bun-ati nanga sari-ati gi trawan . . . No prakseri srefi fu du ogri nanga wan trawan” (Sakaria 7:9, 10). Wi alamala kan kisi wini te wi e luku fa den profeiti ben leri a pipel fu anbegi Gado nanga den heri ati.

14. (a) Fa den Israelsma di ben komoto na ini katibo ben musu anbegi Gado? (b) Fa den profeiti sori a pipel san na den moro prenspari sani na ini na anbegi?

¹⁴ San a wani taki fu anbegi Gado nanga wi heri ati? We, san a pipel fu Gado ben musu du fosi den ben go na ini katibo èn baka di den komoto na ini katibo? Yu sabi taki den ben musu libi na wan fasi di Gado ben feni bun. A Wèt ben e sori tu taki den ben musu du spesrutu sani. Wan fu den sani ben de taki den ben musu kon makandra fu yere san na a wani fu Gado èn fu leri fa den ben musu gi yesi na en. Boiti dati, Gado ben meki den profeiti fu en sori a pipel o prenspari a ben de fu kon abi èn fu sori bun-ati, retidu, safri-ati, sari-ati, nanga sakafasi. Luku san Yehovah ben taki fu den sani disi: „A no te wan sma tyari srakti-ofrandi gi mi, dan mi e prisiri, ma na te a e sori bun-ati. A no te sma e tyari heri bron-ofrandi gi mi, dan mi e prisiri, ma na te den sabi Gado.” „Sai siri fu retidu, dan unu o koti bun-ati” (Hosea 6:6; 10:12; 12:6). Mika ben taki: „San [Yehovah] e aksi fu unu? A e aksi nomo taki unu du san reti, taki unu lobi fu du bun, èn taki unu abi sakafasi aladi unu e waka nanga un Gado” (Mika 6:6-8). A profeiti Sefanya ben gi a pipel fu Gado deki-ati: „Suku Yehovah, ala un safri-ati sma fu grontapu . . . Suku retidu, suku safri-ati” (Sefanya 2:3). Wi musu kweki den fasi dati efu wi wani anbegi Gado na wan fasi di a feni bun.

15. Te wi e luku a rai fu den profeiti, dan san Kresten musu du na ini na anbegi fu den?

¹⁵ O prenspari den fasi disi de na ini na anbegi fu wi? Yu sabi taki a de tumusi prenspari taki wi e preiki a bun nyunsu fu a Kownukondre (Mateyus 24:14; Tori fu den apostel 1:8). Ma kande yu e aksi yusrefi: ’Mi e si en leki wan hebi fu preiki na ini a kontren pe mi e tan? Noso mi e si a sani disi leki wan okasi fu yepi sma di musu kon sabi a boskopu fu Bijbel di e kibri sma libi? Mi e sori sari-ati gi den sma?’ Iya, wi musu abi sari-ati nanga bun-ati fu man warskow sma gi a dei fu Yehovah. Wi musu de sma tu di lobi retidu fu man go na ala sortu sma nanga a boskopu dati.​—1 Timoteyus 2:4.

16, 17. Fu san ede a prenspari fu abi safri-ati nanga sakafasi na ini na anbegi?

¹⁶ Luku sosrefi a rai di wi e kisi fu go na den Kresten konmakandra, di soleki fa yu sabi prenspari trutru (Hebrewsma 10:24, 25). San safri-ati nanga sakafasi abi fu du nanga a tori disi? Yu prakseri a sani disi? Safri-ati sma de klariklari fu teki rai èn fu du san den e leri. Na so den e du san Yehovah e aksi fu den. Wan sma di abi sakafasi no e denki tumusi furu fu ensrefi èn a sabi san a man èn san a no man. A sma disi e frustan taki a musu go na den konmakandra fu man kisi deki-ati nanga sabi.

¹⁷ Den eksempre disi e sori fa wi kan kisi wini fu den sani di den profeiti ben e leri sma. Ma kande den sani di kari na tapusei e sori taki yu musu tyari wan tu kenki kon. San yu musu du dan? Noso fa a de efu yu meki wan tu seryusu fowtu di e trobi a konsensi fu yu ten na ten? Den 12 profeiti kan trowstu yu èn den kan yepi yu.

DRAI KON BAKA NA YEHOVAH

18. (a) Gi suma a boskopu fu den 12 profeiti de wan bigi trowstu? (b) Fa yu e denki fu Yehovah di e begi a pipel fu drai kon baka na en?

¹⁸ Soleki fa wi si, dan den 12 profeiti no ben e meki bekènti nomo taki Gado ben o krutu sma noso taki a ben o strafu den. Den ben e gi a pipel a firi taki Yehovah ben e gi den deki-ati fu drai kon baka na en. Luku fa Hosea ben e gi a pipel deki-ati: „Un pipel, grantangi, meki wi drai go baka na Yehovah, bika ensrefi priti wi na pisipisi, ma a o dresi wi. A tan naki wi, ma a o tai den soro fu wi . . . Dan wi o kisi sabi, iya, wi o du ala muiti fu kon sabi Yehovah” (Hosea 6:1-3). A tru taki Yehovah ben strafu Israel èn baka dati Yuda, fu di a de wan Gado di lobi retidu. Ma a pipel fu en ben musu si a strafu dati leki wan okasi fu meki sani bun baka nanga Gado (Hebrewsma 12:7-13). Efu a tranga-ede pipel fu Yehovah ben o drai kon baka na en, dan a ben o ’dresi den’ èn a ben o ’tai den soro fu den’. Prakseri wan man di e kindi fu tai den soro fu en mati. Dan prakseri taki Yehovah e du wan srefi sortu sani. Yehovah na wan Gado di abi sari-ati trutru èn a e tai den soro fu iniwan sma di wani drai kon baka na en! A sani disi no e gi wi deki-ati fu drai kon baka na en efu wi sondu teige en?​—Yoèl 2:13.

19. San a wani taki fu sabi Yehovah?

¹⁹ San a wani taki fu drai go baka na Gado? Hosea e sori taki a no nofo te wi „sabi” Gado, ma wi musu „du ala muiti fu kon sabi Yehovah” moro bun. Wan buku e taki fu Hosea 6:3: „Sabi sani fu Gado a no a srefi leki fu sabi Gado. Na so a de tu taki wan sma di e leisi wan lobi buku no kan taki ete taki a sabi san na lobi.” A no nofo te wi sabi wan tu sani nomo fu Yehovah. Wi musu kon si en leki wan trutru sma, a musu tron wan mati di wi kan frutrow èn wi musu man taki fri nanga en (Yeremia 3:4). Efu Yehovah na so wan mati gi yu, dan yu o man frustan fa a e firi te yu e handri na wan spesrutu fasi. A sani dati sa yepi yu fu anbegi en na wan fasi di a feni bun.

20, 21. San Kownu Yosia du di a kon sabi san Gado Wortu ben taki?

²⁰ Kownu Yosia ben de wan sma di ben e anbegi Gado na a yoisti fasi. Luku san a ondrofeni. Na a ten di Yosia tron kownu, sani no ben e waka bun srefisrefi na ini a kondre. Den sma ben e du afkodrei, den ben e du ogridu, èn den ben e bedrigi makandra. Den sani dati ben e pasa furu na a ten di Manase nanga Amon ben de kownu (2 Kownu 21:1-6, 19-21). A ben musu fu de so taki Yosia teki a rai di Sefanya ben gi fu „suku Yehovah”, fu di „a bigin dini a Gado fu en afo David”. Yosia bigin puru afkodrei na ini heri Yuda, èn a go doro nanga a sani dati te na ini a kontren di fosi ben de fu a noordsei kownukondre.​—Sefanya 1:1, 14-18; 2:1-3; 3:1-4; 2 Kroniki 34:3-7.

²¹ Baka di Yosia puru afkodrei na ini a kondre, a tan suku Yehovah. A meki sma seti a tempel kon bun baka. Di den ben e du a wroko dati den feni „a wètbuku di Yehovah ben meki Moses skrifi”. Soleki fa a sori, a ben de a Wèt di Moses ben skrifi biginbigin. San Yosia du di den leisi a buku gi en? „Fa Kownu yere san skrifi na ini a wètbuku, a priti en krosi.” Boiti dati, a ’priti en ati’ èn wantewante a bigin du san den ben leisi gi en. A no ben taki dati a ben du so furu kaba, soso fu feni wan fasi fu krin en nen. Yu sabi ete san pasa di a tyari kenki kon? „En heri libi langa [den Israelsma] du ala sani di Yehovah, a Gado fu den afo fu den, taigi den.”​—2 Kroniki 34:8, 14, 19, 21, 30-33; Yoèl 2:13.

22. San wi kan leri fu na eksempre fu Yosia?

²² Kande yu e aksi yusrefi: ’San mi ben o du?’ Yu ben o arki san den profeiti ben taki èn yu ben o handri noso denki tra fasi, neleki fa Yosia du dati? Aladi wi no e libi na ini a ten fu Sefanya nanga Yosia, toku wi e frustan taki a prenspari fu gi yesi na den boskopu fu Gado èn na a rai fu en di wi e kisi na ini a ten disi. Sobun, san wan Kresten musu du te a e firi na ini en ati taki a musu kenki a fasi fa a e libi noso a fasi fa a e anbegi Gado? We, a ben o bun te a e ondrosuku den buku fu den 12 profeiti, fu di den sa gi en deki-ati fu tyari kenki kon.​—Hebrewsma 2:1.

23. Efu yu feni taki yu musu tyari kenki kon, dan san yu kan du?

²³ Kande yu e firi son leisi leki fa Yona ben e firi di a ben de na ini a bere fu a bigi fisi: „Yu yagi mi komoto na yu fesi! Fa mi o si yu santa tempel baka?” (Yona 2:4) Ma den wortu fu Yehovah kan de wan trowstu gi wi leki sondu libisma di gaw fu meki fowtu! Gado e taki: „Drai kon baka na mi, dan mi o drai kon baka na unu” (Maleaki 3:7). Efu yu e si taki yu musu kon moro krosibei na Yehovah, dan den owruman na ini yu gemeente sa breiti fu yepi yu. A de neleki te yu e rèi oto. Yu e bigin rèi safrisafri fosi èn baka wan pisi ten yu o man rèi moro bun. Yu kan de seiker taki Yehovah o breiti fu yepi yu fu di a abi ’switifasi nanga sari-ati, en ati no e bron esi, èn a abi bun-ati pasa marki’ (Yoèl 2:12-14). A no de fu taki dati den boskopu fu den profeiti e gi wi alamala deki-ati fu tan anbegi Gado na a fasi di a feni bun.