KAPITEL TINADRI
„Disi na san unu musu taigi ala den pipel”
San yu ben o du te yu ben e yere wan lew e bari?
1. Fu san ede wi kan taki dati te Yehovah e taki nanga en profeiti, dan dati de neleki te wan lew e bari?
OITI yu yere wan lew e bari? A babari fu wan lew e frede sma. Yu kan yere en pikinmoro aiti kilometer moro fara. San yu ben o du efu wan neti te ala sani tiri, yu e yere wan lew e bari krosibei? Kande yu ben o du wan sani wantewante. Amos, wan fu den 12 profeiti di wi e taki fu den now ben gebroiki na agersitori disi: „Wan lew bari! Suma no sa frede? A Moro Hei Masra Yehovah taki! Sortu profeiti no o taki san Gado taki?” (Amos 3:3-8) Efu yu ben o yere Yehovah srefi e taki, dan yu no ben o du a srefi sani di Amos du? A no draidrai, ma a tyari profeiti boskopu wantewante gi a tin-lo kownukondre Israel.
2. (a) Fa yu kan de leki Amos te yu e du a profeitiwroko di yu kisi? (b) San wi o luku na ini a kapitel disi?
2 Kande yu e taki: ’Ma mi a no wan profeiti!’ Kande yu feni taki yu no man du a wroko dati fu di yu no kisi leri fu de wan profeiti. Ma memre Amos. Di Amos ben musu taki nanga priester Amasia di ben e anbegi a pikin mankaw, dan a taigi en: „Mi no ben de wan profeiti, èn mi no ben de a manpikin fu wan profeiti. Ma mi ben de wan skapuman èn wan man di e sorgu figabon” (Amos 7:14). Aladi Amos no ben de wan heihei sma, toku a ben de klariklari fu du profeitiwroko gi Yehovah. Fa a de nanga yu? Yu e frustan taki yu kisi wan srefi sortu wroko leki a di fu den 12 profeiti? Yu kisi a wroko fu meki bekènti san Gado o du. Boiti dati, yu musu gi sma leri èn yu musu meki disipel. Fa yu e si a seryusu wroko dati? San na a boskopu di yu musu meki bekènti na sma fu ala kondre? Yu e du a wroko disi finifini? San e sori efu yu e du a wroko bun? Meki wi go luku den piki tapu den aksi disi.
’DEN YONGU MANKAW FU YU MOFO’
3. Fa yu kan du wan srefi sortu wroko leki a di fu den profeiti na ini a buku disi?
3 A tru taki yu e du wan srefi sortu wroko leki a di fu den profeiti? Kande yu no yere wan lew e bari, iya kande Yehovah no taigi yu langalanga fu go warskow sma. Ma yu sabi taki Bijbel, a Wortu fu en, e warskow sma taki a dei fu Yehovah de krosibei. Soleki fa wi si na ini kapitel 1 fu a buku disi, dan a wortu „profeiti” wani taki difrenti sani. Awansi yu a no wan profeiti neleki Amos noso den trawan fu owruten, toku yu kan fruteri sma san o pasa na ini a ten di e kon. Fa yu kan du dati? Yu kan meki profeiti boskopu bekènti di yu studeri na ini Bijbel, sosrefi den di fu den 12 profeiti. Now na a yoisti ten fu du dati.
Sensi a bigin fu a di fu 20 yarihondro te kon miti now, a pipel fu Gado e „taki profeititori”
4. Fa a profeititori fu Yoèl 2:28-32 e kon tru na ini a ten disi?
4 Luku a tori na a fasi disi. Yehovah Gado ben taigi a profeiti Yoèl taki wan ten ben o kon pe ala sortu sma ben o taki profeititori. Yehovah ben taki: „Baka dati mi o meki mi yeye kon na tapu ala sortu sma, èn den manpikin nanga den umapikin fu unu o taki profeititori. Den owru man fu unu o kisi dren. Den yonkuman fu unu o kisi fisyun” (Yoèl 2:28-32). Na a dei fu a Pinksterfesa fu a yari 33, di a santa yeye kon na tapu den sma di ben kon makandra na ini wan sodrokamra na ini Yerusalem, dan na apostel Petrus sori taki a profeititori fu Yoèl ben kon tru. A sori tu taki na a santa yeye ben e meki den sma taki fu „den bigi sani di Gado du” (Tori fu den apostel 1:12-14; 2:1-4, 11, 14-21). Meki wi poti prakseri now na a ten fu wi. A profeititori fu Yoèl e kon tru na wan prenspari fasi sensi a bigin fu a di fu 20 yarihondro. Den salfu Kresten, mansma nanga umasma, yonguwan nanga owruwan, bigin „taki profeititori”. Iya, den bigin taki fu „den bigi sani di Gado du”, èn sosrefi fu a bun nyunsu fu a Kownukondre di seti now na ini hemel.
5. (a) Sortu grani wi alamala abi? (b) San a wani taki fu tyari ’den yongu mankaw fu wi mofo’ leki srakti-ofrandi?
5 Aladi „wan bigi ipi sma” no salfu nanga santa yeye fu tron manpikin fu Gado, toku den sma disi, iya den „tra skapu” e taigi den salfu bakaman fu Krestes: „Wi wani go nanga unu, bika wi yere taki Gado de nanga unu” (Openbaring 7:9; Yohanes 10:16; Sakaria 8:23). Awansi yu abi a howpu fu libi fu têgo na hemel noso na grontapu, toku yu abi a grani fu tyari den ’yongu mankaw fu yu mofo’ leki srakti-ofrandi (Hosea 14:2). San den wortu disi wani taki? „Yongu mankaw . . . ben de den moro bun meti fu tyari leki ofrandi fu gi Gado tangi”, na so sabiman fu Bijbel C. F. Keil e taki. Na apostel Paulus ben poti prakseri na Hosea 14:2, di a skrifi: „Meki wi prèise Gado ala ten . . . Na so fasi wi e tyari wan ofrandi gi Gado nanga wi mofo, te wi e fruteri ala sma fu a nen fu en” (Hebrewsma 13:15). Iya, den wortu ’den yongu mankaw fu wi mofo’ abi fu du nanga den moro bun sani fu wi mofo, noso den sani di wi e taki fu prèise Yehovah.
6. Fu san ede wi musu luku efu den ofrandi di wi e tyari fu prèise Gado bun?
6 Yu e tyari ofrandi fu prèise Gado te yu e begi en nanga yu heri ati, te yu e taki sani fu gi en grani na den Kresten konmakandra, èn te yu e preiki fayafaya na ini a preikiwroko. Ma ibriwan fu wi ben kan aksi ensrefi: ’Te mi e teki prati na den sani dati, dan fa a de nanga den ofrandi fu mi?’ A no de fu taki dati den sani di yu studeri meki taki yu e tegu gi den priester fu a ten fu Maleaki di ben e prefuru fu tyari siki meti go na a altari fu Gado. Yehovah ben meki Maleaki taigi den krin taki den ofrandi fu den no ben bun, bika den no ben abi lespeki gi a tafra fu Yehovah (Maleaki 1:8). Dati meki a bun te wi e luku den ofrandi fu wi fu kon sabi efu den bun, noso efu den e mankeri wan sani.
A BOSKOPU DI WI MUSU MEKI BEKÈNTI
7. Sortu pisi fu a boskopu fu wi e meki taki wi musu abi deki-ati?
7 A no de fu taki dati wi musu abi deki-ati fu man tyari ’den yongu mankaw fu wi mofo’ leki srakti-ofrandi na ini a preikiwroko. Dati de so fu di a boskopu di wi e preiki gi sma abi tu pisi, èn wan fu den pisi dati no switi fu yere. A profeiti Yoèl ben taigi a pipel fu Gado: „Disi na san unu musu taigi ala den pipel: ’Un sreka unsrefi fu go na feti! Meki den tranga man opo! Meki ala den fetiman kon dyaso!’” (Yoèl 3:9) A profeititori disi di abi fu du tu nanga a ten fu wi e kari den pipel fu kon feti! A e sori taki Yehovah o feti nanga den sma di e trangayesi en, èn a o feti gi retidu. Aladi Yehovah e taigi en pipel fu „naki den feti-owru kon tron plugu èn den lansri kon tron grasinefi”, a e taigi den feanti fu en fu ’naki den plugu kon tron feti-owru èn fu naki den grasinefi fu den kon tron lansri’ (Mika 4:3; Yoèl 3:10). Iya, den feanti fu Gado musu sreka densrefi fu feti nanga a Mekiman fu hemel nanga grontapu. A boskopu disi di wi musu tyari a no wan boskopu di e meki sma firi bun.
8. Fu san ede „den sma fu Yakob di tan abra” de leki lew?
8 Soleki fa a boskopu fu a profeiti Mika e sori, dan den sma di e tyari ’den yongu mankaw fu den mofo’ leki srakti-ofrandi’ de leki lew. A ben skrifi: „Den sma fu Yakob di tan abra o tron leki wan lew na mindri den meti di de na busi, leki wan yongu lew na mindri wan ipi skapu. Te a e pasa, a e trapu den èn a e priti den na pisipisi. Nowan sma de fu frulusu den” (Mika 5:8). Fu san ede a e gebroiki na agersitori disi? Na ini a ten disi, a pipel fu Gado, makandra nanga den salfuwan na grontapu di e teki fesi, musu sori deki-ati neleki lew fu man meki a boskopu bekènti na den pipel fu grontapu.a
Yu e meki a dei fu Yehovah bekènti sondro frede?
9. (a) O ten yu musu sori deki-ati leki wan lew? (b) Fa yu kan sori deki-ati te sma e gens yu, noso te den no wani arki a boskopu fu yu?
9 Yu abi deki-ati neleki wan lew te yu e warskow sma gi a dei fu Gado? Kande yu sa abi a deki-ati dati fanowdu te yu musu taki nanga sma di abi makti, te yu e taki nanga den speri fu yu na skoro, nanga sma na yu wrokope, noso nanga famiriman di no de na bribi (Mika 7:5-7; Mateyus 10:17-21). Fa yu kan sori deki-ati te sma e gens yu, noso te den no wani arki a boskopu fu yu? Luku fa Mika ben man du a bigi wroko di a ben kisi fu warskow sma gi a pori di Samaria nanga Yerusalem ben o kisi: „Mi kisi furu makti, fu di a yeye fu Yehovah kon na mi tapu. Mi o du san reti èn mi o abi deki-ati fu taigi Yakob sortu ogri a e du èn fu taigi Israel sortu sondu a e du” (Mika 1:1, 6; 3:8). Yu kan „kisi furu makti” tu, fu di Gado kan tranga yu nanga a yeye fu en di e gi sma deki-ati (Sakaria 4:6). Te yu e begi Gado fu yepi yu, dan yu o man preiki a boskopu di e seki sma.—2 Kownu 21:10-15.
10. Fa wi kan de leki Sefanya te wi e warskow sma gi „a dei fu Yehovah”?
10 A bun fu abi deki-ati, ma te yu e warskow sma, dan yu musu taki nanga den na wan lespeki fasi. Wi musu sori „switifasi gi ala sma”, srefi te wi e warskow den gi a „dei fu Yehovah” di de krosibei (2 Timoteyus 2:24; Yoèl 2:1, 11; Sefanya 1:14). Wi kan teki leri baka fu den 12 profeiti. Den ben meki den krutuboskopu fu Yehovah bekènti sondro frede, ma den ben e hori den sma na prakseri di ben e arki a boskopu fu den. Fu eksempre, a profeiti Sefanya no ben frede fu taki sani krin di a ben warskow den tranga-ede granman (noso, den heihei man) fu a ten dati. Ma a no krutu Kownu Yosia, fu di a ben e gi yesi na Gado (Sefanya 1:8). Te wi e warskow sma gi a dei fu Yehovah, dan wi no musu denki takru fu den, ma wi o man yepi den te wi e si den leki skapu.—Mateyus 25:32-34.
11. (a) San na a tra pisi fu a boskopu di wi e meki bekènti? (b) Fa yu kan teki na eksempre fu den 12 profeiti te yu e preiki fu a dei fu Yehovah?
11 San na a tra pisi fu a boskopu di wi e meki bekènti? Wi e si dati na ini Mika kapitel 5. Drape skrifi: „Den sma fu Yakob di tan abra o tron leki dow fu Yehovah na mindri furu pipel. Den o de neleki te furu alen e fadon na tapu den bon. Dow nanga alen no abi libisma fanowdu èn den no e wakti nowan libisma fu yepi den” (Mika 4:1; 5:7). Fu di „den sma fu Yakob di tan abra” èn sosrefi den kompe fu den e tyari a bun nyunsu gi „furu pipel” na ini a ten disi, meki den de leki „dow fu Yehovah” èn leki ’furu alen di e fadon na tapu den bon’. Den lasti 12 buku fu den Hebrew Buku fu Bijbel e leri wi furu fu a tra pisi fu a boskopu fu wi, fu di den profeiti dati no ben e fruteri nomo taki wan pori ben o kon, ma den ben fruteri tu taki sani ben o kon bun baka. Te yu e teki prati na a preikiwroko, dan yu e fruteri sma fu den moi sani di a dei fu Yehovah o tyari kon?
FA YU E MEKI A BOSKOPU BEKÈNTI?
12, 13. (a) Fu san ede Yoèl e agersi Gado en pipel nanga ipi-ipi sprenka? (b) Fa yu feni a profeititori di skrifi na Yoèl 2:7, 8?
12 Fa yu e meki a boskopu disi bekènti? A profeiti Yoèl ben agersi a wroko fu a pipel fu Gado nanga ipi-ipi woron nanga sprenka di ben e tyari pori kon na ini wan gron (Yoèl 1:4). Ma fu san ede wi e taki dati a pipel fu Gado de leki ipi-ipi sprenka? Fu di Yoèl 2:11 e sori taki Gado e kari den sprenka disi den ’en srudati’. (A buku Openbaring e agersi a pipel fu Gado nanga sprenka tu. Luku Openbaring 9:3, 4.) Den sprenka di Yoèl ben taki fu den ben e wroko leki wan faya di e bron ala sani, èn san ben gersi „a dyari fu Eden” kon tron „wan drei sabana” di den pasa drape (Yoèl 2:2, 3). Fa yu kan sori taki yu frustan san a profeititori disi wani taki?
13 A de krin taki den sprenka disi e wroko finifini. Yoèl e taki: „Den e lon leki tranga man. Leki srudati den e kren skotu. Ibriwan fu den sabi pe a e go èn den no e komoto na den pasi. Den no e pusu makandra. Den e waka leki wan tranga man di e waka na tapu en pasi. Awinsi peiri kiri wan tu fu den, toku den trawan e go doro” (Yoèl 2:7, 8). Nowan „skotu” man tapu pasi gi den nanga a pori di den e tyari kon. „Awinsi peiri kiri wan tu fu den,” soleki fa dati pasa nanga wan tu reti-ati Kresten di feanti kiri, toku trawan e teki a wroko abra èn den e du san Yehovah e fruwakti fu den. Yu abi a fasti bosroiti fu tan warskow sma gi a dei fu Yehovah teleki Gado e taki dati a wroko kaba? Kande yu e go doro srefi nanga a wroko di wan tu reti-ati Kresten ben du.
Awansi sma no e arki, toku yu kan abi bun bakapisi na ini a preikiwroko fu yu
14. Fa yu kan yepi fu du a preikiwroko finifini?
14 San prenspari, na taki yu musu du a wroko finifini. Fa yu kan yepi fu du a preikiwroko finifini, soleki fa a profeititori fu Yoèl e sori? Yu kan du dati te yu e preiki oso-fu-oso èn te yu e go baka na den sma di wani sabi moro. A bun tu fu go baka na sma di no ben de na oso. Na so yu e sori taki yu e frustan san a profeititori wani taki. Te yu e preiki gi sma na strati, dan kande yu o miti den sma di yu no ben o man miti tra fasi. Luku ete wan sani di yu kan du: Kande yu kan yepi sma fu tra kondre di froisi kon tan na ini a birti fu yu.b Yu e gebroiki ala den okasi disi so taki yu kan preiki finifini na ini a ten disi?
SAN E SORI EFU YU ABI BUN BAKAPISI?
15. San son sma du di den yere den boskopu fu den 12 profeiti?
15 San sma e du te den e yere a boskopu fu a bigi dei fu Yehovah? A no musu fruwondru yu te sma no wani arki a boskopu noso te den no e broko den ede nanga en. Na dati ben miti furu fu den profeiti fu Gado di ben musu tyari wan krakti boskopu (Yeremia 1:17-19; 7:27; 29:19). Toku wan tu sma ben arki wan tu fu den profeiti dati! Awansi feifi fu den, Yona, Mika, Sefanya, Hagai, nanga Sakaria ben man naki na ati fu son sma so taki den sori berow fu den sondu fu den èn kenki den libi.
16. Sortu bun bakapisi a profeiti Mika ben abi?
16 Soleki fa a sori, dan a profeitiwroko fu Sefanya meki taki Kownu Yosia bigin seti a tru anbegi kon bun baka. Mika no ben frede fu meki bekènti taki Gado ben o krutu den fesiman fu Yuda, èn den sani di Kownu Heskia du sori taki a ben gi yesi na a boskopu fu Mika (Mika 3:1-3). A moi fu sabi taki son owruman fu a ten fu Yeremia ben e si Heskia leki wan bun eksempre fu di den taki dati a kownu ’ben e lespeki Yehovah èn taki a begi Yehovah fu sori sari-ati’ (Yeremia 26:18, 19; 2 Kownu 18:1-4). Na ondro a tiri fu Heskia, a pipel fu Yuda nanga tra reti-ati wan fu a noordsei kownukondre ben hori a Paskafesa nanga a Fesa fu brede sondro srudeki, èn den hori den fesa disi wan wiki moro langa srefi. San ben de a bakapisi di den bigin anbegi Yehovah baka? „Bigi prisiri ben de na ini Yerusalem” (2 Kroniki 30:23-26). Di Kownu Akas ben e tiri, dan Mika bigin meki bekènti taki Gado ben o strafu a pipel di ben drai baka gi a tru anbegi. Toku a profeiti ben abi bun bakapisi di Heskia, a manpikin fu Akas, gi yesi na a boskopu fu en.
17. San Hagai nanga Sakaria ben man du?
17 Luku sosrefi den profeiti Hagai nanga Sakaria. Den ben e du profeitiwroko na a ten di den Dyu ben drai kon baka na a kondre fu den. Den Dyu disi no ben e broko den ede nanga a boskopu èn den ben e denki densrefi nomo (Hagai 1:1, 2; Sakaria 1:1-3). Na a ten di den tu profeiti bigin nanga a wroko fu den, 16 yari ben pasa sensi a pipel ben seti a fondamenti fu a tempel. A pipel ben e ’suku fu seti den eigi oso’ aladi na oso fu Yehovah ben de wan „ipi broko ston”. Hagai taigi den Dyu: „’Ala un pipel fu a kondre musu abi deki-ati tu èn wroko go doro’, na so Yehovah taki.” San pasa na a ten dati? A yeye fu Yehovah „bigin wroko na tapu” Granman Serubabel, na tapu Priester Yosua, èn „na tapu ala den sma di ben tan abra fu a pipel”. Na so den ben man klari a wroko na a tempel.—Hagai 1:9, 12, 14; 2:4.
18, 19. (a) San sma na ini son kondre e du te den e yere a boskopu fu a dei fu Yehovah? (b) San yu o du fu man warskow ala den pipel?
18 Furu fu den 12 profeiti ben e meki boskopu bekènti na wan pipel di biginbigin ben gi densrefi abra na Yehovah. Kande wi e preiki gi sma di no sabi a tru Gado ete, ma wi kan leri wan sani fu a wroko di den profeiti ben du. Na ini a ten disi tu, sma na ini furu kontren e gi yesi na a boskopu fu a dei fu Yehovah. Wi e si taki a sani disi e pasa di Sakaria ben taki: „Furu pipel o kon na Yehovah na a ten dati èn den o tron mi pipel, dan mi o tan nanga yu” (Sakaria 2:11). Nownowde, a e pasa trutru taki „furu pipel” e gi yesi na a boskopu di a pipel fu Gado e meki bekènti (Openbaring 7:9). Sakaria ben taki: „Furu pipel nanga furu tranga kondre o kon na Yerusalem fu suku Yehovah di e tiri den legre. Den o kon fu begi Yehovah fu en ati no bron moro nanga den.” Den sma disi na den ’tin man di komoto na mindri ala den pipel di e taki difrenti tongo’, èn den o grabu a krosi hori fu wan man di de fu na Israel fu Gado èn den o taki: „Wi wani go nanga unu, bika wi yere taki Gado de nanga unu.”—Sakaria 8:20-23.
19 Meki wi poti prakseri na den wortu „ala den pipel di e taki difrenti tongo”. Bijbel nanga tra Bijbel publikâsi vertaal na ini furu difrenti tongo, èn Yehovah Kotoigi e yepi den preikiman fu den so taki den kan gi leri na „ala den pipel di e taki difrenti tongo” (Mateyus 28:19, 20; Tori fu den apostel 1:8). Kande yu leri wan tra tongo fu yepi sma ini a kontren fu yu di e taki a tongo dati. Boiti dati, furu preikiman ben de klariklari fu leri wán noso tu tongo èn fu froisi go na kondre pe furu sma e gi yesi na a bun nyunsu. Yu denki taki yu kan froisi go na den kontren dati fu kan meki ala den pipel kon sabi a bun nyunsu? Begi fu a tori disi. Efu yu abi wan osofamiri, dan taki doronomo nanga den fu a tori disi, so taki den pikin fu yu kan kon abi a winsi dati tu.
20. Sortu fasi Yehovah sori gi den Ninefeisma?
20 Yona na wan tra profeiti di ben abi bun bakapisi, aladi a no ben fruwakti dati. Den sma fu Ninefei, srefi a kownu, gi yesi na a boskopu fu Yona, èn den poti bribi na ini Yehovah. Gado srefi ben aksi: „Mi no musu sari den sma fu a bigi foto Ninefei? Moro leki wán hondro tutenti dusun sma e tan drape . . . Den no sabi srefi san na den reti-anu èn san na den kruktu-anu” (Yona 4:11). Prakseri fa den wortu disi e gi yu deki-ati fu fruteri sma fu a bigi dei fu Yehovah. Yu feni taki yu musu pai Yehovah baka fu di a frulusu yu nanga yepi fu a lusu-paiman? Yu feni taki yu abi wan frantwortu leki futuboi fu Yehovah? (1 Korentesma 9:16, 17) Disi na bun reide fu meki bekènti taki a dei fu Yehovah e kon. Ma yu e „sari” den sma tu di yu e fruteri fu a dei fu Yehovah? Te yu abi sari-ati neleki Gado, dan yu o fruteri sma fu a dei fu Yehovah, èn dati o meki yu prisiri trutru!
21. San yu kan leri fu na eksempre fu Amos te yu e luku fa a kakafutu gi Amasia?
21 Wi no sabi sortu bakapisi Yoèl, Obadya, Nahum, Habakuk, nanga Maleaki ben abi. San wi sabi, na san ben miti Amos. Amasia ben gens Amos fayafaya. A ben taki dati a profeiti disi ben span anu makandra nanga trawan fu du a kownu ogri, èn a pruberi fu tapu pasi gi Amos fu preiki na Betel (Amos 7:10-13). Amos sori deki-ati di a sani disi pasa. Na ini a ten disi, son kerki fesiman kan pruberi tu fu sutu faya gi son tiriman fu frufolgu a pipel fu Yehovah, noso fu tapu a preikiwroko fu den. Yu o tan meki a bun nyunsu bekènti, neleki fa Amos ben du dati?
22. Fu san ede yu kan taki dati a preikiwroko na ini a kontren fu yu abi bun bakapisi?
22 Awansi a no ala sma ben arki den 12 profeiti, toku den alamala du a wroko fu den. San prenspari a no taki sma e gi yesi na a boskopu fu wi, ma na taki wi e gi Yehovah ’den yongu mankaw fu wi mofo’, èn dati na a moro bun fasi fa wi kan „prèise Gado” (Hosea 14:2; Hebrewsma 13:15). Te wi du dati, dan wi e libi ala sani gi Gado. A o hari den wan kon di de trutru skapu (Yohanes 6:44). Boiti dati, awansi sma no e arki, toku yu kan abi bun bakapisi leki preikiman fu a boskopu fu Gado. Yu kan abi a dyaranti taki ’den futu fu wan sma di e waka na tapu den bergi fu tyari bun nyunsu èn fu fruteri sma fu wan bun ten’ moi gi den sma di e sori warderi èn e arki a bun nyunsu. Ma san moro prenspari, na taki den moi gi Yehovah (Nahum 1:15; Yesaya 52:7). Fu di a bigi dei fu Yehovah de so krosibei, meki a bun fu abi a fasti bosroiti fu tan du san Yoèl ben taki: „Disi na san unu musu taigi ala den pipel: ’Un sreka unsrefi fu go na feti! Meki den tranga man opo! Meki ala den fetiman kon dyaso!’” Dati wani taki dati Gado o feti nanga den pipel fu grontapu.—Yoèl 3:9.
a A kan taki a profeititori disi kon tru fu a fosi leisi na a ten fu den Makabeisma, di den Dyu yagi den feanti fu den komoto na ini Yuda èn gi a tempel abra baka na Gado. Na so wan grupu Dyu di ben tan abra ben kan de srekasreka di a Mesias kon na a tempel.—Danièl 9:25; Lukas 3:15-22.
b A buku Goed nieuws voor mensen uit alle landen (Bun nyunsu gi sma fu ala kondre), di Yehovah Kotoigi tyari kon na doro, ben de wan yepi fu preiki gi sma di no e taki a tongo di furu sma na ini a kontren fu yu e taki.