Prisiri fesa
„Oen no moe do noti moro leki nanga prisiri.” — Deut. 16:15.
1. Sortoe soema e bewijsi dati den de moro kolokoe soema now en foe san ede?
SORTOE soema de di no wani de na wan fesa? Ini den hondro hondro jari di pasa den volkoe foe grontapoe ben prisiri ini fesa. Na so a ben de nanga na pipel di ben kisi den nationaal wet foe den foe na Mekiman foe libisoema en nanga jepi foe na proféti foe hen Mozes. Na fesa foe den ben abi wan spesroetoe sani: den ben sori na profétifasi na fesi foe den boen sani di ben sa kon. Prisiri de ooktoe na pisi foe na disiten eksempel foe den owroeten fesaman ini na Midden-Oosten, bikasi den e ondrofeni na kon troe foe den fesa na profétifasi. Te joe loekoe na a sé foe na bijbel dan den disiten fesaman disi de jeje Israëlsoema, en den e bewijsi dati den de den moro kolokoe soema di de tapoe na grontapoe.
2. Sani ben seti gi omeni fesa ini Deuteronomium 16:16, en sortoe fesa den disi ben de?
2 Ini den boekoe di skrifi ondro krakti foe santa jeje en nanga jepi foe Mozes, sani ben seti foe dri fesa. Ini na di foe féfi boekoe, di nen Deuteronomium, kapitel 16 vers 16, wi e lési: „Dri tron ini na jari dan ala san de man moe kon na a fesi foe Jehovah, tapoe na presi di hen sa sori; tapoe na fesa foe brede sondro swa, en na wiki-fesa en na wiwiri-kampoe-fesa (loofhuttenfeest) en no wan soema moe kon nanga légi anoe na a fesi foe Jehovah.”
3. Ini sortoe situatie den Israëlsoema na skinfasi ben de di den wortoe ini Deuteronomium 16:17 ben taki moro fara?
3 Vers 17: „Na presenti foe ibriwan soema anoe moe de soleki na blesi di Jehovah, oen Gado ben gi oenoe.” Di den wortoe dati ben taki, dan den Israëlsoema ben de na pasi foe go na a Pramisi Kondre Kanaän en den ben libi ini tenti.
NA FESA FOE BREDE SONDRO SWA
4. San ben de na fosi fesa en san na hépriester ben offer tapoe na di foe toe dé fe na fesa disi gi Jehovah?
4 Na fosi fesa foe na jari, di foe den brede sondro swa, ben hori wantron wantron baka na hori foe na pascha-njanjan foe 14 Abib ofoe Nisan. Na fesa foe brede sondro swa ben hori sébi dé, foe 15 Nisan go miti 12 Nisan. Na fosi dé foe na fesa disi ben de na sabadé di ben waka baka na hori foe na pascha-njanjan. Tapoe na di foe toe dé foe na fesa, ofoe 16 Nisan, na hépriester foe Israël ben pristeri Jehovah ini hen tempel na Jeruzalem wan bosoe foe na gerst di ben kon lepi. — Lev. 23:11-16.
5. Foe san ede Jezus no ben njan na fesa tapoe 15 Nisan 33 G.T., en oten den discipel foe hen ben ondrofeni wan prisiri di no abi hen speri?
5 Wan tori foe na historia de foe wan boi foe twarfoe jari di den ben teki foe Nazareth go na Jeruzalem foe go na Pascha. Na boi ben de Jezus, na manpikin foe Maria. Tina-aiti jari na baka, ini 29 G.T. na man-boi Israël-soema dati, ben tron now na Masra Jezus Kristus, na „Lam foe Gado”, di na paschalam ben de wan agersi-fasi foe hen (Luk. 2:41-52; Joh. 1:29-37). Dri nanga afoe jari na baka tapoe fréda 14 Nisan 33 G.T., a ben offer troe troe na wan paal tapoe Calvarie, dorosé Jeruzalem. Tapoe na frédaneti dati ben bigin 15 Nisan, en nanga dati na fesa foe brede sondro swa, ma Jezus srefi no ben teki prati na a prisiri, di na okasi disi ben abi leki marki. A ben dede en de beri-beri. Aladi den djoe di ben de ini Jeruzalem ben prisiri na a bigin foe na fesa foe den, wi no ben kan taki disi foe den discipel foe Jezus. Den ben sari foe san ben gersi gi den leki na tégo lasi foe na fesiman foe den. Ma na a tamara, sonde 16 Nisan, na sari foe den kenki kon tron wan prisiri di na di foe den djoe di ben njan na fesa no ben kon na hen bakafoetoe srefi.
6. San na bosoe gerst e agersi, di na hépriester ben bewègi go-kon tapoe 16 Nisan, ini na leti foe 1 Korinte 15:20, en foe san ede?
6 Fa disi ben doe kon? Foedi Jezus Kristus ben opobaka foe dede nanga na Almakti foe hen Tata, Jehovah. Na kristen apostel Paulus ben tjari kon na krin san disi wani taki di a ben skrifi foe na tori foe na opobaka: „Now Kristus ben opo baka foe dede, na fosiwan foe den di ben sribi (ini dede)” (1 Kor. 15:20). Na bosoe foe den fosiwan foe na koti foe gerst, di na Hépriester ben bewégi go-kon tapoe sonde 16 Nisan ini na tempel gi Jehovah agersi soboen wan soema, na Masra Jezus Kristus di ben opo baka foe dede, na fosiwan di troe troe ben sa opobaka foe dede go ini tégo libi. Hen wawan soboen joe ben kan kari „na fosiwan foe den di sribi ini dede”. Na wondroe disi ben feni presi tapoe na di foe toe dé foe na fesa.
7. Foe san ede no wan pe sroedeki no ben moe feni na a sébi dé fesa na den djoe, en san den ben memre nanga disi?
7 Ini na pisiten foe sébi dé foe na fesa den no ben moe feni na no wan presi na den djoe sroedeki, bikasi sroedeki de wan agersifasi foe sani di no de akroederi nanga Gado, da foe taki sondoe. Na ini na fesa disi den soema ben memre troe troe, dati den Israëlsoema, foedi den ben moe komoto foe Egypte esesi, no ben abi nofo ten foe meki na deki foe den kon swa. Den ben moe njan foe da ede brede sondro swa, soleki den ben doe disi ooktoe tapoe na paschadé. — Ex. 12:11-34; Deut. 16:2-4.
8, 9. Akroederi nanga na eksempel, dan sortoe seti ben moe waka na fesi na gersi fesa foe brede sondro swa, en fa Paulus e sori dati disi de so?
8 Soleki na fesa foe den brede sondro swa ben waka baka na Pascha en ben tan sébi dé langa, na so na agersifasi foe na fesa disi moe waka baka na offer foe na „Lam foe Gado”, Jezus Kristus, na offer di ben tjari tapoe fréda 14 Nisan 33 G.T. Foedi ala den dé foe na fesa ben de na nomroe, sébi, en disi de wan agersifasi foe volmaaktifasi ofoe wan sani di boen dorodoro, na so na agersi fesa ben tan go doro ini ala den hondro hondro jari te leki now, aladi den kristen di de jeje Israëlsoema, inisé djoe, de verplekti foe hori hen. Ini 1 Korinte 5:6-8 na apostel Paulus e sori tapoe na agersi fesa nanga den wortoe:
9 „Oen no sabi dati wan pikinso sroedeki e meki na heri deki kon swa? Poeroe na owroe sroedeki, sodati oen kan tron wan njoen deki, soleki oen de sondro swa. Ja, bikasi, Kristus, na Pascha foe wi, ben slagti. Meki foe da ede, wi no njan na fesa nanga owroe sroedeki, no nanga sroedeki foe ogridoe, ma nanga brede di no abi swa foe opregtifasi nanga waarheid.”
10. Foe san ede en fa na agersi fesa moe hori now, en foe san ede den fesaman „no kan de noti moro leki foe de nanga prisiri”?
10 Dati ben skrifi so wan 55 G.T. ofoe twenti-na-toe jari baka na ofrandi dede foe Kristus. Now den jeje Israël-soema, di e lési den wortoe disi foe na apostel moro leki tina-négi hondro jari na baka, de verplekti foe hori na agersi fesa, en wel nanga opregtifasi nanga waarheid. Te den memre foe na salfoe fikapisi foe den jeje Israëlsoema e doe disi, dan den kan kisi na geest foe na owroe agersi fesa en „no de noti moro leki nanga prisiri”. Foe san ede? Foedi na hori getrouw foe na agersi fesa abi leki bakapisi wan krin, theocratisch organisatie, di Jehovah sa sori dati a de feni hen boen.
WIKI-FESA
11. San ben de na di foe toe verplekti fesa en foe san ede a ben nen so?
11 Na tweede verplekti fesa foe na Israël foe owroeten ben de na wiki-fesa. Foe san ede a ben nen so? Foedi den Israëlsoema ben moe teri foe sensi 16 Nisan, na dé di na hépriester foe den ben pristeri Jehovah na bosoe njanjan leki den fosi njanjan foe na gerst di ben koti. Den ben sa moe teri fo-tenti-na-négi dé soboen en tapoe na di foe féfi tenti dé den ben moe njan na wikifesa. Ini na Griki tongo pe wan groepoe djoe ben vertaal na bijbel foe den na ini, na wortoe foe di foe féfi tenti dé de pentecostè. Foe da ede meki den djoe di e taki Griki e kari na wikifesa pentacosté (Pinksteren). San ben pasa tapoe na fesadé disi?
12. San ben pasa tapoe na fesadé disi leki fa Leviticus 23:15-21 ben sori?
12 Leki piki Leviticus 23:15-21 e gi leki piki: „En foe sensi na sabadé, foe sensi na dé di oen ben tjari na bosoe foe na bewégi ofrandi, oen moe teri sébi saba. A moe de troe troe heri wiki. Oen moe teri go te na di foe sébi saba, féfitenti dé, en oen moe pristeri wan njoen njanjan-ofrandi na Jehovah. Foe den tanpresi foe oenoe oen moe tjari toe brede leki bewégi-ofrandi. Den moe de foe toe pisi foe tin efa blon . . . En na priester moe bewégi den go en bewégi den kon nanga den brede foe den fosi lepi froktoe, leki wan bewégi-ofrandi na fesi foe Jehovah, makandra nanga den toe man-pikin-skapoe. Den moe kon de foe na priester leki wan santa sani gi Jehovah. En na na a srefi dé oen moe meki wan sani bekenti; wan santa konmakandra sa de gi oen. No wan enkri sortoe hebi wroko oen moe doe. A de wan wet te ten di no abi marki ini ala den presi gi den pikin-pikin foe oen.”
13. Oten na agersi Pinksteren ben bigin foe kon troe, en san ben marki na okasi dati?
13 Na proféti wiki-fesa disi, ben kon troe tapoe na gemeente foe Jezus discipel ini Jeruzalem tapoe na di foe féfi tenti dé bigin foe na opobaka foe Jezus. Na agersi wikifesa, ofoe Pinksteren ben bigin soboen foe kon troe tapoe na di foe siksi dé foe na di foe dri moenkenki moen, dati wani taki, tapoe 6 Sivan foe na jari 33 foe wi G.T. Na glori Jezus Kristus ben de ini na ten dati ini na Moro Santa Kamra foe Jehovah jeje tempel, da foe taki pe Jehovah de hensrefi ini hemel, en pe a ben go tapoe na di foe fo-tenti dé foe hen opobaka. Aladi den djoe ben njan ini na tempel foe Herodes ini Jeruzalem na wiki-fesa ofoe Pinksteren di ben de wan model, dan wan hondro nanga twenti discipel foe na jeje hépriester, Jezus Kristus, ben konmakandra ini wan tapoe-sodro ini na foto dati. Dan, bifo na di foe dri joeroe foe na dé (9 joeroe mamanten) na Masra Jezus Kristus ben kanti trowe santa jeje komopo foe na Moro Santa kamra foe na jeje tempel foe Jehovah. Disi ben abi leki bakapisi, dati den hemel Tata Jehovah ben meki den gebore njoen, en nanga jepi foe na hépriester foe den, Jezus Kristus ben kisi salfoe nanga santa jeje (Tori foe den Apostel 2:1-36). Na so fasi den toe agersi brede foe blon Jehovah ben feni boen ini hemel, na Moro Santa Kamra. — Hebr. 9:24.
14. (a) San a de agersi dati den toe tarwe brede ben abi swa? (b) Sortoe reden a ben kan abi (. . .)?
14 Foe san ede toe brede, di ben meki foe tarwe di ben lepi pas, ben pristeri na Jehovah ini na ten foe na model wikifesa, ofoe Pinksteren? Disi e sori dati ini na kon troe, moro leki wan soema ben sa de. Den toe model tarwe-brede ben baka nanga sroedeki. Disi e sori dati den soema di na fesa e kon troe tapoe den ben swa nanga sondoe foe sensi na gebortoe foe den na skinfasi, en disi ben de so nanga den wan hondro na twenti discipel foe Jezus (di no abi sondoe) en den ben wakti tapoe sondoe 6 Sivan foe G.T. ini Jeruzalem. Dati joe ben abi toe brede, ben kan sori ooktoe dati den soema di ben sa tron discipel foe na Messias Jezus en di ben kon njoen gebore en di ben kisi salfoe, ben sa teki poeroe foe toe groepoe, fosi den djoe na skinfasi di ben besnij en bakaten foe ala tra naatsi foe na grontapoe, den heiden. Makandra den toe ben sa de wàn agersi bewégi-ofrandi gi Jehovah. — Ef. 2:13-18.
15. Oten na brede di ben agersi wan djoe brede ben pristeri na Jehovah en fa Jehovah ben sori dati a ben teki hen?
15 Te wi loekoe hen nanga a laatste standpunt, dan na fosi wan foe den agersi brede, di ben abi foe doe nanga den Israëlsoema di ben besnij, na hépriester Jezus ben pristeri hen precies op tijd, tapoe 6 Sivan na Jehovah, en dati ben de tapoe na srefi dé di na djoe hépriester ben bewégi go-kon na fesi Jehovah den toe model brede ini na tempel foe Herodes. Foedi den toe tarwe-brede no ben de moro langa fanowdoe foe agersi wan sani, Jehovah no ben teki den, sodati den djoe di ben njan na fesa ini na tempel foe Herodes, no ben kisi na presenti foe na santa jeje. Den djoe di ben wani dati Joël 2:28, 29 ben moe kon troe tapoe den, ben moe libi na model tempel dati en soekoe foe miti den wan hondro nanga twenti discipel foe Kristus, di na profétitori ben bigin kon troe tapoe den kaba. Tapoe na dobroe Pinksterdé dati ini na jari 33 foe G.T. soboen so wan dri doesoen moro foe den ben go de wan pisi foe na agersi bewégi-brede.
16. Oten na di foe toe agersi brede ben pristeri na Jehovah en ini sortoe ten na safri safri kon troe foe den toe agersi brede ben kon na wan kaba?
16 Na tweede agersi brede, di ben abi foe doe nanga den heiden, ofoe den soema di no ben de djoe, bakaten ben bewégi na a fesi foe Jehovah, en dati ben de di fosi den bribi Samaritaansoema ben kisi pasi foe kon ini na kristen gemeente en baka dati den heiden di no ben besnij ofoe soema foe den naatsi. A laatste sani disi ben moe feni presi ini na herfst foe na jari 36 foe G.T. (Tori foe den Apostel kapitel 8 nanga 10. Den toe agersi brede ben kon na wan kaba ini na ten foe den tina-négi hondro jari di pasa. Den feiten e sori dati son wan ini na ten disi kon na ini en den kon de wan pisi foe „na brede”, en a Moab oema Ruth, di ben de wan foe den fositenmama foe Jezus Kristus, nanga a oemakownoe Esther, na nicht foe na djoe Mordechaï di ben tron na fosi minister foe na Persia kownoekondre, de wan gersifasi foe den soema disi. — Loekoe na boekoe Preservation (Tan na libi), di ben meki ini 1932, pe den ben druk na materiaal di ben kon ini den serie artikel foe 1931 nanga 1932 (Wachttoren foe 1931 te nanga 1933).
17. (a) Fa den fesaman ben firi tapoe na meki na nomroe doro foe den memre foe den toe agersi brede? (b) Foe san ede meki den soema di de den agersi brede dati, de wan sortoe foe „fosi wan”?
17 Na kon meki na nomroe doro foe den memre foe den toe agersi pinkster-brede ini den moro leki 1900 jari di pasa sensi na ten dati, de wan bigi prisiri gi den jeje Israëlsoema, di e njan na agersi wikifesa. Soleki den toe fosi model brede de agersi den fosiwan ofoe fosi froktoe ini na moen foe koti njanjan Sivan, na so den soema di de agersi brede, de fosi wan gi Jehovah Gado nanga jepi foe Jezus Kristus, foedi den abi na fosi okasi foe na tra pisi foe libisoema, foedi den e kisi leki den fosi winimarki foe na slagti-ofrandi foe na „Lam foe Gado” wan hemel goedoe. — Jak. 1:18; Openb. 14:4.
NA WIWIRI-KAMPOE-FESA
18. Fa na laatste fesa foe na djoe kerki jari ben nen, oten den ben hori dati en soema ben moe teki prati na dati?
18 Na laatste bigi fesa foe na djoe kerki jari ben hori ini na di foe sébi moen, na moen Ethanim ofoe Tisjri (1 Kon. 5:2). Ini bepaalde sani a ben de wan spesroetoe fesa. Moro foeroe den ben kari hen na wiwiri-kampoe-fesa, ma toe tron na nen „fesa foe tjari konmakandra” e gebroiki. (Ex. 23:16; 34:22). Ini Exodus 23:16, 17 tanapoe foe eksempel: „Moro fara na koti-njanjan-fesa foe den fosi lepi froktoe foe na wroko foe oen, foe san oen e sai tapoe na njanjan-gron; nanga na fesa foe tjari konmakandra na a kaba foe na jari, te oen e tjari konmakandra foe na wroko foe oen foe na njanjangron. Na dri okasi ini na jari ala san de man na mindri oen sa kon na fesi foe na troe Masra Jehovah.” Ooktoe Exodus 34:22 e taki foe na „fesa foe tjari konmakandra na a kenki foe na jari”. Deuteronomium 16:13-15 e taki foe hen leki na wiwiri-kampoe-fesa en e taki: „Na wiwirikampoe-fesa oen moe hori sébi dé te oen e tjari konmakandra foe oen sjoeroegron en foe oen oli- nanga winpersbaki. En oen moe prisiri ini na ten foe oen fesa, oenoe nanga oen manpikin nanga oen oemapikin nanga oen srafoe, nanga oen oema-srafoe nanga na leviet nanga den vreemde soema di e libi na oen mindri nanga den boi sondro papa nanga den weduwe di de na inisé foe oen portoe. Sébi dé oen sa njan na fesa gi Jehovah, oen Gado, tapoe na presi di Jehovah sa sori, bikasi Jehovah, oen Gado, sa blesi oen ini den froktoe foe oen, en ini ala wroko foe oen anoe en oen no moe de noti moro leki nanga prisiri.”
19. (a) Foe san ede na fesa disi ben gi grani na a nen foe hen ini na fasi fa a ben hori? (b) Foe san ede meki na ten di a ben hori ben de toemsi boen gi den fesaman?
19 Na fesa disi bijna ini ala geval e kari „na wiwiri-kampoe-fesa”. Akroederi nanga na nen foe na fesa, den djoe di ben konmakandra ini Jeruzalem ben libi ini wiwiri-kampoe ini a ten foe den sébi dé foe na fesa. Na fesa ben bigin féfi dé baka na Verzoendé, di ala jari ben hori tapoe 10 Tisjri en di nanga jepi foe dati ben meki na naatsi Israël kon ini wan vréde mati-fasi nanga Jehovah Gado. Na wiwiri-kampoe-fesa ben bigin soboen tapoe wan toemsi boen ten en a ben tan hori foe 15 te go miti 21 Tisjri, heri dé foe ala den dé.
20. San historia tori dorosé foe na bijbel e verteri foe san wan priester ben doe ibri mamanten foe na fesa?
20 Na fesa no ben abi hen speri foe taki foe na prisiri di ben marki hen. Leki fa historia tori e verteri wi, dan wan priester ben teki tapoe ibri fesadé na a bigin foe na dé wan gowtoe kan di ben hori dri log-marki (wan liter) watra en a ben saka Jeruzalem go na san ben kon de bekenti leki „na watrabeki foe Siloam”. Den soema foe den lésiman foe wi di ben go fisiti na disiten Jeruzalem, sa memre, fa den ben kon na san nen na Mariafonten ofoe Gihonfonten, di den ben waka libi na foto pasa na Mestportoe ini na zuid-oost-oekoe foe na foto. Komoto foe na fonten disi kownoe Hizkia ben diki wan ondrogron-gotro, di den Assyriasoema ben doe moeiti foe fadon kon feti nanga Jeruzalem. Dekati fisitiman sa memre fa baka wan pisiten di den firi-firi ini na doengroe foe na gotro disi, ben kon ini na watrabeki foe Silóam.
21. (a) Fa na priester ben go na a watrabeki foe Silóam, en san a ben doe nanga na watra? (b) Sortoe wortoe foe Jesaja profétitori ben sa memre den djoe foe na prisiri di ben de?
21 Na priester nanga na gowtoe kan no ben waka pasa na gotro foe Hizkia go na a watrabeki foe Silóam, ma ben go na tapoesé-gron, en ben waka na hen baka wan bigi groepoe pe joe ben abi na ini pokoe-man. Baka di na priester ben foeroe na kan nanga watra, a ben drai go baka na a foto en a ben go baka na a Fesi-djari pe a bron-ofrandi-altari foe Jehovah ben de. Tapoe na zuidsé pisi foe na altari toe beki ben de, ibriwan foe den nanga wan olo na ondrosé. Na beki na a zuid-westsé ben de foe na watra di ben komoto foe Silóam. Efoe na priester ben kanti na watra na ini, dan a ben boro pasa na ini en a ben fadon na a foetoe foe na altari. Na a okasi dati den djoe ben de toemsi nanga prisiri. A ben kon memre den prisiri fesaman na Jesaja kapitel 12 pe na prisiri skrifi di den Israël-soema ben ondrofeni di den ben komoto ini 537 bifo G.T. foe na katibo ini Babylon. Jesaja 12:3 e taki: „Nanga bigi prisiri oenoe sa teki troe troe watra foe den fonten foe redding.”
22. (a) Fa Jehovah ben de na Fonten foe watra foe redding? (b) Fa (. . .)?
22 Jehovah Gado ben de na hemel Fonten foe na redding foe den. Na Hen ben de na Soema di ben verloesoe den fositenpapa foe den foe na 70-jari katibo ini na heiden kondre Babylon, pe den ben angri foe na redding di ben sa kon baka te Babylon ben trowe na gron ini 539 bifo G.T. (Jes. 44:28-45:7; Jer. 2:13). Na memre foe na verloesoe disi ben de ini na ten foe na wiwiri-kampoe-fesa wan oorzaak foe prisiri. Wan owroe djoe odotaki de: „Na soema di no si noiti na kanti trowe foe na watra foe Silóam, noiti ete ben sabi prisiri ini hen libi”.