Den leti foe na fesa
1. Fa Jeruzalem ben kisi spesroetoe leti na a ten foe na wiwiri-kampoe-fesa, en san den djoe ben doe ondro na moi fesa-leti disi?
NA WIWIRI-KAMPOE-FESA ben de wan okasi foe spesroetoe leti foe na „foto foe na bigi Kownoe” Jehovah (Matt. 5:35). Na netiten ini na tempel foe Herodes ini na Fesidjari foe den oema, di ben de na oostsé foe na altari, wan ongewoon sani ben de foe si. Fo boen bigi kandratiki ben poti drape. Ibri wan foe den ben abi fo bigi preti. Foe ben foeroe den preti nanga oli, trapoe ben gebroiki foe kisi den. Owroe priesterkrosi ben gebroiki leki katoen gi den preti nanga oli. Na leti di den tina-siksi preti disi nanga oli di e bron ben panja, ben tranga nofo foe gi leti na heri Jeruzalem. Na ondro na extra tranga fesa-leti disi den Israël mansoema ben dansi ini na Fesidjari foe den oema ofoe den ben doe pajasi, aladi den oema ben de na barkon foe den e loekoe. Singiman ben singi den 15 Psalm foe na Opo-go-natapoe, en den livietsoema ben pré pokoe gi den. Na fesa-prisiri disi ben tan go doro te leki dé ben broko.
2. Pe den heiden di ben de na a fesa, ben de na a okasi disi?
2 Den heiden soema di no ben besnij en di ben de na a fesa no mag go moro fara leki na Fesidjari foe den heiden di wan ston skotoe nanga na Dorosé fesidjari foe Israël ben prati hen. — Loekoe Tori foe den Apostel 21:28, 29, foe sori joe den wet di ben tapoe den heiden tapoe na tempeldjari.
3, 4. (a) Fa Jezus ben go fisiti na fesa ini 32 foe G.T. en san a ben taki drape, san ben kan memre den djoe na a watra foe Silóam? (b) Na san Jezus ben sori na a okasi dati leki fa Joh. 7:39 taki?
3 Te wi loekoe den spesroetoe sani di ben poti gi na fesa foe wiwiri-kampoe, dan wi kon verstan moro betre wan toe foe den sani di Jezus ben taki na a ten foe na fesa. Ini na herfst foe 32 G.T. a ben njan na fesa disi foe na laatste tron. Foedi djoe ben de ini Jeruzalem di ben wani kiri hen, Jezus ben gwe libi Galiléa hen wawan en a ben go sondro foe soema sabi na a fesa. Bijna na a mindri foe na fesa, kon wi taki 18 Tisjri, a ben sori hensrefi na publiki en a ben bigin foe leri den soema, na bigi ipi fesaman ini na tempel.
4 Na laatste dé foe na fesa, 21 Tisjri ben kari „Na bigi dé foe na fesa”. Tapoe na dé dati Jezus ben memre den soema kande na a kanti trowe foe na watra foe Silóam di a ben taki: „Efoe wan soema abi dréwatra, meki a kon na mi en dringi. Soema poti bribi ini mi soleki Boekoe taki: ’Komoto inisé foe hen liba foe libi watra sa lon.’” Na apostel Johannes e taki foe san Jezus ben taki drape, na sani disi: „A ben taki disi foe na jeje, di den di ben poti bribi ini hen, ben sa kisi no langa moro; bikasi jeje no ben de ete, bikasi Jezus no ben kisi glori ete.” — Joh. 7:37-39.
5. Oten den foerwondroe wortoe ben bigin foe kon troe en fa?
5 Den foerwondroe wortoe dati ben bigin foe kon troe ini na tra jari, di na santa jeje ben kanti trowe tapoe so wan wàn hondro twenti discipel, di ben konmakandra na wan tapoesodro ini Jeruzalem. Di den ben bigin foe taki ini foeroe tongo tapoe wan wondroefasi ini tongo foe „den bigi wroko foe Gado” gi doesoen doesoen foerwondroe djoe di ben konmakandra foe de kotoigi foe na sani disi, dan troe troe liba foe libi watra ben bigin foe lon komoto foe den. — Joh. 8:12.
7. Foe san ede a ben de toemsi fiti dati Jezus kari hensrefi na leti „foe grontapoe” tapoe na wiwiri-kampoe-fesa?
7 A ben de spesroetoe wan sani di fiti, dati Jezus ben kari hensrefi na a wiwiri-kampoe-fesa . . . „na leti foe na grontapoe”, foedi na fesa ben kon de leki wan grontapoe-fesa. Fa so? Foedi na wet foe Gado ben meki bekenti dati den „vreemde soema di e libi na oen mindri” na inisé den portoe foe den Israëlsoema, ben abi reti foe teki prati na a fesa en prisiri makandra nanga na pipel foe Gado. — Deut. 16:14.
8. (a) San ben de wan spesroetoe sani foe na offer foe kaw tapoe na wiwiri-kampoe-fesa? (b) Fa a de kon akroederi nanga san e kon na krin ini Genesis kapitel 10 en san disi wani sori?
8 Leki fa Numeri 29:12-34 taki dan wan ongewoon nomroe slagti-ofrandi ben offer. Tapoe na fosi dé 13 kaw ben offer en tapoe den tra 6 dé tapoe ibri dé di waka baka na trawan wàn kaw moro mendri, ben offer, te leki tapoe na di foe sébi dé 7 kaw ben offer. Tapoe na laatste dé disi Jezus ben taki: „Mi de na leti foe grontapoe”. Na a ten di na laatste dé ben doro foe na fesa, dan 70 kaw ben offer. Na nomroe 70 joe e kisi te joe teki 7 tron 10 en den toe getal (7 nanga 10 e sori ala toe tapoe wan sani di boen dorodoro ofoe volmaaktifasi: 7: jeje volmaaktifasi en 10: grontapoe volmaaktifasi. Tapoe 10 Tisjri, na Verzoendé, soso wan kaw ben de leki zoen-ofrandi, ma ini na ten foe na sébi-dé wiwiri-kampoe-fesa, di ben hori foe 15 te 21 Tisjri, 70 kaw ben offer. Na agersifasi den ben kan gi nofo broedoe foe krin en jepi na libisoemafamiri. Disi e akroederi nanga san tanapoe ini Genesis kapitel 10. Drape wi e kisi den nen foe famiri-edeman en foe naatsi foe bigin nanga Noach en komoto foe hen dri manpikin go moro fara, te leki te foe kaba Mescha nanga Sefar e kari leki laatste nen. Ala nanga ala 70 nen e gi, di agersi ben de na grontapoe-pipel foe na ten dati baka na froedoe.
9. Gi soema leki fa den wortoe foe Jezus taki a ben sa de na leti en san na heri libisoema-famiri abi fanowdoe foe kisi libi?
9 Tapoe na joisti ten na fesi a ben de foe datede toemsi joisti dati Jezus Kristus ben meki bekenti: „Mi de na leti foe na grontapoe” en no soso na leti foe hen salfoe foetoeboi di e waka ini hen foetoestapoe-marki. Foe taki foe na boen foe leti, wi kan memre dati Gado ben taki: „Leti moe kon” en baka di a ben meki son, na moen nanga den stari en a ben meki a de mogelijk gi den hemelskin disi foe skijn tapoe wi grontapoe, Gado ben meki en te foe kaba a volmaakti man nanga oema foe kan njan boen foe na libi-leti. Now ini na sondoe en doengroe grontapoe di de vreemd foe Gado, ala soema abi na okasi foe njan boen foe Jezus Kristus, „na leti foe na grontapoe”. Den alamala abi „na leti foe na libi fanowdoe”. — Joh. 8:12; Gen. 1:3.
NA AGERSI WIWIRI-KAMPOE-FESA
10. San na wiwiri-kampoe-fesa abi wàn nanga den toe fesa na fesi en sortoe sani wi moe loekoe dja?
10 Soleki den toe fesa di ben waka na fesi en di Gado ben poti gi hen pipel, dan na wiwiri-kampoe-fesa moe abi wan agersi betekenis gi na ten foe wi. Kolokoe dati foe troe a abi wan agersi kon troe. We, oten, disi ben bigin dan? Fa wi moe bepaal disi? Na a anoe foe sani di e kon na fesi ini na eksempel en ini na agersifasi ini den historia feiten.
11. San den historia feiten e sori foe na aksi ofoe na kotiwroko di kari Matteus 13:39 ben bigin ofoe no ben bigin ini na jari 1914?
11 Ini Matteus kapitel 13 Jezus Kristus e gi wi wan agersitori pe a de taki foe na tjari konmakandra foe den froktoe foe na njanjangron. Disi ben de na gersitori foe na alési nanga na wiwiri (dolik). Di Jezus ben tjari kon na krin den difrenti pisi foe na agersitori, a ben taki: „Na kotiwroko de wan bosroiti foe wan seti foe sani” (Matt. 13:39). Bijbel profétitori nanga chronologisch tabel en ooktoe sani di pasa ini na historia e sori dati na bosroiti foe na disiten seti foe sani ben bigin ini 1914 foe G.T., ini na herfst foe hen, „den sébi ten” foe heiden makti tapoe grontapoe sondro Gado Messias Kownoekondre ben kon na mindri ben kon na wan kaba (Dan. 4:23-25). Na „kotiwroko” ofoe tjari konmakandra foe na „tarwe”-klasse foe troe kristen ben bigin ini na jari dati? Nono, foedi na historia e sori dati den aanbegiman foe Jehovah di ben gi densrefi abra na Gado ben panja ini na ten foe na Fosi Grontapoefeti di ben bigin ini 1914. Den féjanti foe na hemel messias Kownoekondre foe Jehovah ben broko na grontapoe organisatie foe den faja salfoe prékiman. Ini 1918 na fadon panja foe na organisatie ben doro te foe kaba srefi na a edekantoro foe na pipel foe Jehovah ini Brooklyn, New York (Amerkankondre).
12. Oten na tjari konmakandra di Jezus ben taki na fesi ini Matteus 24:31 ben bigin, n foe sortoe fesa disi ben de wan bigin?
12 Jezus ben taki ini hen profétitori foe na „marki” foe hen de noja en foe na bosroiti foe na seti foe sani disi: „En a sa seni hen engel go nanga wan tranga trompeti-babari, en den sa tjari den soema di a verkisi komoto foe den fo oekoe foe grontapoe, foe na moro farawe pisi foe hemel go te na a tra moro farawe pisi foe hen” (Matt. 24:31). Ini den wortoe dati ben taki na fesi dati den soema foe Kristus di ben verkisi ben sa tjari konmakandra foe ala presi pe den ben panja go ofoe ben de den wawan. Na tjari konmakandra disi ben bigin ini na jari baka na oorlog 1919, wantron wantron baka di den memre foe na staf foe na edekantoro ini Brooklyn ben kon fri tapoe 25 maart 1919, baka di den ben poti den ini na federale strafoe-oso ini Atlanta, Georgia (Amerkankondre) foe négi moen. Ini na jari dati na agersi fesa foe tjari konmakandra, ofoe wiwiri-kampoe-fesa ben kon de soboen wan troe sani. Disi ben marki nanga wan toemsi bigi prisiri foe na sé foe na salfoe fikapisi foe den soema di Kristus ben verkisi tapoe na heri grontapoe.
13. (a) Di Jezus ben taki ini Matteus 13:39 foe wan kotiwroko, foe na kotiwroko foe soema a ben taki dan? (b) Soema foe den, ben koti baka 1919?
13 Foe sori dati disi de so, wi moe tjari wan toe prenspari sani kon na prakseri. Foe san Jezus ben taki di a ben taki: „Na kotiwroko de wan bosroiti foe wan seti foe sani”? A ben taki foe na tjari komakandra foe „den manpikin foe na kownoekondre”, dati wani taki, den erfgenaam di kon njoen gebore nanga geest. Disi de wan jeje salfoe klasse, di na alési de wan agersifasi, en na tjari konmakandra foe den ben bigin foe troe ini na mofojari foe 1919. Baka wan pisiten, boiti den erfgenaam foe na kownoekondre, di ben panja nanga den sani di ben pasa foe na Fosi Grontapoefeti, foeroe moro ben tjari konmakandra ete. Ini na pisiten baka 1919 doesoen doesoen trawan ben teki na sé foe na Kownoekondre foe Gado di ben opo; den ben gi densrefi abra na Jehovah, ben dopoe, ben kon njoen gebore en ben kisi salfoe nanga Gado jeje, en ala den disi ben kon poti ini na fikapisi di ben de ini na bigin. Den soema ini den drama bifo Kristes di ben kon na fesi, foe taki den sortoe barinen soema leki na Moabitisch Ruth, di ben de na loyaal kompe foe na djoe oema Naomi, na masra-mama foe hen nanga ooktoe na oema-kownoe Esther, na nicht foe na djoe Mordechai di ben tron fosi minister foe na Persia kownoekondre ondro kownoe Ahasferos, ofoe Xerxes, de agersi den njoen soema disi leki klasse.
14. San foe datede e marki na bigin foe na agersi fesa foe tjari konmakandra, ofoe wiwiri-kampoe-fesa?
14 Ruth soleki Esther ben kon tai nanga na kownoe famiri-lin foe David en den ben pré wan rol ini na kibri foe disi te na a fosi kon foe Jezus, na „manpikin foe David” (Matt. 1:1, 5; Ruth 4:18-22; Esth. 4:13, 14). Na tjari konmakandra foe na Ruth- nanga Estherklasse, makandra nanga na salfoe fikapisi foe na bigin, e marki na bigin foe na agersi fesa foe tjari konmakandra ofoe wiwiri-kampoe-fesa.
15. Soema ben moe hori na herfst-fesa en soema ben kisi na komando foe libi ini wiwiri-kampoe ini na ten foe na fesa?
15 Ete wan sani: Ini den ten bifo Kristus den djoe na skinfasi ben njan na model wiwiri-kampoe-fesa. Den ben de den soema di Jehovah ben gi nanga mofo foe Mozes na komando foe hori hen. Na ini na ten foe na bakajari koti foe njanjan den ben go ipi-ipi soema na Jeruzalem en den ben libi drape ini wiwiri-kampoe. Srefi den soema di ben libi ini Jeruzalem ben doe disi. Na wiwiri-kampoe-fesa disi ben memre den na wan sani di ben pasa fositen. Sortoe sani? Leviticus 23:42, 43 e gi tapoe disi na piki nanga den wortoe: „Sébi dé oen moe libi ini wiwiri kampoe. Ala soema di gebore ini Israël moe libi ini wiwiri-kampoe, sodati den bakatenpikin foe oenoe kan sabi, dati mi ben meki den manpikin foe Israël ben libi ini wiwiri-kampoe, di mi ben tjari den komoto foe na kondre Egypte. Mi de Jehovah, oen Gado.” Den soema di ben gebore leki djoe ben doe disi.
16. (a) Fa na „bigi moksi ipi” ben libi na mindri den Israëlsoema di ben de na pasi foe go na a Pramisi Kondre? (b) Fa wan prati ben hori mindri den heiden en den Israëlsoema ini Jezus ten ini Herodes tempel?
16 Na „bigi moksi ipi” soema di no ben de Israëlsoema, di ben kon moksi densrefi nanga den Israëlsoema en di den ben hari gwe makandra nanga den”, ben moe libi ooktoe ini tenti di den ben de na pasi foe go na a Pramisi Kondre (Ex. 12:38). Na komando foe ben hori na wiwiri-kampoe-fesa no ben taki gi den „bigi moksi ipi” soema, ma ben gi na den Israëlsoema. Ooktoe na Pramisi Kondre no ben gi na a „bigi moksi ipi” foe prani, ma a ben prati na mindri den twarfoe lo foe Israël di no ben foe na lo Levi, aladi ooktoe na wet foe na Prisiri-jari, tapoe na tori foe na gi baka foe gron di ben panti, ben abi foe doe nanga den Israëlsoema. Na fesa foe tjari konmakandra soboen moro spesroetoe ben sa de gi den Israëlsoema. Ma leki wan boen-ati „den vreemde soema di ben libi na den mindri” ben kisi pasi foe ben abi prati na ini. Ini den dé foe Jezus Kristus, dan soema di no ben de djoe, ofoe heidensoema, no ben kan kon moro fara leki na Fesidjari foe den heiden aladi na Ston Skotoe nanga na Dorosé fesidjari ben prati foe na Fesidjari foe Israël. Na presi foe den ben de na moro lagi wan foe na heri bowwroko foe Herodes tempel.
DEN FESAMAN DI BEN TJARI DEN TAKI
17, 18. Soema ben tjari den „loelavs”, en foe sortoe tekst na prakseri foe hen komoto?
17 Na a joeroeten di na fesa srefi ben hori, a ben de den Israëlsoema di ben tjari den sokari „loelavs” nanga den ethrogs (wan sortoe citroen). Foe kan verstan fa na fesa ben hori ini na ten foe Jezus wi ben sa kan lési san skrifi foe na djoe fesa ini Nehemia 8:14-18. Na loelav ben de wan bondroe taki foe difrenti bon en den djoe fesaman ben tjari den na den anoe. Na prakseri foe disi ben sa kan komoto foe Leviticus 23:40:
18 „En tapoe na fosi dé oen moe teki na froktoe foe moi bon, den wiwiri foe palmbon en den bigi taki foe bon di taki panja foeroe nanga populier foe na bergi-liba, en sébi dé oen moe prisiri na fesi foe Jehovah.”
19. (a) San ben de ini na loelav? (b) San Israëlsoema ben doe di ben tjari na loelav, en san den ben singi?
19 Na loelav ben de (1) wan tongo foe wan palmbon di no ben opo ete, (2) dri taki foe na mirtebon, nanga foeroe wiwiri na hen, en (3) toe taki foe na wilgbon, di na oedoe foe hen redi en di na taki foe den langa en boen dorodoro. Den Israëlsoema di ben tjari na loelav, ben wai nanga hen en den ben iti den trowe na a kaba foe na fesa. Na loelav nanga na ethrog (wan froktoe di ben gersi wan citroen, ma sondro na koemba di na citroen abi na wàn sé) ben tjari ini wan optocht lontoe na altari ini na Fesidjari foe den priester. Tapoe ibriwan foe den fosi siksi dé na optocht ben waka wàn tron lontoe na altari ini na Fesidjari foe den priester, en tapoe na sébi en laatste dé sébi tron. Baka dati den ben njan na ethrog. Na a ten foe na optocht Psalm 118:25 ben singi: „Ke Jehovah, jepi wi tog grantangi! Ke Jehovah, meki tog dati sani waka boen gi wi!” Den heiden di ben de ini den égi fesidjari, no ben kan teki prati na ala disi.
20. San granman Nehemia ben taki ini hen ten gi den Israëlsoema foe na jejefasi di den ben de na ini na a ten foe na wiwiri-kampoe-fesa foe den?
20 Ini na joeroeten di na wiwiri-kampoe-fesa ben hori ini den dé foe Nehemia, a ben taki leki granman gi den Israëlsoema di ben drai baka foe katibo ini Babylon: „Na dé disi de santa gi na Masra foe wi, en no firi sari, bikasi na prisiri foe Jehovah de na fortresi foe oenoe” (Neh. 8:10). Den jeje Israëlsoema moe sori now na srefi fasi leki na ten dati, foedi den ben kisi ferloesoe komoto foe na Bigi Babylon ini na jari 1919 foe G.T.
21. (a) Foe san ede meki na fikapisi foe den jeje Israëlsoema ben prisiri ini na bakajari foe 1919? (b) Sortoe wroko den ben prakseri den abi now na den fesi, ma san a ben sori dati a de?
21 A de krin dati na kon troe foe na wiwiri-kampoe-fesa ben bigin ini na jari dati baka na feti. Te joe loekoe den verwakti di den ben abi ini na ten bifo na jari dati, dan den jeje „manpikin foe na kownoekondre” ben froewondroe pikinso di den ben tjari go ini na pisiten baka na feti. Ma den ben prisiri srefi-srefi di den ben kon de verloesoe foe na Bigi Babylon ini na bakajari foe 1919, en den ben teki wantron wantron na tjari-konmakandra-wroko di ben de now na den fesi. Na a bigin den ben prakseri dati a ben de „wan wroko foe piki njanjan ete wan tron”. Loekoe foe disi na Watchtower foe 1 mei 1919, nanga na artikel di ben de drape na ini: „Na kotiwroko kon na wan kaba — san sa kon?”, bladzijde 138, paragraaf 1. Na presi foe piki njanjan ete wan tron baka, a ben de wan heri kotiwroko.
22. Den memre foe na salfoe fika-pisi abi na prakseri foe poti densrefi foe tégo tapoe na grontapoe paradijs, en fa den e si densrefi na mindri na seti foe sani disi?
22 Na salfoe fikapisi foe kotiman ben libi leki a ben de ini „wiwiri-kampoe”, foedi den no ben poti na lobi foe den tapoe grontapoe sani. Den no ben loekoe na den fesi foe libi oiti ini wan grontapoe paradijs ini na ten na den fesi. Den ben verwakti foe go ini na hemel goedoe foe den makandra nanga na glori Jezus Kristus. Na fasi fa den ben si sani ben de akroederi nanga san tanapoe ini Hebreeër 13:13, 14: „Meki wi go na hen dan na dorosé foe na kampoe en tjari na sjen di a ben tjari, bikasi wi no abi dja wan foto di e tan, ma wi e soekoe ernstig na di e kon.” Nanga dati ini prakseri den e si densrefi leki pelgrim, leki soema di — leki Abraham, Isaäk nanga Jakob — de „vreemde soema nanga wakaman” na mindri foe na seti foe sani. — 1 Petr. 2:11; Gen. 47:9; Ex. 6:4; Hebr. 11:1; Ps. 119:54.
23. (a) Na agersi wiwiri-kampoe-fesa, di na fikapisi ben hori, ben kon moi nanga jeje leti? (b) Fa den ben si na toepassing foe na agersitori foe Matteus 25:31-46?
23 Gi na salfoe fikapisi di e bigin foe ondrofeni na disiten gersifasi foe na wiwiri-kampoe-fesa, jeje leti ben komopo foe Jehovah hemel tempel. Ini na ten foe na tjari konmakandra foe na jeje klasse di ben de wan agersifasi foe Ruth nanga Esther, dan foe krin na verstan foe na salfoe fikapisi spesroetoe leti ben kon tapoe na agersitori foe den skapoe nanga bokoboko, soleki disi skrifi ini Matteus 25:31-46. Tapoe na algemene congres di ben hori ini 1923 ini Los Angeles (Californië, VS), dan na president foe na Wachttoren-genootschap, di ben de now fo jari fri kaba sensi di a ben de ini na strafoe-oso foe Atlanta (Georgia, Amerkankondre), ben taki foe na agersitori foe den skapoe nanga bokoboko. Na kon troe foe hen no ben abi foe wakti te na doesoen jari rigeri foe Jezus Kristus ben bigin. Na klasse disi di ben gersi skapoe ben bigin foe sori hensrefi na a ten dati kaba. Memre foe na klasse dati ben sori den srefi kaba, aladi den ben doe boen na a fika-pisi foe den jeje „brada” foe na glori Jezus Kristus. Na thema foe na publiki taki di ben nen „Miljoen miljoen soema di e libi now no sa dede noiti”, ben tjari kon tapoe den. Den ben de den tra skapoe di Jezus ben kari ini Johannes 10:16.
24. Wan spesroetoe moeiti ben doe na a ten dati foe tjari den soema disi kon makandra, di ben doe boen na den jeje „brada” foe Kristus?
24 Ini na ten foe na tjari kon na krin foe na agersi-tori foe Matteus 25:31-46 spesroetoe moeiti no ben doe foe tjari den „tra skapoe” dati kon na makandra. Wel, wortoe foe waarderi ben taki foe den switifasi di den ben bewijsi den jeje „brada” foe Kristus. Bakaten ini na ten foe na agersi wiwiri-kampoe-fesa moro jeje leti ben sa kon.