Den marki foe den ten — San den wani taki gi joe?
„Ook toe marki sa de ini son, moen nanga stari, èn na grontapoe broeja skreki foe den naatsi, . . . Te now den sani disi bigin foe pasa, opo tanapoe dan letopoe èn opo joe ede na loktoe, bikasi joe ferloesoe e kon krosibé.” — Luk. 21:25, 28.
1. Sortoe piki Jezus ben gi di den djoe ben aksi en „wan marki foe hemel”?
NA A kaba foe Jezus grontapoe diniwroko, den djoe kerki fesiman ben aksi en foe sori „wan marki foe hemel”. Jezus ben piri-ai gi den èn a ben taki: „Wan ogri èn soetadoe libisma-lo e tan soekoe wan marki, ma a no sa kisi no wan tra marki leki na marki foe Jona.” Disi ben sori dati den no ben kan lési den marki foe den ten, ofoe na a tra sé den no ben poti prakseri a tapoe den. — Matt. 16:1, 4.
2. Foe san ede den marki foe den ten de now prenspari gi wi?
2 Den marki foe den ten wani taki wan sani gi wi ini disi ten? Ja, seker! Èn efoe wi handri akroederi nanga san den marki disi wani taki, dan disi kan kibri wi foe wan rampoe di de moro bigi leki ibri rampoe, di na moro ogri èn takroe weer kan tjari kon. Meki wi go ondrosoekoe dan den marki disi.
3. Na sortoe fasi sani di ben pasa ini bijbel ten de te now prenspari gi wi?
3 Den sani di ben taki na fesi ini bijbel na proféti fasi e gi wi foeroe bedoi foe den marki foe den ten. Na so, foe eksempre, den e ferteri wi, dati den sani di ben pasa ini na libi foe den sma ini na Israël foe owroeten, no ben abi nomo historia waarde, ma dati „den sani disi ben tan kon tapoe den leki eksempre èn den ben skrifi leki wan warskow gi wi, di den kaba foe den seti foe sani ben kon na wi” (1 Kor. 10:11). Soboen ini disi ten wi kisi warskow na fesi foe den sani di e kon. Te wi poti prakseri tapoe prenspari disi ten sani di e pasa, dan wi sa kan handri tapoe so wan fasi, dati wi kan komoto foe na pasi foe na rampoe di e wakti na „ogri satoedoe libisma-lo” di e libi now na grontapoe. Na so fasi wi no sa de leki den djoe kerki fesiman foe na fosi eeuw, di, soleki Jezus ben sori, no ben si den marki foe den ten. — Matt. 16:4; Tori foe den Apostel 2:40.
4. Sortoe samengesteld „marki” Jezus Kristus ben gi, èn san a ben wani taki?
4 Na Bigi Proféti Jezus Kristus, ben gi wan samengesteld „marki” foe sani di ben sa pasa èn di no wawan ben sa marki na kaba foe na djoe seti foe sani ini a fosi eeuw, ma ook toe na kaba foe na seti foe sani ini disi ten na a heri grontapoe. A no ben warskow wawan foe „feti nanga njoensoe foe feti”, ma a ben taki na fesi toe foe grontapoefaja di ben sa opo kon èn pe „naatsi ben sa opo go feti nanga naatsi èn kownoekondre nanga kownoekondre”. Ook toe ben sa de „ini na wan presi go na a tra presi mankeri foe njanjan nanga grontapoeseki”. — Matt. 24:3-8.
5. Fa falsi proféti ben sa loekoe na „marki” disi?
5 Jezus ben taki toe na fesi dati foeroe falsi proféti ben sa opo tanapoe èn di ben sa kon tapoe na gron foe en nen èn di ben sa kori foeroe soema, foe di den no ben sa poti prakseri na a prenspari fasi foe na „marki” di ben sa sori tapoe na de-noja foe en ini Kownoekondre-makti. Na samengesteld „marki” no ben sa taigi den noti soleki Jezus ben gi disi èn a ben skrifi ini Mattéus kapitel 24 nanga 25, èn ook toe tra marki di ben sa sori tapoe wi ten foe djoegoedjoegoe, soleki na algemene go na baka foe na maatschappij nanga na roewineer foe na grontapoe. Ma wi no ben si dati den sani disi ben pasa ini na di foe 20 eeuw disi?
6. (a) San kerki tiriman e taki, ala di na bigi skwala foe moeilijkheid de sensi 1914? (b) Ma fa den sani di e psa na grontapoe e gro kon?
6 Na bigi skwala foe moeilijkheid di ben loesoe kon tapoe na libisma-famiri nanga na bigin wantronso foe na Fosi Grontapoe-feti ini 1914 G.T., no ben stop srefi ete ini disi ten, someni jari baka na Grontapoe-feti di meki Toe. Èn disi ben de so, ala di den kerki fesiman ben ondersteun den sortoe programma disi leki na Volkoebontoe di no de moro èn na disiten Verenigde Naatsi èn aladi den e taki dati wi abi now den joisti sma fanowdoe ini wan politiek wroko foe djaranti wan drai-baka go na Gado foe kisi en blesi. Ma ete wi e si alape lontoe wi na bewijsi dati na kwaliteit foe na libi na grontapoe e go na baka, dati den toestand e kon moro ogri èn dati frede, bakabaka fasi, kiri, ogridoe ini den laatste jari foe na di foe 20 eeuw e kon moro nanga moro.
San grontapoe-tiriman e taki
7. San grontapoe-tiriman e taki?
7 Disi gersi dati na tori loekoe foe wan doengroe sé? We, politiek tiriman e taki opregti foe na crisis di de. Thomas J. Watson, na fosten Amerkan ambassadeur ini na Sovjet Unie, ben taki foe eksempre ini wan takimakandra no so langa pasa kaba: „Leki fa mi si, dan na grontapoe de ini wan moro gefarlek situwasi leki iniwan ten na fesi ini na historia.” Na Zweeds socioloog èn econoom Gunnar Myrdal, di langa ten ben loekoe a tori foe wan boen sé, ben verklari toe: „Na heri situwasi de toemsi takroe . . . Wi ben bribi ini wan kon moro boen foe sani, ini leri. Now wi e tanapoe na fesi foe wan grontapoe pe a de moeilijk foe de nanga boen froewakti ete.”
8. (a) Sortoe reden foe ongorostoe de now foe si? (b) Sortoe sani di ben taki na fesi ini Openbaring kapitel 6, de wan pisi foe den marki foe den ten?
8 Den barinen grontapoe-tiriman no abi troetroe gron foe no abi prakseri nanga boen froewakti? Den toemsi bigi nomroe feti-materiaal di den naatsi e tjari kon makandra, de sondro en speri ini na historia. Disi wawan de reden foe de ongorostoe. Den kostoe foe so wan strélon foe abi moro fetsani ben kon meki sani kon moro diri èn di no wan sma kan stop, sodati ini foeroe kondre na economia ben kon ini gevaar èn den prijs foe ala sortoe sani nanga dienst ben go na tapoe. Te na bijbelboekoe Openbaring e skrifi foe na rij foe den apocalyptische asiman, di de wan agersifasi foe feti, angriten, nanga siki, a ben warskow na fesi dati njanjanprijs ben sa fré go so na tapoe dati wan liter tarwe ben sa seri wan denarius, ofoe wan wrokodé-moni. O troe disi de now ini foeroe pisi foe na grontapoe! Den sortoe skreki sani disi, di abi krakti tapoe wi fasi foe libi, de alamala wan pisi foe den marki foe den ten. — Openb. 6:3-8.
San Jezus Kristus ben taki na fesi
9. (a) Sortoe koni gersi taki a lasi gwe? (b) Sortoe profétitori foe Jezus e kon now troe krin?
9 A gersi dati na koni foe den koni man ini politiek nanga industrie ben lasi gwe (Jes. 29:4). No wan gefarlek koni tiriman di abi wan loesoe gi den moeilijkhheid foe na grontapoe ofoe srefi gi den problema foe wán naatsi. Na presi foe dati, frede de gi na ten di e kon, precies soleki Jezus ben taki na fesi: „Na grontapoe broeja skreki foe den naatsi (sa de), di foe na ede foe na babari foe na se nanga na krasi fasi foe en no sabi wan pasi foe komoto, ala di den sma e kon weri foe frede èn froewakti foe den sani di e kon abra na grontapoe pe libisma e libi; bikasi den krakti foe hemel sa seki.” — Luk. 21:25, 26.
10. (a) Fa na se ben kon „krasi”? (b) Fa den „krakti foe na hemel ben kon seki”?
10 Now di den naatsi no abi ini den anoe moro na strélon foe kisi moro fetisani, dan na letterlek se foeroe nanga fetisani soleki sipi nanga ondroseboto di abi atoom-ede nanga dede projectiel, di soso wan kan soetoe gwe foe kiri miljoen-miljoen sma poeroe. Ja, na se e bari èn de „krasi”. Èn san wi kan taki foe na loktoe nanga na ruimte na tapoesé foe wi? Akroederi nanga den wortoe foe Jezus, dan „krakti foe hemel ben seki”, foe di feti-isri fowroe, raket, ballistische projectiel nanga den sortoe sani dati kan fré psa ini na loktoe èn abra den bigi se nanga kondre foe toeka nanga feanti presi.
11. Fa den koranti, radio, tv nanga so moro fara e kotoigi dati den naatsi „no abi wan pasi foe komoto”?
11 Den koranti, radio, tv nanga so e sori tapoe wan krakti fasi na kon troe foe den profétitori, dati den naatsi „no sabi wan pasi foe komoto” ini den problema foe den. Grantangi loekoe foe eksempre na commentaar di e kon foe wan rapport foe 300 bladzijde, di wan commissie ondro tiri foe na fosten West-doisri kanselier Willy Brandt ben seni go na den Verenigde Naatsi. Ini na Toronto Star foe 31 mei 1980 disi tanapoe foe en: „Foe troe na (rapport) e taki dati na grontapoe-economia e broko-saka èn dati na go doro foe den disiten tendens sa tjari wan grontapoe broeja . . . Dobroe sroto, waktiman nanga gon èn na frede foe kidnapping èn sluipmoord de pikinmoro alape den njoen paiman foe san e doe. Èn ini wan persoonlek commentaar ini na bigin foe na rapport Brandt e taki: „Foeroe tron wan sma e prakseri foe feti ini den wortoe foe sroedati stré ofoe srefi pori. Ma moro nanga moro sma e froestan dati — leki wan baka-pisi foe bigi angri, economia rampoe, milieurampoe nanga terrorisme — broeja ben sa kan de net so wan bigi gevaar.”
12. Fa Jeremia wortoe e kontroe now?
12 Pe na verlekti denki de èn fa a de nanga na pristeri foe loesoe di ini disi moeiliki ten ben sa moe komoto foe den politiek nanga industriëel tiriman? A de now precies soleki Gado proféti ben sori foe den tiriman ini na eeuw di e meki 7 bifo G.T.: „Loekoe! Den ben trowe Jehovah wortoe, èn sortoe koni den sa abi dan?” (Jer. 8:9). Pikinso srefsrefi!
13. Sortoe sani di e psa na grontapoe e sori tapoe a kon moro foe mankeri foe njanjan èn leki wan kontroe foe sortoe profétitori?
13 Den moe sabi dati den libisma di e kon moro foeroe èn den ipi njanjan di e kon moro pikinso e sori tapoe ANGRITEN, ma wi no e si nowan positief doe ofoe concreet plan na a heri grontapoe foe doe wan sani na a situwasi di de ernstig kaba. Ini na rapport di wi kari dja na tapoesé gi den Verenigde Naatsi den e taki moro fara foe na froewondroe gro foe den libisma na grontapoe — ibri 5 dé moro leki wán miljoen moro, nanga san den e schat ini den tra toe tintron jari di e kon wan gro foe ini na birti foe 2 miljard. Ini na srefi ten na aksi foe njanjan e gro net so toe, ala di ernstig degedege de ofoe den kondre di e prani foeroe karoe, alési nanga so moro fara sa man foe lever den bigi ipi di now kaba de fanowdoe. „Ini na wan presi go miti na trawan mankeri foe njanjan sa de”, Jezus ben taki na fesi foe den laatste dé foe na grontapoe-seti disi. — Matt 24:7.
14. Nanga sortoe wortoe Jezus ben taki na fesi foe tra disiten ogri?
14 Loekoe sosrefi toe pikinso a kon moro foeroe foe ogridoe ini ala geïndustrialiseerde kondre. Jezus ben taki toe na fesi foe „na kon moro foeroe foe na kroektoedoe” disi (Matt. 24:12). Wi e bribi opregti dati na loesoe de, foe gi ibri borgroe wan gon ini anoe èn foe leri en fa a moe gebroiki en? Tokoe a gersi dati foeroe grontapoe-tiriman e denki so, bikasi den sidon na baka foe tjari fetisani kon makandra ini na howpoe foe kisi vréde. Aladi na a srefi ten, soleki den schat, hondro-hondro miljoen foe wi medesma e feti nanga angri èn ondervoeding, aladi wantron ete miljoen-miljoen sma fadon ini na anoe foe malaria nanga rivier-blindheid (liba-breni) — siki di nanga soso wan pikin pisi foe na moni di e gi na fetisani ben sa kan dresi. Disi de alamala wan pisi foe den marki foe den ten di Jezus ben taki na fesi. — Luk. 21:10, 11.
Wan ten foe „eskép”
15. Oten den sma di ben abi froestan foe si sani ben moe opo doe wan sani èn fa?
15 Gado moro bigi Proféti, Jezus Kristus, ben sori tapoe tra fini pisi foe na samengesteld marki, di den sma di ben sa eskép foe a pori, ben moe poti prakseri a tapoe. Sortoe pisi den disi de? A ben taki: „Te joe si na tegoe sani di e tjari pori kon, èn di na proféti Daniël ben taki foe en, tanapoe ini wan santa presi (na lésiman moe gebroiki en froestan foe si sani), dan meki den di de ini Judéa, lon go na den bergi. Bikasi dan so wan bigi benawtoe sa de leki sensi na a bigin foe na grontapoe te nanga now no ben de, èn sosrefi toe no sa de moro.” — Matt. 24:3, 15, 16, 21.
16. Sortoe fosi kontroe Mattéus 24:15, 16 ben abi?
16 Na profétitori dati ben abi wan fosi kontroe di den Romein ben fadon kon ini Judéa èn Jeruzalem ini 66 G.T. èn ini 70 G.T. ben drai kon baka foe pori na djoe seti foe sani. Ma Jezus wortoe abi wan moro skreki boskopoe gi wi alamala, di e libi ini den jari aiti-tenti. Fa wi sabi disi?
17. Foe san ede Mattéus 24:21 moe abi wan beslissende disiten kontroe?
17 Na pori foe Jeruzalem ini 70 G.T. no ben de na moro bigi pori ini na historia. Na fesi èn na baka na ten dati foeroe moro ogri rampoe ben pasa nanga moro foeroe pina nanga lasi foe soemalibi. Ma na profétitori disi e taki foe wan benawtoe di no abi en speri. A de foe troe na laatste, beslissende benawtoe, bikasi a „no sa de moro”. San de dan na „tegoe sani”? Den e taigi wi dati wi kan feni en „ini wan santa presi”. Wi e si na disiten kontroe?
18. (a) San de now na „tegoe sani”? (b) Fa a tanapoe now ini na „santa presi”? (c) San sa de na bakapisi te foe kaba gi den bribi foe na kristenheid? (d) Leki fa Openbaring sori, dan o fara den bribi sa kisi pori èn fa na „bigi benawtoe” sa doro wan hémarki?
18 Ini a ten disi wan „tegoe sani” di de tegen Gado kownoekondre èn di de moro makti leki na keizerkondre Rome, tanapoe ini wan „santa presi”. A de na VN, di e teri now 157 naatsi, nanga ini den mindri den supermakti di abi nofo kern-fetisani foe figi na libisma-famiri poeroe someni tron foe na fesi foe grontapoe. Na organisaatsi disi, di teki na presi foe na Volkoebontoe, de wan „tegoe” sani ini na ai foe Jehovah Gado èn Jezus Kristus nanga en discipel, foe di a de sori dati a tanapoe tapoe na presi foe Gado hemel kownoekondre ini anoe foe en kownoe Jezus Kristus di a ben poti na wroko (Matt. 5:35; Mark. 13:14). Ma na kristenheid toe e taki dati a abi wan „santa presi”. A de na kontren foe en foe wroko, di radicaal memre-kondre foe den VN ben teki abra kaba ini bigi pisi foe na grontapoe. Heri esi den kerki sistema foe na kristenheid èn ala reti di a de taki abi foe de wan „santa presi”, sa pori krinkrin leki na anti-kristelek djoe sistema ini 70 G.T. Soleki Openbaring 17:5, 16, 17 e sori, dan ala afdeling foe na grontapoe falsi bribi — „Babylon na Bigiwan” sa pori krinkrin ini na srefi ten di e waka fesi na feti na Armageddon, na hémarki foe na „bigi benawtoe”. — Openb. 16:14, 16; 19:11-21.
19. (a) Na sortoe wroko di Jezus ben taki na fesi den kerki fesiman foe na kristenheid no ben teki prati na en èn foe san ede? (b) Soema ben teki na frantwortoe disi tapoe en foe doe èn nanga sortoe bakapisi?
19 Jezus ben taki na fesi toe dati en getrow bakaman na mindri foe den takroe grontapoe-toestand ben sa doe wan geconcentreerde prékiwroko na a heri grontapoe. Denki pikinso na en wortoe: „Èn na boen njoensoe disi foe na kownoekondre sa préki tapoe na heri grontapoe pe libisoema e libi leki wan kotoigi gi ala naatsi èn dan na kaba sa kon” (Matt. 24:14). So wan wroko na a heri grontapoe den kerki fesiman foe na kristenheid no e doe, bikasi den de mati foe na seti foe sani foe na grontapoe disi (Jak. 4:4). Soema e doe dan na komando disi? Den loyaal bakaman foe Jezus na grontapoe, di no de wan pisi foe na grontapoe èn di sensi 1931 ben pristeri den srefi leki Jehovah Kotoigi, no de nownow druk bezig kaba moro leki 60 jari foe préki na Kownoekondre-njoensoe dati ini publiki èn foe oso na oso? (Jes. 43:10, 12) Èn den no ben tapoe na grontapoe letterlek nanga miljard-miljard boekoe pe na „boen njoensoe” de na ini, dati now heri esi na Kownoekondre, ofoe na makti di Kristus e sori komoto foe hemel, sa teki na presi abra foe ala onvolmaakti èn gridi libisma tirimakti krinkrin? A wroko foe den no ben tjari wawan boen njoensoe kon, foe di den ben sori tapoe den marki foe den ten, ma a ben dini sosrefi toe leki wan warskow foe Gado foe na dé foe refrensi foe Gado di e kon. — Jes. 61:2.
Joe e memre ete fa ibri pisi foe den „laatste dé” di e kari dja na ondro ben skrifi foe en ini den bijbel profétitori?
□ Grontapoe feti di wasi psa den naatsi leki wan skwala
□ Angriten na heri grontapoe, gronseki, pestsiki
□ Na wantronso gro kon moro foeroe foe kroektoedoe, kiri, broeja
□ Na kon sori ensrefi foe foeroe falsi kerki fesiman
□ Benawtoe di no abi en speri na mindri den naatsi
□ Na kon krasi foe na se nanga den ondrose fetisani di e kon moro foeroe
□ Hemel ini broeja nanga fetiwrokosani
[Prenki na tapoe bladzijde 181]
San Jezus ben doe di den djoe kerki fesiman ben aksi en foe a sori wan teken?
[Prenki na tapoe bladzijde 184]
Soleki na Feti legre foe Rome ben poti na prakseri foe pori na „santa presi” foe den djoe, na so den radicaal natie sa poti na den prakseri foe pori den kontren foe wrokopresi di na christenheid e mene dati den abi leti na en tapoe. A de nownow na moro hé ten foe lon gwe foe drape!