Poti prakseri a tapoe na proféti Wortoe foe Gado na ini wi ten
„Loekoe fa sani di taki fosten a fesi ben kon troe. Njoen sani mi e taki a fesi now; bifo den sori densrefi mi e ferteri joe foe den.” — JESAJA 42:9, The Jerusalem Bible.
1. Foe san-ede wi kan taki taki Jehovah de a Gado foe profétitori di noiti e misi?
JEHOVAH de a Gado foe profétitori di noiti e misi. Disi troetroe ben de troe na ini a tori foe na pori èn na kon boen baka foe Jeruzalem, na fadon foe owroegrontapoe makti èn na kontroe foe profétitori di e go foe na Messias! Ma ala bijbelprofétitori kon troe soso na ini a ten di psa? Dati ben sa de wan prakseri di fowtoe srefsrefi.
2. Fa Jehovah dienstknegti de tra fasi leki na grontapoe na ini na tori foe profétitori?
2 Gado ben taigi en pipel foe owroeten: „Loekoe fa sani di taki fosten a fesi ben kon troe. Njoen sani mi e taki a fesi now; bifo den sori densrefi, mi e ferteri joe foe den” (Jesaja 42:9, JB). Foe di Jehovah e opo na ferstan foe en loyaal dienstknegti foe graboe san den profétitori di ben skrifi kaba ini a bijbel ben wani taki, a e gi den moro sabi a fesi moro nanga moro, èn wi moesoe poti troetroe prakseri a tapoe. Na apostel Petrus ben tjari disi kon heri boen ondro wortoe: „Oenoe e doe boen foe poti prakseri a tapoe [dati wani taki tapoe den profétitori] leki wan lampoe di e skijn na ini wan doengroe presi, teleki na dé doro” (2 Petrus 1:19). Dati Jehovah pipel e poti prakseri na tapoe a proféti Wortoe foe Gado e marki den joisti leki tra fasi leki a grontapoe di broeja èn di de a ini doengroe. Na ini Odo 4:18, 19 nanga leti den e taki: „Na pasi foe den regtvaardikiwan de leki na brenki leti, di e kon krin moro nanga moro te leki na dé kon de faste. Na pasi foe den ogri sma de leki na doengroe; den no ben sabi foe sortoe sani den de tan stotoe foetoe fadon.” — Teki gersi Psalm 119:105.
Arki te a Manpikin foe Gado e taki!
3. Sortoe bewijsi de dati Jezus denoja now?
3 A de toemsi prenspari dati Jehovah Kotoigi „poti moro leki gewoon prakseri” na den sani di Jezus Kristus ben taki (Hebrewsma 2:1-4). Èn fa a ben taki foe wan aparti profétitori di ben go foe wi ten! Di a e sori na den laatste dé foe na seti foe sani disi di de foe go na dede dan Jezus e gi wan moi „marki” foe en „denoja”. A ben taki a fesi foe sani di ben o kon leki bigi feti pe na heri grontapoe de na ini, pestsiki angriten nanga gronseki (Mattéus 24:3-8). Wan sma di sabi boen san e psa kan taki dati den bewijsi di de psa marki foe na denoja foe Jezus na ini a ten disi no de troe? Na ini na Fosi Grontapoefeti moro leki 9 miljoen sroedati èn miljoenmiljoen borgroe ben dede, aladi na di foe Toe Grontapoe feti ben meki 55 miljoen sma lasi den libi. Na Spanjoro agraboe di ben rigeri na ini 1918/1919, ben aksi sowan 20 miljoen libismalibi. Soleki na njanjan- nanga Landbouworganisaatsi foe na VN e schat dan srefi 450 miljoen sma de now na a lanki foe angri, aladi wan miljard sma no abi nofo foe njan. Na ini gronseki na ini na di foe twenti jarhondro sowan 1.600.000 sma ben lasi den libi — sensi 1914 moro leki 22.000 ini wan jari.
4. (a) Oten den ten foe den heiden ben bigin èn oten den sa kon na wan kaba? (b) Sortoe bewijsi de dati Jehovah pipel ben sabi a fesi san ben sa psa na ini 1914?
4 San wi kan taki foe na jari 1914? Moro leki wan hondro jari psa kaba C.T. Russell (di ben tron na fosi president foe na Wachttoren Genootschap) ben tjari den ten foe den heiden kon akroederi nanga den „sébi ten” di a boekoe Daniël e kari (Daniël 4:16, 23, 25, 32; Lukas 21:24, Statenvertaling). Na ini wan artikel na ini na Bible Examiner foe oktober 1876 C.T. Russell ben taki: „Den sébi ten sa kon na wan kaba na a.d. 1914.” A ben de ooktoe mede-uitgever foe na boekoe di ben kon na doro na ini 1877, Three Worlds, and the Harvest of This World (Dri grontapoe nanga na kotiwroko foe na grontapoe disi), pe ben sori (tapoe blz. 83 nanga 189) dati na pisiten foe 2520 jari foe na rigeri foe heiden na grontapoe sondro dati wan kownoekondre foe Gado moksi ensrefi na ini, ben bigin nanga na trowe di Babylon ben trowe na kownkondre na Juda na gron na a kaba foe na di foe sébi jarhondro bifo G.T. èn ben sa kon na wan kaba na 1914 G.T. Ooktoe na ini The Watchtower-uitgave foe maart 1880 den ben taki: „’Den ten foe den heiden’ e waka go doro te 1914, èn pas dan na hemel kownoekondre sa tiri krinkrin.”
5. Fa Jehovah Kotoigi ben kan sabi a fesi foe na bigi prensparifasi foe na jari 1914?
5 Na ini a ten disi Jehovah Kotoigi e sori tapoe a „marki” di Jezus ben gi èn den e loekoe go baka na 1914 leki a jari pe en denoja na ini kownoekondremakti di no ben de foe si kon tron wan troetroe sani. Ma fa den ben kan kon sabi sowan prenspari sani a fesi? No foe di den abi wan aparti libisma koni, ma foe di den studeri na ondro begi na bijbel, ben poti prakseri tapoe na proféti wortoe foe Gado èn ben poti moro leki gewoon prakseri na tapoe san Gado Manpikin ben taki a fesi (2 Petrus 1:9; Hebrewsma 1:1, 2; 2:1). Nanga tangi na ati dati Jehovah ’ben ferteri den njoen sani bifo den ben sori densrefi’, den Kotoigi e feni en wan prisiri sani foe panja na sabi tapoe na heri grontapoe (Jesaja 42:9). Den e doe disi na ini akroederi nanga Jezus wortoe: „Na boen njoensoe disi foe na kownoekondre sa préki na a heri grontapoe pe libisma e libi leki wan kotoigi gi ala naatsi.” Èn san dan? „Èn dan na kaba sa kon”! — Mattéus 24:14.
Kownoe di ben o stré nanga makandra na ini feti
6. Sortoe toe kownoe Daniël kapiter 11 e taki foe en, èn sortoe aksi e kon foe den?
6 Bifo „na kaba” kon, dan tra sani di ben o psa na ini na di foe twenti jarhondro ben aksi na prakseri foe wi. Na ini na profétitori foe Daniël foe eksempre den e taki disi: „Na ini a ten foe na kaba na kownoe foe na zuidsé sa kon toeka nanga [na kownoe foe na noordsé] èn na kownoe foe na noordsé sa lon kon a tapoe en” (Daniël 11:40). Soema na den toe kownoe disi di e feti nanga makandra èn san den sani di den ben o doe èn di e taki dja na fesi ben sa wani taki?
7. (a) Oten na feti ben bigin a mindri den toe kownoe? (b) Foe san-ede meki den nen „kownoe foe noordsé” nanga „kownoe foe zuidsé” e fiti? (c) Sortoe fosi-jarhondro politiek makti na „kownoe foe noordsé” ben de, èn fa ’wan afperser ben hari psa na kownoekondre’?
7 Na feti a mindri den kownoe disi ben bigin baka di na kownoekondre foe Alexander na Bigiwan ben panja. Seleukos Nikator ben kisi na tirimakti tapoe Syrië, aladi Egypte ben tron wan pisi foe na lo foe tiriman foe Ptolemaeus Lagi. Den lo foe tiriman disi di ben e stré nanga makandra, èn ben abi tirimakti tapoe den kontren di ben de na noordsé èn na zuidsé foe na kondre foe Jehovah pipel — den Israëlsma — ben tron na fosi „kownoe foe na noordsé” èn „na kownoe foe na zuidsé” (Daniël 11:2-5). Ma di a ten ben psa dan na identiteit foe den kownoe disi ben kenki. Na ini na ten foe na fosi jarhondro G.T. na Romeini grontapoemakti ben tron „a kownoe foe na noordsé”. Na a pisten dati na ini na historia dan ’wan sma ben sa opo tanapoe di ben sa meki wan afperser hari psa na moi kownoekondre’ (Daniël 11:20-22). Soleki a ben taki na fesi dan Caesar Augustus ben seni wan „afperser” go foe di a ben meki na decreet (bosroiti) „dati na heri grontapoe pe libisma ben e libi ben moe go skrifi den nen”. Foe na decreet disi ede meki Jozef nanga Maria na ini 2 bifo G.T. ben go na Bethlehem foe skrifi den nen, nanga leki bakapisi dati Jezus ben kon gebore na ini na presi di ben taki na fesi. — Lukas 2:1-7; Micha 5:2.
8. (a) Fa wi sabi dati ontwikkeling ben sa kon na ini na di foe twenti jarhondro pe den toe kownoe disi ben sa de na ini? (b) Oten na „faste ten” ben doro gi na „kownoe foe na noordsé” foe hari go tége na „zuidsé”? (c) Sortoe politiek makti a ini a bigin foe na di foe twenti jarhondro ben de den toe kownoe disi?
8 Na ini na lente foe 33 G.T. Jezus Kristus ben taki wan toemsi moi profétitori di ben go foe na „ten foe na kaba”. A ben teki Daniël 11:31 èn ben sori nanga dati, dati aparti sani ben o psa na ini na di foe twenti jarhondro, pe na „kownoe foe na noordsé” èn na „kownoe foe na zuidsé” ben sa de ini na tori (Mattéus 24:15). Boekoe ben taki a fesi taki „na kownoe foe na noordsé” „na a faste ten” ben sa hari go tégen na zuidsé (Daniël 11:29, 30). Oten dati ben psa dan? Na ini 1914 — soifri na jari pe den ten foe den heiden ben kon na wan kaba èn na kownoekondre foe Gado ben opo na ini hemel! Na ini na jari dati wan Doisri „kownoe foe na noordsé” ben bigin feti nanga „na kownoe foe na zuidsé”, na Anglo-Amerkan grontapoemakti. Doisrikondre nanga den mati foe en ben lasi na ini na Fosi Grontapoefeti èn agen na ini na di foe Toe Grontapoefeti den lasi. „Na kownoe foe na noordsé” ben kisi dan wan njoen identiteit.
9. (a) Sortoe sé Jehovah Kotoigi e teki konsekwent na ini a tori foe politiek afersi? (b) Disi e tapoe den foe si bepaalde politiek ontwikkeling di e kon?
9 Jehovah Kotoigi e hori densrefi na wan soifri kristelek neutraliteit. Den no de wan pisi foe na grontapoe disi èn den no e bemoei nanga den politiek afersi foe en (Johannes 17:16). Ma ete den e poti prakseri na tapoe na proféti wortoe foe Gado, èn nanga dati den kan si now fa na profétitori foe Daniël e go na ini na laatste stadium foe en kontroe (Jes. 42:9). Na ini a pisten baka na di foe Toe Grontapoefeti dan den toe supermakti e teki agen wan centrale presi na tapoe na grontapoe toneel èn den e stré nanga makandra na ini wan strélon foe abi moro fetisani èn disi e wani taki a kiri foe densrefi èn disi ben tjari na jari sroedati-begroting foe na grontapoe kon tapoe $800 miljard.
10. (a) San na a „tegoe sani” foe Daniël 11:31? (b) Fa ala toe kownoe e behandel a pipel foe Jehovah èn foe san-ede?
10 Jezus ben taki foe na profétitori foe Daniël di ben go foe „na sani di e tjari pori kon”: „Na lésiman moe gebroiki en tranga foe si sani” (Mattéus 24:15; Daniël 11:31). Foe di wi ben gebroiki na „tranga foe si sani” na ini na kontroe foe bijbel profétitori, meki a ben kon krin dati na „tegoe sani” de na organisaatsi foe den VN, di ben kon gebore leki wan skin di de tége a kownoekondre foe Gado. „A tranga foe si sani” no e meki degedege de foe na identiteit (now di na kontroe foe na profétitori e doro en hémarki) foe na „kownoe foe na noordsé” di e stré nanga „na kownoe foe na zuidsé” na ini na laatste definitief stré di den toe e feti foe kisi na moro hé tirimakti. No „na kownoe foe na noordsé” no „na kownoe foe na zuidsé” de klari foe gi den soevereiniteit abra na a hemel kownoekondre foe Gado, di Jehovah Kotoigi e meki bekenti now na a heri grontapoe. Ala toe kownoe ben abi èn abi te now ete wan prati na a ferfolgoe foe den kotoigi. — Daniël 11:36-39; Mattéus 5:10-12; Johannes 15:19, 20.
11. (a) San „na kownoe foe noordsé” e taki? (b) Fa na „kownoe” disi e taki tége Jehovah?
11 Na profétitori e taki foe „na kownoe foe na noordsé”: „A sa opo ensrefi èn meki ensrefi bigi tapoe ibri gado; èn tége na Gado foe den gado a sa taki wondroe sani . . . A tapoe ibri sma a sa meki ensrefi bigi” (Daniël 11:36, 37). Na „kownoe disi foe na noordsé” di no e bribi na ini Gado e taki dati na kondre abi na reti foe aksi foeroe sani foe en onderdaan. Boiti dati, na „kownoe” disi e taki „tégen” Jehovah foe di a poti leki en marki foe kisi grontapoe tirimakti aladi a e poti Gado kownoekondre na wan sé. A no de foe taki dati na „kownoe foe zuidsé” no wani noti ooktoe foe doe nanga na kownoekondre dati, aladi en politiek takiman e teki na wan vroomfasi someni leki den kan pisi foe bijbel. — Openbaring 11:17, 18.
Wan „kownoe” nanga wan ongewoon gado
12. Na sortoe gado „na kownoe foe noordsé” e gi glori?
12 Awinsi na „kownoe foe na noordsé” gersi leki a no e bribi na ini wan gado, tokoe a abi wan gado. Na profétitori e taki: „Na gado foe den fortresi a sa gi grani na ini en presi” (Daniël 11:38). „Na kownoe” disi ben gi grani na „a gado foe den fortresi” foe di a ben gi grani na a modern wetenschappelek sroedati makti leki na ferloesoeman foe den pipel foe na blok foe naatsi foe den?
13. Foe san-ede wi kan taki dati ala toe kownoe e „poti den fertrow na ini fetiwagi”?
13 Ija, foe troe! Leki fa The Military Balance 1981-1982 ben taki (Na militaire balans 1981-1982) dan na Internationaal Instituut gi strategische studie (IISS) ben schat na sroedati makti foe na moro prenspari naatsi na ini a kontren fee na „noordsé kownoe” a tapoe moro leki 4.000.000, di tanapoe na abra moro leki 2.049.000 foe na moro prenspari naatsi foe na „zuidsé”. Na mindri sé foe 1982 na Internationaal Instituut gi na Ondrosoekoe foe Vréde (SIPRI na ini Stockholm ben ferteri dati na „zuidsé” ben man foe seni 9540 atoomede nanga wan totaal explosieve krakti foe 3448 mégaton go na féjanti presi, disi ben tanapoe na abrasé foe 8802 atoomede foe na „noordsé” nanga wan krakti foe 4535 megaton. Fa disi de wan potentiële krakti foe pori sani, foe di wán megaton tapoe ensrefi abi kaba wan explosieve krakti di e kroederi nanga wan miljoen TNT! A de krin taki ala toe kownoe di e stré nanga makandra „poti den fertrow na ini stréwagi”. — Jesaja 31:1.
14. (a) Sortoe „toeka” e feni presi now? (b) Joe kan kari troe tori kon di e sori taki a libismafamiri de na ini kefar?
14 „Na kownoe foe na zuidsé” e kon toeka now na ini politiek èn srefi na ini sroedati fasi nanga en rivaal (Daniël 11:40). Wan strélon foe kisi moro fetisani e go doro nanga wan faste bosroiti di e tjari na libi foe na libisma famiri kon ini kefar nanga wan nucleaire holocaust. Te na SIPRI Yearbook 1982 e poti krakti na tapoe na kefar disi, a e warskow:
„Na balans a mindri den toe supermakti na tapoe na kontren foe intercontinentale kernfetisani e komoto na ini en foegoe. . . . Na presi foe san wan dé ben gersi kande wan stabiel systema foe tapoeskreki gi makandra na ala toe sé wan balans foe gegarandeerde pori foe ala toe sé (MAD [mutually assured destruction] — wi abi now na situwasi dati na frede gi wan aanval di de wan verrassing, wan ’first strike’ (fosi naki) e gebroiki leki wan krin ensrefi gi na kefarlek bigi escalatie di de now na wi fesi foe wan strategis wapenprogramma èn na meki foe wan strategis kernarsenaal. Makandra den toe supermakti abi, nanga den kernwapen di den abi ini den makti, wan totale krakti foe pori sani, di kande e akroederi nanga sowan afoe miljoen Hirosjimabon: ma dati no nofo. Wan moro betre ekssempre no de foe na fasi fa ontwikkeling na ini na wapentechnologie — na ini a tori disi na kon moro foeroe foe na soifrifasi foe intercontinentale raket (ICBMs [Intercontinental ballistics missiles]) — e meki moro foeroe wan kon moro pikinso leki wan kon moro foeroe foe na veiligheid.”
15. (a) Den kownoe disi sa gebroiki oiti den fetisani foe de tégen makandra? (b) Ma san a profétiwortoe foe Gado e sori krin?
15 Na „kownoe foe na zuidsé” kan meki wan „toeka kon” di ben sa kan tjari na kownoe foe na „noordsé” so fara foe ’hari kon na en tapoe nanga fetiwagi nanga asiman en nanga foeroe sipi’. Ija, den kownoe ben sa de na ini na okasi foe gebroiki op zijn minst den conventionele fetisani foe den tégen makandra. „Na kownoe foe na noordsé” ben sa poti en anoe toe na tapoe foeroe „sani di sma ben sa wani sote” foe na grontapoe disi (Daniël 11:40-43). Na a pisiten foe 1981 „na kownoe foe na noordsé” ben abi na makti abra sowan 11/2 miljard sma na ini 16 naatsi ma soso na ten sa leri ofara na „kownoe” disi sa meki a makti foe en panja go doro. Ma na kroetoe di o tjari pori kon a tapoe den kownoe disi e kon foe wan heri tra fonten. Na proféti wortoe foe Gado e meki dati kon krin.
Tori di e tjari broeja kon — èn dan a kaba!
16. Pe den ’bericht e komoto di e tjari broeja kon’ èn fa den e kon „na a kownoe foe noordsé”?
16 Na aparti profétitori disi e besroiti nanga den wortoe: „Ma tori sa de di sa broeja en foe na presi pe son e opo kon èn foe na noordsé, èn a sa hari go na doro nanga bigi atibron foe kan pori sani; èn foe gi foeroe sma abra na pori . . . èn krinkrin a moe kon na en kaba èn no wan jepiman sa de” (Daniël 11:44, 45). Den tori disi di e tjari broeja kon e komoto foe troe foe Jehovah nanga jepi foe Jezus Kristus. Leki fa a bijbel e taki dan Gado de relatief gesproken na ini na noordsé, èn en nanga Kristus na agersifasi den e kari „den kownoe di e komoto foe na presi pe son e opo kon”, na oostoesé (Openbaring 16:12; Psalm 48:2; 75:6, 7). Ma fa den „tori disi” sa doro na „kownoe foe na noordsé”? Via na grontapoe organisaatsi foe Gado, Jehovah santa klasse nanga den mati foe den, di de foe na „bigi ipi”!
17. (a) San „na kownoe foe noordsé” sa doe na ini na tori foe den bericht? (b) Na „kownoe foe zuidsé” sa loekoe nomo sondro foe doe wan sani? (c) Fa Jehova sa opo doe wan sani foe na boen foe en loyaal kotoigi?
17 Gado sa bepaal san den „tori” disi sa de. Ma awinsi fa den tori disi sa de, den sa meki na „kownoe foe na noordsé” ati kon bron sote dati a sa doe sani foe pori a pipel foe Gado. Te joe loekoe en boen dan Satan Didibri, na agersi Gog foe Magog, sa boewégi „na kownoe foe na noordsé” èn „na kownoe foe na zuidsé” kon na ini wan bigi aanval tapoe den troe dienstknegti foe Gado (Ezechiël 38:10-12). Ma Jehovah loyaal kotoigi no a foe frede dati den sa figi poeroe. Na Moro Héwan sa ferloesoe den èn ala toe kownoe sa de den sma di sa kisi pori na ini „na feti foe na bigi dé foe Gado na Almaktiwan” na Har-mágedon. — Openbaring 16:14-16; Ezechiël 38:18-23.
18. (a) Réde de gi Jehovah Kotoigi foe frede foe den sani di o psa ini a ten di o kon? (b) Foe san-ede den e tan poti fertrow na ini na proféti wortoe foe Gado?
18 Te na a kaba foe na seti foe sani disi Jehovah Kotoigi foe dat’ede sa meki na kownoekondre boskopoe bekenti sondro frede (Mattéüs 24:14). No na „kownoe foe noordsé”, no „na kownoe foe zuidsé”, no Didibri nanga en ogri jeje groepoe sa kan stop den. Wi de séker foe disi. Foe san-ede? Foe di na overtoigi disi abi wan faste fundamenti tapoe den pramisi foe wi hemel Tata, èn Jehovah Wortoe no e misi (2 Petrus 3:13; Openbaring 21:1-5), Profétitori foe Gado nanga pramisi alaten ben kon troe. Meki ala sma di de foe na georganiseerde pipel foe Jehovah foe dat’ede poti nanga foeroe fertrow prakseri tapoe na proféti wortoe foe Gado gi wi ten.
Joe kan memre disi?
◻ Fa wi sabi dati Jezus de-noja now na ini kownoekondre makti?
◻ Sortoe sé Jehovah Kotoigi e teki na ini a tori foe politiek afersi?
◻ San na a disiten identiteit foe na „kownoe foe na noordsé” èn foe „na kownoe foe na zuidsé”?
◻ Sortoe kaba e wakti den kownoe disi?
◻ Foe san-ede wi moe poti fertrow a ini na proféti wortoe foe Gado?
[Schema na tapoe bladzijde 6 di e tjari sani kon na krin]
607 v.G.T. 1914 G.T.
October 607 B.G.T. — October 1 B.G.T. = 606 JARI
October 1 v.G.T. — October 1914 G.T. = 1,914 JARI
DEN SÉBI TEN FOE DEN HEIDEN = 2,520 JARI