Hori joesrefi klarklari!
„Hori . . . joesrefi klarklari, bika na Mapikin foe libisma e kon tapoe wan joeroe di kande séker joe no e denki.” — LUKAS 12:40.
1. San Jezus ben taki foe na fanowdoe foe tan na ai?
JEZUS KRISTUS ben gi en bakaman tranga foe de nanga ai. A ben taki foe eksempre: „Loekoe boen foe dat’ede; mi ben taigi oenoe ala sani na fesi. Èn dan den sa si a Manpikin foe libisma e kon na ini wolkoe nanga bigi krakti èn glori. . . . Foe na dé ofoe na joeroe dati nowan sma sabi wan sani, no den engel na ini hemel, no a Manpikin, leki na Tata. Tan loekoe, tan na ai, bika joe no sabi oten na fasti ten de. A de leki wan sma di, di a ben reis go na dorosé kondre, ben gwe libi en oso èn ben gi na makti na en srafoe, na ibriwan en wroko èn ben komanderi na doro-waktiman foe tan na ai. Tan na ai foe dat’ede, bika oenoe no sabi oten na masra foe na oso e kon, lati tapoe a dé ofoe na mindrineti ofoe te kakafowroe e bari ofoe mamanten froekoe; sodati, te a kon wantronso, a no feni joe e srebi. Sa mi e taigi oenoe, mi e taigi alamala: Tan na ai.” — Mark. 13:24-37.
2. Foe san-ede na ini na modelbegi na prakseri foe tan na ai de na ini, ma fa den kerki foe na kristenheid ben poeroe na krakti foe na kownoekondreferwakti?
2 Na ini na uitgave a fesi foe Na Wachttoren wi ben gi bewijs materiaal pasamarki foe neutraal sma foe sori dati den kerki foe na kristenheid no ben tan na ai. Leki fa The Catholic Encyclopedia ben taki dan den ben poeroe na krakti foe na Kownoekondreferwakti foe di den taki dati „na kownoekondre foe Gado . . . wani taki na tiri foe Gado ini wi ati”, nanga san den ben foefoeroe poeroe ala san na modelbegi foe na Wi Tata begi wani taki. Tokoe The New Encyclopedia Britannica e ferteri: „Den tranga begi na ini a Wi Tata begi abi na prakseri den toemsi sari omstandigheid dati a nen foe Gado nanga en wani e gebroiki tapoe wan fasi di no boen èn dati en Kownoekondre no ben kon ete.” Ija, na modelbegi e bigin foe sori wi dati wi moe de nanga ai. Na sortoe spesroetoe sani kristensma ben moe loekoe foe kon èn tan na ai?
Tan na ai — nanga ini prakseri san?
3. Foe san-ede meki kristensma no ben kan loekoe psa na tenelementi?
3 Wan finifini ondrosoekoe foe den bijbel profétitori foe den „laatste dé” e sori na sortoe sani precies kristensma ben moe e loekoe foe kon èn de nanga ai. Na ini a fosi presi den no ben moesoe lasi a prakseri na tenelementi, bika Jezus Kristus ben taki foe wan „fasti ten” di soso en Tata ben sabi (Mark. 13:32, 33). Boiti foe dati Jezus ben ferteri en discipel dati „den naatsi ben sa trapoe Jeruzalem te leki den fasti ten foe den naatsi [heiden] ben sa kontroe” (Luk. 21:24). A de krin dati Jezus ben gi en bakaman a bodoi disi foe jepi den foe kon sabi na ten foe a kaba, bika den sani disi ben de wan pisi foe en piki na tapoe na aksi: „Leriman, oten den sani disi sa de te joe loekoe en leti, èn san sa de na marki oten den sa pasa?” — Luk. 21:7.
4. Kristensma ben moe tan na ai e leokoe sortoe „marki”?
4 Kristensma no wawan ben moe poti prakseri na a tenelementi, ma ooktoe ben moe loekoe na a „marki” di den ben aksi èn tan na ai, a marki di Mattéus 24:3 èn Markus 13:4 e taki foe en toe. A marki disi di de foe difrenti pisi — soleki internationaal feti, angriten, gronseki, pestsiki nanga ferfolgoe foe troe kristen — ben sa go skinskin nanga a kontroe foe ten-profétitori foe kon sabi na „geslagti”, di ’no ben sa pasa kwetkweti’ bifo ala sani di ben sa pasa na ini a ten foe na kaba, ben sa feni presi troetroe. — Luk. 21:10-12, 32.
5. Na sortoe fasi Kristus ben kan sa de nanga en getrow bakaman na ini den hondrohondro jari, ma a ben sori soso na tapoe dati, di a ben gi na marki foe en „de-noja”?
5 Sortoe prenspari sani di abi foe doe nanga „na bosroiti foe a seti foe sani” na marki disi ben sa ferteri? Jezus discipel ben aksi en san sa de na marki foe en de-noja [Griki: parou’sia]? (Matt. 24:3) San Kristus „de-noja” wani taki? Foeroe moro leki dati a ben sa de na ini na jeje nanga en troe bakaman te den ben konmakandra ofoe den e doe na wroko foe den foe meki discipel. Na jepi disi a ben gi en bakaman na ini ala den hondrohondro jari di psa (Matt. 18:20; 28:18-20). Srefi den theoloog foe na kristenheid e piki dati a wortoe „de-noja” ben kisi wan spesroetoe betekenis. Na ini The New International Dictionary of New Testament Theology tanapoe: „Na prakseri foe na parousia abi krosbé foe doe nanga na ferwakti di na kerki abi foe na sori dati Kristus ben sori en srefi na a kaba foe den ten.” Te den sa loekoe ala den kristen boekoe, dan kristen-sma e kisi na fermane foe tan loekoe nanga foeroe ferwakti na a de-noja foe Kristus foe kon — Matt. 24:3, 27, 37, 39; Jak. 5:7, 8; 2 Petr. 3:3, 4; 1 Joh. 2:28; Openb. 1:7; 22:7
6. (a) San na de-noja foe Kristus ben sa wani foe taki ini na godelowsoe seti foe sani disi? (b) Fa na de-noja foe Kristus ben sa abi krakti na tapoe salfoe kristen di ben dede na ini getrowfasi èn na tapoe den wan di ben e libi ete na tapoe grontapoe?
6 A de-noja foe Kristus no ben sa wani taki noti moro mendri leki „na bosroiti foe na seti foe sani” (Matt. 24:3; Mark. 13:4). A ben sa wani taki dati na disiten godolowsoe seti foe sani ben go na ini a „ten foe na kaba” ofoe „laatste dé” (Dan. 2:4, 9; 2 Tim. 3:1-5). A ben sa wani taki dati kristus ben sa kisi foe en Tata na komando foe go sori komoekondre tiri makti ’a mindri foe en féanti’ (Ps. 110:2; 2:6-9; Openb. 11:15-18). Bifo Kristus ben sa kroetoe na grontapoe ini algemeen a ben sa go ondrosoekoe en égi gemeente èn opo den salfoe kristen di ben dede na ini getrowfasi foe dede (1 Kor. 15:21, 23; 1 Thes. 2:19; 3:13; 4:13-17; 2 Thess. 2:1). Den salfoe kristen di ben e libi ete na grontapoe èn di ben e doe a wroko foe den getrow leki „srafoe” foe Kristus foe di den e tan na jejefasi na ai èn e sorgoe foe jeje njanjan na a reti ten, Kristus ben sa poti „abra ala en goedoe” ofoe Kownoekondreafersi abra grontapoe (Matt. 24:45-47; Luk. 12:42-44). A „getrow èn koni srafoe” disi ben sa moe teki wan prékiwroko foe „na boen njoensoe disi foe na kovrnoekondre” na anoe na a heri grontapoe èn baka dati ben moe gi tiri, èn dan a kaba ben sa kon’. — Matt. 24:14.
7. Na sortoe tra marki kristensma ben moesoe tan na ai e loekoe srefi na ini a ten foe Kristus de-noja, èn foe san-ede den ben sa tan begi foe na ’kon’ foe Gado kownoekondre?
7 Troe kristen ben moe tan na ai e loekoe foe ala den sani disi kon, san ben sa bewijsi dati den ben e libi na ini a ten foe Kristus de-noja nanga „a bosroiti foe na setl foe sani”. Ma srefi na ini „a ten foe na kaba” den ben moe tan na ai e loekoe na a kon foe „na marki foe na Manpikin foe libisma”, ’en kon baka’ foe tjari strafoe kon tapoe Satan godelowsoe seti foe sani (Matt. 24:30, 44; Mark. 13:26, 35; Luk. 12:40; 21:27; 2 Thess. 1:7-10). Soboen aladi a ben sa de ’noja’ èn en kownoekondre ben sa opo kaba dan en nanga en kownoekondre ben sa moe kon tog ete foe „maskaderi èn tjari kon na wan kaba” den naatsi nanga kownoekondre foe Satan grontapoe (Dan. 2:44). Disi e ferklari foe san-ede Kristus baka di a ben kari den pisi foe na „marki” foe en de-noja ben taki moro fara: „Te oen e si ala den sani disi e psa, sabi dan dati a kownoekondre foe Gado de krosbé” (Luk. 21:31). Ija, srefi na ini a ten foe Kristus de-noja kristensma ben kan begi ete foe na kon foe Gado kownoekondre èn den ben sa moe ’tan na ai’ ete èn moe tan na ai e loekoe na den „fasti ten” foe a kaba èn „ferloesoe foe den”. — Mark. 13:7, 29, 32-37; Luk. 21:9, 21.
Soema ben sori taki a ben de na ai?
8. Taki ete wantron foe den sani di kristensma ben moe tan na ai e loekoe?
8 Djonsrode wi ben si taki kristensma moe tan ferwakti na kaba foe „den fasti ten foe den naatsi”. Den ben moe tan na ai e loekoe na a kon foe ’a marki foe Kristus denoja èn foe na bosroiti foe na seti foe sani’. Den ben moe ferwakti na opobaka foe salfoe kristen di ben dede na ini getrowfasi, èn ooktoe wan krin marki foe „na getrow èn koni srafoe”-klasse, di ben sa poti tapoe den grontapoeafersi foe Kristus kownoekondre. Èn ooktoe „a srafoe” disi ben sa tan sorgoe na ini jeje njanjan èn teki fesi na ini a préki foe „na boen njoensoe foe na kownoekondre . . . tapoe na heri grontapoe pe libisma e libi” bifo „a kaba” ben sa kon. „Na marki foe na Manpikin foe libisma” ben sa sori ensrefi te leki a ben sa „kon” foe pori Satan godelowsoe seti foe sani.
9. Soema ben sori taki den ben tan na ai e loekoe na a kaba foe „den faste ten foe den naatsi”, èn fa Zion’s Watch Tower ben jepi kristen foe tan na ai?
9 Soema ben bewijsi taki a ben de na ai foe e loekoe foe na kon foe ala den sani disi? Na ini 1876 kaba Charles T. Russell foe Pittsburh (Pennsylvania, Amerkankondre) ben loekoe kaba boen na a kaba foe „den fasti ten foe den naatsi” ofoe „den ten foe den heiden” (Statenvertaling). A jari dati a ben tjari wan artikel kon na doro nanga a nen: „Den ten foe den heiden: Oten den e kon na wan kaba?” Na ini na artikel dati a ben ferklari dati „den sébi ten A.D. ben sa kon na wan kaba na ini 1914”. Foe sensi 1880 den srefi bodoi dati ben tjari kon na doro na ini den kolom foe Zion’s Watch Tower. Na ini na uitgave foe maart 1880 ben de foe lési: „’Den ten foe den heiden’ e go te na 1914, èn pas dan na hemel kownoekondre sa tiri krinkrin.” A de troe dati den bijbelondrosoekoeman dati di ben skrifi den artikel disi no ben abi na a ten dati na disi ten soifri bijbel nanga historia inzicht foe wi na ini a tori foe den troetroe betekenis foe a kaba foe den „faste ten foe den naatsi”.a Ma a moro prenspari sani de dati den ben de na ai èn ben jepi den kompe-kristen foe den foe tan na ai na jejefasi.
10. Fa na troe betékenis foe Kristus „de-noja” ben meki kon a krin?
10 Na srefi groepoe dati foe bijbelondrosoekoeman di ben de nanga Charles Taze Russell nanga na tijdschrift Zion’s Watch Tower, ben jepi opregti kristen ooktoe foe si dati Kristus „de-noja” moe ferstan leki wan de-noja di no de foe si, èn dati a no ben sa drai kon baka na tapoe grontapoe foe tiri leki wan grontapoe kownoe. Alaten baka den ben poti na prakseri foe den „oso knegti” foe na Masra tapoe sani di ben e psa na grontapoe di ben abi foe doe nanga „na marki” foe Kristus de-noja èn „na ten foe na kaba”.
11. San den no ben ferstan dorodoro na ini a ten dati na ini a tori foe grontapoe kownoekondre èn na „hari poeroe gwe” foe salfoe kristen? (b) Sortoe moro boen ferstan wi abi now foe Daniël 2:44 èn 1 Thessalonika 4:15-17?
11 A de troe dati den ben prakseri dati na opo foe na kownoekondre ini hemel ben sa wani taki na pori wantronwantron foe grontapoe kownoekondre èn dati salfoe kristensma „ben sa hari gwe” foe go na den salfoe kristen di na a ten foe Kristus de-noja ben sa opobaka foe dede (2 Thess. 2:1). Ma soema kan mandi den dati na a ten dati den no ben ferstan dorodoro dati a mindri na bigin èn na kaba foe na kontroe foe Daniël 2:44 wan bigi tjari konmakandrawroko ben moe doe, ofoe dati „a hari gwe” di 1 Thess 4:15-17 e taki foe en, ben abi foe doe nanga wan opobnka wantronwantron foe den salfoewan di e dede baka na fosi opobaka ben bigin? — 1 Kor. 15:36, 42-44; Rom. 6:5.
12. (a) Nanga sortoe sani Kristus ben ferwakti foe feni en getrow „srafoe” de bézig di a ben kon foe ondrosokoe en osofamiri, èn soema leki fa ben sori ben de bézig nanga dati? (b) San na getrow „srafoe”-klasse ben tan doe sensi a ten dati?
12 Now wi e ferstan disi, tangi gi na leti di kon moro bigi èn di ben go skijn via „na getrow èn koni srafoe-klasse tapoe a Wortoe foe Gado (Odo 4:18). Foe na „srafoe” dati Jezus ben taki: „Soema de troetroe na getrow èn koni srafoe, di en masra ben poti tapoe en osoknegti foe en foe gi den a reti ten a njanjan foe den? Kolokoe na srafoe dati de te en méstri e feni en de bezig nanga dati te a kon. Foetroe, mi taigi oenoe: A sa poti en tapoe ala en goedoe” (Matt. 24:45-47). Di na Masra Jezus di ben poti na tapoe na troon ben go ondrosoekoe en osofamiri, a ben feni dati na groepoe foe kristen di ben tai densrefi na a tijdschrift Na Wachttoren, nanga jepi foe na jeje njanjan na a reti ten, ben e proeberi loyaal foe tan na ai. Te na a dé foe tide „na srafoe”-klasse dati de getrow e tan gi jeje njanjan foe jepi den osoknegti foe na Méstri nanga den kompe foe den foe tan na ai èn ’waki’. — Mark. 13:33.
Tan na ai ofoe lesi?
13. San den sma di e soekoe fowtoe a Kotoigi moe aksi densrefi?
13 A no wan moeilek sani foe den gevestigde kerki foe na kristenheid nanga tra sma foe feni fowtoe tapoe Jehovah Kotoigi foe di wanwantron ini den boekoe foe den ben tanapoe dati bepaalde sani ben sa kan feni presi tapoe wan bepaalde pisten. Ma sowan sani no de ini akroederi nanga Kristus komando foe ’waki’? (Mark. 13:37) Na a tra sé den kerki foe na kristenheid ben gi tranga foe kristen tan na ai foe di den e leri dati na Kownoekondre „de na tiri makti foe Gado na ini wi ati”? Den no ben gi dek’ati moro foeroe foe lesi na jejefasi foe di den e si na ferwakti foe „a kaba” leki „wan soso sani” ofoe „wan anansitori di no wani taki noti”? Den sma di ben fadon komoto na bribi èn di e taki dati „den laatste dé” ben bigin nanga Pinksteren èn e teki na heri kristen ten, ben meki a kristen tan na ai go na fesi? Den no ben meki moro foeroe jeje sribi ben kon?
14. Sortoe eksempre de foe getrow dienstknegti foe Jehovah na ini a ten di psa di ben e angri foe si den prakseri foe Gado kontroe?
14 A de troe dati son ferwakti di ben gersi taki a bijbelteri foe ten ben hori baka gi den, no ben kontroe na tapoe na ten di sma ben ferwakti. Ma a no de wan sani di de moro boen foe meki wantoe fowtoe na ini wan toemsi bigi lostoe foe si den prakseri foe Gado kontroe leki foe sribi a jejefasi ini a tori foe na kontroe foe bijbelprofétitori? Mozes no ben meki wan fowtoe berekening foe fo-tenti jari di a ben proeberi foe waka na fesi a ten foe ben kan fri den Israëlsma foe na kwinsi di den ben kwinsi den (Gen. 15:13; Tori. 7:6, 17, 23, 25, 30, 34) Den apostel foe Kristus no ben e angri foe si dati na Kownoekondre ben opo foe wi no taki srefi ete foe a fowtoe prakseri foe den dorodoro ini a tori foe na troetroe betekenis foe na Kownoekondre? (Tori. 1:6 Teki gersi Lukas 19:11; 24:21. Den salfoe kristen na ini Thessalonika pikinmoro no ben lasi pasensi foe si „na de-noja foe wi Masra Jezus Kristus” èn na dé foe Jehovah”? — 2 Thess. 2:1, 2.
15. Foe sortoe eksempre e kon na krin dati a no de wan sani di no de ini bijbel foe meki gebroiki foe na chronologie (a teri foe na ten) foe proeberi foe kon sabi oten den prakseri foe Gado ben de tapoe a punt foe kontroe èn san foeroe getrow dienstknegti foe Jehovah ben bari taki fosten èn now?
15 A no de wan sani di de kontrari a bijbel foe meki gebroiki foe na chronologie foe proeberi foe kon sabi „den faste ten” foe na kontroe foe den prakseri foe Gado (Hab. 2:3). Daniël ben bereken oten wan kaba ben sa kon na a pori foe Jeruzalem (Dan. 9:1, 2). Na getrow djoe fikapisi foe na fosi jarhondro ben ferwakti na kon foe na Messias foe di na tapoe a gron foe wan profétitori den ben bereken na kaba foe wan pisi ten (Dan. 9:25; Luk. 3:15). Na a kaba foe den ti-na-négi èn na a bigin foe a di foe twenti jarhondro kristensma ben kisi na okasi langa ten a fesi 1914 foe loekoe nanga foeroe ferwakti na kon foe Gado Kownoekondre tiri makti foe di den ben bereken oten „den faste ten foe den naatsi” ben sa kon na wan kaba (Luk. 21:24; Dan. 4:16, 17). A ben de foe dat’ede ooktoe wan sani foe ferstan foe san-ede moeiti ben doe foe proebori nanga jepi foe tra bijbel marki foe ten foe kon sabi oten den ferwakti di sma ben abi solanga ben sa kontroe. Getrow dienstknegti foe Jehovah na ini a ten di psa ben bari taki: „O langa ete, o Jehovah?” — Jes. 6:11; Ps. 74:10; 94:3.
Foe san-ede ’wi moe de klarklari’?
16. (a) Wi moe ferstan foe Markus 13:21 dati wi no moe abi belangstelling oten na kaba e kon? (b) Sortoe „marki” de krin foe si, ma sortoe tra „marki” wi e wakti a tapoe?
16 Foe di Jezus ben taki krin dati nowan sma ben kan sabi „na dé dati ofoe na joeroe” tapoe san na Tata ben sa gi en Manpikin komando foe opo kon tégen Satan godelowsoe seti foe sani, meki son sma e aksi den srefi kande: „Foe san-ede a de so tranga fanowdoe foe loekoe nanga foeroe ferwakti na a kon foe a kaba?” A de tranga fanowdoe foe di Jezus praktis na ini wán bro ben taki: „Tan loekoe, tan na ai . . . waki” (Mark. 13:32-35). Na marki foe Jezus parousia de sensi 1914 krin foe si. Wi e wakti now tapoe „na marki foe na Manpikin foe libisma”, te a e kon leki Jehovah kroetoeman foe kiri.
17, 18. (a) Foe san-ede Jezus ben komanderi den fosi jarhondro kristen foe lon komoto foe na foto Jeruzalem so esi leki den ben si na marki foe na pori foe en di ben e kon? (b) Foe san-ede a ben sa de kefarlek foe go loekoe soso nanga wi ferstan a tranga fanowdoe foe na ten?
17 Di Jezus ben gi den fosi jarhondro kristen na ini Judéa wan marki di ben sa meki den kon sabi dati a ten ben kon foe lon komoto na Jeruzalem, a ben poti krakti tapoe na fanowdoe foe opo doe wan sani wantronwantron (Luk. 21:20-23). Foe san-ede ala na tranga fanowdoe dati foe a ten, foe di a mindri na sori ensrefi foe na marki ini 66 G.T. èn na troetroe pori foe Jeruzalem na ini 70 G.T. pikinmoro fo jari ben psa? Foe di Jezus ben sabi dati efoe den ben sa draidrai, den ben sa poti wan tra ten foe lon komoto èn te foe kaba den Romein legre ben sa fadon kon na tapoe den.
18 Na so a ben sa de ooktoe now gi kristensma wan kefarlek sani efoe den ben sa poti na tranga fanowdoe foe wi ten a wan sé èn ben sa teki wan „kruissnelheid”-fasi, pe e sori taki den e degedege na ini a krosbéfasi foe a ten.
19. Sortoe warksow Petrus nanga Jezus ben gi?
19 Na parousia ofoe de-noja foe Kristus de now moro leki sébi tenti jari kaba, èn en ’kon baka’ foe tjari na kroetoe kon tapoe „Jehovah dé” gi Satan grontapoe e kon esesi. Na apostel Petrus ben taki dati na dé disi sa „kon leki wan foefoeroeman”, èn a e taki moro fara dati wi ’moe ferwakti èn hori boen na ini prakseri na de-noja foe na dé foe Jehovah’ (2 Petr. 3:10-12). Jezus ben warskow wi ooktoe: „Poti prakseri na joesrefi, dati joe ati noiti kon hebi nanga njan pasamarki èn dringi pasamarki èn sorgoe foe na libi, èn na dé dati wantronwantron na ini wan momenti, kon abra joe leki wan trapoe. . . . Tan dan na ai.” — Luk. 21:34-36.
20. Foe sortoe sani wi moe de nanga tangi, èn fa na joisti kristen ferwakti sa de wan kibri gi wi?
20 Fa Jehovah Kotoigi moe de kolokoe èn nanga tangi dati na getrow „srafoe”-klasse di de na ai ben hori den na ai na jejefasi! Na joisti kristen ferwakti sa de wan kibri gi wi na ini den moeilek laatste dé disi, èn moe gi wi tranga foe teki prati fajafaja na a préki foe na „boen njoensoe foe na kownoekondre”. Nanga dati wi sa jepi trawan foe tan na ai èn wi sa pasa libilibi na kaba foe go na ini na njoen seti foe sani ’pe regtvaardikifasi sa libi’. — 2 Tim. 3:1-5; Matt. 24:14; 2 Petr. 3:13.
[Foetoewortoe]
a Loekoe na boekoe „Joe Kownoekondre kon”, kapitel 14, èn na boen gedocumenteerde appendix na a kapitel dati na a kaba foe na boekoe.
Joe kan memre disi?
◻ Foe san-ede kristensma no moe loekoe psa na tenelementi na ini na bijbel teri foe ten?
◻ Sortoe sposroetoe betekenis na wortoe „de-noja” ben kisi?
◻ San joe ben o taki na sma di e feni fowtoe a tapoe Jehovab Kotoigi ini a tori foe na afersi foe a teri foe ten?
◻ Foe san-ede a de wan kefarlek sani foe go loekoe soso nanga joe ferstan na tranga fanowdoe foe oen ten?