Na universele krutu-afersi pe yu de na ini
„’Tyari na afersi fu yu kon na fesi’, Yehovah e taki. ’Tyari den bewijsi fu yu kon.’” — YESAYA 41:21.
1, 2. (a) Suma de ini na krutu-afersi fu alaten di a bosroiti fu en sa de a moro prenspari wan? (b) San de ini a tori?
INI a waka fu a historia yu ben kisi krutu-afersi di no de fu teri. Ini den afersi disi kotoigi ben tyari kon a fesi èn bewij si ben gi fu na bun fu na wan ofu tra partij. Na furu fu den afersi disi yu ben abi aparti sma di ben de na ini, aladi trawan ben abi fu du nanga moro bigi nomru fu sma. Ma ala den afersi disi no de noti na a universele krutu-afersi di de nownow. A de te yu luku en bun na krutu-afersi fu alaten di a bosroiti fu en o de moro bigi. Na kaba fu a krutu disi sa abi fu du nanga libisma na grontapu, a no abi trobi ofu a wani ofu no wani de ini a tori.
2 Na moro prenspari sma na ini na afersi disi de na moro Hei sma ini na universum, Yehovah Gado, „na Mekiman fu den hemel èn na moro bigi Sma di e bradi en; di ben bradi na grontapu nanga ala san a e meki, di e gi bro na a pipel di de a tapu” (Yesaya 42:5). San de a strei-aksi? Efu a de trutru Gado — na retifasi fu en Tirimakti abra na heri universum, pe yu abi na ini en na grontapu nanga den sma di e libi na tapu. Yu kan kari en na strei-aksi fu universele soevereiniteit.
3. San de fondament aksi ini a tori fu na strei-aksi fu universele soevereiniteit?
3 Fondamenti aksi di abi fu du nanga na strei-aksi de: sortu wan fu ala gado di sma e anbegi, de so betrowbaar dati yu kan poti yu libi èn tamara ini gevaar? Sortu wan fu den de trutru, èn sortu wan de soso sani di sma ben denki? Wan trutru, libi èn moro hei Gado de di kan fri na libisma famiri komoto fu na disi ten situwasi fu den di de sondro howpu èn di kan sorgu gi na yoisti sortu fu tiri di kan dyaranti tru tru vrede, seikerfasi, tanbun nanga gesontu?
4. San wi kan taki fu den sma di abi na prakseri dati nowan strei-aksi de gi den, fu di den e taki dati den e bribi kaba ini Gado?
4 Furu sma abi na meine dati strei-aksi no de gi den, fu di den e taki dati den e bribi kaba ini Gado. Ma den kan tyari bewijsi kon dati na Gado di den e anbegi futru de na tru Gado, dati den pramisi fu en de betrouwbaar èn dati den e meki den prakseri èn wet fu en tyari a libi fu den? Efu den sortu sma disi kan piki Ya tapu disi dan den sa mu kan piki ooktu den aksi di e kon now: san de dan precies den bewijsi dati wan tru Gado de fu suma den pramisi fu den de betrouwbaar? San na en prakseri fu Gado ini ini a tori fu a libisma-famiri èn a grontapu? Pe wi de ini na ten schema fu Gado èn san na krosbei tamara abi gi wi fu kon? San a wai wi leki aparti sma du gi en fu horibaka gi na afersi?
5. Nanga suma wi kan teki sma gersi efu den no kan gi no wan bewijsi fu hori baka gi na bribi fu den ini Gado?
5 Moro furu sma di e taki dati den e bribi ini Gado no man fu piki den aksi disi tapu wan bunfasi nanga tru bewijsi. Den sortu sma disi wi kan tekigersi nanga den sma di ini a fosi yarhondro ben taki dati den ben bribi ini Gado ma di den wroko; fu den ben sori dati disi no de so. Na Wortu fu Gado e taki fu den: „Den e meki na publiki bekenti dati den sabi Gado, ma den sori nanga den wroko dati den no sabi en.” Iya, „bribi sondro wroko de wan dede sani” (Titus 1:16; Yakobus 2:26). Den sma di e taki dati den e bribi ini Gado ma di no kan gi wan bun bewijsi fu dati, no kenki so bun ini noti fu den sma fu den fosten yarhondro di ben bribi ini falsi gado di langa kaba no de wan sani di sma e anbegi.
Proefproces
6, 7. (a) Ferteri fa na fasi fu anbegi fu den owru Egyptesma ben de? (b Fa den Israëlsma ben de ini a tori fu na strei-aksi a mindri Yehovah èn den gado fu Egypte?
6 Wan eksempre fu disi na na afersi di sowan 1500 yari bifo wi gewone teri ben bigin teige den gado fu na owru Egypte. Den Egyptesma ben anbegi wan lo gado, na ondro suma ooktu meti soleki na aka, na krabdagu, na puspusi, na todo, na kaw, na kaiman, na lew, na sneki, na mankaw, na tingifowru èn na wolfu. Furu fu den meti disi den sma ben si leki na konbaka fu wan gado ofu uma gado (incarnatie ofu neseki), èn tapu na espresi kiri fu sowan meti a dede strafu ben de. Santa meti den ben e balsem fu no pori èn den ben kisi wan bigi beri.
7 Abrasei fu ala den gado disi na Gado ben tanapu di na owru Israël ben e anbegi, Yehovah. A sma di ben teki presi gi en, Mozes, den ben seni go na Farao fu aksi en fu meki Yehovah pipel, di na ini a ten dati ben de ini katibo, kon fri fu di Yehovah ben pramisi den fri (Exodus 3:6-10). Ma Farao ben ferklari: „Suma na Yehovah, sodati mi ben sa arki en sten, èn ben sa seni Israël go? Mi no sabi Yehovah kwetkweti èn tapu disi e kon ete dati mi no sa seni Israël go” (Exodus 5:2). Farao ben abi na overtoigi dati den gado fu Egypte ben de moro hei leki Yehovah.
8, 9. (a) Fa Yehovah ben bewijsi dati a de moro hei leki den gado fu Egypte? (b) San wi kan taki fu den gado fu Egypte, te wi luku a bakapisi fu ma afersi?
8 Suma ben sa kan sori taki a de a tru Gado di kan meki den pramisi fu en kontru èn ben kan kibri en pipel? Na piki ben sa gi heri esi. Yehovah ben taki a fesi: „Mi sa tyari strafu kon tapu ala gado fu Egypte” (Exodus 12:12). A ben meki na proftitori disi kontru? Iya! Yehovah ben tyari tin plaag kon di ben pori sani èn di ben abi leki marki fu lagi den gado fu Egypte. Nowan fu den gado dati ben kan kibri den Egyptesma. Èn a di fu tin plaag spesrutu ben wani taki wan sani. Bika a ben kiri den fosi geborewan fu Egypte, makandra nanga na fosi geborewan fu Farao. Disi ben de wan naki langalanga gi na edegado fu den, Ra (Amon-Re), fu di den tiriman fu Egypte ben si densrefi leki gado, den manpikin fu Ra. Gi den Egyptesma na dede fu na fosi geborewan fu Farao ben wani taki na dede fu wan gado.
9 Ma nowan enkri fosi geborewan fu Israël ben dede fu di den ben abi na kibri fu Yehovah. Boiti fu dati, Gado ben gi en pipel na fri di a ben pramisi den. Leki wan laste naki gi den falsi gado fu Egypte. Farao nanga en legre — sondro fu puru wan — ben kisi pori na ini na reti ten. Na so Yehovah ben bewijsi taki a de na tru Gado. Den pramisi fu en ben kon tru èn den anbegiman fu en ben kisi kibri (Exodus 14:21-31). Den gado fu Egypte na a trasei no ben man fu yepi den anbegiman fu den. Den gado dati te yu luku en bun no ben de kwetkweti ma ben de ini a prakseri fu libisma.
10. Sortu afersi Yehovah anbegiman èn den Assiriasma ben kon tapu a fesi?
10 Wan tra afersi pe a ben fu na kwestie suma ben de a tru Gado ben kon sowan aiti yarhondro a baka, ini a ten fu kownu Hizkia.a Na Assiria grontapumakti di ben de sondro sari fu ati èn di ben wini ala natie di ben de na en pasi, ben de wan bigi kefar gi den anbegiman fu Yehovah. Now a ben aksi fu Yerusalem, na foto pe „Yehovah troon” ben de èn di ben teki presi fu en anbegi na grontapu fu gi ensrefi abra (1 Kronieken 29:23). Na kownu fu Yuda, Hizkia, ben erken dati den Assiriasma ben pori ’ala tra kondre èn ben gi den kondre dati abra na a faya fu di den no ben de gado, ma a wroko fu libisma anu.’ — Yesaya 37:18, 19.
11. Fa Yehovah ben ferlusu en anbegiman, èn san a ben sori nanga dati?
11 Na getrow Hizkia ben begi na ten dati na Yehovah èn ben aksi en fu kibri en. Yehovah ben pramisi dati no wan Assiria fetisani ben sa kisi Yeruzalem (Yesaya 37:33). Ini akruderi nanga na profeititori dati, dan dati no ben psa ooktu. A presi fu dati „na engel fu Yehovah ben go na doro èn ben naki den Assiriasma wan hondro aititenti na feifi dusun man trowe”. Baka na kefarlek lasi dati na kownu fu Assiria, Sanherib ben hari gwe. Bakaten en manpikin ben kiri en di a ben go anbegi en gado Nisroch (Yesaya 37:36-38). Na so Yehovah agen ben sori taki a de na Gado fu tru profeititori di kan fri en anbegiman. Den gado fu Assiria èn den natie di ben lontu den taki den de falsi gado, gado di no ben de, di no ben abi na makti fu kibri den bakaman fu den.
12. Na u sortu fasi Belsazar ben spotu Yehovah?
12 Sowan tu yarhondro a baka Yehovah ben gi pasi dati en pipel, di ben de ontrow, ben tyari go na ini katibo nanga anu fu na tra grontapumakti Babylon, na moro prenspari marki fu en ben de na ipi fu gado, uma-gado nanga tempel fu anbegi. Ini wan firi fu dyaf fu eigi memre ede na kownu fu Babylon Belsazar ben spotu Yehovah. Tapu wan bigi fesa a ben gi komando fu tyari den santa patu nanga beker den ben wini èn teki puru na di Yerusalem tempel kon na ini. „Èn fu den dati na kownu èn den bigi man fu na kondre, en bijvrouw nanga en tweederang uma ben dringi. Den ben dringi win èn ben gi grani na den gado fu gowtu èn fu solfru, kopro, udu nanga ston”. — Daniël 5:1-4.
13. San Yehovah ben meki Daniël ben taigi Belsazar?
13 Disi ben de wan langalanga afrontu fu yehovah, wan tyalansi na en ini nen fu den gado fu Babylon. Ne Yehovah ben meki en profeiti Daniël gi kotoigi na fesi kownu Belsazar èn ala den sma di ben de drape tapu na fesa. Daniël ben tanapu faste ini a tru tori dati Yehovah de na tru Gado èn ben taigi kownu Belsazar: „Yu no ben saka yu ati . . . ma teige na Gado fu Israël yu ben opo yusrefi, . . . èn yu ben gi grani soso na gado fu gowtu èn fu solfru èn fu kopro, isri, udu èn ston, di no e si noti èn no e yere noti èn no sabi noti, ma na Gado na ini suma anu yu bro de èn na suma ala den pasi fu yu de yu no ben gi grani.” — Daniël 5:22, 23.
14. Fa Yehovah ben sori taki a de a tru Gado?
14 Ne Daniël ben gi na boskopu fu Yehovah di ben wani taki: Na bigi memre kownu Belsazar èn Babylon be sa fadon a neti dati ete nanga anu fu den Meden nanga Perzen! (Daniël 5:24-27). Na profeititori ben kon tru? Iya. „Ini na srefi neti da-ete den ben kiri Belsazar na Chaldew kownu èn Darius na Medensma ben kisi na kownukondre” (Daniël 5:30, 31). Agen, netleki nanga Egypte èn Assiria Yehovan ben bewijsi dati a de na tru Gado, na Gado di e meki den pramisi fu en kon tru. Gado dienstknegti abi wini fu dati, fu di den ben kon fri fu katibo èn ben tyari go na a kondre fu en. Den sma di ben tan waka baka falsi gado, rampu ben miti den.
Profeititori ini a ten fu wi
15. (a) Sortu marki furu bijbel profeititori abi? (b) Tapu san wi e sori ooktu efu wi e gebroiki na wortu „gado”?
15 Na yeye fu Gado ben tyari na profeiti Yesaya go sofara fu skrifi profeititori di ben sa kon tru ini ten di didon bun fara a wi baka. Ma nofotron bijbelprofeititori abi ete wan di fu tu èn moro bigi kon tru di abi fu du nanga wi ten. Disi ben de so nanga furu fu san Yesaya ben skrifi. Wan pisi fu en boskopu ben abi profeititori di ben e go fu Yehovah disi ten tyalansi na ala natie nanga den gado fu den. Èn nanga na wortu „gado” wi no e ori soso tapu den gado di sma e dini trutru leki gado na ini ala pisi fu a grontapu, makandra nanga den sokari heiden natie ini a ten disi, ma ooktu tapu den afersi di e akruderi nanga a definitie fu na wortu dati. Wan fu den definitie fu na wortubuku fu na wortu „gado” de: „Wan sma di ofu wan sani di e basi wan spesrutu fasi ofu pisi fu na trutru libi; wan persoon ofu afersi fu a moro hei waarde.”
16. Sortu gado sma fu den natie e anbegi, makandra nanga na kristenheid, ini a ten disi?
16 A mindri den gado di sma e anbegi now leki so, yu abi den milyunmilyun gado di hindu e anbegi, èn ooktu di den boedhistsma, sjintoïstsma, animistsma èn tra anbegiman fu fasi fu anbegi e anbegi. Ooktu na gado fu a lobi fu gudu de a ini — gi moro furu sma a grontapu wan afersi fu na moro hei waarde, na moro prenspari buweigi fu ati ini a libi fu den. Ooktu san de na ini na den gado fu srudati makti èn fu wetenschap, na san den natie a opo ede luku fu seikerfasi nanga ferlusu. Wansi fa a no fa, srefi ini na kristenheid moro furu sma di e taki dati den e bribi ini Gado, no e poti den fertrow ini en, èn ooktu den no e dini en loyal, ma na presi fu dati den e gi den fertrow nanga dienst na sma ofu sani leki den sani fu den fu a loyaliteit ini na fosi presi.
17. Tapu san na moro bigi kon tru fu Yesaya boskopu e sori?
17 Na moro bigi kon tru fu Yesaya boskopu e poti ensrefi na tapu ala den sortu gado disi ini wi ten. Yehovah e taigi nationaal grupu fu komakandra èn fu „taki”. A e tyalansi den: „Meki wi go makandra na krutu” (Yesaya 41:1). Now wi e libi ini na krutu ten fu na grontapu disi. A e de ini en „laste dei”, soleki dati ben tyari kon a fesi ini 2 Timoteus 3:1-5 èn Mattéus 24:1-14. Nownow Yehoah e tyalansi den gado fu den natie fu tyari kon soifri a fesi san na ten di e kon o tyari kon èn fu gi so na bewijsi dati den de gado. A e tyalan lansi den ooktu fu kibri den bakaman fu den efu den kan du dati. „Tyari na krutu fu unu kon a fesi”, a e ferklari. „Tyari den bewijsi fu unu kon . . . èn ferteri unu den sani di musu psa.” — Yesaya 41:21, 22.
18. Fa na almakti Gado e meki sma kon sabi en èn san a e pramisi en anbegiman?
18 Na almakti Gado e meki sma kon sabi en: „Mi na Yehovah, dati na mi nen èn na nowan tra sma mi sa gi mi eigi glori, no mi prijse na popki di meki nnga anu” (Yesaya 42:8). Èn a e taigi den sma di e hori baka gi en afersi: „No frede bika mi de nanga unu. No luku lontu bika mi de un Gado. Mi wani tranga unu. Mi wani yepi unu trutru.” A e pramisi den: „Ala sma di e kisi atibron nanga unu sa kon ferleigi èn kisi syen, èn man di e suku trobi nanga unu, sa tron leki noti èn pori gwe.” „No wan enkri feti sani di meki teigi unu sa abi wini . . . disi na a famiri gudu fu den knegti fu Yehovah.” — Yesaya 41:10, 11; Yesaya 54:17.
19, 20. (a) Fa Yesaya e meki wi si dati Yehovah abi wan faste ten fu poti den afersi reti? (b) Suma Yehovah e tyari ini den „laste dei” disi èn fa den e teki presi gi en?
19 Langaten someini yarhondro langa, Yehovah ben meki den natie go den pasi. En faste ten fu poti den afersi reti doro. Fu dat’ede ai ferklari: „Langaten mi ben hori misrefi pi. Mi ben tan tapu mi mofo. Mi ben tan dwengi misrefi.” Ma now Yehovah srefi „sa hari go leki wan tranga man. Leki tran srudati a sa wiki baka kon. A sa prisiri, iya, a sa bari wan streibabari; na fesi en feianti a sa sori dati a de moro tranga” (Yesaya 42:13, 14). Ini den profeititori fu Yesaya èn tra bijbel skrifiman èn ooktu ini di fu Yesus, Yehovah ben tyari kon a fesi dati a ben sa wiki ini den laste déi wan pipel di nanga faya ben sa gi kotoigi fu en, netleki den ben de kotoigi ini wan krutu.
20 Na pipel di Yehovah e meki kon fu dini en, e tyari bewijsi dati a de a tru Gado, a Ferlusuman fu en anbegimen èn a oriman fu falsi gado èn den bakaman fu den. Yehovah disi ten pipel e ’singi en prijse fu den uku fu na grontapu èn fu ala natie èn eilanti, fu na ede fu den bergi’ (Yesaya 43:10-12). Disi e meki ete wan profeititori fu Yesaya kon tru, wan profeititori di ben tyari kon a fesi dati „ini den laste fu den dei [ini wi ten] . . . na bergi fu na oso fu Yehovah [en tru anbegi] sa poti steifi tapu sei fu den ede fu den bergi, èn seiker a sa de hei na tapu den pikin bergi [tapu ala tra fasi fu anbegi]; èn na drape ala natie [sma] mu lon go”. Èn fu du san den disi e gi trawan dek’ati? Nanga tranga den e aksi den opregtiwan fu ati: „Un kon èn meki wi go na a bergi fu Yehovah . . . èn sa leri wi fu den pasi fu en, èn wi sa waka den pasi fu en.” — Yesaya 2:2-4
21. Sortu aksi e kon a fesi nanga na tyalansi fu Yehovah na den gado fu den natie?
21 Na so Yehovah e taki, netleki a e taki nanga wan krutubangi: „Meki den natie kon alamala tapu wán presi èn meki den nationaal grupu kon makandra . . . èn meki den tyari den kotoigi kon sodati den kan ferklari regtvardiki, ofu meki den yere èn taki: ’a de a waarheid’” (Yesaya 43:9). Disi na wan langalanga tyalansi gi den gado fu den natie. Wán fu den kan ferteri san na ten di e kon sa tyari kon? Den ben man du disi na ini a ten di psa? Den man feni wan sma nanga bun bewijsi dati den sortu gado disi sori taki den de tu warti fu kisi wi loyaliteit? Sortu bericht den gado fu den natie èn den bakaman ben bow? A de ooktu wan sani di de pikinso moro betre leki san den gado fu den owru Egyptesma, Assiriasma èn Babylonsma ben tyari kon? Na tra sei, den sma di e gi kotoigi fu na bun fu Yehovah, ben tyari bun bewijsi kon dati Yehovah de na tru Gado, na wan enkri sma di de warti wi anbegi? Na tra artikel sa taki fu den afersi disi.
[Futuwortu]
a Na Wachttoren fu 15 januari ben luku fa Yehovah ben pai na fertrow fu Hizkia ini en. Na dramatisch sani disi di ben psa ben abi fu du nanga na kwestie suma ben de trutru gado
Aksi fu luku san wi ben leri
◻ San na a strei-aksi fu universele soevereiniteit?
◻ Sortu gado fu den natie de now na ini a strei-aksi disi?
◻ Sortu bakapisi fu dri proefproces e sori dati Yehovah de moro hei leki den falsi gado?
◻ Fa Yesaya e meki wi si dati Yehovah sa poti afersi reti ini wi ten?
◻ Sortu aksi wi mu piki ini a tori fu den bakaman fu ala fasi fu anbegi na ini disi ten?
[Prenki na tapu bladzijde 2]
Den gado fu Egypte ben de sondro makti na fesi na tru Gado, Yehovah
[Prenki na tapu bladzijde 3]
Den gado fu Assiria nanga de bakaman fu den ben kisi wan bigi slag fu na tru Gado di tyari pori kon gi den.
[Prenki na tapu bladzijde 4]
Daniël ferteri den anbegiman fu den falsi Gado fu Babylon na boskopu fu Yehovah