Yehovah na mi Yepiman
’Hori deki-ati èn taki: „Yehovah na mi yepiman; mi no wani frede. San wan sma kan du mi?”’ — HEBREW SMA 13:6.
1, 2. (a) Sortu frutrow na ini Yehovah na Psalmskrifiman nanga na apostru Paulus e tyari kon a fesi? (b) Sortu aksi e kon a fesi?
YEHOVAH GADO na wan fonten fu yepi di no e misi noyti. A Psalmskrifiman ben sabi disi fu ondrofeni èn ben kan taki: „Yehovah de na mi sey; mi no sa frede. San wan grontapu libisma kan du mi?” (Psalm 118:6) Den srefi sortu firi disi na apostru Paulus ben tyari kon na fesi di a ben skrifi gi den Hebrew kresten na ondro krakti fu Gado santa yeye.
2 A no de fu taki taki Paulus ben teki den wortu fu na Psalmskrifiman ini na Griki Septuaginta, èn a ben taygi en Hebrew konpe anbegiman: ’Hori deki-ati èn taki: „Yehovah na mi yepiman; mi no wani frede. San wan libisma kan du mi?”’ (Hebrew sma 13:6) Fu san-ede na apostru ben skrifi na a fasi disi? Èn san wi kan leri fu na kontekst?
Na fanowdu fu na yepi fu Yehovah
3. (a) Na sortu fasi Yehovah ben buweysi taki a de wan Yepiman gi Paulus? (b) Fu san-ede den Hebrew sma spesrutu ben abi Yehovah fanowdu leki den Yepiman?
3 Paulus ben de wan kotoygi di ben òfer en srefi èn di ben abi den buweysi taki Yehovah ben de en Yepiman. Gado ben yepi na apostru na ini furu muylek situwâsi. Den ben poti Paulus na ini strafu-oso, ben naki èn ben ston en. Tapu den waka fu en leki wan kresten bedinari a ben ondrofeni taki boto ben sungu èn a ben psa so srefi furu tra kofar. A ben sabi san na tranga wroko, neti sondro sribi, èn angri, dreywatra èn fu de nanga soso skin. „Boyti den sani dati, di de na dorosey,” a ben taki, „dan dey fu dey na sorgu fu ala gemeente e kon na tapu mi” (2 Korente sma 11:24-29). Paulus ben abi na sortu fu broko-ede dati gi den Hebrew kresten. Den dey fu Yerusalen ben teri, èn na apostru ben sabi taki en dyu brada nanga sisa na ini Yudeya ben sa kon tanapu na fesi hebi tesi tapu den bribi (Danièl 9:24-27; Lukas 21:5-24). Den ben sa abi sobun Yehovah fanowdu leki den Yepiman.
4. Sortu fanowdu deki-ati e gi na ini na heri brifi gi den Hebrew sma?
4 Ini den fosi wortu fu en brifi gi den Hebrew kresten Paulus ben sori taki den ben sa kan ondrofeni na yepi fu Gado soso efu den ben arki na a Manpikin fu Gado, Yeyses Krestes (Hebrew sma 1:1, 2). A ben go moro dipi tapu na penti disi na ini en brifi. Fu eksenpre, fu hori baka gi en ray, na apostru ben memre en leysiman taki den Israèl sma ben kisi strafu fu na trangayesi fu den na ini na gran sabana. O moro mendri den Hebrew kresten ben sa kan lon komoto gi strafu efu den ben trowe san Gado nanga yepi fu Yeyses ben taygi den èn den ben tron sma di fadon komoto na bribi èn ben e hori na wèti fu Moses di na srakti-ofrandi fu Krestes ben puru a pasi! — Hebrew sma 12:24-27.
Brada lobi ini wroko
5. (a) Sortu tra ray na brifi na den Hebrew sma e gi? (b) San Paulus ben taki fu lobi?
5 Na brifi na den Hebrew sma ben gi den erfgenaam fu na ten di e kon fu na heymel kownukondre ray fu na fasi fa den ben musu waka na baka na Eksenpre fu den, Yeyses Krestes, ’ben musu du santa diniwroko gi Gado nanga frede èn respeki ini na dini fu Gado’ èn fa den ben kan abi Yehovah leki den Yepiman (Hebrew sma 12:1-4, 28, 29). Paulus ben taki tranga nanga konpe bribiman fu kon makandra ala ten baka èn ’fu gi makandra tranga fu [sori] lobi nanga tumusi bun wroko’ (Hebrew sma 10:24, 25). Now a ben gi na ray: „Meki yu brada lobi tan go doro.” — Hebrew sma 13:1.
6. Na sortu fasi Yeyses ben gi en bakaman „wan nyun komando” fu lobi?
6 Yeyses ben aksi so wan lobi fu en bakaman, bika a ben taki: „Mi e gi unu wan nyun komando, taki unu lobi makandra neleki fa mi lobi unu, taki so srefi unu lobi makandra. Nanga disi ala sma sa sabi taki unu na mi disipri, efu unu abi lobi gi makandra” (Yohanes 13:34, 35). Disi ben de „wan nyun komando” na a fasi taki a ben aksi moro leki san na Wèti fu Moses ben aksi, di ben taki: „Yu musu lobi den sma na yu sey leki yu srefi” (Leviticus 19:18). Na ’nyun komando’ ben du moro leki aksi taki wan sma lobi a sma na en sey leki en srefi. A ben aksi fu wan lobi di e òfer en srefi go so fara taki wan sma gi en libi fu wan trawan ede. Yeyses libi nanga dede ben de na eksenpre fu na sortu fu lobi dati. Tertillianus ben sori tapu na marki disi di e poti wan sma aparti di a ben teki den wortu fu grontapu sma di ben abi fu du nanga kresten sma èn a ben taki: „’Luku’, den e taki, ’fa den e lobi makandra . . . èn fa den wani fu dede gi makandra.’” — Apologeticum, kapitri XXXIX, 7.
7. Fa brada lobi ben de krin fu si baka Penkstri 33 G.T.?
7 Brada lobi ben de fu si krin baka Penkstri 33 G.T. a mindri Yeyses disipri. Fu meki a kan taki furu bribiwan fu farawe kondre di ben teki dopu nyunyun ben kan tan moro langa na ini Yerusalen èn ben kan leri moro fu den seti fu Gado fu kisi frulusu nanga yepi fu Krestes, dan „ala sma di ben tron bribiman, ben de makandra èn ben abi ala sani makandra, èn den ben seri moro fara den sani nanga gudu fu den èn ben prati san den ben kisi a mindri ala sma, nèt san ibri sma ben sa abi fanowdu” — Tori fu den Apostru 2:43-47; 4:32-37.
8. Sortu buweysi de taki na ini na ten disi brada lobi de a mindri Yehovah Kotoygi?
8 So wan brada lobi de na ini na ten disi a mindri Yehovah Kotoygi. Baka na Di Fu Tu Grontapufeti fu eksenpre, dan so wan lobi ben buweygi Gado pipri fu abi wan tu nanga afu yari campagne fu gi yepi. Kotoygi na ini Canada, Amerkankondre, Zweden, Zwitserland nanga tra kondre ben gi krosi nanga moni fu bay nnyan gi konpe bribiman na ini den kondre di feti ben gi mankeri so leki Bakrakondre, Belgiya, Bulgariya, Denemarken, Doysrikondre, den Fillipijnen, Finland, Fransikondre, Grikikondre, Hongariya, Ingrisikondre, Italiya, Norwidyakondre, Oostenrijk, Polen, Rumeyniya, Sneysikondre nanga Tyekoslowakiya. Disi de soso wan eksenpre, bika no so langa ete Gado dienstknekti ben sori so wan lobi gi kresten di ben ondrofeni problema fu gronseki na ini Peru nanga Meksikow, bigi winti na ini Jamaica nanga den srefi sortu ranpu disi na tra presi. Tapu na fasi disi èn na furu tra fasi moro Yehovah pipri „e meki na brada lobi fu den tan go doro”.
Lobi fu teki sma na oso
9. (a) Sortu eygifasi ini a dini fu Gado Hebrew sma 13:2 e kari? (b) Fa son sma sondro fu den ben sabi „ben teki engel na den oso”?
9 Paulus ben kari moro fara wan tra eygifasi di den sma di e waka baka Krestes musu sori, ’du santa diniwroko nanga frede èn respeki ini na dini fu Gado’ èn fu abi Yehovah leki den Yepiman. A ben taki tranga: „No frigiti fu lobi teki sma na oso, bika nanga dati son sma, sondro fu den sabi, ben teki engel a den oso” (Hebrew sma 13:2). Suma sondro fu den ben sabi „ben teki engel na den oso”? We, na famiri-edeman Abraham ben de wan sma di ben teki dri engel na en oso (Genesis 18:1-22). Tu fu den ben komoto fu drape èn en brada pikin, Lot, ben kari den freymde sma disi kon na ini en oso na ini Sodom. Ma bifo den ben kan go, dan wan ipi sma ben lontu na oso fu Lot, „fu boy te go miti grani sma”. Den ben aksi taki Lot ben musu gi den fisitiman fu en abra fu den libi wan fisti libi nanga den, ma a ben weygri nanga wan fasti bosroyti. Ala di Lot biginbigin no ben sabi dati, toku a ben teki engel na wan switifasi na en oso, di dan ben yepi en nanga en umapikin fu lon komoto gi dede, di ’Yehovah ben meki wan alen fu faya nanga swarfu fadon komoto fu heymel kon tapu Sodom nanga Gomora’. — Genesis 19:1-26.
10. Sortu blesi kresten sma di lobi teki tra sma na den oso e kisi?
10 Kresten sma di lobi teki trawan na oso e kisi furu blesi. Den e yere den ondrofenitori di e bow bribi fu den fisitiman fu den èn e nyanbun fu na demakandra di warti a muyti na yeyefasi. Den ben prèyse Gayus fu di a ben lobi teki konpe bribiman na en oso, ’èn dati srefi ete fu freymde sma’, neleki fa na ini na ten disi furu fu Yehovah pipri e teki opziener di e waka lontu luku gemeente na den oso (3 Yohanes 1, 5-8). Lobi fu teki sma na oso na wan vereiste fu kisi a wroko leki owruman (1 Timoteyus 3:2; Titus 1:7, 8). A de wan aparti sani tu taki, Yeyses ben pramisi Kownukondre blesi na den sma di yu kan teki gersi nanga skapu èn di ben du en salfu „brada” bun fu di den ben teki den na den oso. — Mateyus 25:34-40.
Denki na den di ben kisi frufolgu
11. Fu san-ede na ray fu Hebrew sma 13:3 ben de yoysti?
11 Den sma di e winsi fu kisi Yehovah yepi èn fu ’du santa diniwroko gi en nanga frede èn respeki na ini na dini fu Gado’, no musu frigiti den konpe bribiman fu den di e ondrofeni pina. Paulus ben frustan den pina di kresten di den ben handri takru ben musu frudrage. Wan pisiten a fesi, dan frufolgu ben panya den disipri gwe, èn en konpe wrokoman Timoteyus no langa ete ben kon fri fu strafu-oso (Hebrew sma 13:23; Tori fu den apostru 11:19-21). Kresten zendeling ben waka lontu tu fu opo nyun gemeente ofu fu bow gemeente di ben de kba na yeyefasi. Fu di furu fu den brada nanga sisa di ben de a waka na a ten dati, ben komoto fu den hèyden dan son Hebrew kresten kande no ben broko-ede nofo nanga den. Fu dati-ede meki na frumane fiti: „Denki na den di de na ini strafu-oso buy, neleki yu ben de na ini buy nanga den, èn den di den e handri takru, fu di yu srefi tu de ete na ini skin.” — Hebrew sma 13:3.
12. Fa wi kan poti na ray na ini wi libi fu hori konpe bribiman di den ben handri takru na prakseri?
12 Den Hebrew sma „ben sori firi gi den sma di ben de na ini strafu-oso”, ma den no ben musu frigiti den sortu kotrow konpe anbegiman dati efu den ben de now fu den dyu ofu fu den hèyden (Hebrew sma 10:34). Ma fa a de nanga wi? Fa wi ben sa kan sori taki wi e hori den kresten di den ben handri takru na prakseri? Na ini son kofal a kan fiti gi wi fu skrifi brifi taki nanga den hey lantiman fu kan pruberi na a fasi dati fu yepi konpe bribiman di fu den bribi ede de ini strafu-oso na ini kondre pe lanti tapu na Kownukondre preykiwroko. Wi musu memre den spesrutu na ini wi begi, èn srefi kari son wan na nen, efu dati kan. Na frufolgu fu den e seki wi srefisrefi, èn Yehovah e yere wi seryusu begi fu a bun fu den (Psalm 65:2; Efeysiya sma 6:17-20). Awinsi wi no sdon na ini na srefi strafu-oso kamra, a de neleki den ben tay wi nanga den èn wi man fu gi yepi nanga deki-ati. Kresten sma di wiki kon gebore nanga yepi fu a yeye seyker e firi gi salfuwan di den ben handri takru (Teki gersi nanga 1 Korente sma 12:19-26). Den abi netso wan broko-ede gi den konpe fu den di abi wan grontapu howpu èn di e kisi frufolgu, èn di so srefi e kisi ala sortu takru behandeling fu a sey fu frufolguman. So wan firi gi makandra fiti, fu di wi alamala de ete na ini wan libisma skin èn a tyans de bigi taki wi ondrofeni skin-ati nanga frufolgu leki anbegiman fu Yehovah. — 1 Petrus 5:6-11.
A trowlibi musu de krin
13. San na a prenspari sani san Paulus ben taki na ini Hebrew 13:4?
13 Fu waka na baka na eksenpre fu Krestes èn ’e du santa diniwroko gi Yehovah nanga frede èn respeki ini na dini fu Gado’, musu abi krakti tapu a broko di wi e broko wi ede gi trawan na ini furu fasi. Baka di Paulus ben taki, taki „unu srefi tu de ete na ini wan skin”, dan a ben kari wan sani na skin sey di ben gi na okasi fu sori na yoysti broko-ede gi trawan (Hebrew sma 13:3). A ben gi Hebrew kresten na frumane disi: „Na trowlibi musu de krin a mindri ala sma èn a trowbedi sondro doti, bika Gado sa krutu huruman nanga sutaman” (Hebrew sma 13:4). Fa a ray disi fiti, fu di sekshurudu ben panya ala sey na ini na kownukondre fu Rome! Disiten kresten so srefi musu poti prakseri tapu den wortu disi spesrutu te yu e luku na lagi moreel markitiki fu na grontapu èn fu di ibri yari dusundusun sma e sluit uit fu sekshurudu ede.
14. Fu san-ede yu ben sa taki taki na trowlibi de krin?
14 A mindri den sma di no ben hori a trowlibi hey, yu ben abi den Èseyn sma fu Paulus ten. Den ben abi na gwenti fu no go trow neleki son sma na ini disiten grupu fu kerki fesiman di no nanga leti e si na fasi fu no trow leki moro santa leki na trowlibi. Ma nanga san Paulus ben skrifi gi den Hebrew kresten, a ben sori krin taki na trowlibi na wan krin sani. Bigi respeki gi dati ben kon bun na fesi na ini na winsi disi di Naomi taki gi den manpikin uma fu en, Rut nanga Orpa, di ben tron weduwe: „Meki a de so, taki Yehovah gi unu wan presenti, èn feni wan rostupresi, ibriwan na ini na oso fu en man” (Rut 1:9). Na wan tra presi Paulus srefi ben sori a tapu taki ’bakaten son sma ben sa fadon komoto fu bribi, e tapu sma fu trow’. — 1 Timoteyus 4:1-5.
15. Suma den e kari na ini Hebrew sma 13:4 huruman nanga sutaman èn fa Gado ben sa krutu den?
15 Hebrew sma di ben de wan dey na ondro na Wèti ma ben teki poti na ini na nyun frubontu, ben sabi na komando: „Unu no musu du sutadu” (Exodus 20:14). Ma den ben de na ini wan hurudu grontapu èn ben abi na warskow fanowdu: „Na trowbedi [musu de] sondro doti, bika Gado sa krutu huruman nanga sutaman.” Den huruman, na sma di no trow èn di abi seks demakandra. Sutaman de moro spesrutu trowsma di e abi gemeenschap nanga tra sma di no de den trowpatna èn na so fasi e doti den eygi trowbedi. Fu di sma di e du hurudu nanga sutadu èn di no abi berow e frudini strafu fu Gado, meki den no sa kisi pasi fu go na ini na Nyun Yerusalen èn so srefi no sa nyanbun fu tego libi na grontapu ondro na tiri fu na Kownukondre (Openbaring 21:1, 2, 8; 1 Korente sma 6:9, 10). Na warskow disi fu no doti na trowbedi musu tapu trowkresten so srefi fu abi doti sekslibi nanga a trowpatna fu den, ala di noti di no de krin no de na wan krosibey matifasi di fiti na skinfasi inisey fu na trowlibi. — Luku Na Waktitoren fu 15 yuni 1983, blz. 27-32. (Bakratongo)
De tevrede nanga den disiten sani
16, 17. San Hebrew sma 13:5 e taki, èn fu san-ede den Hebrew sma ben abi na ray disi fanowdu?
16 Wi sa feni tevredefasi efu wi e waka na baka wi Eksenpre èn ’e du santa diniwroko nanga frede èn respeki na ini a dini fu Gado’, ini na frutrow taki Yehovah na wi Helpiman. Go dipi na ini a feti na baka gudu na skinfasi kan de so wan tesi. Ma kresten sma no musu broko kindi gi disi. Den Hebrew sma ben kisi fu yere: „Meki a libifasi fu unu de fri fu na lobi fu moni, èn de tevrede nanga den disiten sani. Bika a ben taki: ’Mi no wani libi unu kwetikweti èn no poti unu kwetikweti a wan sey’” (Hebrew sma 13:5). Fu san-ede den Hebrew sma ben abi na ray disi fanowdu?
17 Kande den Hebrew sma ben broko-ede psa marki fu moni fu di den ben memre na „bigi angriten” na a ten fu na tiri fu Claudius Caesar (41-54 G.T.). Na angriten dati ben de so tranga taki kresten sma di ben libi na tra presi ben musu seni sani fu yepi den brada fu den na ini Yudeya (Tori fu den apostru 11:28, 29). Leki fa na dyu historiya skrifiman Yoseyfus ben taki, dan na angriten ben hori dri yari langa ofu moro langa èn a ben tyari hebi pina kon na ini Yudeya nanga Yerusalen. — Na dyu historiya, XX, 2, 5; 5, 2.
18. Sortu leri na ray na ini Hebrew sma 13:5 e gi wi?
18 Wan leri de gi wi na ini disi? Iya, bika awinsi o pôti wi de, wi no musu lobi moni ofu broko wi ede fu en psa marki. Na presi fu broko ede gi seykerfasi na skinfasi èn kande srefi kon de nanga bigi-ay, dan wi musu de „tevrede nanga den disiten sani”. Yeyses ben taki: „Tan suku dan fosi na Kownukondre nanga [Gado] regtfardikifasi, èn ala den tra sani disi unu sa kisi a tapu” (Mateyus 6:25-34). A ben meki wi si so srefi taki wi ben musu poti wi srefi na tapu fu kon „gudu na ini Gado” fu di ’wi libi no e komoto fu den sani di wi abi’ (Lukas 12:13-21). Efu lobi gi moni de wan kofar gi wi yeyefasi, meki wi poti prakseri dan na a ray fu Paulus gi den Hebrew sma èn so srefi memre taki „a gi di wi e gi wi srefi na ini a dini fu Gado makandra nanga a de tevrede nanga san wan sma abi”, de „wan sani fu bigi wini”. — 1 Timoteyus 6:6-8.
Frutrow tapu Yehovah
19. Sortu dyaranti Yehovah ben gi Yosuwa, èn fa disi musu abi krakti na tapu wi?
19 Leki Yeyses bakaman di e feti a baka fu ’du santa diniwroko èn frede nanga respeki na ini a dini fu Gado’, dan wi no musu poti wi frutrow na tapu moni ma na tapu wi heymel Tta, di a yepi fu en de tumusi prenspari. Awinsi nanga sortu problema wi e miti, wi musu hori na dyaranti fu en na ini prakseri: „Mi no wani libi yu kwetikweti èn no sa libi yu na wan sey kwetikweti” (Hebrew sma 13:5). Dyaso Paulus e sori go na den wortu fu Gado gi Yosuwa: „Mi no sa libi yu, èn no sa poti yu na wan sey kwetikweti” (Yosuwa 1:5; teki gersi Deuteronomium 31:6, 8). Yehovah noyti ben libi Yosuwa èn a no sa libi wi a wan sey efu wi e frutrow tapu En.
20. (a) San na a yaritekst fu 1990? (b) San wi musu tan du sondro fu frede?
20 A mindri Yehovah Kotoygi krakti sa poti na ini den mun di e kon na tapu na yepi fu Gado di no e misi noyti, bika a yaritekst fu den na ini 1990 e taki: „Hori deki-ati èn taki: ’Yehovah na mi yepiman.’” Den wortu disi de fu feni na ini Hebrew sma 13:6 pe Paulus ben teki wortu fu na Psalmskrifiman èn ben taygi den Hebrew sma: „So taki wi kan hori deki-ati èn taki: ’Yehovah na mi yepiman, mi no wani frede. San wan libisma kan du mi?’” (Psalm 118:6) Awansi wi e kisi frufolgu, wi no e frede, bika libisma no kan du moro leki san Gado e gi pasi (Psalm 27:1). Srefi efu wi musu dede leki sma di e kibri wi soyfri retifasi, dan wi abi na opobaka howpu (Tori fu den Apostru 24:15). Meki wi tan waka fu dati-ede a baka wi Eksenpre ini na ’du fu santa diniwroko nanga frede èn respeki na ini a dini fu Gado’, ini na frutrow taki Yehovah na wi Yepiman.
Fa yu ben sa piki?
◻ Fu san-ede den Hebrew kresten spesrutu ben abi Yehovah yepi fanowdu?
◻ Fa Yehovah pipri ben meki ’a brada lobi fu den tan go doro’?
◻ Fu san-ede wi musu lobi teki tra sma na wi oso?
◻ San wi kan du fu sori taki wi e memre konpe bribiman di den ben handri takru?
◻ Fu san-ede na trowlibi musu hori krin?