A leri joe kisi — Gebroiki en foe prèise Jehovah
„A sma di e taki sani di e kon foe ensrefi, e soekoe en eigi glori; ma a sma di e soekoe a glori foe a sma di seni en, a sma disi de troe.” — JOHANES 7:18.
1. O ten èn fa a wroko foe gi leri, bigin?
BOEN langa pasa, sma ben bigin kisi leri. A ben de sjatoe baka di Jehovah Gado, a Bigi Leriman, meki en fosi gebore Manpikin, taki a wroko foe gi leri ben bigin (Jesaja 30:20; Kolosesma 1:15). Dja wan Sma ben de, di ben kan leri foe a Bigi Leriman srefi! Na ini ala den someni doesoen jari di no de foe teri, di a Manpikin dati — di sma ben kon sabi leki Jesus Krestes — ben abi krosibei demakandra nanga a Tata, a ben kisi warti leri di ben abi foe doe nanga den eigifasi, den wroko, nanga den prakseri foe Jehovah Gado. Baka ten, di Jesus ben de wan libisma na grontapoe, a ben kan taki: „Mi no e doe no wan sani sondro foe wan sma taigi mi; ma soleki fa a Tata ben leri mi, na so mi e taki den sani disi.” — Johanes 8:28.
2-4. (a) San ben de a situwâsi, di Jesus ben go na a Wiwirikampoe-fesa na ini 32 G.T., soleki fa Johanes kapitel 7 e sori wi? (b) Foe san ede den djoe ben froewondroe taki Jesus ben man gi leri?
2 Fa Jesus ben gebroiki a leri di a ben kisi? Na ini ala den dri nanga afoe jari foe en diniwroko na grontapoe, a ben prati san a ben leri, nanga trawan sondro foe kon weri. Ma disi a ben doe nanga wan prenspari sani na prakseri. Èn san ben de dati? Meki wi go ondrosoekoe den wortoe foe Jesus na Johanes kapitel 7, pe a ben tjari kon na krin foe pe èn foe san ede a ben kisi leri.
3 Loekoe a situwâsi. A ben de a herfst foe 32 G.T., pikinmoro dri jari baka a dopoe foe Jesus. Den djoe ben kon makandra na Jerusalem gi a Wiwirikampoe-fesa. Den fosi dei foe a fesa, sma ben taki foeroe foe Jesus. Di a fesa ben de afoe-pasi, Jesus ben go na a tempel èn a ben bigin gi leri (Johanes 7:2, 10-14). Soleki fa a gwenti ben de, dan a ben sori foe de wan bigi Leriman. — Mateus 13:54; Lukas 4:22.
4 Vers 15 foe Johanes kapitel 7 e taki: „Foe dati ede den djoe ben froewondroe, èn den ben taki: ’Fa a man disi sabi someni, ala di a no studeri na den skoro?’” Joe e froestan foe san ede den ben froewondroe? Jesus no ben go na no wan foe den rabijn skoro, so boen a no ben kisi leri — noso dati na san den ben denki! Tokoe Jesus ben kan feni pisi na ini den Santa Boekoe, èn leisi den sondro moeiti (Lukas 4:16-21). Ija, a temreman disi foe Galilea ben leri den srefi foe a Wet foe Moses! (Johanes 7:19-23) Fa disi ben kan?
5, 6. (a) Fa Jesus ben tjari kon na krin foe pe a ben kisi leri? (b) Na sortoe fasi Jesus ben gebroiki a leri di a ben kisi?
5 Jesus ben tjari kon na krin, soleki fa wi e leisi na ini vers 16 nanga 17: „San mi e leri, a no foe mi, ma na foe en di ben seni mi kon. Efoe wan sma wani foe doe En wani, dan, ini a tori foe a leri disi, a sa sabi efoe a kon foe Gado, noso efoe mi e taki sani di e kon foe misrefi.” Den ben wani sabi soema ben gi Jesus leri, èn a ben taigi den krin taki a leri di a ben kisi ben kon foe Gado! — Johanes 12:49; 14:10.
6 Fa Jesus ben gebroiki a leri di a ben kisi? Soleki fa skrifi na ini Johanes 7:18, dan Jesus ben taki: „A sma di e taki sani di e kon foe ensrefi, e soekoe en eigi glori; ma a sma di e soekoe a glori foe a sma di seni en, a sma disi de troe èn no wan onregtfardikifasi de na en ini.” A ben fiti troetroe taki Jesus ben gebroiki a leri di a ben kisi foe gi Jehovah glori, „a Sma di de volmaakti ini sabi”! — Job 37:16.
7, 8. (a) Fa wan sma moesoe gebroiki a leri di a e kisi? (b) San na fo prenspari marki foe leri di de ini balansi?
7 So boen, wi e leri wan warti sani foe Jesus — wi moesoe gebroiki a leri di wi e kisi, no foe gi wisrefi glori, ma foe prèise Jehovah. No wan moro betre fasi de foe gebroiki a leri di wi kisi. Dan fa joe kan gebroiki a leri di joe e kisi, foe prèise Jehovah?
8 Foe gi leri wani taki „foe gi formeel leri pe wan sma di teki fesi, e sori fa a moesoe go ini a praktijk, spesroetoe na ini a tori foe wan koni, wan vak, noso wan wroko”. Meki wi go loekoe now fo prenspari marki foe leri di de ini balansi èn fa wi kan gebroiki ibriwan foe den marki foe prèise Jehovah. Leri di de ini balansi moesoe jepi wi (1) foe leisi boen, (2) foe skrifi boen, (3) foe gro na froestan sei èn na moreel sei, èn (4) foe kisi a leri di de fanowdoe foe sabi fa foe wroko na ini na aladei libi.
Leri leisi boen
9. Foe san ede a de prenspari foe de wan boen leisiman?
9 A fosi sani di kari na foe leri leisi boen. Foe san ede a de so prenspari foe de wan boen leisiman? The World Book Encyclopedia e tjari kon na krin: „A leisi di wi kan leisi . . . de prenspari foe man teki leri èn a de wan foe den moro prenspari koni ini na aladei libi. . . . Boen leisiman e jepi foe meki wan libimakandra kon pe sani e waka boen èn pe sma e wroko tranga. Den foe den sei, kan njan boen foe wan libi di e gi moro ondrofeni nanga moro satisfaksi.”
10. Fa a leisi foe Gado Wortoe e jepi wi foe abi wan libi di e gi wi moro ondrofeni nanga moro satisfaksi?
10 Efoe a leisi di wi e leisi srefi kan jepi wi foe njan boen foe „wan libi di e gi moro ondrofeni nanga moro satisfaksi”, dan disi e kon moro te wi e leisi a Wortoe foe Gado! Te wi leisi en, dan disi e opo wi froestan nanga wi ati gi den prakseri foe Jehovah, èn te wi e froestan disi krin, dan dati e meki taki wi libi wani taki wan sani. Moro ete, „a wortoe foe Gado de libilibi èn a abi krakti”, na so Hebrewsma 4:12 e taki. Te wi e leisi Gado Wortoe èn e prakseri dipi foe dati, dan wi e kon moro krosibei na a Skrifiman foe en, èn wi abi reide foe tjari kenki kon na ini wi libi foe tron sma di e prisiri en moro (Galasiasma 5:22, 23; Efeisesma 4:22-24). A e boeweigi wi toe foe prati nanga trawan den warti waarheid di wi e leisi. Ala den sani disi e prèise a Bigi Leriman, Jehovah Gado. Troetroe no wan moro betre fasi de foe gebroiki a koni di wi abi foe man leisi!
11. San moesoe de toe na ini wan persoonlijk studie programa di de ini balansi?
11 Efoe wi jongoe noso wi owroe, wi e kisi deki-ati foe leri leisi boen, bika leisi de prenspari na ini wi kresten libi. Boiti taki wi e leisi a Wortoe foe Gado doronomo, dan wan persoonlijk studie programa di de ini balansi, ben sa wani taki toe foe loekoe a bijbel tekst na ini Ondrosoekoe den Boekoe foe bijbel ala dei, foe leisi A Waktitoren nanga Ontwaakt! boen, èn foe sreka wisrefi gi den kresten konmakandra. Èn fa a de nanga a kresten diniwroko? A de krin, taki a preiki di wi e preiki na poebliki, a tjari foe gobaka na sma di abi belangstelling, èn a hori foe oso-bijbelstudie, alamala na sani di e aksi taki wan sma moesoe man leisi boen.
Leri foe skrifi boen
12. (a) Foe san ede a de prenspari foe leri skrifi boen? (b) San ben de a moro bigi skrifiwroko di oiti ben doe?
12 Wan di foe toe marki na taki leri di de ini balansi moesoe jepi wi foe leri skrifi boen. No wawan a de so taki a skrifi di wi kan skrifi, e sori den wortoe nanga den prakseri foe wi, ma a e meki den tan toe. Boen foeroe jarihondro pasa kaba, so wan 40 djoe man ben skrifi na tapoe papirus noso perkamenti den wortoe di ben tron den Boekoe foe bijbel di skrifi na ondro krakti foe santa jeje (2 Timoteus 3:16). Foe troe disi ben de a moro bigi skrifiwroko di oiti ben doe! Tweifri no de taki Jehovah ben tiri a wroko foe skrifi den santa wortoe dati èn a wroko foe tan skrifi den abra na ini ala den jarihondro, so taki den kon na wi na ini wan fasi di wi kan froetrow. Wi no de nanga tangi taki Jehovah meki sma skrifi den wortoe foe en, na presi foe froetrow na tapoe taki a wortoe ben sa go mofo foe mofo? — Teki gersi Exodus 34:27, 28.
13. San e sori taki den Israèlsma ben sabi fa foe skrifi?
13 Na ini owroeten, soso bepaalde groepoe sma, soleki den leriman foe wet na Mesopotamia nanga Egipti, ben abi a grani foe man leisi nanga skrifi. Ala sma na Israèl ben kisi deki-ati foe sabi leisi nanga skrifi èn disi ben de heri tra fasi na den nâsi. A komando na ini Deuteronomium 6:8, 9 di den Israèlsma ben kisi foe skrifi na tapoe den doropostoe foe den oso, ala di, soleki fa a ben sori, a ben de na wan agersifasi, e sori taki den ben sabi fa foe skrifi. Jongoejongoe kaba pikin-nengre ben kisi leri fa foe skrifi. Son sabiman denki taki a Geser Kalender, di de wan foe den moro owroe eksempre di e sori a fositen fasi foe a Hebrew skrifi, na wan lès foe wan skoroboi foe leri sani na ede.
14, 15. Fa wi kan gebroiki a man di wi man skrifi, na wan toe positief fasi èn foe bow sma?
14 Ma fa wi kan gebroiki a koni foe man skrifi na wan positief fasi di e bow sma? Seiker te wi e skrifi den sani di den e taki na den kresten konmakandra, den bigi konmakandra, nanga den kongres. Wan brifi, pe srefi „wan toe wortoe nomo” skrifi na ini, kan gi deki-ati na wan sma di siki noso a brifi kan taigi wan brada noso sisa na jejefasi tangi foe di a ben abi switifasi gi wi noso foe di a ben teki wi na oso na wan switi fasi (1 Petrus 5:12). Efoe wan sma na ini a gemeente lasi wan lobiwan na dede, dan wan sjatoe brifi noso wan karta kan ’taki na a sma na wan fasi foe gi trowstoe’ (1 Tesalonikasma 5:14). Wan kresten sisa di ben lasi en mama foe di a ben abi kanker, ben tjari kon na krin: „Wán mati ben skrifi mi wan moi brifi. Dati ben jepi mi troetroe, bika mi ben kan leisi en ibri tron baka.”
15 Wan heri moi fasi foe gebroiki a koni foe man skrifi, na foe prèise Jehovah èn wi kan doe dati te wi e skrifi wan brifi foe gi Kownoekondre kotoigi. Son tron a kan de fanowdoe foe tan skrifi sma di no so langa ete kisi belangstelling èn di e libi na ini kontren pe sma no man go so makriki. Siki kan meki taki joe no man go oso foe oso wan pisi ten. Kande wan brifi kan taki san joe na wan tra okasi ben sa taigi a sma joesrefi.
16, 17. (a) Sortoe ondrofenitori e sori a waarde foe skrifi wan brifi foe gi Kownoekondre kotoigi? (b) Joe kan froeteri foe so wan ondrofenitori toe?
16 Loekoe wan ondrofenitori. Foeroe jari pasa kaba, wan Kotoigi ben skrifi wan brifi pe a ben gi Kownoekondre kotoigi na wan weduwe foe wan man di a dede foe en ben meki bekènti na ini a koranti foe a presi drape. No wan piki ben kon. Ne, na ini november 1994, moro leki 21 jari baka dati, a Kotoigi ben kisi wan brifi foe na oemapikin foe na oema. Na oemapikin ben skrifi:
17 „Na ini april 1973, joe ben skrifi mi mama wan brifi foe trowstoe en, baka a dede foe mi papa. Mi ben abi neigi jari na a ten dati. Mi mama troetroe ben studeri bijbel, ma te now ete a no de wan foetoeboi foe Jehovah. Ma a studie foe en ben meki te foe kaba, taki mi ben kon leri sabi waarheid. Na ini 1988, mi ben bigin nanga mi bijbelstudie — 15 jari baka di wi kisi a brifi foe joe. Tapoe 9 maart 1990 mi ben teki dopoe. Mi e taigi joe tangi troetroe foe a brifi di joe seni kon someni jari pasa kaba èn mi breiti sote foe froeteri joe taki den siri dati di joe prani ben gro troetroe, nanga a jepi foe Jehovah. Mi mama ben gi mi a brifi foe joe, èn mi ben sa wani sabi soema na joe. Mi howpoe taki joe e kisi a brifi disi.” A brifi foe na oemapikin, makandra nanga na adres nanga a telefon nomroe foe en, troetroe ben doro a Kotoigi di ben skrifi someni jari pasa kaba. Joe kan prakseri taki a jongoe oema ben froewondroe di a Kotoigi bèl en, di te now ete e skrifi brifi na tra sma foe prati a Kownoekondre howpoe nanga den!
Foe gro na froestan sei, na moreel sei, èn na jejefasi
18. Fa papa nanga mama na ini bijbel ten ben sorgoe gi a leri di den pikin foe den ben kisi na froestan sei èn na moreel sei?
18 Wan di foe dri marki na taki leri di de ini balansi moesoe jepi wi foe gro na froestan sei èn na moreel sei. Na ini bijbel ten a ben de so, taki sma ben si a leri di pikin-nengre ben kisi na froestan sei èn na moreel sei, leki wan foe den moro prenspari wroko di wan papa nanga mama ben moesoe doe. Pikin-nengre no ben leri leisi nanga skrifi wawan, ma, san de moro prenspari, den ben leri a Wet foe Gado, di ben abi foe doe nanga ala den sani di den ben doe na ini a libi. So boen, a leri di den ben kisi ben wani taki toe dati den ben leri den froeplekti foe den na relisi sei nanga den gronprakseri di e tiri a trowlibi, a matifasi na ini na osofamiri, nanga sani di abi foe doe nanga a seks libi, so srefi a froeplekti di den ben abi na kompe libisma. So wan leri ben jepi den foe gro no soso na froestan sei èn na moreel sei, ma na jejefasi toe. — Deuteronomium 6:4-9, 20, 21; 11:18-21.
19. Pe wi kan feni leri di e sori wi den moro boen moreel waarde di wan sma moesoe libi akroederi dati èn di e jepi wi foe gro na jejefasi?
19 San wi kan taki foe a ten disi? A de prenspari foe kisi boen skoro leri. A e jepi wi foe gro na froestan sei. Ma pe wi kan feni leri di sa sori wi den moro warti sani na moreel sei di wi moesoe waka na baka èn di sa jepi wi foe gro na jejefasi? Na ini a kresten gemeente, wi man teki prati na wan programa foe theokrasia leri di wi no kan kisi na no wan tra presi na grontapoe. Nanga jepi foe wi persoonlijk studie foe bijbel èn poeblikâsi di abi den fondamenti na tapoe bijbel, so srefi a leri di e gi na den gemeente konmakandra, den bigi konmakandra, nanga den kongres, wi kan kisi a warti leri disi — a leri foe Gado — doronomo èn sondro foe pai wan sani gi dati! San disi e leri wi?
20. San a leri foe Gado e leri wi, èn san de a bakapisi foe dati?
20 Te wi e bigin studeri bijbel, dan wi e leri den moro prenspari bijbel leri, ’den fondamenti leri’ (Hebrewsma 6:1). Te wi e go doro, dan wi e teki „tranga njanjan” — dati wani taki den moro dipi waarheid (Hebrewsma 5:14). Ma moro leki dati, wi e leri den gronprakseri foe Gado di e leri wi fa foe libi leki fa Gado wani. Foe eksempre, wi e leri foe tan farawe foe den gwenti nanga doe di ’e doti a skin’ èn foe abi lespeki gi tirimakti èn gi tra libisma èn gi den goedoe foe trawan (2 Korentesma 7:1; Titus 3:1, 2; Hebrewsma 13:4). Boiti dati, wi e kon froestan o prenspari a de foe de eerlijk èn foe wroko tranga èn wi e kon froestan a waarde foe libi akroederi den bijbel komando di abi foe doe nanga a seks libi (1 Korentesma 6:9, 10; Efeisesma 4:28). Te wi e go na fesi ini a gebroiki di wi e gebroiki den gronprakseri disi na ini wi libi, dan wi e gro na jejefasi, èn a matifasi di wi abi nanga Gado e kon moro tranga. Boiti dati, te wi e tjari wisrefi na a fasi fa Gado wani, dan wi e tron boen borgoe, awinsi pe wi e libi. Èn disi sa meki kande taki trawan e gi glori na Jehovah Gado — a Fonten foe a leri di wi e kisi. — 1 Petrus 2:12.
Leri fa foe doe na ini na aladei libi
21. Sortoe praktis leri pikin-nengre ben kisi na ini bijbel ten?
21 Wan di fo foe marki foe leri di de ini balansi na foe leri wan sma fa foe doe na ini na aladei libi. A leri di papa nanga mama ben gi na ini bijbelten, ben wani taki toe dati den ben leri den pikin praktis sani. Oemapikin ben leri a koni foe doe osowroko. A lasti kapitel foe Odo e sori taki den wroko dati ben moesoe foe de foeroe èn difrenti wroko. Na so fasi oemapikin ben leri foe drai keke, foe meki pisi krosi, foe bori èn foe sorgoe gi a fasi fa sani ben waka na ini na osofamiri-libi, foe bai noso seri sani, èn foe bai gron. A gwenti ben de taki den boi ben leri a wroko di a papa foe den ben doe, efoe a ben de gronwroko noso wan tra anoewroko. Jesus ben leri a temremanwroko foe en kwekipapa, Josef; na so fasi den no ben kari en nomo „a manpikin foe a temreman”, ma den ben kari en „a temreman” toe. — Mateus 13:55; Markus 6:3.
22, 23. (a) Gi san a leri di pikin-nengre e kisi, moesoe sreka den? (b) San moesoe de a reide foe wi te wi e bosroiti foe teki moro leri te dati de fanowdoe kande?
22 Na ini a ten disi so srefi, leri di de boen ini balansi abi na ini toe taki den e sreka wan sma foe sorgoe gi wan osofamiri di a sa abi wan dei. Den wortoe foe na apostel Paulus di de foe feni na ini 1 Timoteus 5:8 e sori taki a de wan santa froeplekti foe sorgoe gi na osofamiri. A ben skrifi: „Ija, efoe wan sma no e sorgoe gi den sma foe en, èn spesroetoe gi den wan di de memre foe en osofamiri, dan a drai en baka gi a bribi èn a moro takroe leki wan sma sondro bribi.” Foe dati ede, a leri di gi moesoe sreka pikin gi den frantiwortoe di den sa kisi na ini a libi, èn a moesoe sreka den so srefi foe tron memre foe a libimakandra di e wroko tranga.
23 Omeni skoro leri wi moesoe teki? Na ibri kondre, disi kan difrenti. Ma efoe wrokobasi wani taki sma moesoe teki moro leri boiti a leri di wet e aksi foe sma, dan a de a wroko foe a papa nanga mama foe jepi den pikin foe den foe teki wan bosroiti efoe den sa teki moro leri efoe no, foe di den e go loekoe den wini nanga den lasi di kan kon te den e teki moro leri. Ma san moesoe de a reide di wan sma abi foe teki moro leri te dati sori foe de fanowdoe? A reide seiker no moesoe de foe kon goedoe, foe gi joesrefi glori noso foe sma kan prèise joe (Odo 15:25; 1 Timoteus 6:17). Memre san wi ben leri foe na eksempre foe Jesus — a leri di wan sma e kisi moesoe gebroiki foe prèise Jehovah. Efoe wi e bosroiti foe teki moro leri, dan wi moesoe abi leki reide a wani di wi wani foe sorgoe na wan boen fasi gi wisrefi, so taki wi kan dini Jehovah someni leki a kan ini a kresten diniwroko. — Kolosesma 3:23, 24.
24. Sortoe sani di wi leri foe Jesus wi no moesoe frigiti noiti?
24 Foe dati ede, meki wi de fajafaja ini a moeiti di wi e doe foe teki skoro leri na wan balansi fasi. Meki wi gebroiki a leri programa boen di wi e kisi foe Gado doronomo, èn di de foe kisi na ini na organisâsi foe Jehovah. Èn meki wi noiti no frigiti a moi sani di wi ben leri foe Jesus Krestes, a sma di kisi a moro boen leri foe ala sma di oiti ben libi na grontapoe — a leri di wi e kisi, moesoe gebroiki foe prèise a moro bigi Leriman di de, Jehovah Gado, èn no foe gi wisrefi glori!
San na a piki foe joe?
◻ Fa Jesus ben gebroiki a leri di a ben kisi?
◻ Foe san ede a de prenspari foe leri leisi boen?
◻ Fa wi kan gebroiki a koni foe man skrifi, foe prèise Jehovah?
◻ Fa a leri di wi e kisi foe Gado e jepi wi foe gro na moreel sei èn na jejefasi?
◻ Sortoe praktis sani wi moesoe leri toe foe leri di de ini balansi?
[Faki na tapoe bladzijde 10]
Praktis jepi gi leriman
Na den „Prisiri Prèiseman”-distriktkongres foe 1995 nanga 1996, a Waktitoren Genootschap ben tjari wan njoen brochure kon na doro di nen Jehovah’s Getuigen en het onderwijs (Jehovah Kotoigi nanga a leri di den e kisi). A brochure disi foe 32 bladzijde di druk na ini fo kloroe, tjari kon na doro spesroetoe gi leriman. Te nanga now a ben vertaal na ini 58 tongo.
Foe san ede wan brochure gi leriman? Foe jepi den foe froestan moro boen san na den sani di den studenti foe den, di de pikin foe Jehovah Kotoigi, e bribi. San de na ini a brochure? Na wan krin èn positief fasi a e tjari kon na krin fa wi e denki foe tori leki a teki foe moro leri, frijaridei nanga kresneti, nanga a singi èn a gi foe odi na a fraga. A brochure e gi leriman a djaranti toe, taki wi wani taki den pikin foe wi moesoe meki wan boen gebroiki foe a skoro leri di den e kisi èn taki wi wani wroko makandra nanga den leriman, foe di wi e sori troetroe belangstelling gi a leri den pikin foe wi e kisi.
Fa wi kan gebroiki a Leri-brochure disi? Foe di a ben sreka gi leriman, dan meki wi prati en na skoromasra nanga skoromisi, den edeman foe skoro nanga tra skorosma foe lanti. Meki a njoen brochure disi jepi ala den leriman dati foe froestan a fasi fa wi e denki èn san wi e bribi èn foe san ede wi e teki a reti foe de tra fasi. Papa nanga mama e kisi deki-ati foe gebroiki a brochure leki wan fondamenti foe abi wan persoonlijk takimakandra nanga den leriman foe den pikin foe den.
[Prenki na tapoe bladzijde 7]
Na Israèl foe owroeten den ben si en leki wan warti sani foe kisi leri