Vrede no de gi den falsi boskopoeman!
„Den ogrisma srefi sa koti poeroe . . . Ma den safoe-ati sma srefi sa abi grontapoe leki a goedoe foe den, èn den sa feni troetroe switi prisiri na ini vrede pasa marki.” — PSALM 37:9, 11.
1. Foe san ede wi moesoe froewakti foe feni troe boskopoeman nanga falsiwan na ini „a ten foe a kaba”?
FALSI boskopoeman noso troe boskopoeman? Ala toe sortoe ben de na ini bijbel ten. Ma fa a de na ini a ten foe wi? Wi e leisi na ini Danièl 12:9, 10 taki wan boskopoeman foe hemel ben taigi a profeiti foe Gado: „Den wortoe e tan wan kibritori èn e tan tapoe te leki a ten foe a kaba. Foeroe sma sa krin densrefi èn meki densrefi kon weti èn den sa soifri den. Èn den godelowsoe sma troetroe sa doe godelowsoe sani, èn no wan godelowsoe sma srefisrefi sa froestan; ma den wan di abi inzicht sa froestan.” Wi e libi now na ini a „ten [dati] foe a kaba”. Wi e si wan krin difrenti na mindri „den godelowsoe sma” nanga „den wan di abi inzicht”? A no de foe taki!
2. Fa Jesaja 57:20, 21 e kon troe na ini a ten disi?
2 Wi e leisi den wortoe foe Jesaja, a boskopoeman foe Gado, na ini kapitel 57 vers 20 nanga 21: „’Den godelowsoe wan de neleki a krasi se, te a no man kon saka, di den watra foe en e tan trowe a zeewier nanga a tokotoko go na loktoe. Vrede no de’, a Gado foe mi taki, ’gi den godelowsoe wan.’” Den wortoe disi e taki na wan joisti fasi fa a grontapoe disi de, ala di a e doro krosibei na a di foe 21 jarihondro! Son sma e aksi srefi: ’Wi sa doro a jarihondro dati oiti?’ San den boskopoeman di abi inzicht abi foe taigi wi?
3. (a) Sortoe difrenti de foe feni na ini 1 Johanes 5:19? (b) San Openbaring kapitel 7 e taki foe „den wan di abi inzicht”?
3 Na apostel Johanes ben abi inzicht di a ben kisi na ondro a krakti foe Gado en santa jeje. A skrifi na ini 1 Johanes 5:19: „Wi sabi taki wi e komoto na Gado, ma a heri grontapoe e didon na ini a makti foe a godelowsoe wan.” Kontrari foe a grontapoe disi, joe abi den 144.000 Israèlsma na jejefasi, di wan fikapisi foe den di e kon owroe, de nanga wi ete. Na ini a ten disi, „wan bigi ipi . . . di komoto na ala nâsi nanga lo nanga pipel nanga tongo”, di a nomroe foe den de moro leki feifi miljoen now, èn di abi inzicht toe, e moksi densrefi nanga a fikapisi disi. „Disi na den sma di komoto na a bigi banawtoe.” Èn foe san ede den e kisi pai? Bika so srefi den „wasi den langa krosi foe den èn meki den kon weti na ini a broedoe foe a Pikin Skapoe”, foe di den e sori bribi na ini a loesoe-paiman foe Jesus. Leki boskopoeman foe leti, den so srefi „e doe santa diniwroko gi [Gado] . . . dei nanga neti”. — Openbaring 7:4, 9, 14, 15.
Den wan di den e kari boskopoeman foe vrede
4. (a) Foe san ede a moesoe de so, taki den wan di den e kari boskopoeman foe vrede na ini a grontapoe foe Satan no man tjari vrede kon? (b) Fa Efeisesma 4:18, 19 fiti na ini a ten disi?
4 Ma fa a de nanga den wan di den e kari boskopoeman foe vrede na ini a grontapoe seti foe Satan? Wi e leisi na ini Jesaja kapitel 33 vers 7: „Loekoe! Srefi den trangaman foe den bari krei na strati; srefi den boskopoeman foe vrede sa bari krei nanga dipi sari.” Disi de troetroe so nanga den sma di fajafaja e lon foe a wan mamafoto foe grontapoe go na wan trawan, èn e proeberi foe tjari vrede kon! Foe troe, disi de foe soso! Foe san ede? Na foe di den e doe wan sani na den sani di e sori taki grontapoe abi problema, na presi foe doe wan sani na a roetoe foe den problema. Na a fosi presi, den no e si taki Satan de, di na apostel Paulus e taki foe en leki „a gado foe a seti foe sani disi” (2 Korentesma 4:4). Satan sai siri foe godelowsoefasi na mindri a libisma famiri, èn a bakapisi de taki san Efeisesma 4:18, 19 e taki, e fiti moro foeroe foe den sma, so srefi foeroe foe den tiriman: „Den de na doengroe na froestan sei èn den drifi komoto foe a libi di de foe Gado, foe di den no abi sabi na ini den, foe di na ati foe den no abi firi. Foe di den lasi ala sjen firi, den gi densrefi abra na wan loesoe fasi foe tjari densrefi, foe libi ala sortoe doti libi na wan gridi fasi.”
5. (a) Foe san ede organisâsi foe libisma no man tjari vrede kon? (b) Sortoe boskopoe di e gi trowstoe Psalm 37 e sori?
5 No wan organisâsi foe onvolmaakti libisma kan poeroe a bigi-ai, a prakseri di sma e prakseri den eigi boen nomo, nanga a si di sma no wani si tra sma na ai, di de so foeroe na ini a ten disi, na libisma ati. Soso a Kriaman foe wi, a Soeverein Masra Jehovah, kan doe dati! Moro fara, a de soso den safoe-ati sma, wan pikin groepoe na mindri a libisma famiri, di wani saka densrefi na ondro en tiri. Den e teki den bakapisi di a abi gi den sma disi èn gi den godelowsoe wan foe grontapoe, gersi makandra na ini Psalm 37:9-11: „Den ogrisma srefi sa koti poeroe, ma den wan di e howpoe tapoe Jehovah na den wan di sa abi grontapoe leki a goedoe foe den. Èn ete wan sjatoe ten, èn a godelowsoe wan no sa de moro . . . Ma den safoe-ati sma srefi sa abi grontapoe leki a goedoe foe den, èn den sa feni troetroe switi prisiri na ini vrede pasa marki.”
6, 7. Sortoe sani di den relisi foe grontapoe doe, e sori taki den no man doe a wroko foe wan boskopoeman foe vrede?
6 We dan, a kan taki boskopoeman foe vrede de foe feni na mindri den relisi foe a siki grontapoe disi? We, san relisi doe te leki now? Historia e sori taki na ini ala den jarihondro, relisi teki prati na a kiri foe sma, ija, a poesoe sma srefi foe doe disi. Foe eksempre, a Christian Century foe a wiki foe 30 augustus 1995, di e froeteri foe a broeja di de na ini san ben de Joegoslafia fosi, ben taki: „Na ini Bosnia, pe den Serfiasma abi a foto na ini den makti, den priester e sidon na ini a fosi rèi foe san densrefi e kari a parlement, èn den de so srefi na den frontlinie, pe den e blesi den groepoe sroedati èn srefi den fetisani bifo den go na feti.”
7 Wan jarihondro pe krestenhèit doe zendingwroko na Afrika, no tjari moro boen bakapisi kon, soleki fa joe ben kan si dati boen na Rwanda, wan kondre pe, soleki fa sma taki, 80 procent foe den sma na Katolieksma. The New York Times foe 7 juli 1995 ben skrifi: „Golias, wan fri, Katoliek tijdschrift foe sma di no de priester èn di den tjari kon na doro na Lyon [Fransikondre], abi na prakseri foe meki sma kon sabi soema na den 27 tra priester nanga fo non foe Rwanda di, soleki fa a tijdschrift e taki, ben kiri sma noso ben gi trawan deki-ati foe kiri sma na Rwanda a jari di pasa.” African Rights, wan organisâsi na Londen di e feti gi a reti foe libisma, ben taki a sani disi: „Boiti taki den kerki de frantiwortoe foe di den no opo den mofo, den de frantiwortoe toe foe a fajafaja prati di wan toe foe den priester, den pastoor nanga den non foe den ben abi na a kiri poeroe foe wan ras.” Disi gersi a situwâsi na Israèl di Jeremia, a troe boskopoeman foe Jehovah, ben taki foe a „sjen” foe Israèl, foe den tiriman foe en, foe den priester foe en, èn foe den profeiti foe en, èn e taki moro fara: „Na ini a lanki foe den krosi foe joe den feni a broedoe foe den sili foe den pôtiwan di no doe noti.” — Jeremia 2:26, 34.
8. Foe san ede wi kan taki dati Jeremia ben de wan boskopoeman foe vrede?
8 Foeroetron sma kari Jeremia wan profeiti foe kroetoe, ma den ben kan kari en so srefi toe Gado en boskopoeman foe vrede. So foeroetron a ben taki foe vrede, neleki fa Jesaja ben doe bifo en. Jehovah ben gebroiki Jeremia foe leisi strafoe gi Jerusalem, èn e taki: „Sensi den ben bow a foto disi te leki a dei disi, a sori foe de noti moro leki wan sani di e meki mi kisi atibron èn wan sani di e meki mi kisi hebi atibron, so taki mi moesoe poeroe en komoto na mi fesi, foe ala takroedoe ede foe den manpikin foe Israèl èn foe den manpikin foe Juda di den doe foe afrontoe mi, den, den kownoe foe den, den granman foe den, den priester foe den nanga den profeiti foe den, nanga den man foe Juda nanga den sma di e libi na Jerusalem” (Jeremia 32:31, 32). Disi ben prenki a kroetoe foe Jehovah di o kon na tapoe tiriman foe kondre nanga tiriman foe krestenhèit na ini a ten disi. Efoe troe vrede moesoe tan, dan den moesoe poeroe den sma disi di e poesoe trawan foe doe takroe nanga ogri di doe nanga tranga! Den no de boskopoeman foe vrede kwetikweti.
Den VN de leki wan wrokosani foe tjari vrede kon?
9. San den VN taki foe sori dati a de wan boskopoeman foe vrede?
9 Den Verenigde Nâsi no ben kan tron wan troe boskopoeman foe vrede? Te joe loekoe en boen, dan ini den bigin wortoe foe a handvest foe den VN, di den ben pristeri na ini juni 1945, soso 41 dei bifo na atoombom ben pori Hirosjima, den ben taki foe a marki foe den VN: „foe kibri tra geslakti gi a krawasi foe feti”. Den 50 kondre di ben o tron memre foe den Verenigde Nâsi ben moesoe „bondroe a krakti [foe den] foe tan hori internationaal vrede nanga seikerfasi”. Nownow den VN abi 185 nâsi leki memre, di, soleki fa den taki, gi densrefi na a srefi afersi.
10, 11. (a) San relisi fesiman taki foe sori dati den e horibaka gi den VN? (b) Na sortoe fasi den paus taki na wan fowtoe fasi foe „a Boen Njoensoe foe Gado en Kownoekondre”?
10 Na ini ala den jari, sma ben gi bigi grani na den VN, spesroetoe den relisi fesiman. Tapoe 11 april 1963, paus Johanes XXIII ben poti en nen na ondro a brifi di a ben skrifi gi den biskopoe èn di ben nen “Pacem in Terris” (Vrede na grontapoe) pe a ben taki: „A de na opregti winsi foe wi taki moro nanga moro, na organisâsi foe den Verenigde Nâsi — te joe e loekoe a stroektoeroe nanga den materia sani foe en — sa man doe a bigi èn toemoesi boen wroko foe en.” Baka ten, na ini juni 1965, relisi fesiman di, soleki fa sma ben taki, e teki presi gi afoe foe ala sma di libi na grontapoe, ben hori a di foe twenti frijaridei foe den VN na San Francisco. So srefi na ini 1965, di paus Paulus VI ben fisiti den VN, a ben taki foe den VN leki „a lasti howpoe gi wánfasi nanga vrede”. Na ini 1986, paus Johanes Paulus II ben wroko makandra nanga den VN foe horibaka gi a VN Internationaal Jari foe Vrede.
11 Na a ten di a paus ben go fisiti den VN na ini oktober 1995, a ben froeklari agen: „Tide wi e hori a fesa foe a Boen Njoensoe foe Gado en Kownoekondre.” Ma a de troetroe Gado en boskopoeman foe Kownoekondre boen njoensoe? Di a ben taki foe den problema na grontapoe, a ben taki moro fara: „Now di wi e tanapoe na fesi den bigi tjalensi disi, fa wi no kan erken a ròl foe na Organisâsi foe den Verenigde Nâsi?” A paus e froekisi den VN, na presi foe Gado en Kownoekondre.
Reide foe ’bari krei nanga dipi sari’
12, 13. (a) Fa den VN handri na a fasi di Jeremia 6:14 e taki foe dati? (b) Foe san ede a fesimanwroko foe den VN de toe na ini san Jesaja 33:7 e taki?
12 A hori di den ben hori a di foe feifitenti frijaridei foe den VN, no ben tjari no wan troe froewakti kon na krin foe „vrede na grontapoe”. Wan skrifiman foe The Toronto Star foe Kanada ben sori tapoe wán reide, èn a ben skrifi: „Den V.N. na wan lew sondro tifi, di e bari te a e kisi foe doe nanga ogri-atifasi foe libisma, ma di moesoe wakti tapoe den memre foe en foe weri en falsi tifi bifo a kan beti.” Toemoesi foeroetron, a beti dati no tranga nofo èn a kon toemoesi lati. Den boskopoeman foe vrede foe a disiten grontapoe sistema, èn spesroetoe den wan foe krestenhèit, taki den wortoe foe Jeremia 6:14 baka: „A fadon di mi pipel fadon broko, den e proeberi foe dresi frafra, foe di den e taki: ’Vrede de! Vrede de!’ ala di vrede no de.”
13 Sekretarsi-generaal foe den VN di kon a wan baka a trawan, wroko tranga, èn sondro tweifri na wan serjoesoe fasi, foe meki den VN abi boen bakapisi. Ma kesekese de doronomo na mindri den 185 memre di abi foeroe difrenti marki na prakseri fa foe tapoe pasi gi feti, fa foe seti wan beleid, èn fa foe handri nanga moni afersi, èn dati e tapoe pasi gi den froewakti taki sani waka boen. A sekretarsi-generaal foe 1995 ben skrifi na ini en jari raport foe a jari dati, taki safrisafri a „prakseri foe wan nucleair rampoe na heri grontapoe” e gowe èn dati e opo pasi gi „nâsi foe wroko makandra foe meki sani go na fesi gi a heri libisma famiri na ekonomia sei èn na sociaal sei”. Ma a ben taki moro fara: „A de wan sari sani, taki den tori foe grontapoe afersi foe den wan toe jari di pasa, moro foeroe ben sori wan tra sani leki den boen froewakti dati.” Foe troe, den wan di den e kari boskopoeman foe vrede, e ’bari krei nanga dipi sari’.
14. (a) Foe san ede wi kan taki dati den VN bankroet na moni sei èn na a sei foe boen gwenti nanga wet? (b) Fa Jeremia 8:15 e kon troe?
14 Wan edeprakseri ini The Orange County Register foe California ben taki: „Den V.N. bankroet na moni sei èn na a sei foe boen gwenti nanga wet.” Na artikel ben taki, dati na mindri 1945 nanga 1990 moro leki 80 feti ben de, di ben teki a libi foe moro leki 30 miljoen sma. A ben teki den wortoe skrifi foe wan skrifiman foe Reader’s Digest ini na uitgave foe oktober 1995, di „e froeteri foe den sani di den sroedati foe den V.N. e doe di abi leki marki ’komandanti di no de bekwaam nofo, sroedati di no man dwengi densrefi, kroederi di meki nanga groepoe di bigin nanga a feti, a man di den no ben man doe noti na kefalek takroe ogridoe èn wanwan leisi den e jepi srefi meki toemoesi ogri-ati sani pasa’. Boiti dati, ’den someni sani di den e froemorsoe, a kroekafasi nanga a fowtoe gebroiki foe sani, e moro sma.’” Ini wan pisi di nen „Den V.N. na a di foe feifitenti jari”, The New York Times ben abi na edeprakseri „A tiri di sani no tiri boen èn a froemorsoe foe sani e pori den moro boen prakseri foe den V.N.” The Times foe Londen, Ingrisikondre, ben abi wan artikel nanga a titel: „VN kon swaki na ini en di foe feifitenti jari — A abi wan oefen programa fanowdoe foe kisi wan boen kondisi baka.” Foe taki leti, a de soleki fa wi e leisi na ini Jeremia kapitel 8 vers 15: „Sma ben e howpoe tapoe vrede, ma no wan boen sani no ben kon; tapoe wan ten foe sani kon boen baka, ma loekoe! bigi frede!” Èn a kefar foe wan nucleair holocaust e wakti a libisma famiri ete. A de krin, taki den VN no de a boskopoeman foe vrede di a libisma famiri abi fanowdoe.
15. Fa Babilon foe owroeten nanga den relisi bakapikin foe en sori taki den e tjari pori kon èn e meki taki sma no e firi noti?
15 San o de a bakapisi foe ala den sani disi? A profeiti Wortoe foe Jehovah e taki sani krin srefisrefi. Na a fosi presi, san e wakti den falsi relisi foe grontapoe, di so foeroetron abi toemoesi boen matifasi nanga den VN? Den falsi relisi na a bakapikin foe a wán fonten di ben anbegi kroektoe gado, Babilon foe owroeten. A fiti taki Openbaring 17:5 e taki foe den leki „Babilon a Bigiwan, a mama foe den hoeroe èn foe den tegoe sani foe grontapoe”. Jeremia ben taki foe a pori di a hoigri organisâsi disi sa kisi. Neleki wan hoeroe, den korikori den politiekman foe grontapoe, foe di den e prèise den VN pasa marki èn e meki matifasi di no mag, nanga den politiek makti di de memre foe den VN. Den ben abi wan prenspari prati na ini den feti di feti na ini a historia. Wán njoensoeman ben taki foe relisi feti na India: „Karl Marx ben taki foe relisi leki na opium gi den ipi-ipi sma. Ma a froeklari dati no kan de boen, bika opium na wan sani foe bedari a senwe foe sma, a e dodoi sma go ini wan fasi pe den no e firi noti. Nôno, relisi de moro foeroe leki crack cocaine. A e meki sma doe kefalek bigi ogridoe èn a de wan krakti di e tjari foeroe pori kon.” A skrifiman dati toe no abi leti dorodoro. Falsi relisi e doe ala toe sani, a e meki taki sma no e firi noti èn a e tjari pori kon.
16. Foe san ede nownowde opregti sma moesoe lon komoto na Babilon a Bigiwan? (Loekoe so srefi Openbaring 18:4, 5.)
16 Dan san opregti sma moesoe doe? Jeremia, a boskopoeman foe Gado, e gi wi a piki: „Lon komoto na a mindri foe Babilon, èn meki ibriwan sma sorgoe foe en eigi sili komoto. . . . Bika a de a ten foe refensi di de foe Jehovah.” Wi e prisiri taki miljoenmiljoen sma lon komoto foe den skotoe foe Babilon a Bigiwan, a grontapoemakti foe falsi relisi. Joe na wan foe den sma disi? Dan joe kan froestan boen fa Babilon a Bigiwan abi krakti tapoe den nâsi foe grontapoe: „Den nâsi dringi foe en win. Dati meki den nâsi tan handri na wan law fasi.” — Jeremia 51:6, 7.
17. Sortoe kroetoe de foe tjari kon tapoe Babilon a Bigiwan, èn san e kon na baka dati?
17 Djonsro Jehovah sa meki den „law” memre foe den VN doe ogri nanga falsi relisi, soleki fa a skrifi na ini Openbaring 17:16: „Den disi no sa wani si a hoeroe na ai èn den sa gi en pori èn meki a de nanga sososkin, èn den sa njan den pisi foe en skin èn sa bron en nanga faja krinkrin.” A sani disi sa de a bigin foe a bigi banawtoe di den taki foe en na ini Mateus 24:21 èn dati sa doro en heimarki na Armagedon, a feti foe a bigi dei foe Gado na Almaktiwan. Leki Babilon foe owroeten, na so Babilon a Bigiwan sa kisi a kroetoe di ben leisi na ini Jeremia 51:13, 25: „’O oema di e libi na tapoe foeroe watra, di abi goedoe pasa marki, a kaba foe joe kon, a marki foe a wini di joe meki. Loekoe, mi de teige joe, o bergi di e pori sani,’ na san Jehovah e taki, ’joe di e pori a heri grontapoe; èn mi wani langa mi anoe teige joe èn lolo joe komoto na den klipston di e tanapoe leti-opo èn meki joe tron wan bergi di bron krinkrin.’” Baka falsi relisi, kroeka nâsi, di e poesoe sma foe go feti, sa kisi pori toe te a dei foe Jehovah foe teki refensi e kisi den toe.
18. O ten èn fa Jesaja 48:22 moesoe kon troe ete?
18 Den e taki foe den godelowsoe sma na ini 1 Tesalonikasma 5:3: „Awansi den e taki: ’Vrede nanga seikerfasi!’, tokoe wantronso wan pori sa kon na den tapoe ini wán momenti, neleki fa a banawtoe pen e miti wan bere-oema di de foe meki, èn den no sa man lowe kwetikweti.” Na foe den wan disi Jesaja ben taki: „Loekoe! . . . Boskopoeman foe vrede sa bari krei nanga dipi sari” (Jesaja 33:7). Ija, soleki fa wi e leisi na ini Jesaja 48:22, „’vrede no de’, Jehovah taki, ’gi den godelowsoewan’”. Ma sortoe tamara e wakti den troe boskopoeman foe a vrede foe Gado? A tra artikel sa froeteri wi dati.
Aksi foe loekoe sani sjatoe baka
◻ Nanga sortoe krakti wortoe den profeiti foe Gado poeroe kon na doro soema na den falsi boskopoeman?
◻ Foe san ede organisâsi foe libisma no man tjari vrede kon di e tan, te den e proeberi disi?
◻ Fa den troe boskopoeman foe vrede de tra fasi leki den sma di e horibaka gi den VN?
◻ San den safoe-ati sma moesoe doe, so taki den kan prisiri nanga a vrede di Jehovah pramisi?
[Prenki na tapoe bladzijde 15]
Jesaja, Jeremia, nanga Danièl, den alamala ben taki na fesi foe a misi di libisma misi ini a moeiti di den meki foe tjari vrede kon
[Prenki na tapoe bladzijde 16]
„A heri grontapoe e didon na ini a makti foe a godelowsoe wan.” — Na apostel Johanes
[Prenki na tapoe bladzijde 17]
„Den de na doengroe na froestan sei.” — Na apostel Paulus