Theokrasia tiri na ini a kresten ten
„A de foe di a e plisi en . . . foe tjari ala sani kon na makandra baka na ini Krestes, den sani na hemel èn den sani na grontapoe.” — EFEISESMA 1:9, 10.
1, 2. (a) Fa a tjari kon na makandra foe „den sani na hemel” di ben bigin na ini 33 G.T., ben go doro? (b) Fa salfoe kresten sori a jejefasi foe Moses nanga Elia sensi 1914?
A TJARI kon na makandra disi foe „den sani na hemel” ben bigin na ini 33 G.T., di „na Israèl foe Gado” ben gebore (Galasiasma 6:16; Jesaja 43:10; 1 Petrus 2:9, 10). Baka a fosi jarihondro G.T., a tjari di sani ben tjari kon na makandra no ben go so esi moro, foe di „takroe wiwiri” di fadon komoto na bribi èn di Satan ben sai, ben gro tapoe den troe kresten (di Jesus ben kari tarwe). Ma di „a ten foe a kaba” ben kon krosibei, a troe Israèl foe Gado ben kon de foe si baka èn na ini 1919 Jesus ben poti den na wroko foe loekoe ala den goedoe foe en.a — Mateus 13:24-30, 36-43; 24:45-47; Danièl 12:4.
2 Na ini a ten foe a fosi grontapoefeti, salfoe kresten ben doe krakti wroko, neleki fa Moses nanga Elia ben doeb (Openbaring 11:5, 6). Sensi 1919 den preiki a boen njoensoe na ini wan grontapoe pe feantifasi de èn den e doe dati nanga a deki-ati di Elia ben abi (Mateus 24:9-14). Èn sensi 1922 den meki den kroetoe foe Jehovah na tapoe a libisma famiri bekènti, neleki fa Moses ben tjari den plaag foe Gado kon na tapoe Egipti foe owroeten (Openbaring 15:1; 16:2-17). A fikapisi foe den salfoe kresten disi na a prenspari pisi foe a njoen grontapoe libimakandra foe Jehovah Kotoigi na ini a ten disi.
Wan tiri skin di e wroko
3. Sortoe sani di ben pasa e sori taki a fosi kresten gemeente ben orga boen?
3 Den salfoe bakaman foe Jesus ben orga sensi a bigin. Di den disipel ben kon moro foeroe, gemeente ben seti èn owroeman ben poti na wroko (Titus 1:5). Baka 33 G.T., den 12 apostel ben handri leki wan tiri skin, wan prenspari groepoe di abi makti foe doe sani. Foe dati ede, sondro frede den ben teki fesi ini a wroko foe gi kotoigi (Tori foe den Apostel 4:33, 35, 37; 5:18, 29). Den ben orga sani foe prati njanjan go gi sma di abi jepi fanowdoe, èn den ben seni Petrus nanga Johanes go na Samaria foe go na den sma di ben abi belangstelling (Tori foe den Apostel 6:1-6; 8:6-8, 14-17). Barnabas ben tjari Paulus go na den foe sori taki a troe taki a man disi di fosi ben froefolgoe sma, ben de wan bakaman foe Jesus now (Tori foe den Apostel 9:27; Galasiasma 1:18, 19). Èn baka di Petrus ben preiki gi Cornelius nanga en osofamiri, a ben drai go baka na Jerusalem èn ben tjari kon na krin gi den apostel nanga tra brada foe Judea, fa santa jeje ben sori san ben de a wani foe Gado na ini a kefal disi. — Tori foe den Apostel 11:1-18.
4. Fa den ben proeberi foe kiri Petrus, ma fa en libi ben kisi kibri?
4 Ne a tiri skin ben kon kisi foe doe nanga ogri di doe nanga tranga. Petrus ben poti na ini doengroe-oso, èn a ben man kibri en libi soso foe di wan engel ben kon jepi en (Tori foe den Apostel 12:3-11). Foe a fosi leisi now, wan tra sma di no ben de wán foe den 12 apostel, ben kon ini wan prenspari posisi na Jerusalem. Di Petrus ben kon fri foe doengroe-oso, a ben taigi wan groepoe di ben kon makandra na ini na oso foe a mama foe Johanes Markus: „Froeteri den sani disi na Jakobus [wan afoe brada foe Jesus] nanga den brada.” — Tori foe den Apostel 12:17.
5. Fa a fasi fa a tiri skin ben seti, ben kenki baka di Jakobus ben dede foe en bribi ede?
5 Moro na fesi, baka di Judas Iskariot, a feradelek apostel, ben kiri ensrefi, den ben kon si taki a ben de fanowdoe foe gi „a wroko foe en foe teki fesi” leki wan apostel, na wan sma di ben de nanga Jesus na a ten foe en diniwroko èn di ben de kotoigi foe a dede foe en èn foe na opobaka foe en. Ma di sma ben kiri Jakobus, a brada foe Johanes, no wan sma ben kon na ini en presi leki wán foe den 12 (Tori foe den Apostel 1:20-26; 12:1, 2). Na presi foe dati, a tra tekst di e taki foe a tiri skin, e sori taki a groepoe disi kon moro bigi. Di wan kesekese ben opo kon di abi foe doe nanga hèiden di ben waka baka Jesus, efoe den moesoe saka densrefi na ondro a Wet foe Moses efoe no, dan na afersi ben tjari go gi den „apostel nanga den owroeman di ben de na Jerusalem” foe meki den teki wan bosroiti (Tori foe den Apostel 15:2, 6, 20, 22, 23; 16:4). Foe san ede, soleki fa a sori, „owroeman” ben de ini a tiri skin now? Bijbel no e taki noti foe dati, ma wan winimarki ben de di ben de krin foe si. A dede di Jakobus ben dede èn a poti di Petrus ben poti na ini doengroe-oso, ben sori taki wan dei sma ben sa kan poti den apostel na ini doengroe-oso noso kiri den. Foe di so wan sani ben sa kan pasa, meki a de di tra bekwaam brada de, di abi foeroe ondrofeni ini a tori foe afersi foe a tiri skin, ben sa gi a djaranti taki a wroko foe teki fesi sa go doro na wan orde fasi.
6. Fa a tiri skin ben tan wroko na Jerusalem, srefi di den fosi memre foe en no ben de ini a foto dati moro?
6 Di Paulus ben kon na Jerusalem na ini a jari 56 G.T., a ben froeteri Jakobus fa sani ben waka èn bijbel e taki dati „ala den owroeman ben de drape” (Tori foe den Apostel 21:18). Foe san ede den no ben taki dati den apostel ben de na a konmakandra disi? Agen bijbel no e taki noti foe dati. Ma a historia skrifiman Eusebius ben skrifi baka ten taki wan pisi ten bifo 66 G.T., „den apostel di ben tan abra, èn di dorodoro ben de na ini kefar foe sma di meki plan foe kiri den, ben jagi poeroe na Judea. Ma foe kan leri sma a boskopoe foe den, den ben teki waka go na ibri kondre na ini a krakti foe Krestes” (Eusebius, Boekoe III, V, v. 2). A troe taki den wortoe foe Eusebius no de wan pisi foe den tori di skrifi na ondro a krakti foe a santa jeje, ma den e kroederi nanga den sani di a tori dati e taki. Foe eksempre: Na ini 62 G.T., Petrus ben de na Babilon — farawe foe Jerusalem (1 Petrus 5:13). Ma na ini 56 G.T., èn kande te leki 66 G.T., a ben de krin taki wan tiri skin ben wroko na Jerusalem.
Wan tiri na ini a ten disi
7. Te wi e teki a Tiri Skin na ini a ten disi gersi a tiri skin foe a fosi jarihondro, sortoe aparti difrenti de ini a fasi fa a seti?
7 Soleki fa a sori, dan djoe kresten ben de ini a tiri skin foe 33 G.T. te leki a banawtoe foe Jerusalem. Di Paulus ben go fisiti Jerusalem na ini 56 G.T., a ben kon jere taki, ala di foeroe djoe kresten ben „abi a bribi foe wi Masra Jesus Krestes”, tokoe den ben abi „faja gi a Wet [foe Moses]” etec (Jakobus 2:1; Tori foe den Apostel 21:20-25). A kan taki den djoe dati ben abi moeiti foe prakseri taki wan hèiden ben de ini a tiri skin. Ma na ini a ten disi wan tra kenki kon ini a fasi fa a skin disi seti. Nownow, soso salfoe kresten di no de djoe de na ini, èn Jehovah ben blesi a wroko foe den foe teki fesi, srefisrefi. — Efeisesma 2:11-15.
8, 9. Fa sani waka nanga a Tiri Skin na ini a ten disi?
8 Foe sensi di a Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania ben tron wan organisâsi di wet ben erken na ini 1884 te leki 1972, a presidenti foe a Genootschap ben abi foeroe makti na ini na organisâsi foe Jehovah, ala di a Tiri Skin ben wroko krosibei makandra nanga den memre foe a bestuursraad foe a Genootschap. Den blesi di den ben kisi na ini den jari dati, e sori taki Jehovah ben feni a seti dati boen. Na ini 1972 te nanga 1975, a Tiri Skin ben abi 18 memre. A seti ben bigin gersi a seti foe a fosi jarihondro moro nanga moro, di a skin disi di ben kisi moro memre, ben kisi moro makti èn di wan toe foe den ben de so srefi na ini a bestuursraad foe a Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania.
9 Sensi 1975 wan toe foe den 18 sma disi kaba a libi foe den na grontapoe. Den wini grontapoe èn go ’sidon nanga Jesus na tapoe en hemel kownoestoeroe’ (Openbaring 3:21). Foe a sani disi èn foe tra reide ede, meki a Tiri Skin abi tin memre now, èn a wan di ben poti leki memre na ini 1994 de na ini toe. Moro foeroe foe den kon owroe kaba. Ma den salfoe brada disi e kisi toemoesi boen jepi ala di den e doe den prenspari wroko foe den. Pe den e feni a jepi dati? Te wi e go loekoe a fasi fa sani e waka na mindri a pipel foe Gado na ini a ten disi, dan dati o gi piki tapoe na aksi dati.
A jepi di na Israèl foe Gado e kisi
10. Soema moksi densrefi nanga den salfoewan ini a diniwroko foe Jehovah na ini den lasti dei disi, èn sortoe profeititori ben taki foe dati?
10 Na ini 1884 pikinmoro alamala foe den wan di ben moksi densrefi nanga na Israèl foe Gado ben de salfoe kresten. Ma safrisafri wan tra groepoe ben bigin kon, èn na ini 1935 sma ben kon sabi a groepoe disi leki a „bigi ipi” foe Openbaring kapitel 7. Foe di den wan disi abi wan howpoe foe libi na grontapoe, dan den e prenki „den sani na grontapoe” di Jehovah ben abi na prakseri foe tjari kon na makandra na ini Krestes (Efeisesma 1:10). Den e prenki den „tra skapoe” foe Jesus en agersitori foe den skapoekoi (Johanes 10:16). Sensi 1935, wan bigi nomroe foe tra skapoe kon na ini na organisâsi foe Jehovah. Den „frei kon neleki wan wolkoe, èn neleki doifi na den olo foe den doifikoi foe den” (Jesaja 60:8). Foe di a bigi ipi kon moro bigi èn a salfoe groepoe kon moro mendri foe di foeroe foe den kaba a libi foe den na grontapoe na ini dede, meki bekwaam tra skapoe kon prei wan moro bigi ròl na ini kresten wroko. Na sortoe fasi?
11. Sortoe grani di na ini a bigin ben de soso gi salfoe kresten, den tra skapoe kisi?
11 Ala ten a ben de wan spesroetoe froeplekti foe a „santa nâsi” foe Gado foe meki den moi sani foe Jehovah bekènti na ala sei. Paulus ben taki foe dati leki wan tempel ofrandi, èn Jesus ben gi den wan di ben sa de „wan kownoe priesterwroko” a komando foe preiki èn gi leri (Exodus 19:5, 6; 1 Petrus 2:4, 9; Mateus 24:14; 28:19, 20; Hebrewsma 13:15, 16). Ma tokoe na uitgave foe The Watchtower foe 1 augustus 1932 ben gi deki-ati spesroetoe na den wan di Jonadab ben prenki na fesi, foe teki prati na ini a wroko disi. Ija, foeroe foe den tra skapoe dati ben e doe dati kaba. Na ini a ten disi, den tra skapoe e doe pikinmoro ala preikiwroko leki wan prenspari pisi foe a doe di den „e doe santa diniwroko gi [Gado] na ini a tempel foe en dei nanga neti” (Openbaring 7:15). Na a srefi fasi a de so, taki na ini a bigin foe a disiten historia foe a pipel foe Jehovah, gemeente owroeman ben de salfoe kresten, „stari” na ini a reti-anoe foe Jesus Krestes (Openbaring 1:16, 20). Ma na uitgave foe The Watchtower foe 1 mei 1937 ben meki bekènti taki bekwaam tra skapoe ben kan de groepsdienaar (opziener di e teki fesi). Srefi efoe salfoe man ben de, tokoe den ben kan gebroiki tra skapoe efoe den salfoe man no ben man teki a frantiwortoe disi na den tapoe. Na ini a ten disi, pikinmoro ala gemeente owroeman na foe den tra skapoe.
12. Sortoe bijbel eksempre de taki bekwaam tra skapoe kan kisi hebi frantiwortoe di abi foe nanga na organisâsi?
12 A de wan fowtoe sani foe gi den tra skapoe den sortoe prenspari frantiwortoe dati? Nôno, dati na wan fasi di e waka baka na eksempre foe a historia. Son proselietsma foe tra kondre (freimdesma di libi na Israèl) ben abi prenspari posisi na Israèl foe owroeten (2 Samuèl 23:37, 39; Jeremia 38:7-9). Baka a katibo na Babilon, bekwaam Netinim (tempel foetoeboi di no ben de Israèlsma) ben kisi grani foe doe diniwroko na a tempel di fosi ben de soso gi Leifisma (Esra 8:15-20; Nehemia 7:60). Boiti dati, Moses, di den ben si makandra nanga Jesus na ini a transfigurâsi fisjoen, ben teki a boen rai di Jeitrow, a Midiansma, ben gi en. Baka ten, a ben aksi Hobab, a manpikin foe Jeitrow, foe tjari den na ini a sabana. — Exodus 18:5, 17-24; Numeri 10:29.
13. Na baka a boen eksempre foe soema den salfoewan e waka te, nanga sakafasi, den e gi frantiwortoe na bekwaam tra skapoe?
13 Krosibei na a kaba foe den 40 jari di den ben de na ini a sabana, Moses, di ben sabi taki a no ben sa go na ini a Pramisi Kondre, ben aksi Jehovah na ini begi taki A ben sa gi wan man di ben sa teki en presi (Numeri 27:15-17). Jehovah ben taigi en foe poti Josua na wroko na fesi a heri pipel, èn Moses ben doe dati ala di a ben de tranga ete na skin sei èn no ben tapoe wantewante foe dini Israèl (Deuteronomium 3:28; 34:5-7, 9). Nanga wan srefi sortoe sakafasi foe jeje, den salfoewan gi moro grani kaba na bekwaam man foe den tra skapoe.
14. Sortoe profeititori e sori go na a kisi di den tra skapoe e kisi moro frantiwortoe ini na organisâsi?
14 A kisi di den tra skapoe kisi moro frantiwortoe na ini na organisâsi, na wan sani di profeititori ben taki foe dati toe. Sakaria ben taki na fesi, taki a Filistijnsma di no de wan Israèlsma, ben sa de „leki wan granman na Juda” (Sakaria 9:6, 7). Granman ben de edeman foe lo, so boen, Sakaria ben taki dati wan sma di fosi ben de wan feanti foe Israèl, ben sa teki a troe anbegi èn kon de leki wan edeman foe lo na ini a Pramisi Kondre. Moro fara, di Jehovah ben taki nanga na Israèl foe Gado, a ben taki: „Freimdesma sa tanapoe troetroe èn wei den ipi foe oenoe, èn den trakondresma sa de oen gronman nanga oen droifi-djariman. Èn foe oen sei, den priester foe Jehovah den sa kari oenoe; den sa taki dati oenoe na den dinari foe wi Gado” (Jesaja 61:5, 6). Den „freimdesma” nanga „trakondresma” na den tra skapoe. Den wan disi kisi frantiwortoe so taki den kan teki moro nanga moro wroko na den tapoe, ala di a salfoe fikapisi di e kon owroe, e kaba a libi foe den na grontapoe èn e go dini dorodoro leki „priester foe Jehovah” na hemel, èn sidon lontoe Jehovah en kownoestoeroe foe majesteiti leki „dinari foe a Gado foe wi”. — 1 Korentesma 15:50-57; Openbaring 4:4, 9-11; 5:9, 10.
„A geslakti . . . di sa kon ete”
15. Sortoe groepoe foe kresten doro den „owroe dei”, èn sortoe groepoe e prenki „a geslakti . . . di sa kon ete” na ini a ten disi foe a kaba?
15 A salfoe fikapisi de fajafaja foe gi den tra skapoe leri foe teki moro frantiwortoe. Psalm 71:18 e taki: „Èn srefi te leki mi kon owroe èn mi wiwiri kon weti, o Gado, no gowe libi mi, te leki mi kan froeteri foe joe anoe na a geslakti, na ala den sma di sa kon ete, foe a makti foe joe.” The Watchtower foe 15 december 1948 ben taki foe a vers disi èn ben sori taki a gemeente foe salfoe kresten seiker ben kon owroe. A tijdschrift ben taki moro fara taki den salfoewan breiti foe „loekoe go na fesi na ini a leti foe bijbel profeititori èn e si wan njoen geslakti”. Foe soema spesroetoe a sani dati e taki? The Watchtower ben taki: „Jesus ben taki foe den leki den ’tra skapoe’ foe en.” ’A geslakti di sa kon ete’ e sori go na libisma di sa libi na ondro a njoen tiri na grontapoe di a Kownoekondre foe hemel sa tiri.
16. Na sortoe blesi den wan foe ’a geslakti di sa kon ete’ e loekoe fajafaja go na fesi?
16 Bijbel no e taki krin o ten ala salfoe kresten sa gowe libi den brada foe den foe a ’geslakti [disi] di sa kon ete’ èn sa go foe kisi glori makandra nanga Jesus Krestes. Ma den salfoewan disi abi a froetrow taki a ten foe dati e kon krosibei. Den sani di ben o pasa èn di ben taki na fesi na ini Jesus en bigi profeititori foe „a ten foe a kaba”, kon troe sensi 1914 èn sori taki a pori foe a grontapoe disi de krosibei (Danièl 12:4; Mateus 24:3-14; Markus 13:4-20; Lukas 21:7-24). A no sa teki langa moro, dan Jehovah sa tjari wan njoen grontapoe kon, pe ’a geslakti di sa kon ete’ sa ’teki a kownoekondre [a kontren na grontapoe] di sreka gi den sensi di grontapoe seti’ (Mateus 25:34). A e naki na ati foe den foe loekoe go na fesi na a kon boen baka foe a Paradijs èn na a opobaka foe miljoenmiljoen dede sma komoto na Hades (Openbaring 20:13). Den salfoewan sa de drape foe gi den wan disi di kisi wan opobaka wan switikon? Na ini 1925, The Watch Tower foe 1 mei ben taki: „Wi no moesoe taki fa wi e denki san Gado sa doe noso no sa doe. . . . [Ma] sani e meki wi kon na a bosroiti taki den memre foe a Kerki [salfoe kresten] sa kisi glori bifo na opobaka foe den wan foe owroeten di warti [getrow kotoigi di libi bifo a kresten ten].” So srefi, di De Wachttoren foe 1 september 1989 ben taki efoe sonwan foe den salfoewan ben sa de drape foe bari wan switikon gi den sma di sa kisi wan opobaka, a ben taki: „Disi no ben sa abi foe de so.”d
17. Na ini sortoe toemoesi moi grani den salfoewan, leki groepoe, sa abi wan prati nanga Jesus Krestes, a Kownoe di poti tapoe a kownoestoeroe?
17 A troe taki wi no sabi san o pasa na ini a kefal foe ibri salfoe kresten. Ma a de di Moses nanga Elia ben de nanga Jesus na ini a transfigurâsi fisjoen, e sori taki wi kan froewakti taki salfoe kresten di kisi wan opobaka sa de nanga Jesus te a e kon na ini glori, foe „pai ibriwan sma akroederi a fasi fa a ben tjari ensrefi” te a leisi a kroetoestrafoe èn tjari a kroetoe dati kon. Moro fara wi e memre a pramisi di Jesus ben gi, taki salfoe kresten di ’wini’ sa teki prati nanga en na ini ’a wei di den sa wei den nâsi nanga wan isri tiki’ na Armagedon. Te Jesus e kon na ini glori, dan den sa sidon nanga en foe „kroetoe den twarfoe lo foe Israel”. Makandra nanga Jesus den sa ’masi Satan na ondro den foetoe foe den’. — Mateus 16:27–17:9; 19:28; Openbaring 2:26, 27; 16:14, 16; Romesma 16:20; Genesis 3:15; Psalm 2:9; 2 Tesalonikasma 1:9, 10.
18. (a) Fa a situwâsi de ini a tori foe ’a tjari kon na makandra foe den sani na hemel na ini Krestes’? (b) San wi kan taki foe ’a tjari kon na makandra foe den sani na grontapoe na ini Krestes’?
18 Foe di Jehovah wani hori na den sani di a e tiri, meki safrisafri a e go na fesi „foe tjari ala sani kon na makandra baka na ini Krestes”. A prakseri foe en, di abi foe doe nanga „den sani na hemel”, e doro en kaba. A tjari kon na wán foe Jesus nanga ala den 144.000 na ini hemel gi „a trow foe a Pikin Skapoe”, de krosibei. Foe dati ede moro nanga moro lepi brada foe den tra skapoe di de langa ten kaba èn di e prenki „den sani na grontapoe”, kisi moro hebi frantiwortoe foe jepi den salfoe brada foe den. Wi e libi troetroe na ini span ten! A e naki wi ati troetroe foe si fa a prakseri foe Jehovah e go na fesi foe doro en kontroe! (Efeisesma 1:9, 10; 3:10-12; Openbaring 14:1; 19:7, 9) Èn fa den tra skapoe e prisiri foe jepi den salfoe brada foe den ala di ala toe groepoe e dini makandra leki „wán ipi” na ondro „wán herder” èn e saka densrefi na ondro a Kownoe, Jesus Krestes, gi a glori foe a bigi Universeel Soeverein, Jehovah Gado! — Johanes 10:16; Filipisma 2:9-11.
[Foetoewortoe]
a Loekoe na uitgave foe A Waktitoren foe 1 november 1981, bladzijde 235-244.
b Foe eksempre: bigin nanga a jari 1914, a „Photo-Drama der Schepping” — wan felem di ben de na ini fo pisi èn di sma ben kan si èn jere — ben sori gi poebliki na ini theater di ben foeroe te na a noko, na a heri westsei pisi foe grontapoe.
c Foe kon sabi den reide di ben sa kan de foe san ede son djoe kresten ben abi faja gi a Wet, loekoe Inzicht in de Schrift, Deel 1, bladzijde 774-775, di a Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., tjari kon na doro.
d Loekoe De Wachttoren foe 15 augustus 1990, bladzijde 30-31; 15 december 1990, bladzijde 30.
Joe kan tjari disi kon na krin?
◻ Fa na organisâsi foe Gado ben go na fesi na ini a fosi jarihondro?
◻ Fa sani waka nanga a Tiri Skin na ini a disiten historia foe Jehovah Kotoigi?
◻ Sortoe bijbeltekst e sori taki a joisti foe gi den tra skapoe na ini na organisâsi foe Jehovah makti?
◻ Fa „den sani na hemel” nanga „den sani na grontapoe” tjari kon na makandra na ini Krestes?
[Prenki na tapoe bladzijde 16]
Srefi di den fosi memre foe a tiri skin no ben de moro na Jerusalem, tokoe wan tiri skin ben tan wroko drape
[Prenki na tapoe bladzijde 18]
Lepi salfoe kresten de wan blesi gi a pipel foe Jehovah
C. T. Russell 1884-1916
J. F. Rutherford 1916-1942
N. H. Knorr 1942-1977
F. W. Franz 1977-1992
M. G. Henschel 1992-