Boen reide de foe si sani na wan positief fasi na ini a ten disi
HISTORIA skrifiman nanga socioloog H. G. Wells, di ben gebore na ini 1866, ben abi wan tranga krakti tapoe a fasi fa sma na ini a di foe 20 jarihondro e prakseri. Nanga den sani di a ben skrifi, a ben tjari na overtoigi di a ben abi kon na krin, taki a pisi ten foe bigi kolokoe ben sa de na a srefi pisi ten foe a go-na-fesi foe sabidensi. Na so Collier’s Encyclopedia e memre a „kefalek positief fasi fa [Wells] ben si sani”, ala di a ben wroko sondro foe tapoe foe doro a marki foe en. Ma a boekoe e taki toe dati a positief fasi fa a ben si sani ben lasi gowe di a di foe Toe Grontapoefeti ben broko.
Di Wells ben kon froestan taki „sabidensi ben kan doe ogri sani èn so srefi boen sani, dan a ben lasi na overtoigi di a ben abi, èn a ben kon si sani na wan negatief fasi”, na so Chambers’s Biographical Dictionary e taki. Foe san ede a sani dati ben pasa?
Den sani di Wells ben bribi èn a positief fasi fa a ben si sani ben abi den gron soso tapoe den sani di libisma man doro. Di a ben kon froestan taki libisma no ben man doro na Utopia foe en, a no ben abi no wan tra presi foe go. Foe di a ben lasi ala howpoe, meki esi-esi a ben kon si sani na wan negatief fasi.
Na ini a ten disi, foeroe sma e ondrofeni a srefi sani foe a srefi reide ede. Den e si sani na wan kefalek positief fasi te den de jongoe ete, ma te den e kon owroe, dan den e kon si sani na wan negatief fasi èn nanga sari. Joe abi srefi jongoe sma di no e libi wan so-kari normaal fasi foe libi moro èn e gi densrefi na a fowtoe gebroiki foe drug, jajolibi, nanga tra fasi foe libi di e tjari pori kon. San na a loesoe? Poti prakseri tapoe den eksempre foe bijbel ten di e kon now èn loekoe sortoe reide de foe si sani na wan positief fasi — na ini a ten di pasa, na ini a ten disi èn na ini a ten di e kon.
Abraham ben kisi pai foe a positief fasi fa a ben si sani
Na ini a jari 1943 b.G.T., Abraham ben froisi komoto foe Haran, ben koti na Eufraat liba abra, èn ben go na ini a kondre Kanan. Den taki foe Abraham leki „a tata foe ala den wan di abi bribi”, èn a ben poti wan boen eksempre srefisrefi! — Romesma 4:11.
Lot, na weisi manpikin foe Abraham en brada, nanga na osofamiri foe Lot ben go nanga Abraham. Baka ten, di wan angriten ben de na ini a kondre, den toe osofamiri ben froisi go na Egipti, èn baka wan pisi ten, den ben drai kon baka makandra. Na a ten dati, Abraham nanga Lot ben kisi foeroe goedoe, èn so srefi skapoe nanga kaw. Di trobi ben bigin kon na mindri den herder foe den, dan Abraham fosi ben doe wan sani èn ben taki: „Grantangi, no meki trobi de doronomo na mindri mi nanga joe èn na mindri den herder foe mi nanga den herder foe joe, bika wi mansma na brada. A no de so, taki joe kan go na a heri kondre? Grantangi, prati foe mi. Efoe joe e go na a kroektoe-anoesei, dan mi sa go na a reti-anoesei; ma efoe joe e go na a reti-anoesei, dan mi sa go na a kroektoe-anoesei.” — Genesis 13:8, 9.
Abraham, leki a moro owroewan, ben kan seti den afersi so taki en ben kan abi wini foe dati, èn Lot, foe di a ben abi lespeki gi en omoe, ben kan gi Abraham na okasi foe teki san a wani. Na presi foe dati, „Lot ben loekoe èn ben si a heri Jordandistrikt, taki a heri kontren ben abi foeroe watra, bifo Jehovah ben pori Sodom nanga Gomora, neleki a djari foe Jehovah, neleki a kondre Egipti, te go miti Zoar. Dan Lot ben teki a heri Jordandistrikt gi ensrefi.” Nanga so wan bosroiti Lot ben abi ala reide foe si sani na wan positief fasi. Ma fa a de nanga Abraham? — Genesis 13:10, 11.
Abraham ben handri na wan don fasi èn ben poti a tanboen foe en osofamiri ini kefar? Nôno. A positief fasi foe Abraham nanga a boen-ati fasi foe en ben tjari foeroe pai kon. Jehovah ben taigi Abraham: „Loekoe grantangi komoto foe a presi pe joe de, go na a noordsei, na a zuidsei, na a owstoesei èn na a westsei, bika a heri kondre pe joe e loekoe go, mi sa gi joe nanga joe siri, te ten di no skotoe.” — Genesis 13:14, 15.
Abraham ben abi boen reide foe si sani na wan positief fasi. A ben abi en gron tapoe a pramisi di Gado ben gi, taki a ben sa meki wan bigi nâsi kon foe Abraham, so taki „nanga jepi foe [Abraham] ala famiri foe grontapoe foe troe [ben sa] blesi densrefi” (Genesis 12:2-4, 7). Wi toe abi reide foe abi froetrow, foe di wi sabi taki „Gado e meki ala den wroko foe en e wroko makandra gi a boen foe den wan di lobi Gado”. — Romesma 8:28.
Toe spion di ben si sani na wan positief fasi
Moro leki 400 jari baka dati, a nâsi Israèl ben tanapoe klariklari foe go na ini Kanan, „wan kondre pe merki nanga oni e lon” (Exodus 3:8; Deuteronomium 6:3). Moses ben gi 12 edeman a komando foe ’ondrosoekoe a kondre èn froeteri en foe a pasi pe den moesoe waka èn foe den foto pe den sa kon’ (Deuteronomium 1:22; Numeri 13:2). Ala den 12 spion ben taki den srefi sani foe a boen di a kondre ben boen, ma 10 foe den ben gi wan negatief verslag di ben meki frede kon na ini den ati foe a pipel. — Numeri 13:31-33.
Josua nanga Kaleb, na a tra sei, ben tjari wan positief boskopoe gi a pipel èn den ben doe ala san den ben man foe poeroe a frede di a pipel ben abi. A fasi di den ben abi nanga a verslag di den ben tjari kon ben sori a froetrow di den ben abi krinkrin taki Jehovah man meki en wortoe kon troe foe tjari den go baka na a Pramisi Kondre — ma a sani dati no ben jepi. Na presi foe dati, „a heri konmakandra ben taki foe trowe ston na den tapoe”. — Numeri 13:30; 14:6-10.
Moses ben gi a pipel tranga foe froetrow tapoe Jehovah, ma den ben weigri foe arki. Foe di den ben horidoro na ini a negatief fasi fa den ben tjari densrefi, meki a heri nâsi ben moesoe wakawaka 40 jari langa na ini a gran sabana. Foe den 12 spion, soso Josua nanga Kaleb ben kisi a pai foe di den ben si sani na wan positief fasi. San ben de a prenspari problema? A mankeri foe bribi, foe di a pipel ben loekoe go na den eigi koni. — Numeri 14:26-30; Hebrewsma 3:7-12.
A draidrai di Jona ben draidrai
Jona ben libi na ini a di foe neigi jarihondro b.G.T. Bijbel e sori taki a ben de wan getrow profeiti foe Jehovah gi a tin-lo kownoekondre Israèl, wan pisi ten foe a tiri foe Jerobeam II. Tokoe a ben weigri foe teki wan komando di a ben kisi foe go na Ninifei foe de leki wan warskow gi a pipel. A historia skrifiman Josephus e taki dati Jona „ben prakseri taki a ben sa moro boen foe lowe” èn go na presi foe dati na Jope. Drape a ben go na ini wan boto foe go na Tarsis, di kande na a disiten Spanjorokondre (Jona 1:1-3). A reide foe san ede Jona ben abi so wan negatief fasi foe si a toewijzing disi tjari kon na krin na ini Jona 4:2.
Te foe kaba Jona ben agri foe doe a wroko di a ben kisi foe doe, ma a ben kon kisi atibron di a pipel foe Ninifei ben abi berow. Dati meki Jehovah ben leri en wan moi sani ini a tori foe sari-ati foe di a ben meki a batra-krabasi prani pe Jona ben soekoe skaduw na ondro, kon drei èn dede (Jona 4:1-8). A ben sa moro joisti efoe Jona ben sori den firi foe sari di a ben abi gi a prani di dede, gi den 120.000 sma na Ninifei di no ben „sabi . . . a difrenti na mindri a reti-anoe nanga a kroektoe-anoe foe den”. — Jona 4:11.
San wi kan leri foe a sani di Jona ben ondrofeni? Santa diniwroko no e gi pasi foe si sani na wan negatief fasi. Te wi e si a tiri di Jehovah e gi èn e waka baka a tiri dati nanga ala froetrow, dan wi sa abi boen bakapisi. — Odo 3:5, 6.
Abi wan positief fasi foe si sani na mindri foe problema
„No meki joe ati kon bron nanga den ogrisma”, na so kownoe David ben froeklari. „No djaroesoe tapoe den wan di e doe onregtfardikifasi” (Psalm 37:1). Foe troe, dati na koni rai, bika na ini a ten disi onregtfardikifasi nanga kroekafasi e lontoe wi. — Preikiman 8:11.
Ma srefi efoe wi no e djaroesoe tapoe den onregtfardikiwan, tokoe a makriki foe firi broko-saka te wi e si fa sma di no fowtoe e pina na a anoe foe godelowsoe sma noso te sma e handri nanga wi na wan onregtfardikifasi. Den sortoe sani dati di wi e ondrofeni kan meki srefi taki wi e kweki wan fasi foe lasi-ati noso wan negatief fasi foe si sani. San wi moesoe doe te wi e firi na so wan fasi? Na a fosi presi, wi kan hori na prakseri taki den godelowsoe sma no kan denki sondro foe broko den ede taki noiti den no sa kisi strafoe. Psalm 37 e go doro foe gi wi a djaranti na ini vers 2: „Neleki grasi den [ogrisma] sa pori gowe esi-esi, èn neleki groen njoen grasi den sa drei gowe.”
Boiti dati, wi kan go doro foe doe san boen, tan abi wan positief fasi foe si sani, èn wakti Jehovah. „Drai joe baka gi san ogri èn doe san boen, èn tan so te ten di no skotoe”, na so a psalm singiman ben go doro. „Bika Jehovah na wan sma di lobi retidoe, èn a no sa gowe libi den loyaalwan foe en.” — Psalm 37:27, 28.
Fasi foe si sani na wan troetroe positief fasi, e tan!
Dan fa a de nanga a tamara foe wi? A bijbelboekoe Openbaring e froeteri wi foe „sani di moesoe feni presi heri esi”. Na mindri den, den e sori wan redi asi, di e prenki feti, „foe poeroe vrede foe grontapoe”. — Openbaring 1:1; 6:4.
Wan pôpi — èn positief — fasi fa sma e denki foe sani na Ingrisikondre na ini a ten foe a Fosi Grontapoefeti ben de taki a feti dati ben sa de a lasti bigi feti. Na ini 1916, na Ingrisi tiriman David Lloyd George ben si sani soleki fa a de troetroe. A ben taki: „A feti disi, neleki a tra feti di e kon, na wan feti foe tapoe feti.” (Na wi skrifi den wortoe skoinsi.) A ben abi leti. A di foe Toe Grontapoefeti ben meki nomo taki a meki foe moro ogri-ati fasi foe kiri ipi-ipi sma ben go moro esi. Moro leki 50 jari sensi a di foe Toe Grontapoefeti kaba, tokoe wan kaba na feti no de foe si ete.
Na ini a srefi boekoe Openbaring, we e leisi foe tra asi-tjariman — èn den e agersi angriten, pestsiki nanga dede (Openbaring 6:5-8). Den sani disi na tra pisi foe a marki foe den ten. — Mateus 24:3-8.
Den sani dati na reide foe si sani na wan negatief fasi? Kwetikweti, bika a fisjoen e taki toe foe „wan weti asi; èn a sma di ben sidon na en tapoe, ben abi wan bo; èn den ben gi en wan kownoe-ati, èn a ben gowe leki winiman èn foe kaba a wini foe en” (Openbaring 6:2). Djaso wi e si Jesus Krestes leki wan Kownoe na hemel e poeroe ala godelowsoefasi, èn e rèi foe poti vrede nanga wánfasi na heri grontapoe.a
Di Jesus Krestes ben de na grontapoe, leki a Sma di poti na wroko leki Kownoe, ma di no ben tiri ete, a ben leri den disipel foe en foe begi foe a Kownoekondre dati. Kande den ben leri joe toe foe taki a „Wi Tata” begi, noso a Begi foe Masra. Na ini a begi dati wi e begi meki a Kownoekondre foe Gado kon, foe meki en wani doe djaso na grontapoe soleki na hemel. — Mateus 6:9-13.
Na presi foe proeberi foe lapoe-lapoe a disiten seti foe sani, Jehovah sa poeroe en krinkrin, èn a sa doe dati nanga jepi foe en Mesias Kownoe, Krestes Jesus. Na ini en presi, na so Jehovah e taki, „mi e meki njoen hemel nanga wan njoen grontapoe; èn sma no sa memre den sani foe fositen moro, èn den no sa kon na ini na ati toe”. Na ondro a Kownoekondre tiri na hemel, grontapoe sa tron wan prisiri oso gi a libisma famiri pe vrede sa de, èn pe a libi nanga wroko sa de dorodoro wan prisiri sani. „De nanga prisiri foe têgo foe den sani ede di mi meki”, Jehovah e taki. „Den sma di mi froekisi sa gebroiki a wroko foe den eigi anoe krinkrin” (Jesaja 65:17-22). Efoe a howpoe di joe abi foe a tamara, abi en fondamenti tapoe a pramisi dati di no kan misi, dan joe sa abi ala reide foe de positief — now èn foe têgo!
[Foetoewortoe]
a Loekoe grantangi foe wan finifini froeklari foe a fisjoen disi, kapitel 16 foe a boekoe De Openbaring — Haar grootse climax is nabij!, di a Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. tjari kon na doro.
[Prenki na tapoe bladzijde 4]
H. G. Wells
[Sma di abi a reti foe a prenki]
Corbis-Bettmann