Wan boekoe di abi koni na ini nanga wan boskopoe gi a ten disi
„WAN saka di foeroe nanga koni abi moro waarde leki wan saka di foeroe nanga peri”, na so na owroeten famiri-edeman Job ben taki, èn seiker a ben de wan foe den moro goedoe man na ini a ten foe en (Job 1:3; 28:18; 42:12). Foe troe, koni abi moro waarde srefisrefi moro leki materia goedoe te a abi foe doe nanga a jepi di wan sma moesoe kisi foe meki en libi waka boen. „Koni na wan sani di e kibri sma neleki fa moni e kibri sma”, a koni Kownoe Salomo ben taki, „ma a wini di sabi e gi na, taki koni srefi e hori den sma di abi en na libi.” — Preikiman 7:12.
Ma pe wi kan feni a koni disi now? Sma e soekoe jepi na sma di e gi rai na ini koranti noso tijdschrift, na psycholoog, na psychiater, srefi na barbir nanga na taksiman, gi den eigi problema. Èn kefalek foeroe sabiman de klariklari foe gi rai gi pikinmoro ibri tori — èn den sma disi e meki moni nanga dati. Ma nofo tron, den sortoe „koni” wortoe disi ben meki sma lasi-ati, èn srefi ben meki den kisi rampoe. So boen, fa wi kan feni troetroe koni?
Jesus Krestes di ben abi foeroe koni foe libisma afersi, ben taki wan leisi: „Den wroko e regtfardiki koni” (Mateus 11:19). Meki wi go loekoe wan toe aladei problema na ini a libi foe sma èn meki wi si sortoe koni wortoe ben jepi den troetroe èn ben abi waarde gi den moro leki wan „saka di foeroe nanga peri”. Kande joe toe kan feni a „saka [dati] di foeroe nanga koni” èn joe kan abi wini foe en.
Joe de depressief?
„Efoe a di foe 20 jarihondro ben bigin wan Ten foe Foeroe Broko-ede, dan a kaba foe en e ondrofeni a bigin foe a Ten foe Bigi Depressie”, na so na International Herald Tribune foe London e taki. A e taki toe taki „a fosi internationaal ondrosoekoe di sma e ondrosoekoe hebi depressie e sori taki hebi depressie e gro kon moro foeroe na heri grontapoe. Na ini kondre di e difrenti so foeroe foe makandra soleki Taiwan, Libanon nanga Njoen Zeeland, gi ibri geslakti di e kon, a de moro makriki foe kisi a siki”. Sma e taki dati gi den sma di gebore na baka a jari 1955, a tjans de dri tron moro foeroe foe kisi hebi depressie, moro leki den granpapa nanga den granmama foe den.
Dati ben de so nanga Tomoe di ben abi hebi depressie èn a ben tan a moro bigi pisi foe den dei foe en na ini bedi. Foe di a no ben man sorgoe gi en manpikin di ben abi toe jari, a ben froisi go baka na a oso foe en papa nanga en mama. Wan birfrow di ben abi wan oemapikin di owroe a srefi leki a manpikin foe Tomoe ben kon tron mati nanga en esi-esi. Di Tomoe ben taigi a birfrow taki a no e firi warti srefisrefi, dan a birfrow ben sori en wan tekst foe wan boekoe. A tekst e taki: „Na ai no kan taigi na anoe: „Mi no abi joe fanowdoe”; noso, ete wan tron, na ede [no] kan taigi den foetoe: „Mi no abi joe fanowdoe.” Ma moro foeroe a de so, taki den pisi foe a skin di oenoe e teki leki den moro swakiwan, na den oenoe abi fanowdoe.”a Tomoe en ai ben bigin lon watra di a ben froestan taki ala sma abi wan ròl na grontapoe èn den de fanowdoe.
A birfrow ben gi en a rai foe leisi a boekoe di ben abi den wortoe dati. Tomoe ben seki en ede taki a wani, ala di te na a ten dati a no ben man doe no wan sani, èn a no ben man hori ensrefi na wan pikin pramisi srefi. A birfrow ben jepi en toe foe go na wenkri, èn a ben sreka a njanjan nanga Tomoe ibri dei. Wán moen na baka, Tomoe ben opo ibri mamanten èn ben e wasi den krosi, krin na oso, go na wenkri, èn sreka a njanjan, leki fa ibri osowefi ben o doe. A ben moesoe wini foeroe problema, ma a ben taki: „Mi ben bribi taki efoe mi ben gebroiki nomo den koni wortoe di mi ben feni, dan sani ben o waka boen nanga mi.”
Foe di Tomoe ben gebroiki a koni di a ben feni, meki a ben man wini den doengroe dei foe en depressie. Now Tomoe e wroko foeroeten foe jepi tra sma foe gebroiki den srefi wortoe di ben jepi en foe handri nanga den problema foe en. Den koni wortoe dati de na ini wan owroeten boekoe di abi wan boskopoe gi ala sma na ini a ten disi.
Joe abi osofamiri problema?
Na heri grontapoe a nomroe foe sma di e broko trow e kon moro foeroe srefisrefi. Den osofamiri problema e kon moro foeroe srefi na ini den Owstoesei kondre, pe fositen den sma ben lobi den krosibei famiri banti di den ben abi. Pe wi kan feni koni rai gi a trowlibi di e wroko boen?
Loekoe a situwâsi foe Shugo nanga Mihoko, wan trowpaar di ben abi kefalek foeroe problema na ini a trowlibi. Den ben kesekese foe ibri pikin tori. Shugo no ben froedrage srefisrefi, èn Mihoko ben piki baka ibri tron te Shugo ben feni fowtoe na en. Mihoko ben prakseri srefi: ’Wi no man agri nanga noti kwetikweti.’
Wan dei wan oema ben fisiti Mihoko èn ben leisi den wortoe disi na ini wan boekoe: „Ala sani, foe dati ede, di oenoe wani foe sma doe gi oenoe, oenoe moesoe doe gi den so srefi.”b Ala di Mihoko no ben abi belangstelling gi relisi, a ben agri foe studeri a boekoe di ben abi den wortoe dati. A ben wani taki en osofamiri libi moesoe kon boen. Foe dati ede, di a ben kisi wan kari foe fisiti wan konmakandra pe a poeblikâsi di nen Een gelukkig gezinsleven opbouwen ben e ondrosoekoe, dan wantewante Mihoko — nanga en masra — ben teki a kari disi.c
Na a konmakandra Shugo ben si taki den sma di ben drape, ben doe troetroe san den ben leri èn a ben gersi taki den ben kolokoe troetroe. A ben bosroiti foe leisi a boekoe di en wefi ben e studeri. Wan sani di ben taki na ini a boekoe ben hari en prakseri heri esi: „A sma di no e atibron esi abi a koni foe si sani krin, pasa marki, ma a sma di no abi pasensi, e opo lawfasi.”d Ala di a ben abi foeroe ten fanowdoe foe gebroiki a gronprakseri disi na ini en libi, tokoe den sma na en birti ben si taki a ben kenki safrisafri, so srefi en wefi ben si dati.
Foe di Mihoko ben si taki en masra ben kenki, meki ensrefi ben bigin foe doe den sani di a ben e leri. Wan gronprakseri di spesroetoe ben jepi en ben de disi: „No kroetoe sma moro, so taki sma no kan kroetoe oenoe; bika nanga a kroetoe di oenoe e kroetoe trawan, nanga dati oenoe sa kisi kroetoe.”e Foe dati ede, Mihoko nanga en masra ben bosroiti taki den ben sa taki foe den boen sani foe den èn fa den kan doe sani moro boen na presi foe soekoe fowtoe na makandra. San ben de a bakapisi? Mihoko e froeteri: „A meki mi kolokoe troetroe. Wi ben doe disi ibri neti te wi ben e njan. Srefi wi manpikin di abi dri jari e taki toe na ini a takimakandra. A meki wi firi switi srefisrefi!”
Di na osofamiri disi ben gebroiki den prenspari rai di den ben kisi, dan den ben man foe wini den problema di ben kwinsi a banti foe den teleki a ben o broko. A no de so, taki dati abi moro waarde gi den moro leki wan saka di foeroe nanga peri?
Joe wani meki joe libi waka boen?
Gi foeroe sma na ini a ten disi, a marki foe den na foe abi moro nanga moro goedoe. Ma wan goedoe bisnisman na ini Amerkankondre di gi hondrohondro miljoen Amerkan dala foe jepi sma, ben taki wan leisi: „Wan toe sma lobi moni, ma no wan sma kan weri toe paar soesoe na a srefi ten.” Wan toe sma nomo e erken a tori disi èn moro mendri sma srefi e tapoe foe feti na baka goedoe.
Hitoshi ben gro leki wan pôti sma, èn foe dati ede a ben abi wan tranga angri foe kon goedoe. Baka di a ben si fa den sma di e leni trawan moni, ben abi krakti na tapoe den paiman foe den, a ben bosroiti: „A sma di abi moro foeroe moni sa wini.” Hitoshi ben bribi so foeroe na ini a makti foe moni taki a ben prakseri srefi taki joe ben kan bai a libi foe libisma nanga moni. Foe kisi moro goedoe, a ben wroko fajafaja na ini en bisnis foe meki peipi sistema èn a ben wroko a heri jari, sondro foe teki wán dei fri. Ala di a ben wroko tranga, Hitoshi ben kon froestan heri esi taki en, leki wan ondro aannemer, noiti ben sa de so makti leki den aannemer di ben gi en wroko. Ibri dei a ben abi broko-ede èn ben frede taki a ben o bankroet.
Ne wan man ben kon na a oso foe Hitoshi èn ben aksi en efoe a ben sabi taki Jesus Krestes dede gi en. Foe di Hitoshi ben prakseri taki no wan sma ben o wani dede gi wan sma leki en, meki a ben angri foe sabi èn a ben agri foe taki moro fara. A wiki na baka, a ben fisiti wan lezing èn ben froewondroe foe jere a froemane foe ’hori na ai soifri’. A takiman ben froeklari taki wan „soifri” ai na wan ai di man si sani krin èn e poti en prakseri na tapoe jeje sani; na a tra sei, wan „godelowsoe” ai, noso „bigi-ai” e poti prakseri soso na tapoe den lostoe foe a skin di moesoe satisferi wantewante èn no e si sani krin. A rai, „pe joe goedoe de, na drape joe ati sa de toe”, ben abi wan tranga krakti na en tapoe.f Wan moro prenspari sani de moro leki a goedoe di sma wani goedoe! Noiti a ben jere so wan sani.
Foe di den sani disi ben naki en ati, meki a ben bigin foe doe san a ben leri. Na presi foe wroko tranga gi moni, a ben bigin poti jeje markitiki na tapoe a fosi presi na ini en libi. A ben gebroiki ten toe foe sorgoe gi a jejefasi foe en osofamiri. Soleki fa wi kan froewakti, dati ben wani taki dati a ben gebroiki moro mendri ten na wroko, ma tokoe a bisnis foe en ben kenki kon boen. Foe san-ede?
Na atibron di a ben e atibron esi-esi ben kenki èn a ben kon tron wan sma nanga safoe èn boen eigifasi foe di a ben doe wan sani nanga den rai di sma ben gi en. Spesroetoe a froemane disi ben naki en ati: „Foe troe, poeroe den alamala komoto na joe, bita-ati, atibron, ogridoe, kosi, nanga dotitaki foe joe mofo. No lei gi makandra. Poeroe na owroe persoonlijkheid nanga den doe foe en, èn weri a njoen persoonlijkheid, di e meki kon njoen nanga jepi foe soifri sabi akroederi a prenki foe a Sma di ben kria en.”g A no ben kon goedoe foe di a ben gebroiki den rai disi, ma en „njoen persoonlijkheid” ben abi boen krakti na tapoe klanti foe en èn den ben kon froetrow en. Ija, den koni wortoe di a ben feni ben jepi en foe meki en libi waka boen. Gi en, den ben warti troetroe moro leki wan saka di foeroe nanga peri noso nanga moni.
Joe sa opo a saka?
Joe sabi san na a saka di foeroe nanga koni èn di ben de so warti gi den sma na ini den eksempre di wi kari na tapoesei? A de a koni di de foe feni na ini bijbel, a boekoe di prati na moro foeroe presi leki ala tra boekoe èn di moro foeroe sma kan kisi makriki na heri grontapoe. Kande joe abi wan eksemplaar noso a makriki gi joe foe kisi wan. Ma neleki fa a abi di wan sma abi wan saka di foeroe nanga warti peri sondro foe gebroiki den no ben sa doe a sma di abi en wan boen, na so a de toe taki a abi di wan sma abi bijbel wawan, no sa abi foeroe waarde gi en. Ija, opo a saka, foe taki en so, èn gebroiki den koni rai foe bijbel di kon na a joisti ten, èn si fa a kan jepi joe foe kakafoetoe boen gi den problema foe a libi.
Efoe oiti joe ben kisi wan saka di foeroe nanga peri, dan joe no ben sa de nanga tangi èn proeberi foe kon sabi soema na a sma di gi joe a sani dati so taki joe kan taigi en tangi? Joe sabi soema na a Sma di Gi wi bijbel?
Bijbel e sori pe a koni disi komoto te a e taki: „Na Gado ben meki sma skrifi ala den Boekoe foe bijbel nanga jepi foe en santa jeje” (2 Timoteus 3:16). A e taigi wi toe taki „a wortoe foe Gado de libilibi èn a abi krakti” (Hebrewsma 4:12). Na foe dati ede den koni wortoe di de na ini bijbel e kon na a joisti ten èn den e wroko boen gi wi na ini a ten disi. Jehovah Kotoigi ben sa breiti srefisrefi foe jepi joe foe sabi moro foe a Sma disi di Lobi foe Gi sani, Jehovah Gado, so taki joe kan abi a froewakti foe kisi a „saka di foeroe nanga koni” èn di de na ini bijbel — a boekoe di abi koni nanga wan boskopoe gi sma na ini a ten disi.
[Foetoewortoe]
a Den wortoe teki foe 1 Korentesma 12:21, 22.
c Di a Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., tjari kon na doro.
f Mateus 6:21-23; foetoewortoe.
[Faki/Prenki na tapoe bladzijde 4]
Koni wortoe foe hori balansi na emotioneel sei
„Efoe na fowtoe joe ben moesoe loekoe, O Jah, O Jehovah, dan soema ben kan tan tanapoe? Bika na joe e gi troetroe pardon, so taki den kan abi frede gi joe.” — Psalm 130:3, 4.
„Wan prisiri ati abi wan boen krakti na tapoe a fesi, ma bika foe a pen na ini na ati, wan jeje de di broko.” — Odo 15:13.
„No tron toemoesi regtfardiki èn no de toemoesi koni. Foe san-ede joe sa tjari pori kon na tapoe joesrefi?” — Preikiman 7:16.
„Moro kolokoe de ini a gi foe sani, leki ini a kisi foe sani.” — Tori foe den Apostel 20:35.
„Kisi atibron èn tokoe no sondoe; no meki son dongo ala di joe de na ini wan atibron fasi.” — Efeisesma 4:26.
[Faki/Prenki na tapoe bladzijde 5]
Koni wortoe gi wan kolokoe osofamiri libi
„Plan no sa waka boen te sma no e taki nanga makandra na wan froetrow fasi, ma pe foeroe raiman de, wan sani sa waka boen.” — Odo 15:22.
„Na ati foe a wan di abi froestan e kisi sabi, èn a jesi foe den koniwan e proeberi foe feni sabi.” — Odo 18:15.
„Leki gowtoe apra ini solfroe kerfoe wroko wan wortoe de, di taki na a joisti ten.” — Odo 25:11.
„Tan froedrage makandra en gi makandra pardon na wan fri fasi efoe a wan abi wan sani foe kragi foe a trawan. Soleki fa Jehovah gi oenoe pardon na wan fri fasi, na so oenoe moesoe doe toe. Ma, boiti ala den sani disi, weri lobi gi oensrefi, bika a de wan volmaakti banti foe wánfasi.” — Kolosesma 3:13, 14.
„Sabi disi, mi lobi brada. Ibri sma moesoe de esi foe jere, no esi foe taki, no esi foe kisi atibron.” — Jakobus 1:19.
[Faki/Prenki na tapoe bladzijde 6]
Koni wortoe foe meki a libi waka boen
„Wan foefoeroe wegi na wan tegoe sani gi Jehovah, ma wan soifri wegiston de wan prisiri gi en.” — Odo 11:1.
„Bigimemre e kon bifo wan sma e fadon, èn wan jeje foe heimemre e kon bifo wan sma e naki foetoe fadon.” — Odo 16:18.
„Neleki wan foto di den broko go na ini, sondro wan skotoe, na so a man de di no man dwengi en jeje.” — Odo 25:28.
„No hasti joesrefi foe atibron na ini joe jeje, bika atibron de na ini na ati foe den wan sondro froestan.” — Preikiman 7:9.
„Seni joe brede go na tapoe a tapoesei pisi foe den watra, bika baka foeroe dei joe sa feni en baka. — Preikiman 11:1.
„No meki no wan pori wortoe komoto na oen mofo, ma ibri wortoe di boen foe bow tra sma pe a de fanowdoe, so taki nanga dati den arkiman kan kisi wan sani foe jere di boen.” — Efeisesma 4:29.
[Prenki na tapoe bladzijde 7]
Foe studeri bijbel na a fosi sani di moesoe doe foe tron wan sma di kan kisi a „saka di foeroe nanga koni”