O Ten a di fu Dri Pisi Ten fu Dusun Yari E Bigin?
¿YU YERE wan leisi kaba taki a di fu dri pisi ten fu dusun yari no sa bigin na ini a yari 2000 ma na ini 2001? Te na wan seiker marki, a sani dati tru. Efu wi e taki dati Yesus Krestes ben gebore na ini a yari di sma sabi now leki 1 b.G.T., soleki fa son sma e denki, dan 31 december 2000 (èn no 1999), trutru sa de a kaba fu a di fu tu pisi ten fu dusun yari, èn 1 yanuari 2001, sa de a bigin fu a di fu dri pisi ten.a Ma na ini a ten disi, pikinmoro ala sabiman e agri taki Yesus Krestes no ben gebore na ini 1 b.G.T. We dan, o ten a ben gebore?
O Ten Yesus Ben Gebore?
Bijbel no e sori san na yoisti ten di Yesus ben gebore. Ma san a e taki, na dati a ben gebore „na ini den dei fu kownu Herodes” (Mateus 2:1). Furu Bijbel sabiman denki taki Herodes dede na ini a yari 4 b.G.T. èn taki Yesus ben gebore bifo a ten dati — kande no moro lati leki 5 noso 6 b.G.T. Den feni a ten di Herodes dede, akruderi den sani di a fosi yarihondro Dyu historia skrifiman Flavius Josephus ben taki.b
Soleki fa Josephus taki en, dan syatu bifo Kownu Herodes dede, a mun ben kon dungru. Bijbel sabiman e taki fu wan spesrutu ten di wan pisi fu a mun ben kon dungru tapu 11 maart 4 b.G.T., fu buweisi taki Herodes musu ben dede a yari dati. Ma na ini a yari 1 b.G.T., a mun ben kon dungru krinkrin tapu 8 yanuari èn tapu 27 december wan pisi fu a mun ben kon dungru. No wan sma kan taki efu Josephus ben taki fu wán fu den leisi di a mun ben kon dungru na ini 1 b.G.T. noso efu a ben taki fu a wán na ini 4 b.G.T. Dati meki wi no kan gebroiki den wortu fu Josephus fu taki san na a yoisti yari di Herodes dede. Srefi te wi ben sa man du dati, dan toku wi no ben kan taki o ten Yesus ben gebore efu wi no sabi moro fu a tori.
A moro krin buweisi di wi abi fu a ten di Yesus ben gebore de fu feni na ini Bijbel. A tori di skrifi nanga yepi fu santa yeye, e fruteri taki Yohanes a Dopuman, a neef fu Yesus, ben bigin nanga a wroko fu en leki wan profeiti na ini a di fu 15 yari fu Tiberius Caesar, Kèiser fu Rome (Lukas 3:1, 2). Historia fu grontapu e sori taki Tiberius ben tron kèiser tapu 15 september 14 G.T., dati meki a di fu 15 yari fu en ben bigin na ini a lasti pisi fu 28 G.T. te leki a lasti pisi fu 29 G.T. Yohanes ben bigin nanga en diniwroko na ini a ten dati, èn a sori leki Yesus ben bigin nanga en diniwroko siksi mun baka dati (Lukas 1:24-31). Disi, makandra nanga tra buweisi, ben o poti a bigin fu Yesus en diniwroko na ini a herfst fu 29 G.T.c Bijbel e taki dati Yesus ben abi „so wan dritenti yari” di a ben bigin en diniwroko (Lukas 3:23). Efu a ben abi 30 yari na ini a herfst fu 29 G.T., dan a musu ben gebore na ini a herfst fu 2 b.G.T. ¡Now, efu wi e teri poti tu dusun yari na a herfst fu 2 b.G.T. (èn wi e hori na prakseri taki wan yari di den kari noti, no ben de; fu dati ede, na mindri 2 b.G.T. nanga 1 G.T. yu abi tu yari), dan wi e frustan taki a di fu tu pisi ten fu dusun yari ben kaba na ini a herfst fu 1999 èn a di fu dri pisi ten fu dusun yari ben bigin na a ten dati!
¿Dati de prenspari? Fu eksempre, ¿a bigin fu a di fu dri pisi ten fu dusun yari ben o de a bigin fu a Dusun Yari Tiri fu Yesus Krestes, di a buku Openbaring e taki fu en? Nôno. Na no wan presi na ini Bijbel den e sori taki a di fu dri pisi ten fu dusun yari abi fu du nanga a Dusun Yari Tiri fu Krestes.
Yesus ben warskow den bakaman fu en fu no go rai sortu dei wan sani o pasa. A ben taigi den disipel fu en: „A no de wan sani fu unu fu kon sabi den ten noso pisi ten di a Tata poti na ondro en eigi makti” (Tori fu den Apostel 1:7). Na fesi dati, Yesus ben tyari kon na krin taki srefi en no ben sabi na a ten dati o ten Gado ben o tyari krutustrafu kon na tapu a godelowsu seti fu sani disi, san ben o meki presi gi a Dusun Yari Tiri fu Krestes. A ben taki: „A dei nanga a yuru dati no wan sma no sabi, no den engel fu hemel, no a Manpikin, ma soso a Tata.”—Mateus 24:36.
¿A fiti fu fruwakti taki Krestes sa drai kon baka soifri 2000 yari baka a dei di a gebore leki wan libisma? Nôno, a no fiti. Yesus musu ben sabi sortu dei a gebore. Èn a ben sabi seiker tu fa fu teri poti 2000 yari na a dei dati. Ma toku a no ben sabi a dei nanga a yuru di a ben o kon. ¡A de krin, taki a no ben o de so makriki fu kon sabi a dei di a ben o drai kon baka! Na en Tata ben abi ’den ten nanga pisi ten’ na ini en makti — na en wawan sabi na sortu ten a o du sani.
Boiti dati, Yesus no ben gi den bakaman fu en a komando fu wakti en na wan spesrutu presi na grontapu. A no ben taigi den fu kon makandra èn fu wakti, ma a ben taigi den fu panya densrefi go na „a moro farawe pisi fu grontapu” èn fu meki sma fu ala den nâsi kon tron disipel. Noiti a kenki a komando dati.—Tori fu den Apostel 1:8; Mateus 28:19, 20.
¿A Howpu Di Den E Howpu Tapu a Pisi Ten fu Dusun Yari No Sa Kon Tru?
Toku son relisi fundamentalist e fruwakti furu gi a yari 2000. Den e bribi taki na ini den mun di o kon, pisi fu a buku Openbaring sa kon tru soifri leki fa a skrifi. Iya, den e denki taki densrefi sa abi wan prati na a kontru dati. Fu eksempre, den e sori go na a profeititori di ben skrifi na Openbaring 11:3, 7, 8, di e taki fu tu kotoigi di e taki profeititori na ini wan „bigi foto di na yeye fasi den e kari Sodom nanga Egipti, pe den ben anga a Masra fu den na wan postu tu”. Te den tu kotoigi kaba gi kotoigi, dan wan ogri werdri meti di e komoto na ini wan dipi peti sa kiri den.
Soleki fa The New York Times Magazine fu 27 December 1998 ben skrifi, dan a fesiman fu wan relisi grupu „taigi bakaman taki en na wan fu den tu kotoigi di musu meki bekènti taki grontapu sa wai puru èn taki Masra o kon — èn baka dati Satan sa kiri en na ini den strati fu Yerusalem”. Wi kan frustan taki a sani disi e trobi den tiriman fu Israèl. ¡Den frede taki son extremist kan pruberi fu „meki” a profeititori „kon tru” na den fasi — srefi te a wani taki dati den o sutu faya so taki sma o feti nanga yepi fu fetisani! Ma Gado no abi a yepi fu libisma fanowdu fu meki a prakseri fu en kon tru. Ala den profeititori fu Bijbel sa kon tru na ini Gado en eigi ten èn na Gado en eigi fasi.
A buku Openbaring ben skrifi „na ini marki”. Soleki fa Openbaring 1:1 e taki, dan Yesus ben wani sori „den srafu fu en” (no a heri grontapu) san ben o pasa dyonsro. Efu Krestes en srafu noso bakaman ben wani frustan a buku Openbaring, dan den ben abi a santa yeye fu Gado fanowdu, san Yehovah e gi den sma di e plisi en. Efu sma musu frustan a buku Openbaring soleki fa a skrifi, dan srefi den sma sondro bribi ben kan leisi en èn frustan en. Dan Kresten no ben abi fu begi meki Gado gi den santa yeye fu kan frustan en.—Mateus 13:10-15.
Wi si taki den buweisi na ini Bijbel e sori, taki a di fu dri pisi ten fu dusun yari sensi di Yesus gebore e bigin na ini a herfst fu 1999, èn taki no wan fu den datum leki 1 yanuari 2000, noso 1 yanuari 2001, wani taki wan spesrutu sani. Ma wan pisi ten fu dusun yari de di Kresten trutru wani sabi moro fu en. Efu a no de a di fu dri pisi ten fu dusun yari, dan sortu wan na en? A lasti wan fu den artikel disi sa gi wi a piki tapu na aksi disi.
[Futuwortu]
a Luku a faki di nen „¿2000 noso 2001?” na tapu bladzijde 5.
b Akruderi a fasi fa den sabiman disi e teri a ten, dan a di fu dri pisi ten fu dusun yari ben o bigin na ini 1995 noso 1996.
c Te yu wani sabi moro fu a tori, dan grantangi luku Inzicht in de Schrift, di a Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. tyari kon na doro, Pisi 1, bladzijde 1039, 1040.
[Faki na tapu bladzijde 5]
¿2000 noso 2001?
Luku na eksempre disi, efu yu wani frustan fu san ede son sma e taki dati a di fu dri pisi ten fu dusun yari sensi di Yesus gebore sa bigin tapu 1 yanuari 2001. Kon meki wi taki dati yu e leisi wan buku di abi 200 bladzijde. Te yu doro a tapusei pisi fu bladzijde 200, dan yu kaba leisi 199 bladzijde, èn yu musu leisi ete wán bladzijde. Yu no kaba leisi a buku te leki yu doro a kaba fu bladzijde 200. Na so 999 yari fu a pisi ten disi fu dusun yari, soleki fa moro furu sma e si en, sa pasa gowe na tapu 31 december 1999, ala di wán yari de ete fu doro a kaba fu a pisi ten fu dusun yari. Te yu e teri a ten na a fasi dati, dan a di fu dri pisi ten fu dusun yari sa bigin 1 yanuari 2001. Ma dati no wani taki dati na tapu a dei dati, soifri 2000 yari pasa sensi a dei di Yesus gebore, soleki fa na artikel disi e sori.
[Faki na tapu bladzijde 6]
Fa Sma Ben Feni a Sistema fu Teri a Ten Nanga Yepi fu Bifo Krestes noso A.D.
Na a bigin fu a di fu siksi yarihondro G.T., Pawsu Johanes I ben taigi wan monnik di nen Dionysius Exiguus fu feni wan sistema fu kan teri a ten, so taki den kerki ben kan poti wan spesrutu dei gi Pasen.
Dionysius ben bigin nanga a wroko. A ben teri go na baka na ini a historia, a ben pasa a ten di Yesus dede èn a ben doro te na a ten di en ben denki ben de a yari di Yesus gebore. Ne a ben teri ibri yari di ben kon na baka a ten dati, poti na a ten dati. Dionysius ben kari a ten di Yesus gebore „A.D.” (gi Anno Domini — „na ini a yari fu wi Masra”.) Ala di Dionysius ben abi na prakseri nomo fu feni wan bun fasi fu luku ibri yari sortu dei Pasen ben o de, toku a ben bigin sondro fu a sabi nanga wan fasi fu teri den yari sensi a ten di Krestes gebore.
Ala di moro furu sabiman e agri taki Yesus no ben gebore na ini a yari di Dionysius ben gebroiki leki wan fondamenti fu den yari di a ben teri, toku a sistema fu en fu teri a ten e yepi wi fu kon sabi na ini sortu ten sani ben pasa èn a e yepi wi fu luku san den ben abi fu du nanga makandra.