Na di fu dri millennium — A sa meki yu howpu kon tru?
A TERI go na ondro bigin. Wan digitale oloysi na a fesisey fu a kulturu centrum Beauborg na ini Parijs, Fransikondre, e sori omeni seconde tan abra ete. A sa go doro fu teri go na ondro sondro fu stop te doro mindrineti fu 31 december 1999. Na a ten dati wan sani sa psa di wan leysi nomo ben psa a fesi ini wi gewoon teri: wan nyun millennium e bigin, a di fu dri.
„2000 de na ini wan seyker marki,’a moro bigi sani di sma e fruwakti fu psa’ ini a heri libisma historiya”, na so a sociologisch ondrosukuman Bernhard Joerges fu Berlijn, Doysrikondre, e taki. Fu san-ede so wan fruwakti? Te fu kba, a yari 2000 de gewoon ete wan yari ini a lon fu a ten. Boyti fu dati, soso den wan di e kobroyki wan westsey kalender e erken a yari dati. Akruderi a Islamitis kalender dan 2000 G.T. e fadon ini a ten fu a Islamitis yari 1420; èn akruderi na dyu kalender ini a ten fu 5760 A.M.
Ma ini wan aksi-takimakandra na ini wan aladey Sweda koranti Dagens Nyheter, na hey leriman Joerges e fruklari: „Nanga yepi fu a kolonialisme nanga na imperialisme wi gregoriaans teri fu a ten di e bigin nanga a yari di sma teki taki Yeyses kobore, ben kon kisi fasti futu na ini bigi pisi fu a grontapu.” A yari 2000 sa de sobun gi wan bigi pisi fu a libismafamiri wan heymarki na a heri grontapu. Professor Joerges e taki: „Ala sma sa tyari den eygi libi historiya èn ala tra sani kon ini akruderi nanga a sani disi di o psa.”
Ma furu sma abi moro sani na prakseri leki soso wan ten di marki. Joerges e taki: „Bun bigi plan nanga programa de kba e wroko tapu ala libikontren nanga posisi fu a libimakandra fu ’marki’ a sani disi di o psa, fu meki a kon de prenspari èn fu gi wan fesa fu en.” A e taki moro fara taki „ala pe fu grontapu den bigi producer nanga impressario e denki èn e meki plan fu bigi sani di o psa.” Tra sma di e taki sani na fesi taki taki „wi sa dede ini den frudu fu buku di e go fu a yarihondro di psa. Ala den nyunsu kantoro, koranti, film, radio, televisie, sa de fayafaya bezig nanga a kenki fu a millennium. Wan Westdoysri tv-station e meki plan fu sori wan 24 yuru langa programa fu den son-opo fu a heri grontapu.”
Den nyunsu kantoro, kranti, film, televisie, seyker sa meki sani fu a lasti pikin di o kobore na ini 1999 èn a fosi wan di o kobore na ini 2000. Nyunsuman sa du ala muyti fu feni den wanwan sma di de na libi ete èn di kobore ini a di fu tin-na-neygi yarihondro fu aksi fa den e firi fu libi ini dri yarihondro èn tu millennium! Sonwan e firi srefi taki a millennium korsu disi sa tyari wan sortu senwe siki kon gi furu sma. Akruderi wan sani di taki a fesi èn di e gi groskin, dan te twarfu yuru e naki na a owru-yari neti, dan furu sma sa kiri den srefi.
Awansi someni sani de krin fu si, toku wi kan frustan taki den sani di o psa e hari sma prakseri srefisrefi. Furu sma di kon weri fu den problema fu na grontapu disi, e si a nyun millennium leki wan buy fu howpu, wan doro fu go na wan moro bun tamara. Son wan e luku go na sabidensi nanga technologie fu sorgu gi wan tamara pe wi sa nyan moro bun, libi moro langa, wroko moro mendri èn tan morofuru na oso; pe robot sa fri unu fu wroko di no abi kenki na ini; pe beheerste fusie watra sa kenki kon tron brandstof (so leki karsinoli, gasolin). Den e si wan tamara di e kon fu holografisch tv-prenki, telefon pe yu e si a sma, kloru fax apparaat nanga telefon di wantronso e vertaal. Den e dren fu du wroko tapu munkenki, Mars ofu tra heymelskin, fu diki suku den gudu fu den.
Ma a no ala sma e si taki sani o waka so bun. Son ondrosukuman e si a nyun millennium leki a bigin fu wan ten pe den no sa man tapu a kon fu moro sma na grontapu èn a pori fu den kontren pe sma e libi. A doti di sma e doti a loktu sa kenki a grontapu atmosfeer kon tron wan kasi fu bun faya dampu. Na ijs di de na son presi na grontapu sa smelter èn na sewatra sa kon hey èn dati o meki den fatugron nanga presi pe sma e libi sungu, ma milyunmilyun hectare pranigron sa kenki kon tron sabana. Den e si a brokosaka fu a grontapu ekonomiya na fesi nanga a no stabilfasi fu a politiek, di sa seki den nanga den libimakandra, ogridu di no man tapu moro, èn leki a moro ogriwan fu alamala, wan nucleaire holocaust di sa figi ala libisma libi puru.
Sma di e taki sani na fesi taki furu fu san den e prakseri, ala di den no kan gi furu seykerfasi te a e go fu a millennium di e kon. A de eenvoudig so taki tumusi furu sani de di sma no man taki na fesi ma di de fanowdu fu taki soyfri fa a tamara sa de. Wan man di bun ini a wroko fu taki sani fu a tamara e agersi en nanga a schaak prey: „Bifo mi skoyfi mi tra ston, mi e luku na fesi go na so meni ston leki mi kan skoyfi. Ma baka te a sma di mi e prey nanga en skoyfi en ston, dan mi e bigin heri nyun baka.”
Soso a ten kan fruteri wi san a yari 2000 sa tyari kon gi wi. Ma disi no wani taki taki yu tamara no musu de seyker. A beybri e gi nofo buweysi taki wi e doro wan Millennium di de moro prenspari leki a wan di sa bigin moro mendri leki tin yari. A Millennium disi di e kon sa psa ala tra libisma fruwakti krinkrin!