24 Wortubuku
Alfa nanga Omega: Alfa nanga Omega na a fosi letter nanga a lasti letter fu na alfabet na ini Grikitongo. Na so den e kari Gado na ini a buku Openbaring dri leisi.
Altari: Disi na wan hei sani noso wan hei presi pe sma e tyari ofrandi noso pe den e bron switismeri te den e anbegi a tru Gado noso tra gado.
Amen: Disi wani taki „na so a de” noso „seiker”. A wortu disi komoto fu a Hebrew wortu aman san wani taki „de fu frutrow”. Bijbel e gebroiki a wortu „Amen” gi Krestes Yesus tu te a e taki dati Yesus na „a kotoigi di de fu frutrow èn di e taki san tru”. Den e gebroiki „Amen” tu na a kaba fu wan begi.
Apostel: A Griki wortu wani taki „seni go”. Ma nofo tron a wortu disi abi fu du nanga den twarfu disipel di Yesus srefi ben teki leki sma di ben o teki presi gi en.
Armagedon: Disi wani taki „bergi fu Megido”. Armagedon na a feti di o kon na heri grontapu na ini a ten di e kon. Na ini a feti dati Yesus Krestes di Yehovah poti leki Kownu, o kiri den feanti fu Gado.
Balsem-oli: Disi na wan switismeri oli di e kon fu bon di e gi wan sortu tara di abi na oli na ini. Den bon disi prenspari srefisrefi gi den sma di e libi na owstusei fu grontapu.
Berow: Berow na te wan sma e sari fu wan ogri di a du noso di a ben wani du, te a e sari taki a no du wan sani di a ben musu du, noso te a e sari taki a tyari ensrefi na wan fasi di no bun. So wan sma e kenki en denki fu no du dati moro.
Besnèi: Disi na te den e koti a fesisei pisi fu a buba fu wan man en syenpresi puru.
Diniwroko: Dati na te wan sma e wroko fayafaya èn doronomo gi Gado èn fu yepi trawan.
Diriston:
Agate-ston: Wan diriston di geri, broin, greisi, blaw, noso blaka. A kan abi strepi noso flaka. A tranga pikinso moro isri èn a kan brenki srefisrefi.
Albaster-ston: Nofo tron a diriston disi weti èn a abi difrenti kloru strepi na ini. Sma ben e meki sani soleki batra fu en fu poti watrawatra sani soleki switismeri na ini.
Ametis-ston: Wan diriston di abi wan dungru-paars noso wan redi-paars kloru.
Beril-ston: Nofo tron a diriston disi abi wan geri-grun kloru. Son leisi a abi tra kloru tu noso nowan kloru.
Hiasent-ston: Wan diriston di abi wan dungru blaw kloru.
Kalsedon-ston: Yu kan luku pasa na ini a diriston disi èn a kan abi furu difrenti kloru.
Koral-ston: Wan moi ston di gersi wan bon di abi taki. A kan weti, blaka, noso redi.
Krisolit-ston: Yu kan luku pasa na ini a diriston disi èn a abi wan geri noso grun kloru.
Krisopras-ston: Yu kan luku pasa na ini a diriston disi èn a abi wan faya grun kloru.
Kristal-ston: Yu kan luku pasa na ini a diriston disi èn a no abi kloru.
Marmer-ston: Wan diriston di kan abi difrenti kloru soleki weti, greisi, broin, geri, redi, grun, nanga blaka èn a abi strepi na ini.
Oniks-ston: Wan diriston di blaka, broin, redi, greisi, noso grun èn a abi weti pisi na ini tu.
Peri: Wan lontu diriston di de fu feni na ini skropu na ini se. Nofo tron a weti, a e brenki pikinso èn a gersi wan krara.
Robijn-ston: Yu kan luku pasa na ini a diriston disi èn a redi srefisrefi.
Safir-ston: Wan diriston di kan abi wan blaw kloru.
Sardiyus-ston: Yu kan luku pasa na ini a diriston disi èn a abi wan redi-broin kloru.
Sardoniks-ston: Wan diriston di abi weti, redi, gowtu, noso broin pisi na ini.
Smaragd-ston: Yu kan luku pasa na ini a diriston disi èn a grun.
Topas-ston: Wan diriston di kan abi difrenti kloru noso nowan kloru. Furu sma sabi a wan di gerigeri leki win.
Turkwas-ston: Wan diriston di abi wan blaw-grun kloru. A makriki fu krabu sani na ini, fu di a no tranga tumusi.
Yade-ston: Wan tranga diriston di abi wan grun kloru nofo tron. A kan blaka, greisi, geri, noso weti tu. A bun fu meki moimoi sani fu weri na yu skin èn a makriki fu krabu sani na ini.
Yaspis-ston: Wan diriston di kan abi difrenti kloru. Son leisi yu kan luku pasa na ini a ston disi (Opb 21:11). Son sma e taki dati a Griki wortu di gebroiki gi a ston disi abi fu du nanga wan dyamanti.
Disipel: Disi na wan sma di e kisi leri noso di e leri wan sani. Na ini den Bijbel buku di e taki fu Yesus, a wortu disi abi fu du nanga den bakaman fu en di ben de krosibei fu en èn di ben e waka nanga en te a ben e go preiki. A ben e gi den leri èn a ben e sori den san fu du. Na a fosi presi a wortu disi abi fu du nanga ala den sma di e bribi na ini den leri fu Krestes èn di e du ala san den leri.
Fariseiman: Disi na wan prenspari kerkigrupu fu a Dyu bribi na ini a fosi yarihondro. Den ben de memre fu a Grankrutu fu den Dyu tu.
Faste: Disi na te wan sma no e nyan fu wan pisi ten, fu di a wani sori Gado taki a abi berow èn taki a e sari fu den sondu di a du. Sma ben e faste tu te bigi ogri ben o miti den, te den ben abi a yepi fu Gado fanowdu trutru, te tesi nanga problema ben e miti den, te den ben e studeri, te den ben e denki dipi fu sani, noso te den ben e poti prakseri na den sani di Gado o du.
Frubontu: Disi na wan kruderi noso wan kontrakti pe tu noso moro sma e agri fu du wan sani noso fu no du wan sani.
Gran Liba: Son leisi na ini Bijbel den e kari Eufraat-liba Gran Liba tu.
Granpriester: Disi na a moro prenspari sma di ben e teki presi gi a pipel te den ben go na fesi Gado. Na en ben de na edeman fu ala den tra priester.
Hei presi: A kan taki disi na trutru hei presi noso bergi. Ma nofo tron a abi fu du nanga oso noso tra presi pe sma ben e anbegi falsi gado. Son leisi den ben abi fu du tu nanga presi pe sma ben e anbegi a tru Gado.
Ivoor: Disi na wan diri sani di e kon fu den bigi weti tifi fu asaw noso tra meti.
Kerub-engel: Disi na engel di abi wan hei posisi èn wan spesrutu wroko. Den de krosibei fu Yehovah di abi furu glori èn den e wroko doronomo gi en.
Krestes: Na ini Grikitongo disi wani taki „salfuwan”. Disi a no wan nen di e sori nomo taki Masra Yesus de tra fasi leki tra sma di abi a srefi nen leki en. Ma a e sori tu taki a abi wan spesrutu wroko.
Krin, noso no krin: Den wortu disi no abi fu du nomo nanga wan sma en skin di krin noso di no krin, ma moro furu a abi fu du nanga a fasi fa wan sma e tyari ensrefi noso nanga sani di Gado feni bun noso di a no feni bun.
Krutudei: Disi na wan spesrutu „dei” noso pisi ten te Gado o aksi son grupu, pipel, noso ala libisma frantwortu fu den sani di den du. Kande a de wan ten pe den wan di kisi dedestrafu o dede èn pe son sma o abi na okasi fu kisi frulusu nanga têgo libi srefi.
Lusu-paiman: Wan lusu-paiman na te wan sma e pai moni noso tra sani fu sorgu taki wan sma, noso wan sani kan kon fri. A kan tu taki a musu pai wan lusu-paiman fu bai wan sani baka, fu tapu den kostu fu wan sani, noso fu pai gi wan sani. A de a srefi leki te wan sma musu pai gi a mankeri di a gi wan trawan.
Mamanten stari: A stari disi na a lasti stari di de fu si na owstusei fosi a son opo. Sobun, a e sori taki wan nyun dei e bigin.
Manpikin fu libisma: Na ini den Bijbel buku di e taki fu a libi fu Yesus den wortu disi skrifi sowan 80 leisi èn ibri tron den abi fu du nanga Yesus Krestes. Den wortu disi e sori taki Yesus ben o meki den wortu na Danièl 7:13, 14 kon tru. Na ini den Hebrew buku fu Bijbel den wortu disi gebroiki gi Esekièl nanga Danièl fu sori taki den na libisma boskopuman, ma a sma di e gi a boskopu na a Moro Hei Gado. Yesus gebroiki den wortu disi te a ben e taki fu ensrefi, fu sori taki a Manpikin fu Gado no ben de wan engel di teki wan libisma skin, ma taki a ben de wan libisma trutru.
Mesias: Na ini Hebrewtongo disi wani taki „salfuwan”. Na ini Grikitongo a wortu disi na Krestes.
Mire: Disi na wan sortu tara di e smeri switi èn di e kon fu difrenti makabon noso pikin bon. Na udu nanga a skin fu den bon disi e smeri tranga.
Moro Santa Presi: Disi na a kamra te na bakasei fu a tabernakel èn bakaten fu a tempel. Na drape den ben poti a santa kisi fu a frubontu.
Nasireisma: Disi wani taki „wan sma di poti aparti”, „wan sma di gi ensrefi abra”, noso „wan sma di prati fu trawan”. Tu sortu Nasireisma ben de: den wan di tron Nasireisma fu di densrefi wani dati, nanga den wan di Gado ben poti leki Nasireisma.
Ofrandi: Disi na wan sani di sma e gi a tru Gado noso tra gado fu sori taki den e anbegi den.
Difrenti sortu ofrandi de:
Bron-ofrandi: Te sma ben e tyari den ofrandi disi den ben e bron a heri meti gi Gado. Den no ben e hori nowan pisi fu a meti gi densrefi.
Dringi-ofrandi: Sma ben e tyari den ofrandi disi makandra nanga furu fu den tra ofrandi. Den ofrandi disi ben de win („tranga sopi”) èn den ben e kanti en na tapu na altari.
Freide-ofrandi: Den freide-ofrandi di Yehovah ben teki ben e sori taki a sma ben de bun nanga en. Den ben e gi Yehovah a brudu nanga a fatu fu a meti leki ofrandi èn a priester nanga a sma di tyari na ofrandi ben e nyan pisi fu a meti.
Nyanyan-ofrandi: Sma ben e tyari nyanyan-ofrandi makandra nanga freide-ofrandi, bron-ofrandi èn nanga sondu-ofrandi, ma son leisi den ben e tyari den nyanyan-ofrandi wawan. Den ben tyari en fu sori warderi gi den blesi di Gado gi den. Den nyanyan-ofrandi ben kan de fini blon, losi siri, lingakuku noso buskutu.
Ofrandi di musu buweigi go-kon: Te wan sma ben tyari na ofrandi disi, a ben e hori na ofrandi na ini en anu èn a priester ben e poti en anu na ondro den di fu a sma. Dan den ben e buweigi na ofrandi go-kon.
Pardon-ofrandi: Boiti sondu-ofrandi, sma ben e tyari pardon-ofrandi tu te den ben du sondu. Den ofrandi disi ben de fu tapu spesrutu sortu sondu te wan sma ben meki wan fowtu. Den de pikinso tra fasi leki den tra sondu-ofrandi. A kan taki den abi fu du nanga den reti fu Yehovah noso den reti fu en santa pipel. Nanga den sortu ofrandi disi sani ben kan seti kon bun baka.
Sondu-ofrandi: Wan sma ben musu tyari den ofrandi disi te a ben du sondu, no fu espresi, ma fu di en na wan sondu sma.
Srakti-ofrandi: Disi na te wan sma kiri wan meti noso wan sma fu tyari en leki ofrandi gi wan gado.
Popki: Sma ben e meki popki fu falsi gado fu ala sortu sani, na ala sortu fasi. Den ben meki den fu udu, ston, isri, gowtu noso solfru. Son leisi te den ben e meki popki fu udu, den ben e tapu den nanga gowtu noso solfru. Son leisi den ben e naki gowtu noso solfru nanga amra tu teleki a gersi wan popki.
Prenspari man na ini den gran kownukondre Asiria, Babilon nanga Persia:
Rabsakei: Na so den Asiriasma ben e kari wan fu den moro prenspari heihei man na ini a gran kownukondre fu den.
Rabsaris: Na so den Asiriasma nanga den Babilonsma ben e kari wan heihei man di ben e wroko krosibei nanga a kownu.
Satrap: Na so den Persiasma nanga den Babilonsma ben e kari den granman fu den difrenti kontren na ini a kondre fu den.
Tartan: Na so den Asiriasma ben e kari wan legre-edeman.
Tirsyata: Na so den Persiasma ben e kari den komsarsi fu den difrenti kontren fu Persia.
Priester: Disi na sma di ben e teki presi gi Gado na mindri a pipel fu den. Den ben e leri den sma sani fu Gado nanga den wèt fu en. Boiti dati, den ben e teki presi gi a pipel na fesi Gado, den ben e tyari ofrandi, den ben e taki nanga Gado gi a pipel èn den ben e aksi Gado pardon gi a pipel.
Profeiti: Disi na wan sma di Gado e gebroiki fu meki trawan sabi san a wani èn san a abi na prakseri. A e fruteri sma boskopu fu Gado. A kan taki a e fruteri sani di o pasa na ini a ten di e kon, ma a wortu srefi no e sori taki dati na a moro prenspari sani di a e du.
Sabanaburiki: Na ini Bakratongo den e kari a meti disi „zebra”. A gersi wan asi noso wan buriki èn a abi blaka nanga weti strepi.
Saduseiman: Disi na wan prenspari kerkigrupu fu a Dyu bribi. Sma ben e si den leki priester èn den ben de memre fu a Grankrutu fu den Dyu.
Salfu: Disi wani taki „lobi wan sma nanga oli”. Na ini Bijbel ten den Hebrewsma ben abi a gwenti fu salfu sma fu sori taki den tron tiriman noso priester. Te den ben e salfu wan sma, den ben e kanti na oli na tapu en ede.
Santa kisi fu a frubontu: Disi na a santa kisi di ben de na ini a Moro Santa Presi fu a tabernakel èn bakaten a ben de na ini a tempel di Salomo bow. Na Yehovah ben taigi den fu meki a kisi disi soleki fa a wani. Na ini a kisi disi den tu plata ston ben de pe den Tin Komando ben skrifi na tapu.
Santa Presi: Disi na a fosi èn moro bigi kamra fu a tabernakel èn bakaten fu a tempel. Disi a no a srefi leki a Moro Santa Presi di ben de a kamra te na bakasei fu a tabernakel noso fu a tempel.
Seraf-engel: Den makti libisani disi na engel èn soleki fa a sori, den abi wan posisi di hei srefisrefi na ini a seti fu Gado. Na den musu sorgu taki ala sma na ini hemel nanga grontapu sabi taki Yehovah santa èn taki a musu kisi glori.
Snoga: A wortu disi wani taki „konmakandra”, ma furu tron te Bijbel e gebroiki a wortu disi, a abi fu du nanga wan presi pe den Dyu ben e kon makandra fu begi èn fu leisi den buku fu Bijbel.
Srudeki: Disi na wan sani di sma e poti gi blon noso gi watrawatra sani, so taki a blon e sweri noso a watrawatra sani e tron sopi. Wan pikin pisi blon di abi srudeki na ini èn di sma e gebroiki te den e baka sani, den e kari srudeki tu.
Tabernakel: Disi ben de wan tenti di den Israelsma ben e tyari fu a wan presi go na a trawan. Na drape den ben e kon makandra fu anbegi Gado. Son tron den ben e kari en „a konmakandra-tenti” tu.
Tartarus: Disi na a situwâsi fu den engel di ben trangayesi Gado na ini a ten fu Noa. Den kon lagi èn a de leki den de na ini dungru-oso.
Toren: Disi na wan pisi fu wan oso di nofo tron hei moro den tra pisi fu na oso, noso wan hei smara sani pe sma ben kan kren go fu hori wakti. Son leisi yu ben abi toren na ini droifidyari fu sma luku efu fufuruman nanga meti ben o kon na ini a dyari. Srudati ben gebroiki den tu fu luku efu feanti e kon. Den toren na ini a sabana ben de presi pe wan sma ben kan go kibri.
Tyatyari: Disi na wan sortu tiki di sma ben e poti na tapu den skowru fu tyari lai na ala tu sei fu a tiki. Son leisi den ben e poti wan srefi sortu sani tu na a neki fu meti soleki kaw nanga buriki, so taki den ben kan hari wan plugu noso wan wagi.
Urim nanga Tumim: Sma ben e gebroiki den sani disi fu kon sabi fa Yehovah e denki fu wan prenspari tori di abi fu du nanga a pipel.
Vlas: Disi na wan bon di sma ben e prani sensi owruten. Den ben e gebroiki en fu meki linnen-krosi fu en.