Lilemo tsa ka tse Leshome ke le Lichankaneng tsa Sesole tsa Spain
Kamoo ho boletseng Fernando Marín
LILEMO tse leshome chankaneng ea Spain Franco—lilemo tse leshome tse ileng tsa entša bophelo ba ka. Mantsoe ana a ka utloahala a itoantša; empa ho bile joalo. E seng kahobane lilemo tseo li ne li tletse ka menyaka ea bophelo. Che, chankane ea sesole e bohloko. Ho ne ho boetse ho na le bopaki ba sebele, ba tšireletso ea Molimo, boo ka linako tse ling bo neng bo makatsa. Ke hopola lintho hantle e se e ka li etsahetse maobane.
Ke hōlile ke le Mokatholike ’me ka ithuta likolong tsa Katholike Barcelona. Ke hōlile ke na le tšabo e khōlō ea tlhokofatso ea mollo oa lihele le pekatori. ’Me ha ke le lilemo li 16 ka ithuta Bibele le Lipaki tsa Jehova, ’me lithuto tseo tse tšosang tsa hlakoloa mohopolong oa ka. Ka bona ka ho hlaka ho tsoa ka Bibeleng hore ha ho moea oa motho o sa shoeng. Haeba ho joalo, ho tla joang hore ho he le libaka tsa tlhokofatso le tsa ho chesoa ha meea?—Ezekiele 18:4, 20; Moeklesia 9:5, 6, 10.
Ka 1961, ha ke le lemo li 18, ka tšoantšetsa boinehelo ba ka ho Jehova Molimo ka kolobetso Paris, Fora, kopanong ea pele e khōlō eo ke bileng ho eona. Ke ne ke le e mong oa sehlopha se senyenyane sa maSpanishe a tsebileng ho lokisetsa leeto le eang Fora ho sa tsotellehe boemo ba rōna bo fokolang ba moruo le ho thibeloa ha Lipaki tsa Jehova Spain ka nako eo. Mosebetsi oa rōna oa ho paka o ne o etsoa ka sekhukhung mehleng ea Franco (1939-75).
Ke ile ka leboha hakaakang ho tseba Jehova le ’nete ea hae ka Kreste Jesu le ho inehela ke sa itšiele letho. Ke ne ke batla ho ba mosebeletsi oa nako e tletseng. Takatso ea ka ea phethahala ka Tlhakola 1962. Ke bile tšebeletsong eo ha e sa le lemong seo—esita le ha ke ne ke le chankaneng. Empa ke eng se entseng hore ke kene chankaneng?
Teko ea ka ea Pele e Khōlō
Ka Tlhakola 1964, ha ke le lilemo li 21, ka bitsetsoa tšebeletsong ea bosole. Ke ne ke itokiselitse se neng se ka hlaha. Joaloka bahlankana ba bangata ba thaka tsa ka ka phuthehong, ke ne ke na le lipheo tse peli bophelong—ho ba mosebeletsi oa nako e tletseng oa pula-maliboho le ho boloka botšepehi ba ka tabeng ea ho se nke lehlakore ha Bokreste.—Johanne 17:16; 18:36.
Ha ke tloha lapeng ho ea chankaneng, ka ikemisetsa ho thulana le boemo bo ka hlahang, empa ke ne ke tšohile, le hoja ke ne ke hopola hantle lipheo tsa ka. Ha ke fihla mehahong ea sesole, ka hlalosa boemo ba ka ba ho hana ho sebeletsa sesoleng ka baka la bolumeli ba ka—taba e neng e sa utloisisoe ho hang ka nako eo Spain ’me e ne e sa lumelloe ho hang. Ka neoa buka ea ho tsamaea ’me ka bolelloa hore ke itlhahise lichankaneng Tenerife (Lihleke-hlekeng tsa Canary)—likilomethara tse sekete se nang le makholo a tšeletseng ho tloha heso Catalonia.
Ha ke fihla Tenerife ba boholong ba sesole ba ne ba nahana hore kea hlanya. Ke motho ofe ea nkang hantle ea ka hanang ho etsa tšebeletso ea sesole ’musong oa bompoli? Ka isoa sepetleleng sa mafu a hlooho ho ea hlahlojoa! Ka bomalimatle ka hlahlojoa ke ngaka e neng e tseba Lipaki ’me ka phonyoha phekolo e ka beng e sentse hlooho ea ka. Kapele ka kenngoa chankaneng ea sesole. Ke tla ba moo ka nako e kae? Ke ne ke sa tsebe, hobane mehleng eo ba hanang ho ea sesoleng ka mabaka a bolumeli ba ne ba sa tsebisoe hore na ba ahloleloa lilemo tse kae.
Lilemong tse latelang, ka qala ho tseba bolutu le boitšoaro bo hlephileng ba batšoaruoa. Ka feta maemong a sokelang bophelo, ’me ka neoa limpho tse lekang hore ke senye botšepehi ba ka le ho se nke lehlakore. Butle-butle ka qala ho bona hore sele e nyenyane e ka ba phihlelo ea ho thabela kamano e haufi-ufi le Molimo. Ka hōlisa tšepo e khōlō ho Jehova e le Molimo oa ka.—Pesaleme ea 23.
Ho Koalloa Boinotšing
Ho tloha Tenerife ka romeloa chankaneng ea sesole e tšosang ea San Francisco del Risco sehleke-hlekeng sa Las Palmas de Gran Canaria—e ne e tšosa ka baka la botumo ba mohlokomeli oa chankane—monna ea mokhutšoane ea mosesane, ea khopo ea neng a thabela ho shapa batšoaruoa. Lebitso la hae la sesomo e ne e le Pisamondongo (Mohatelli ea Matla).
Ka kenngoa chankaneng ea boinotšing, ’me phahlo eohle ea ka ea nkuoa, ho kopanyelletsa le Bibele. Ke ne ke lumelloa ho tsoa hanyenyane feela bosiu—ho ea qhala pitsana, le ho lata lijo tsa mantsiboea. Empa leha ho le joalo, likhoeling tseo ke bileng chankaneng ea boinotšing ha ho mohla ke ileng ka ikutloa ke le mong. (Pesaleme ea 145:18) Joaloka moromuoa Harold King, ea bileng chankaneng ea boinotšing Chaena ka lilemo, ka hlaolela kamano e haufi le Jehova. (Bona The Watchtower, 1963, maqephe 437-42.)
Ka Sontaha se seng lijo tsa ka li ne li kopanyelletsa sekotoana sa lamunu. Ha ke ntse ke monyeletsa lamunu reiseng marotholi a mang a ne a oela fulurung ea lithaele tse khubelu seleng ea ka, ’me a ne a siea matheba a manyenyane. Sena sa ’nea mohopolo oa hore ke sebelise lamunu ho ngola temana fulurung ea sele. Hanngoe bekeng lijong tsa rōna re ne re neoa sekotoana sa lamunu. Ka hoo, ka ngola mantsoe ana fulurung: “El nombre de mi Dios es Jehová.” (“Lebitso la Molimo oa ka ke Jehova.”) Mantsoe ao e ne e le khopotso kamehla hore ha ke mong. ’Nete eo e bonolo e neng e ngotsoe moo ke hatang ka maoto ea susumetsa monahano oa ka hore ke hopole linnete tse tebileng ka kamano ea motho le Molimo. Hamorao, ka sebelisa polishe ea kerese ho bentša fuluru eohle ea sele ho fihlela e benya joale ka seipone.
Ka Ipea Kotsing ka ho Bala Bibele
Baena ba neng ba koaletsoe chankaneng El Aaiún, Sahara, ba utloa hore ke koaletsoe boinotšing le hore ke haneloa Bibele kapa buka leha e le efe ea Bibele. Ka baka la motšoaruoa e mong ea ileng a romeloa tulong ena, ba tseba ho romela maqephe a itseng a makasine oa Molula-Qhooa le kōpi e ’ngoe ea litlaleho tsa Lievangeli. Bothata e ne e le hore, o tla li tlisa joang ho ’na hobane ke koaletsoe boinotšing?
Bosiung bona boo ha ke tsoela ka ntle ho ea qhala pitsana ha oa sephutheloana leboteng la ntloana eo ke neng ke qhalela ho eona. Ka se tšoara ka matsoho a mabeli kamoo monna ea lapileng a tšoarang bohobe ba bae kateng. Ka khutlela seleng ea ka, ’me ka qeta bosiu bohle ke bala maqephe ao ka makhetlo a iphetileng. E ne e le buka ea pele e neng e bua ka Jehova eo ke e boneng kamor’a selemo! Meso ea letsatsi le hlahlamang ha ea ka ea hana ho fihla. Ebile ka tlala e khōlō hakaakang ke ileng ka ja lihlooho tseo le mantsoe a tšelisang a Evangeli!
Bosiung bo latelang, ha ke khutlela seleng ke tšoere sejana sa lijo, ka bona mohlokomeli oa teronko don Gregorio, a nkemetse. O ne a halefile hampe ’me molala oa hae o mokhutšoanyane o hohomile ke bohale. Letsohong la hae o ne a tšoere maqephe a ka a limakasine. Letlotlo la ka le patiloeng la libuka tsa Bibele le ne le fumanoe! A mpitsa ka lebitso la Jehova a ntse a hlapaola le ka ho ntšokela ka lefu. Hona motsotsong oo ka etsa thapelo e tebileng ho Jehova, ke mo kōpa hore a nthuse hore ke lule ke le Mokreste oa ’nete ea itlhomphang ho sa tsotellehe boemo leha e le bofe bo ka hlahang.
Mohlokomeli a bula lebati la sele eo ke kentsoeng ho eona. Ka mathela sekhutloaneng le ho leka ho sireletsa likarolo tsa ’mele tse ka hlaseloang habonolo. O ne a hlile a le bohale ba tau ’me a hooa, mahlo a hae a le mafubelu, a hla a ntoba. Fuluru e ne e bentšitsoe haholo. A oa ka sefahleho. Ka bohale a leka ho ema. Ha ntse a leka ho etsa joalo mahlo a hae a oelana le mongolo, “El nombre de mi Dios es Jehová.” O ne a lumela khoela. Ha a bona lebitso la Molimo, a bua ka lentsoe le fatše, “Jehova!” ’Me a phahamisa lentsoe hape a hoa a re “Jehova! Jehova! . . .” A tsoa moo a baleha ka matsoho le ka mangole! Ka phema ho shapuoa, ’me ha a ka a nkhathatsa hape.
Phihlelo ena ea ’matlafatsa tumelo mabapi le letsoho le sireletsang la Jehova. Ke ne ke le mong empa ke ne ke sa tloheloa ke notši. Ke ne ke hlorisoa empa ha kea ka ka timetsoa.—2 Ba-Korinthe 4:7-10.
Phutheho—Chankaneng
Qetellong ka romeloa chankaneng ea Santa Catalina, Cádiz, moo ho bileng le baena ba ka bang lekholo. Ra itlhophisa ho ba phutheho e khōlō Spain nakong eo! Ra khomarela lenaneo la rōna la liboka le thuto ea botho le mananeo a kopano ea potoloho le ea setereke hona moo chankaneng.
Ho ne ho ka ba bonolo ho phahamisa boemo ba rōna empa baena ba rōna le likhaitseli kantle ho chankane ba ne ba talimane le liteko tsa botšepehi letsatsi le leng le le leng—litabeng tse ling liteko tsa bona e ne e se tseo re talimaneng le tsona. Ha rea ka ra ikutloa re khaotsoe mokhatlong oa hae Jehova o hlophisitsoeng. Metheo ea hae e ne e le bohlokoa haholo ho rōna, haholo ha re ne re ikutloa re patisitsoe kelellong, le ka baka la matsatsi a neng a bonahala a sa fele, e ne e se ka motho o tšoere noto, o thuhakanya palesa ea bocha ba rōna. Empa ha rea ka ra lumella ho nyahama hoo hore ho re hlōle.—Pesaleme ea 71.
Tikolohong ea rōna e patisaneng, ho ne ho hlokahala hore re boloke moea o motle oa Bokreste, ’me ho ne ho se bonolo kamehla. Ho ne ho se bonolo hore motho a be boinotšing seleng e bulehileng le hoja re ne re khethiloe ho batšoaruoa ba bang ba sesole. Taba e sa thabiseng ke hore har’a rōna ho ile ha hlaha sebe se tebileng sa boitšoaro. Ha hlokahala hore re nke bohato ho boloka phutheho ea rōna e hloekile. Motho eo a khaoloa. Empa leha ho le joalo ho ne ho hlokahala hore re tsoele pele re lula le eena—re ne re sa batle ho mo ntšetsa kantle ho chankane ’me hape re sa rate ho mo kōpa hore a ee karolong ea batho bohle ea chankane, ka baka la qoso eo re neng re nahana hore e tla beoa lebitsong la Jehova hammoho le rōna kaofela. Re ne re hlile re tsielehile hore na re ka sebetsana le boemo bo joalo bo soabisang joang. Karabo ea tsoa mohloling oo re neng re sa o lebella.
Ho Kena ka Monyako oa Raka
Hona nakong eo ra amohela moeti Grant Suiter, setho sa Sehlopha se Busang. A lumelloa ho bona motšoaruoa a le mong kamoreng ea baeti. Empa kaofela ha rōna re ne re batla ho ’mona le ho mo utloa. Ho ne ho tla khoneha joang? Sebakeng seo ho lokisetsoang mechine ra elelloa hore ho na le monyako o sa sebelisoeng o kenang ka kamoreng eo re robalang ho eona. Monyako o ne o patuoe ka pampiri e khabisang lebota. Ra etsa hore o bonahale e le raka empa e ne e sa koaloa kamorao. Ha motho a ka kena ka monyako oa raka, e sa koaloang kamorao—o ne a iphumana a le ka kamoreng e tletseng libethe!
Ha Moena Suiter a le mong le ’na ka kamoreng ea baeti, ka mo memela ho tla bona sebaka seo ho lokisetsoang mechine ho sona ka boikhakanyo ba hore a bone mosebetsi oa matsoho oo re o etsang. Ak’u nahane kamoo a ileng a makala kateng ha ke mo kōpa hore a kene ka monyako oa raka—’me a iphumana ka kamoreng ea ho robala, a emetsoe ke baena ba lekholo ba batlang ho ’mona! Re ne re hlile re ipea kotsing, empa kaha re ne re lapetse boena, re fumane kotsi eo e loketse. Re ne re hlile re sa lumele hore setho sa Sehlopha se Busang se har’a rōna.
Ra sebelisa monyetla oo ho mo hlalosetsa bothata ba rōna ba ho khaola. Karabo ea hae e ne e hlakile: Mokhatlo o hlophisitsoeng oa Jehova le metheo ea hae e ke ke ea fetoloa ka baka la molao le litaelo tsa motho. A re, ‘Mokhatlo o hlophisitsoeng ha oa tlangoa chankaneng!’ Eaba o fana ka hlahiso, ‘Ke hobane’ng ha le sa buisane le mookameli oa chankane le mo kōpe hore a ise mofosi sebakeng se seng?’
Mookameli oa chankane ke motho ea ratang ho soma haholo. Ka mo hlalosetsa, “Ha re lumelle bafosi har’a rōna. Re lokela ho boloka mokhatlo oa rōna o hlophisitsoeng o hloekile.” Eaba o re’ng? E se e ka o utloisitse taba eo ke neng ke nahana hore a ke ke a e utloisisa, a leka ho ntšelisa! Ka makala! A bolela hore o tla laela hore mofosi eo a isoe sebakeng se seng ’me a ke ke a khutlisoa ho fihlela komiti ea rōna ea boahloli e kōpa joalo. A rorisa botšepehi le ho hlompha ha rōna metheo e phahameng.
Ho Tšoareloa le Tokoloho
Teko ea rōna chankaneng e ne e se feela lilemo tse sa feleng tsa ho phela chankaneng empa ho se tiisehe—re ne re sa tsebe hore na re tla lokolloa neng. Hobane’ng? Hobane ha kahlolo e fela, re hlahisoa hape pel’a lekhotla ’me re amohela kahlolo e ’ngoe e boima. Moena e mong a ahloleloa lilemo tse 26 chankaneng—kahobane a hanne ho ea bosoleng ka likhoeli tse 18! Ke eng se re bolokileng nakong eo ea teko e telele? Thapelo e bile motheo oa botšepehi ba rōna.
Ka bo-1972 ha utloahala lipolelo tsa boba-re tsa hore ’muso oa Spain o ka tšoarela ba hanang ho ea sesoleng ka mabaka a bolumeli ba seng ba bile chankaneng ka nako e telele. Matsatsi a se makae pele ’muso o ntša taelo ea tšoarelo, ba 70 ho ba 100 ba neng ba tla lokolloa ba ile ba etsa likōpo tsa tšebeletso ea bopula-maliboho ba nako eohle! Hona ho fana ka leseli le itseng la boikarabelo ba Bokreste boo re neng re bo hōlisitse ka lilemo tseo re bileng chankaneng ka tsona. Ha rea ka ra talima tokoloho ea rōna e ncha e le seipato sa hore joale re ka iphelela feela le ho leka ho ithabisa ka lintho tsohle tseo ho bonahalang li ne li re lahlehetse. Che, ho e-na le hoo, re ne re batla ho bontša Jehova teboho ea rōna bakeng sa tšireletseho ea hae lilemong tseo re bileng chankaneng ka tsona. E ne e se feela ho nkeha ka maikutlo—baena ba bangata ba ileng ba etsa kōpo nakong eo ba sa ntse ba bula maliboho! ’Me ba ka holimo ho leshome le metso e ’meli ba mosebetsing oa potoloho le oa setereke, le tšebeletsong ea Bethele, ho akarelletsa le ’na le mosali oa ka Conchita.
Na ke sentse lilemo tse leshome bophelong ba chankane? Botšepehi ha bo senye le ka mohla. Tlaleho e kopaneng ea baena ba lekholo ba ileng ba boloka botšepehi chankaneng ea Spain e entse hore lebitso la Jehova le fihle likarolong tse phahameng tsa ’muso, palamente, le Kereke e Katholike. Esita le mookameli Franco o ile a hlompha sehlopha sena se sa tloaelehang sa Bakreste ba sa ineheleng. Ka 1970 Lipaki tsa Jehova tsa fumana tumello ea molao ’musong oa hae.
Lichankaneng tsa Spain re phonyohile tekong e telele ea mamello. Empa e bile monyetla o motle oa thuto e tebileng ea botho ea Bibele le ho hōlisa kamano e haufi le Jehova. Ha rea ka ra senya lilemo tseo tsa bohlokoa. Ka baka leo ba bangata ho rōna ba tsoile ba matlafetse haholo ho feta ha re ne re kena. E, ka lilemo tse ngata ‘re ile ra hlorisoa, empa ha rea ka ra tloheloa lepalapaleng; ra liheloa fatše, ha rea ka ra felisoa.’—2 Ba-Korinthe 4:9.
[Ntlha e qolotsoeng e leqepheng la 20]
Esita le boinotšing, ke ne ke na le khopotso kamehla hore ha ke mong
[Setšoantšo se leqepheng la 22]
Mofu Grant Suiter (hare), setho sa Sehlopha se Busang sa Lipaki tsa Jehova, o ile a etela chankane ea sesole Cádiz (letsohong le letšehali, mofetoleli Bernard Backhouse; ka ho le letona, Fernando Marín)