Waweza Kufanya Nini Kuhusu Pumzi Mbaya?

Yasemwa kuwa mojapo malalamishi yaliyo ya kawaida ulimwenguni, ikipata zaidi ya asilimia 80 ya idadi ya watu wazima kwenye pindi moja au nyingine. Hiyo yaweza kusababisha fedheha, kuvurugika akili, na maumivu makubwa.

KATIKA nyanja za kitaaluma, yajulikana kwa mapana kuwa halitosis, kutokana na neno la Kilatini halitus, likimaanisha “pumzi,” na kiambishi tamati -osis, ambacho hurejezea hali isiyo ya kawaida. Wengine pia huiita uvundo wa kinywa. Lakini walio wengi wanaijua kama pumzi mbaya tu!

Je, una pumzi mbaya? Ingawa huenda usiwe na tatizo lolote katika kutambulisha pumzi mbaya katika watu wengine, huenda isiwezekane kutambulisha ile yako mwenyewe. Jarida fulani la American Dental Association, JADA, laeleza kwamba tunaelekea kuzoea pumzi mbaya yetu na kwamba hata watu “walio na pumzi mbaya kupita kiasi huenda wao wenyewe wasiwe na habari kuhusu hilo tatizo.” Kwa hiyo, wengi wetu huja kutambua pumzi mbaya yetu wenyewe wakati tu mtu mwingine atuelezapo. Jinsi inavyofedhehesha!

Ule uhakika wa kwamba ni tatizo lililoenea si kitulizo. Pumzi mbaya kwa ujumla huonekana kuwa yenye kuchukiza na isiyokubalika. Katika visa vingine, hiyo inaweza hata kusababisha uguo kali la kihisia-moyo. Dakt. Mel Rosenberg, msimamizi wa Maabara ya Mikrobiolojia ya Kinywa kwenye Chuo Kikuu cha Tel Aviv katika Israeli aeleza hivi: “Uvundo wa kinywa, uwe ni halisi ama ni wa kuwazia, waweza kusababisha kuepukwa na watu, mwendelezo wa kisheria wa talaka, na hata kufikiria kujiua.”

Ni Nini Kinachojulikana Kuhusu Pumzi Mbaya?

Wataalamu wa afya kwa muda mrefu wameng’amua pumzi mbaya kuwa kiashirio kikubwa cha afya mbaya. Kwa sababu hiyo, tangu nyakati za kale madaktari wamechunguza harufu za kinywa cha binadamu.

Karibu miaka mia mbili iliyopita, mwanakemia Mfaransa ajulikanaye sana Antoine-Laurent Lavoisier, alibuni kipima-pumzi ili kuchunguza vile vijenzi vya pumzi ya binadamu. Tangu wakati huo, wanasayansi wametokeza miundo iliyoboreshwa. Leo, maabara katika Israeli, Japani, Kanada, na Uholanzi zinatumia halimeter, ambayo hupima kiwango cha harufu yenye kuchukiza katika kinywa. Katika New Zealand, wanasayansi wamesitawisha vituo vya ukuaji wa ukoga, vinavyojulikana pia kama vinywa bandia. Hivi hutoa mazingira yafananayo na ya kinywa halisi cha binadamu, vikiwa na mate, ukoga, bakteria, na hata pumzi mbaya.a

Kwa msaada wa ufundi wa kisasa, wanasayansi wamejifunza mengi kuhusu pumzi yetu. Kwa kielelezo, kulingana na gazeti Scientific American, “watafiti sasa wametambulisha misombo ya kikaboni yenye kuvukizika karibu 400 katika pumzi ya kawaida ya binadamu.” Ingawa hivyo, si misombo yote hii hutokeza harufu yenye kuchukiza. Wachangizi wakuu wa pumzi mbaya ni sulfidi hidrojeni na mekaptani methili. Imekuwa ikisemwa kwamba gesi hizi hupa pumzi yetu harufu fulani ifananayo sana na ile ya nyegere.

Mdomo wa binadamu ni makazi ya spishi zaidi ya 300 za bakteria. Tufts University Diet & Nutrition Letter yasema hivi: “Kinywa chenye giza, ujoto, na unyevunyevu hufanyiza mazingira yafaayo ya bakteria zisababishazo harufu mbaya kusitawi.” Lakini ni spishi nne tu ambazo ndizo za msingi katika kufanyiza pumzi mbaya. Hizo huishi katika kinywa chako, lakini yaelekea sana hujapata bado kuzijua kwa majina. Hizo ni Veillonella alcalescens, Fusobacterium nucleatum, Bacteroides melaninogenicus, na Klebsiella pneumoniae. Hizo hujilisha kwa vipande vya chakula, chembe zilizokufa, na uchafu mwingine kinywani. Utendaji huu wa kibakteria nao hutokeza gesi zenye kunuka. Huo utaratibu wafanana na kile kinachotukia takataka zinapooza. Kwa kufaa, jarida la meno J Periodontol laeleza hivi: “Katika visa vilivyo vingi, halitosis huanza katika kinywa chenyewe, kama tokeo la uozaji wa kivijiumbe maradhi [uozaji wa vitu vya kikaboni].” Usipozuiwa, utaratibu huu unaweza kuongoza kwenye uozaji wa meno na maradhi ya ufizi.

“Habari ya Asubuhi! Pumzi Yako Ikoje?”

Utaratibu huu wa uozaji wa kinywani huongezeka wakati wa usingizi. Kwani? Wakati wa mchana, kinywa husuzwa kila wakati na mate yaliyo na oksijeni nyingi na yenye asidi ya kadiri, yakisafishia mbali bakteria. Hata hivyo, utokezwaji wa mate kila saa hupungua kufikia karibu 1/50 ule wa kawaida wakati wa usingizi. Kama vile gazeti moja hutaarifu, kinywa kikavu “huja kuwa kidimbwi kisichosonga cha zaidi ya bakteria bilioni 1,600,” kikifanyiza ile “pumzi ya asubuhi” ijulikanayo sana pamoja na mwandamano wayo wa ladha mbaya.

Utokaji wa mate uliopungua waweza pia kuanzishwa na mkazo wakati unapokuwa macho. Kwa kielelezo, mhadhiri mwenye wasiwasi huenda kinywa chake kikauke anaposema na kama tokeo apatwe na halitosis. Ukavu wa kinywa pia ni athari ya kando ama dalili ya idadi kadhaa ya maradhi.

Lakini pumzi mbaya sikuzote haitokezwi na utendaji wa kibakteria kinywani. Kwa hakika, uvundo wa kinywani mara nyingi ni dalili ya hali mbalimbali na magonjwa. (Ona sanduku kwenye ukurasa 22.) Kwa sababu hii, katika visa vya udumifu wa pumzi mbaya usioelezwa, ni bora zaidi kutafuta uangalifu wa kitiba.

Pumzi mbaya huenda pia itoke tumboni. Hata hivyo, kinyume na itikadi maarufu, hili hutokea mara chache sana. Mara nyingi, harufu zisizopendeza, hufikia kinywa chako kutoka mapafuni. Jinsi gani? Baada ya vyakula fulani, kama vile vitunguu saumu ama vitunguu maji, kumeng’enywa, hivyo huingia kwenye mfumo wa damu na kusafirishwa kwenye mapafu. Kisha harufu zinazoshirikishwa hupumuliwa nje kupitia kijia cha upumuliaji ndani na nje ya kinywa na pua yako. Kulingana na gazeti Health, “machunguo yameonyesha kwamba watu hupata pumzi ya kitunguu saumu hata kitunguu chenyewe kinaposuguliwa kwenye wayo ama kimezwapo bila kutafuna.”

Kunywa vinywaji vya kialkoholi pia kutabadili damu na mapafu yako kwa harufu ya alkoholi. Hili litukiapo, kwa hakika hakuna lolote uwezalo kufanya ili kusahihisha hali isipokuwa kungoja. Harufu fulani za vyakula zitaendelea kuzunguka mwilini mwako kufikia saa 72.

Jinsi ya Kuzuia Pumzi Mbaya

Pumzi mbaya haiwezi kusahihishwa kwa kutafuna pipi yenye kutakasa pumzi. Kumbuka kwamba pumzi mbaya mara nyingi ni tokeo la utendaji wa kibakteria kinywani. Mmoja lazima sikuzote aweke akilini kwamba vipande vidogo vya chakula vinavyosalia kinywani huandaa maakuli murua kwa mamilioni ya bakteria. Hivyo basi, njia moja muhimu ya kukumbana na pumzi mbaya ni kuweka kinywa chako safi, hivyo ukipunguza idadi ya bakteria. Hili hufanywa kwa kutoa kwa ukawaida vipande vya chakula na ukoga kutoka kwenye meno yako. Jinsi gani? Kupiga mswaki meno yako baada ya milo na wakati wa kulala ni muhimu. Lakini kupiga mswaki ni mojapo ya hizo hatua.

Kuna sehemu za jino zisizofikilika kwa mswaki. Kwa hivyo kupitisha uzi laini katikati ya meno angalau mara moja kwa siku ni muhimu. Wastadi pia hupendekeza kusugua kwa wanana ulimi wako, ambao ni ficho lipendwalo sana na mahali pa uzaaji pa bakteria. Kuchunguzwa baada ya muda fulani na kukwangurwa ukoga na daktari wa meno na mwanaelimusiha wa meno pia kwahitajiwa. Kupiga chenga mojapo hizi hatua kwaweza kutokeza pumzi mbaya na, hatimaye, maradhi mabaya ya meno na ufizi.

Kuna baadhi ya hatua za muda ambazo pia zaweza kuchukuliwa ili kutakatisha pumzi yako. Kunywa maji, tafuna pipi isiyo na sukari—fanya jambo ambalo litaongeza utokaji wa mate yako. Kumbuka kwamba mate hutenda kama mchanganyo wa asili wa kusafisha kinywa ambao husuzia mbali bakteria na kufanyiza mazingira yasiyozifaa.

Michanganyo ya kusafisha kinywa iuzwayo yaweza kusaidia, lakini uchunguzi wa hivi majuzi ulionyesha kwamba hupaswi kuitegemea mno unapong’ang’ana kumaliza pumzi mbaya. Kwa hakika, kujisukutua mara kwa mara kwa kutumia michanganyo ya kusafisha kinywa yenye alkoholi kwaweza kusababisha kukauka kwa kinywa. Baadhi ya bidhaa za mchanganyo wa kusafisha kinywa zenye matokeo zipatikanazo kwa wanunuzi hupunguza ukoga kwa asilimia 28 tu. Hivyo baada ya kujisuza kwa mchanganyo wa kusafisha kinywa chako uupendao, bado huenda ukawa na zaidi ya asilimia 70 ya idadi ya bakteria uliyokuwa nayo awali. Gazeti Consumer Reports laeleza kwamba katika mifululizo ya majaribio, “pumzi mbaya kwa uhalisi ilirudi muda fulani kati ya dakika 10 na saa moja baada ya kusuza kinywa” kwa kutumia mchanganyo wa kusafisha kinywa. Hata michanganyo ya kusafisha kinywa iliyo na nguvu zaidi, ipatikanayo katika nchi nyingi kwa kupendekezwa na daktari tu, hupunguza ukoga kwa asilimia 55 tu. Kwa muda wa saa kadhaa, hizo bakteria hukua tena kufikia idadi zilizokuwa awali.

Kwa wazi, kuhusiana na kuzuia pumzi mbaya, mtazamo wa hivihivi unapaswa kuepukwa. Badala yake, unapaswa kutendea kinywa na meno yako kama vifaa vya thamani ambavyo huhitaji udumishaji wa daima. Maseremala wenye jukumu na mekanika hulinda vifaa vyao dhidi ya kutu, uchakavu, na uharibifu mwingineo kwa kufuata taratibu hususa za udumishaji baada ya kumalizika kwa kila kazi. Meno na kinywa chako ni vya thamani sana kuliko kifaa chochote kilichotengenezwa na mwanadamu. Hivyo basi vipe udumishaji na utunzi vinavyohitaji. Kwa kufanya hili, utapunguza pumzi mbaya, pamoja na kuvurugika akili na kufedheheka kunakoambatana nayo. La muhimu zaidi, kinywa chako kitakuwa safi na chenye afya.

[Maelezo ya Chini]

[Sanduku katika ukurasa wa 22]

Ni Nini Husababisha Pumzi Mbaya?

Zifuatazo ni miongoni mwa hali nyingi, magonjwa, na mazoea ambayo husababisha pumzi mbaya:

Aina fulani za kansa

Aina fulani za madawa

Elimusiha mbaya ya kinywa

Hedhi

Henisi hiatali

Kifua Kikuu

Kisukari

Kunywa vinywaji vya kialkoholi

Kuoza kwa meno

Maradhi ya ini

Maradhi ya ufizi

Mchochota wa mfuko wa tumbo

Mchochota wa m[i]rija wa hewa [ma]pafuni

Mchochota wa sinusi

Ugonjwa wa figo

Ukavu wa Kinywa

Usaha ndani ya mapafu

Utokaji wa yai kabla ya hedhi

Uvutaji wa tumbaku

Vidonda kutokana na upasuaji wa kinywani

Vidonda vya kinywa

Viungulia (vimbweu)

[Sanduku katika ukurasa wa 24]

Ulimi Wako Wahitaji Uangalifu Pia

Nenda kwenye kioo kilicho karibu, na uuchunguze vizuri ulimi wako. Je, una mianya midogo isiyo na hesabu? Jambo hili ni kawaida. Lakini mianya hiyo kwenye ulimi wako yaweza kuandaa makao ya mamilioni ya bakteria. Zisipoguswa, hizo bakteria zaweza kufanyiza tatizo la pumzi mbaya yenye kuendelea na hali nyingine zisizofaa. Hata hivyo, mara nyingi watu husahau ulimi wanaposafisha kinywa.

Madaktari wa meno hupendekeza kwa kawaida kupiga mswaki kwa kutumia mswaki wenye vinywele laini kama tiba ya halitosis. Wastadi wengine hupendekeza kutumia kikwangura ulimi. Katika India, watu wametumia vikwangura ulimi kwa vizazi kama njia ya kuondoa pumzi mbaya. Miaka ya nyuma vilitengenezwa kwa metali, lakini leo vikwangura vya plastiki ni vya kawaida sana. Katika sehemu nyingine, huenda ukahitaji kuwasiliana na daktari wako wa meno ili kupata kikwanguraji.

[Picha katika ukurasa wa 23]

Elimusiha nzuri ya kinywa hutia ndani kupitishia uzi laini katikati ya meno pamoja na kupiga mswaki meno na ulimi

[Hisani ya Picha katika ukurasa wa 21]

Life