Kujiua—Pigo la Vijana

KANA kwamba vita, mauaji, na maovu mengine hayatoshi kuangamiza vijana wetu, kuna kujiua kwa vijana duniani kote. Kutumia vibaya kileo na dawa za kulevya kunaharibu akili na miili ya vijana, kukisababisha vifo vingi miongoni mwa vijana. Kumbukumbu zinazidi kuonyesha kwamba mtu alikufa kwa kutumia dawa za kulevya kupita kiasi, ama kimakusudi ama kiaksidenti.

Ripoti ya Morbidity and Mortality Weekly Report ya Aprili 28, 1995, ilisema kwamba “nchini Marekani kujiua ni kisababishi nambari tatu cha vifo miongoni mwa vijana wenye umri wa kati ya miaka 15-19.” Dakt. J. J. Mann aandika hivi katika The Decade of the Brain: “Zaidi ya Wamarekani 30,000 [mwaka wa 1995 walikuwa 31,284] hujiua kila mwaka. Kwa kuhuzunisha, kwa kawaida ni vijana ambao hujiua . . . Watu wazidio 30,000 kwa mara kumi hujaribu kujiua, lakini huokoka. . . . Kuwatambulisha wagonjwa ambao wamo hatarini mwa kujiua ni tatizo kubwa sana kwa sababu matabibu hawawezi kugundua kwa urahisi kati ya wagonjwa wenye mshuko mkubwa wa moyo ambao watajaribu kujiua na wale ambao hawatajaribu.”

Simon Sobo, mkuu wa utibabu wa akili kwenye Hospitali ya New Milford, Connecticut, Marekani, alisema: “Kumekuwa na majaribio mengi zaidi ya kujiua katika masika haya [1995] kuliko niliyoona katika miaka 13 ambayo nimekuwa hapa.” Nchini Marekani, maelfu ya vijana hujaribu kujiua kila mwaka. Kila jaribio la kujiua ni mwito wa kutaka msaada na uangalifu. Ni nani atakayewasaidia kabla haijawa kuchelewa mno?

Tatizo la Ulimwenguni Pote

Hali si tofauti sana katika nchi nyingine za ulimwengu. Kulingana na India Today, vijana wapatao 30,000 walijiua katika mwaka wa 1990 nchini India. Katika nchi za Finland, Hispania, Israeli, Kanada, New Zealand, Thailand, Ufaransa, Uholanzi, na Uswisi, kujiua kumeongezeka miongoni mwa vijana. Ripoti moja ya 1996 ya Hazina ya Watoto ya Umoja wa Mataifa (UNICEF) inasema kwamba vijana wanajiua zaidi katika Finland, Latvia, Lithuania, New Zealand, Slovenia na Urusi.

Australia pia ina mojawapo ya viwango vya juu zaidi vya vijana kujiua. Katika nchi hiyo mwaka wa 1995, asilimia 25 ya vifo vyote miongoni mwa vijana wanaume na asilimia 17 miongoni mwa vijana wasichana vilikuwa kujiua, kulingana na ripoti moja katika gazeti la habari la The Canberra Times. Kiwango cha kujiua ambako “kulifaulu” miongoni mwa wavulana wa Australia kinashinda kiwango cha wasichana kwa mara tano. Na ndivyo ilivyo katika nchi nyingi.

Je, hili lamaanisha kwamba wavulana wanaelekea kujiua kuliko wasichana? La. Habari zinazopatikana zaonyesha kwamba hakuna tofauti kubwa kati ya jinsia hizo mbili katika kujaribu kujiua. Lakini, “vijana wanaume hujiua kwa kiwango kinachozidi kiwango cha wasichana kwa mara nne katika nchi zilizoendelea kiviwanda kulingana na tarakimu za karibuni zaidi kutoka kwa Shirika la Afya Ulimwenguni.”—The Progress of Nations, kilichochapishwa na UNICEF.

Lakini hata tarakimu hizo zenye kuogofya huenda zisionyeshe ukubwa wa tatizo hilo. Tarakimu za vijana kujiua, zikifafanuliwa kwa njia ya kitiba na ya uchanganuzi, zaeleweka kwa urahisi sana. Lakini, kile ambacho mara nyingi hakijulikani wala kuonekana katika tarakimu hizo ni zile familia zilizopatwa na pigo na huzuni, uchungu na kukata tamaa kwa wale waliobaki wanapotafuta sababu.

Basi, je, misiba kama vile kujiua kwa vijana yaweza kuzuiwa? Mambo fulani makuu yametambuliwa nayo yaweza kuwa yenye msaada katika kuepuka hali hii yenye kuhuzunisha.

[Sanduku katika ukurasa wa 5]

Vichocheo vya Kujiua

Kuna nadharia nyingi sana kuhusu vichocheo vya kujiua. “Kujiua hutokana na jinsi mtu anavyotenda anapokabili jambo analoona kuwa tatizo kubwa ambalo linamshinda, kama vile kujihisi mpweke, kifo cha mpendwa wake (hasa mwenzi wa ndoa), familia iliyovunjika wakati wa utotoni, ugonjwa mbaya, kuzeeka, ukosefu wa kazi, matatizo ya kifedha, na kutumia dawa za kulevya.”—The American Medical Association Encyclopedia of Medicine.

Kulingana na mtaalamu wa mahusiano ya watu Emile Durkheim, kuna aina nne za msingi za kujiua:

1. Kujiua kwa sababu ya upweke—Hali hii ya kujiua “hudhaniwa kuwa inasababishwa na mtu kushindwa kuchangamana na jamii. Wakiwa wapweke, watu wa hali hii hawajihusishi na jumuiya yao, wala hawaitegemei.” Wao huelekea kuwa wapweke.

2. Kujiua kwa ajili ya wengine—“Mtu huwa amejihusisha sana na kikundi fulani hivi kwamba anahisi anaweza kudhabihu chochote.” Mifano inayotolewa ni wale marubani wa Japani wenye kujilipua palipo adui katika Vita ya Ulimwengu ya Pili na washupavu wa kidini ambao hujilipua wanapoua wale wanaowadhania kuwa maadui wao. Mifano mingine inaweza kuwa wale ambao wamejitoa wafe ili kuvuta uangalifu kwenye hali fulani.

3. Kujiua kwa sababu ya matatizo ya kijamii—“Mtu kama huyo hawezi kushughulikia shida kwa njia nzuri naye achagua kujiua kuwa ndilo suluhisho la matatizo. [Hilo] hutukia wakati uhusiano ambao mtu huyo amezoea pamoja na jamii unapobadilishwa kwa ghafula na kwa njia yenye kushtua.”

4. Kujiua kwa kukosa tumaini—Hali hii ya kujiua inadhaniwa “kuwa husababishwa na udhibiti mwingi wa jamii ambao huzuia uhuru wa mtu.” Watu kama hao “huhisi kwamba hawana wakati ujao bora.”—Adolescent Suicide: Assessment and Intervention, cha Alan L. Berman na David A. Jobes.

[Picha katika ukurasa wa 5]

Baadhi ya mazoea yenye kudhuru ambayo yanaweza kusababisha kujiua miongoni mwa vijana